Cheyenne Dictionary

 English

U - u

udder -tanahá
UFO tsésáa-nanóhehane ame'hahtȯtse
ugly -hávėsévenóno'e
· senóv-
· -senóvahe
ugly face -hávėsévéné
uh heto
· hetoo
· hoto
· hotoo
ululate -he'kóse'šeme
· -he'kóše'šeme
umbilical hesta'hēso
umbilical cord -hta'né
· -htsésta'he
· -sta'né
umbrella hovéo'kȯhēō'o
umbrella dance - do the -hovéo'kȯhomo'he
umbrella (poss) -htovéo'kȯhēō'o
umpire -ne'evávoosané
· ne'evávoosanéhe
· tséne'evávóósánėstse
· tséne'evávóósénėstse
unable hós-
· hót-
· hótse-
· hótse
· -hótsėsané
unable to control s.o. -hótšėšévaen
unable to cry -hósa'xané
unable to defecate - be -hótsėsome
unable to do something -hótsėtónetanó
unable to do s.t. -hósan
unable to do s.t. - be -hótse'tá
· -hótsestá
unable to fly -hótsé'ha
unable to lie still in bed -évo'ó'a'xe
unable to lift s.t. because it is too heavy -hónestsé
unable to make payments -novėhoo'e
unable to make s.o. do something - be -hótse'tov
unable to move so full of food -tó'omo'enȯhéotse
unable to recognize the truth about something -ó'ó'éné
unable to sew - be -hótsenó'e
unable.to.find -étse'ov
unable.to.find. -étse'á
unaccompanied oséhe'k-
· oséhe'ke-
unavailable ?? -oótahe
unbraid hair of s.o. -séva'én
unbraided -séva'é
unbraid.hair.of -séva'e'oh(n)
unbridle horses -né'tȧhtsenáno'hamé
· -né'tȯhta'éno'hamé
unburden -éno'xe
unbutton s.o. -né'tȯhta'én
uncaring -moménovó'ané
· -nanónehe
uncle -héhamóoné'tov
· -héhamóoné'tov
· hešeho
· nȧ-xāne
uncle - have a maternal -he-šehe
uncle - have a paternal -héhamóone
· -héhamóone
uncle - have s.o. as -he-šėhé'tov
uncle - his héhamóono
· héhamóono
uncle - my nȧxāne
· ného'éehe
uncle - my maternal tséhešėhéto
uncle - my paternal tséhéhamóonéto
unclean -xónetamahtsé
unclench fist -séhpėhe'oná'ó
unclench hand to s.o. -séhpėhe'oná'ov
uncombed hair -pe'pe'ėstséá'e
uncomfortable momoto-
uncomfortably lie -momotoešé
uncompassionate -he-stsėstahe
uncoordinated -hoó'sotahe
· oé'tov-
uncork -né'tȯhta'én
uncover -énovo'an
· hotȯx-
uncover in teaching -hotȧxánomósané
uncover s.o. -hotȧxan
uncover s.t. -énovo'an
· -hotȧxan
· -hótȯxa'én
· -hotȯxan
· -hotȯxan
· -ta'ta'en
uncover s.t. by tool -hotȧxohá
uncovered hotȧxeve-
· pónoma'-
uncover.by.tool -hotȧxoh(n)
undecided -hátsėstovetanó
· -héstoveotse
· -héstovetanó
· -ononávetanó
undecided about s.t. -héstovéstá
under ahto'-
· ȧhtóno'e
under world ȧhtónovó'óme
undergo -o'omenehe
undergo so -heto'omenehe
underline s.t. -hóxovȯxe'ohá
underneath tooxeōne
underneath - walk -tooxehné
underpants ȧhtóno'e vé'še'ėsénȯhestȯtse
undershirt ȧhtóno'e éstse'he
understand -hetóeotse
understand - come to -héne'enáotse
understand Cheyenne language -tsėhéstȧhtomóne
understand s.t. -héne'ená
understand s.t. quickly -héne'enáotsé'tá
underwater ahtónó'óme
underwear ȧhtóno'e hone'óono
underworld ȧhtóno'omēē'e
