Cheyenne Bible Translation

Ma'heonȯxe'ėstoo'o

(Work on this webpage is not finished.)

This website has translation of parts of the Bible in the Cheyenne language.

You can click on the Bible index to go to the translation for a book of the Bible (or parts of a book). Or you can click on the Bible topics index to search for translation of a subject in the Bible, such as heaven, the Beatitudes, the Lord's Prayer.

You can listen to the translation by clicking on a Listen link. Or you can read the translations. Or you can read while listening.


Bible index
Bible topics index


Genesis. 1
Exodus. 81
Ruth. 90
2 Kings. 99
2 Chronicles. 100
Psalms. 101
Proverbs. 106
Isaiah. 109
Jeremiah. 109
Lamentations. 109
Daniel 110
Micah. 115
Zephaniah. 115
Zechariah. 115
Malachi 115
Matthew.. 116
Luke. 124
John. 204
Acts. 217
Romans. 229
1 Corinthians. 233
2 Corinthians. 234
Galatians. 235
Galatians
Ephesians. 241
Philippians. 244
Colossians. 250
1 Thessalonians. 251
1 Timothy. 252
2 Timothy. 253
Titus. 254
Hebrews. 255
James. 258
1 Peter 264
2 Peter 272
1 John. 273
Revelation

Copyright © 2007 by

Cheyenne Bible Translation Committee

 This book has parts of the Bible which have been translated so far into the Cheyenne language, as it is spoken in Montana and Oklahoma. Work on this new translation of the Cheyenne Bible has taken more than thirty years. We can all say "Hahoo" for every person who has helped with this translation. Each person was important for each part of the translation process, from the first draft translations made by Cheyenne speakers, to checking of those translations with other Cheyennes, and then to revision so that it would speak even better Cheyenne. 

Some of those who worked on this translation are gone from us now. We miss them. But we can honor them by reading this translation or listening to the recordings of it. 

Some people prayed for the translators. Some encouraged us, "Neve'nehnetanome," "Don't give up." Many people gave money to pay for salaries of the translators and production of the translation. Each one has been an important member of the Cheyenne Bible translation team. Hahoo, thank you. 

There are a few places in this book which are marked as not revised yet. They should still be helpful for understanding those parts of the Bible. We hope that those parts can be revised in the future and that other parts of the Bible can be added to this book in the future as they are translated. And we invite you to tell the Cheyenne Bible Translation Committee about places where we can revise this translation even more, so that it will speak even better Cheyenne. 

This Cheyenne Bible is not translated from any one of the many English Bible translations. Instead, this Bible focuses on translating the meaning of the Bible in its original languages, Hebrew, Aramaic, and Greek. We tried to express that meaning in a way that Cheyennes actually would say it in a natural way.

Ma'heo'o has given us our beautiful Cheyenne language. Ma'heo'o can speak to us today through the words of this book, Ma'heonemȯxe'ėstoo'o. 

Netavovehone Ma'heo'o! "Hahoo," netȧhetone.

Illustrations by Horace Knowles (c) The British & Foreign

  Bible Society 1954, 1967, 1972

Additions and amendments by Louise Bass (c) The British &

  Foreign Bible Society 1994

 

Horace Knowles images are on these pages: 3, 17, 29, 30, 33, 54, 102, 116, 117, 124, 131, 134, 137, 138, 139, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 155, 174, 181, 184, 186, 187, 193, 194, 197, 199, 200, 205, 219 

 

Comic style illustrations are legally used from the

Art Explosion collection by Nova Development.

 

Genesis

1  

Creation

¹ Hákó'e tótseha tséssáa'éšėhéstanovėhane Ma'heo'o móhmanėstsėhéhe netao'o hová'éhe he'ama naa ho'eva. ² Otaxa móhma'xemȧhóovátȯhanéhe netao'o nėhéóhe ho'eva naa mó'ȯhkeno'hoháa'hánéhe. Móhno'ma'xenėhpea'enó'netȯhanéhe. Naa Ma'heónemȧhta'sóoma mó'ȯhkeévoésenȧhéhe netao'o.

The first day

³ No'ka éšeeva Ma'heo'o móstatsėhehéhe, "Táaxa'e éme'­vó'ho'ėho'ta," nėhe'še móstó'nėševó'ho'ėho'táotséhanetséhe. ⁴ Tséstavóóhto tséheševó'ho'ėho'tatse, móstaoseepévatsėstȯhe. Móstanėhešeéxanȯhéhe tsésto'seohkevó'ho'ėho'tatse naa tsésto'seohkea'enó'netotse. ⁵ Móstatšėheševéstȯhenótse hé'tóhe tséhvó'ho'ėho'tatse "éšeeva" naa tsé'a'enó'netotse "taa'eva."

The Second Day

⁶ Nexa éšeeva Ma'heo'o móstȧhósėtsėhehéhe, "Emé'onésováto hé'tóhe mahpe hósėstse he'ama tsésto'sėsééha naa hósėstse ho'eva tsésto'sėsééha. ⁷ Naa móstanėhesóhanéhe. ⁸ Hé'tóhe he'ama "vo'e" móxhestȯhéhe.

The Third Day

^9,13 Na'ha éšeeva Ma'heo'o móstȧhósetsėhehéhe, "Táaxa'e, éme'ho'eve tséssáamȧhóovátȯhane. Naa móstanėhesóhanéhe. ¹⁰ Naa "ho'e" móxhestȯhéhe. Naa héne mahpe tséhmȧhóevátotse "tséhmȧhóomoeha" móxhestȯhéhe Ma'heo'o. Naa móstamȧhepévatsėstȯhéhe. ¹¹ Naa nėhe'še móstȧhósėtsėhehéhe, "Táaxa'e, naa hétsėhéno ho'eva éme'hóné'o hová'éhe netao'o heva hoóhtseto naa heováestse hešemo'é'ėstse. Naa móstȧhósenėhesóotséhanetséhe. ¹² Naa Ma'heo'o móstapévatsėstȯhéhe.

The Fourth Day

^14,19 Neva éšeeva Ma'heo'o móstȧhósetsėhehéhe, "Táaxa'e, neše éme'hoéséne éše'heo'o naa hotóhkeo'o he'ama. Naa tsé'tóhe na'ėstse éše'he tseohkėhoése éšeeva, naa taa'eva néhe na'ėstse tseohke­vo'ho'ėho'he naa hótóhkeo'o tseohke­vó'ho'kȧšé'šeo'o. Naa tsevé'šėhéne'enohe tséhe'xóveéšeevetse, naa tsésto'se­matsé'omévetse naa méaneva naa tonóéva naa aénéva, naa máto tsésto'sėhe'kotoéstovetse. ^15-16 Naa móstanėhesóhanéhe. ^17-18 Naa Ma'heo'o móstamȧhepévatsėstȯhéhe.

The Fifth Day

^20,23 Nóhona éšeeva Ma'heo'o móstȧhósėtsėhehéhe, "Táaxa'e éme'ma'xėhestao'o heováestse nomá'ne naa vé'kėseho." ²¹ Naa móstanėhesóhanéhe. Naa Ma'heo'o móstȧhósepévatséstȯhéhe. ²² Naa nėhe'še Ma'heo'o móstatsėhetȯhevóhe néhe nomá'ne naa vé'kėseho, "Nėstaohkevovóhnėhešéhatséme naa ma'xeasemanȧha'óhéne."

The Sixth Day

²⁴ Naesóhtoha éšeeva Ma'heo'o móstȧhósetsėhehéhe, "Eme'néh­mé'eohtseo'o heováestse hováhne." Naa móstanėhe­sóotséhanéhe. ²⁵ Naa Ma'heo'o móstapévatsėstȯhéhe. ²⁶ Móstȧhósėtsėhehéhe, "Naa hétsetseha nátamanėhoo'o vo'ėstaneo'o. Ta'se nȧhtsė­séestáme. ²⁷ Naa tsé'tóhe vo'ėstaneo'o tsemȧho'e­maovovo vé'kėseho, nomá'ne, naa máto hováhne." Naa tsé'éše­manéóse ²⁸ móstsėhetȯhevóhe, "Nėstseohkeame­péve'tovatséme. Naa ma'xėhenésónėhéhéne nonohpa tóeneeto nevo'ėstanémevoo'e netao'o ho'eva tsevo'ėstanéheveo'o. Naa mȧho'emaovóhéne nomá'ne, vé'kėseho, naa máto hováhne. ²⁹ Naa he'tohe tséhóé'to hoóhtsetseva ohkemésėhéne naa máto héva pénȯheonévó'ėstse! ³⁰ Naa he'tohe netao'o tséhóne'otse tseohkemésénóvo tsé'tóhe hováhne naa vé'kėseho," móxhehéhe Ma'heo'o. ³¹ Naa móstanėhesóhanetséhe. Naa Ma'heo'o móstamȧhepévatsėstȯhéhe.