undo s.o. -né'ta'en
undo s.t. -né'ta'en
· -onéha'ó'toená
undress -né'sėsané
undress s.o. -né'sėsanén
· -vóvo'ka'o'h
unduly influence s.o. -vovénȯseh
uneaten food - leave -he'ósané
unemployed -hotse'ohe
unenergetic -sȯsévomóhtahe
unergetic -kȧhanahe
unexpected hópose
unexpectedly hóótóváne
· hótȧhtse
unfettered ?? oséhe'ke-
unfold s.o. -séhpan
unfold s.t. -séhpa'hahtsé
· -séhpan
unfold s.t. (paper) -séhpema'ená
unfriendly -ta'ovahe
unhappy - be -hávėsévetanó
unharness horses -šéxa'éno'hamé
unified -mano'etanó
unintentionally hómȯhtáne
uninvited hópose
unit -óvé
unit - one nó'kóve
unite -mámȯheveotse
· -mano'eotse
· -no'kóvanom
unite with s.o. -mámȯhevėhót
· -mámȯhevėhótov
united -mano'ahe
united think -mámȯhevėhešetanó
universe he'amo'omēē'e
· mȧhoo'ōme
university tsé-hoháa'ého'oésta mȯxe'ėstónemȧhēō'o
unknown?? nóhtše-
· -ón
unleash s.o. quickly -éneváen
unleash s.t. quickly -éneváen
unload -anóvȯhto'he
· -éno'xe
· -éno'xe
· -éno'xéotse
· -né'tovȯhtó'he
unload pack of s.o. -éno'xe'ó'h
unload quickly -anóvȯhtó'heohe
unload s.o. -anóvot
unload s.t. -né'to'én
unlock ta'ta'-
unlock s.t. -ta'ta'en
unlock s.t. by tool -ta'ta'ohá
unlock s.t. right away -ta'ta'o'tsé
unlocked - be -ta'ta'o'tá
unmarried woman he'e'he
· he'é'hé'e
unmarried woman - be a -he'é'heeve
unorganized anonáveto
unpack -né'tovȯhtó'he
unperturbed -héhnovahe
unplug -šéxanené
unplug s.t. -šéxan
unprogressive -hotoma'éhe
unravel -asenáotse
unravel - start to -asėtó'toeotse
unrestricted tóhtomone-
unroll s.t. (paper) -séhpema'ená
unsanitary -xónetamahe
unsanitary person - be an -šénetamahe
unsettled - be -váotseváhekȧse'éehéheve
unsheathed penis - stand with -e'xȯhoséóó'e
unskilled -hoó'sotahe
UNSP ma-
unstable -é'ke'ko'tá
unsuccessful -hoó'ėspeotse
unsuccessful at understanding s.t. - be -ho'ėspetanó'tá
Unsuccessful Bear Ho'ėspenáhkohe
unsuccessfully oh-
untangle s.o. -onéha'en
untangle s.t. -onéha'en
unthinking anonáve-
untidy -pe'pe'ėhasené
· -pe'pe'ó'sané
untie onéha'-
untie horses -onéha'eno'hamé
untie shoe(s) -onéha'etȯhévo'éehe
untie s.o. -né'ta'en
· -onéha'e'o'h
· -onéha'en
untie s.t. -né'ta'en
· -onéha'en
untie s.t. by mouth -onéha'óhtá
untied shoes - have -sȯsévotȯhe'á
until tá'e
until finally tá'e mȧhové'še
until the end nȯse'to
· nȯsé'tove-
· nȯsé'tove-
· váhpe-
untouchable - be -momáxaneoneve
unwrap s.o. -hotȧxan
· -hotȯxan
unzipped -ta'ta'emėstaa'e
· -ta'ta'ėsó'ee'e
up e'-
· e'(e)
· e'(e)
· he'am-
· he'āma
· he'ame-
· he'ame-
up float -e'oéstá
up flow -e'óovátó
up go -e'eeheohe
up hang -e'oésé
up head lie -e'a'éšé
up jump -e'a'ó
up lie -e'ehá
up sign -e'ȯhoné
up the creek he'ameo'hé'e
up throw s.o. -e'a'ham
uphill e'-
· e'(e)
upon táxe-
· -táxėhné'tov
· táxeto
· táxeto
upper back bustle ma'pa'oné-tȧxėhaseo'o
upper front tooth ne'tóo'ėse
upright onó'-
· -onó'ahe