2 

¹ Naa móstanėhešemanėstsėhéhe Ma'heo'o netao'o hová'éhe ho'eva naa he'ama.

The Seventh Day

² Naesóhtȯhéé'ėše mó'amemanėstsėhéhe netao'o hová'éhe. Naa nėhe'še tséstanésȯhtȯha'ónetotse móstȧhosótomoehéhe. ³ Naa Ma'heo'o móhnėhesétsėstȯhéhe héne éšeeva tsésto'se­ma'heóneéšeévetse. Ȯhtȧho'nėhe'xóvetsee'ėstse mósto'seohkė­hosótomoehevóhe vo'ėstaneo'o hápó'e Ma'heo'o tséxhešė­hosótomoo'ėse tséstanésȯhtȯheéšeévetse. ⁴ Naa énėhetóseme Ma'heo'o tséhešemȧheéxáno netao'o hová'éhe.

The Garden of Eden

   Hetsetseha éto'sené'evemé'emetse Ma'heo'o tsétó'tae­hešemanéóse vo'ėstanóho. Ma'heo'o tséssáa'éšemanėhoése vo'ėstanóho ^5-6 hová'éhe móho'nó'éšėhóné'o. Móho'nó'ȯhke­éšėhoo'koho, naa oha ho'hámé'ėstse móxho'táhanevótse héne tsévé'šėhe'kóovóma'ene ho'e. Nėhe'še móhmóneasėtóne'óhanéhe hová'éhe. ⁷ Naa nėhe'še móstšėhešemanėhohevóhe néhe vo'ėstanóho. Ma'heo'o móxhestanȯhéhe hósėstse héše'ke naa héne móhvé'šemanėhohevóhe na'ėstse hetanóho. Móstaése­ómotómȯhevóhe, naa móhne'ametanéneotsėhéhe néhe hetane. Vovóehetane (Adam) móxheševéhohevóhe Ma'heo'o. ⁸ Nėhe'še Ma'heo'o móstaénanȯhevóhe néhe Vovóehetanóho hénėhéóhe tsé'oseepévatamano'etse. Eden móxhestȯhéhe. A'e hénėhéóhe éše'he tséhne'ȯhkėhésemé'éhnėse móxho'táhanéhe. ⁹ Móhma'xe­pévėhoóhtsetsévo'o'éhanéhe. Héováestse tséhesoo'ėstse menȯtse, móxhoe'tóhanevótse. Naa hénėhéóhe taesétóve Eden neše hoóhtseto móhnéehevóhe. Naa tsé'tóhe na'ėstse hoohtsėstse tsénéé'ėstse hová'éhe tséhoe'totse mó'ȯhkevé'še­ametanénėstovėhanéhe. Naa tsé'tóhe na'ėstse hová'éhe tséhoe'to mó'ȯhkėhéne'enȯhenovóhe tsépéva'etse naa tséhávėséva'etse. ¹⁰ Naa ó'he'e mó'amė­sóhpo'sevóhanéhe hénėhéóhe tsévé'šėhe'kóovóma'óohe héne ho'eo'o, Eden tséohkėhestohe. ¹¹ Naa póno'e héne ó'he'e mósta­névavóeotséhanéhe. Na'ėstse ó'he'e héne Pishon mó'ȯhkė­hestóhehanéhe, nėhéóhe móstaamėsóhpo'sevóhanéhe netao'o ho'eva Havilah, tsé'ȯhkėhestohe. ¹² Hénėhéóhe ho'eva móxho'tá­hanéhe tséoseema'xepéva'e heóvema'kaeta, naa heováestse tséhéso heo'keméeotsestȯtse, naa heováestse ho'honáeo'o tséhoháoemese. ¹³ Naa héne tsétanéxa'ónéto ó'he'e Gihon, mó'ȯhkėhestóhehanéhe. Hénėhéóhe móstaamė­sóhpe'sevóhanéhe hénėhéóhe ho'eva, Cush, tsé'ȯhkėhestohe. ¹⁴ Naa héne tséna'ha'ónéto ó'he'e Tigris, mó'ȯhkėhestóhehanéhe. Móstaametšėheše'sevóhanéhe hénėhéóhe éše'he tséhne'ȯhkėhése­mé'éhnėse hénėhéóhe ó'he'e, héne ho'e Assyria mó'ȯhkė­hestóhehanéhe. Naa héne tséstanéva'ónéto ó'he'e Euphrates, mó'ȯhkėhestóhehanéhe. ¹⁵ Naa hénėhéóhe móxho'tá­hanéhe Eden tséhvo'ėstanéhevėse Vovóehetane (Adam). Mósto'se­ohke­­vovȯhnėhešéstsėhéhe. ¹⁶ Naa Ma'heo'o móstsėhetȯhevóhe Vovóehetanóho, "Naa ohkeméseo'o tséhoe'to hétsėhéóhe hoóhtsetseva, ¹⁷ naa oha tsé'tóhe na'ėstse hoohtsėstse sétóve tsénéé'ėstse tséhoe'to nėstsevé'méseotse! Néhe hoohtsėstse évé'šėhéne'enohe tséhávėséva'e naa tsépéva'e. Naa mȧhvé'méseto nėstsenóhpȧhovánee'e tó'nėhe'xóvéva." ¹⁸ Nėhe'še Ma'heo'o móstšėhešetanȯhéhe, "Ésáapėhéva'éhane tsé'tóhe hetane tséhno'kaese. Táaxa'e, nȧhtamanėhamóho tséto'seohke­pévevéstoemaese." ¹⁹ Móxhósėhestanȯhéhe héše'ke tséto'seovóevé'šemanéóse hováhne naa vé'kėseho. Nėhe'še móstȧhévoo'sėhóhenotóhe Vovóehetanóho. Móstsėhetȯhevóhe, "Mȧheoesevéšėšenano! Naa onémoomóóno heva na'ėstse tséto'sepévevéstoemáta'e!" ²⁰ Naa néhe Vovóehetane móstaosáanemȧheoesevéhohevóhe. Naa móhno'e­onémoomȯhevóhe hováhne naa vé'kėseho éme'péve­véstoemaa'ėse. Naa heva na'ėstse móho'nóhnėhesétámȯtse. ²¹ Naa nėhe'še Ma'heo'o móstanaóo­tsé'šėšévaenȯhevóhe néhe Vovóehetanóho. Móstané'ta'ó'­tomóvȯhéhe na'ėstse hestse'pe. Naa móstaévanėhpa'o'tsėhéhe tséhnėxhésėhóesta'o'tsėse héne he'pe. ²² Naa hestse'peva móhvé'šemanėhóhetsenotóho he'óho. Ma'heo'o móstsėhe'otsėhó­hevóhe néhe he'óho, móxhé­voo'sėhóhenotóho Vovóehetanóho. ²³ Naa Vovóehetane móstsėhehéhe, "Nea'háanéhe, tsévé'šemaneese tséhnéehóvévóto! Nátatšėheševého "He'e" Tséhnėxhéstaese Hetaneno. ²⁴ Hena'háanéhe hetaneo'o tséohkėhésenootovȯse héhevóho naa heškevóho ȯhtȧhevésevoonévosėstse. Naa éohkeasetaome­vo'ėstanéheveo'o hetaneo'o naa he'eo'o. Ȯhta­véstoemȧhtsé­vosėstse ta'se éohkeno'kóvȧheo'o. ²⁵ Nėhe'xóvéva Ma'heo'o tséhmanéóse néhe hetanóho naa he'óho, móhvóvo'kȧhehevóhe naa oha móho'nóhtanéhetsėstóvȧhtsévȯse.

3

The first sin

     ¹ No'ka éšeeva néhe he'e móhvóomȯhevóhe šé'šenovoto. Móxhoháohtsétsevėhéhe néhe šé'šenovȯtse. Mónėséhanéhe Heávohe. Móstsėhetȯhevóhe néhe he'óho, "Móhe Ma'heo'o nénėhetaevo tsésto'sėsáamésėhése tséhetaa'hoe'to hétsėhéóhe netao'o hoóhtsetseva?" ² "Hová'ȧháne, násáanėhetaehéne. Náto'se­ohkemȧhemésénóne tséhetaa'hoe'to ³ naa oha na'ėstse tsé'tóhe hoohtsėstse taesétóve tsénéé'ėstse tséhoe'to hénėhéóhe náto'sėsáamésėhénóne naa náto'sėsáano'tónėšemȧxanóhéne, naa mȧhvé'nėhešévétse nȧhtsenaéme," náhetaene. ⁴ "Eee, néme'hénaéme, ⁵ mȧhvé'mésése tséhoe'to nėstsevé'šė­héne'anánóvo tséhávėséva'e naa tsépéva'e," móxhetaehevóhe néhe šé'šenovoto. ⁶ Néhe he'e móhma'xėhetósevé'hoomȯhevóhe néhe hoóhtseto. Móstȧho'ȧhéotsėhéhe hénėhéóhe tséhoe'totse naa máto móstaoseehéne'enátanóotsé'tȯhéhe tsésto'sėhéne'eno tsépéva'etse naa tséhávėséva'etse. Móstaosáaneméseotsėhéhe héne tséhoe'totse. Naa móstano'hoxomeváenȯhevóhe tsévéstoemose Vovóehetanóho (Adamevaho). Máto móstaméseotsėhéhe. ⁷ A'e tséstaéšeéne­méseotsévȯse móstȧhéne'enáotsé'tȯhenovóhe tséhešenéše­vóvo'kȧhévȯse. Véhpotseva móstaonésevé'šė­hóomanȧhtsėhenovóhe. ⁸ Tséstȧhetóevetse móstanéstovȯhevovóhe Ma'heóneva tséhnėxhoó'heamėhnetsėse. Mó'osee'e'e'tóhtȧhé­otsėhevóhe, móstaahtoeotsėhevóhe hénėhéóhe hoóhtsetseva.