· onó'e-
· tomȯse-
upright - be -onó'atsėstahe
upright - place s.o. -tomȯhtan
upright - place s.t. -tomȯhtan
upriver e'néhove-
· e'néhoveo'hé'e
· he'ameo'hé'e
upset -áhanomėstáhá
upset and get drunk -hetsevávȧše'še
upset easily -ta'pėstáhá
upside down éva'ȧs-
· éva'ȧsé-
· éva'ȧsév-
· éva'ȧséve-
upside down - turn -e'ȯsévoeotse
upside down design - be an -éva'sévȯhtȧheve
upstairs -he'amemȧheóneve
upstream e'néhove-
· he'ameo'hé'e
upstream - go -e'néhoveohtsé
upstream - walk -e'néhovehné
upstream.follow -e'néhovoneoohe
upward e'-
· e'(e)
upward float -e'oésé
upward hang -e'oéstá
upward sloped ground -e'óma'o'e
up.arm.protrude -he'amena'éváóó'e
up.become -e'eotse
· -e'eotse
up.blown -e'ó'a'ó
up.climb -e'evonehné
up.flee -e'eohováoohe
up.float -é'óé'o
· -é'óé'o
· he'amóeotse
· he'amóeotse
up.go.quickly -e'ónea'ó
up.jump -e'a'ó
· -e'a'ó
up.liquid.become -he'amóováotse
up.put -e'an
up.roll -e'ó'en
· -e'ó'en
up.ropelike.by.hand -e'ónean
up.shoot -e'o'amé
up.take -e'eotsestsé
up.walk -e'ehné
· -néhovehné
urge -váhtá
· -vám
urge s.o. -vonȯhósem
urge s.o. to be clean -hóxe'évám
urge s.o. to be good -pėhévevam
urge s.o. to be straight -oné'evám
urge s.o. to stay -vovótsevévam
urgently do -hešéveohe
urgently eat -mésėhéotse
urinate -nȧha'en
· -o'ehné
· -só
· -sóohtsé
· -xaa'e
urinate - finish má'sėsóohtsé
urinate - of šéxaeme-
urinate - want to -xaetanó
urinate as a woman -he'évėsoo'e
urinate from laughing -šéšeátamao'ó
urinate in bed -xaešé
urinate in spurts -ová'kesó
· -ová'kėsóotse
urinate often -šéšeahe
urinate on s.o. -xaet
urinate on s.t. -xaestá
urinate sitting -šéšeoo'e
· -xaemenee'e
urinate standing -xaeóó'e
urinate standing in the way -nėhpėsóó'e
urinate this way -tšėhešeeše'še
urinate walk -amėsóohtsé
urinate while sleeping -šéšeénome
urinate while walking along -amėsóohtsé
urinate.cause -šéšeeh
urine smell -šéšėxaeméa'xe
· -šéšėxaememéa'há
· -šéxaememéa'há
· -šéxaememéa'xe
urn over s.o. by tool -e'ȯséhn
Ursa Major handle mȯho'ohtse
use -hotse'óhtá
· -nȯhtóvotse'óhtá
use differently -nétȧhévotse'óhtá
use hand motions -ohóné
use one horse -no'ka'éetȯho'hāme
use something as medicine -heséeotame
use s.o. -ho'otsé'tov
· -hotse'ót
use s.o. as a steppingstone -hetómo'eéh
use s.t. -ho'otse
use s.t. in a bad way -hávėsévotse'óhtá
used to hó'x-
· -hó'xahe
· -hó'xatsėstahe
· hó'xe-
used to - get -hó'xeotse
used to cold -héose
used to dancing -hó'xȯhomó'he
used to reading -hó'xóéstóne
used to riding -hó'xoo'e
used to signing -hó'xȯhóne
used to s.o. -hó'xatamáotsé'tov
used to talking -hó'xónová
used.to méhae-
useful -ho'otsénove
useless -pónohtó
usher tó'ha'ósanéhe
usual - as oóxésta
· oóxhésta
Ute Mo'ȯhtávėhetane
uterus heo'éhéó'o
· nėškátone
· -škátone
uterus (poss.) -šėškátone ??
utter English -vé'ho'évó'ané
utter many sounds -háestȯhe'šeme