The trouble with sin

⁹ Ma'heo'o móhnėxhoó'hevéhohevóhe néhe hetanóho, "Vovóehetane (Adam), tósa'e néhoo'e?" ¹⁰ Tséhne'évamé'eoese móstsėhetȯhevóhe Ma'heóneva, "Nétanéstovȧtse tséhnėxhoó'heamėhneto. Nátanéheotséme tséhvé'vóvo'kȧhétse, héne náhéseahtoeotséme." ¹¹ "Névááso tsénėhetaése tséheševóvo'kȧhése? Mónééšeméseotsénóvo tséméhae­hóestomévatsése?" móxhetaehevovóhe Ma'heóneva. ¹² "Naa, néhe he'e tsémétseto náhoxomaa'e hósėstse," móxhetȯhevóhe. ¹³ Nėhe'še Ma'heóneva móstsėhetaehevóhe, "Hénová'e tséhéseméseotseto?" "Naa néhe šé'šenovȯtse éoseepévo'óhta, návonȯhóha'ova," móxhetȯhevóhe Ma'heóneva. ¹⁴ Naa nėhe'še tséstó'nėhe'xóvetse Ma'heo'o móhnėstsėheto'emanėhéhe. Móstsėhetȯhevóhe néhe šé'šenovoto, "Tséhvé'vonȯhóha'ósaneto nétao'setsėhešeehóomȧtse. Néohkeméhaeametomȯseohtse, naa mé'tó'e hétsetseha heše'eva nėstseohkeamevonehne. ¹⁵ Naa máto tséhnéehóveto naa tsé'tóhe he'e nonámé'tó'e nėstseohkė­sáaho'ȧhé'tovȧhtséhéme, naa tseamenėheso tóoneeto nevo'ėstanéhévėstóvévo." ¹⁶ Nėhe'še Ma'heo'o móstsėhetȯhevóhe néhe he'óho, "Naa tséssáavé'e­áahtovéhéto ma'ȯhketo'sė­henésonėheto nėstseohkeónėšeohtse. Naa hó'nėšekánome­ónėšeohtseto nėstseohkėsó'ho'ȧhenȯtse tsévéstoemȯtse. Naa nėstseohke­no'eameáahtovo." ^17-19 Nėhe'še Ma'heo'o móstsėhetȯhevóhe Vovóehetanóho, "Naa tséssáavé'e­áahtomónėheto náto'seehóóhta ho'e. Hétsetseha mé'tó'e nėstseohkėhoháotse'óhé'ta hé'tóhe ho'e tséto'sevé'šeamȧheto mésėhestȯtse. ^20-21 Nėhe'še Ma'heo'o móhvé'šee'sanénȯhevóhe ho'éeveva Vovóehetanóho naa tsévéstoemose. Vovóehetane móxhésenėheševéhohevóhe tsévéstoemose Ametané'e (Eve) tséhvé'mȧhehéstȧhétse tóoneeto tséhnéehovėse. ^22-23 Nėhe'še Ma'heo'o móstšėhešetanȯhéhe, "Tsé'tóhe tsémanėhono he'e naa hetane ésáaméhaehéne'enóhénóvo tsépéva'etse naa tséhávėséva'etse. Naa hétsetseha ééšėhéne'enánóvo hápó'e tséhešėhéne'enomovo. Hétsėhéóhe mȧhvé'nėše­vo'ėstanéhévévȯtse hea'e tseonȧháxeméseotsénóvo hénėhéóhe tséhoe'totse na'ėstse hoóhtsetseva tséto'sevé'še­a'ene­ametanénévȯse. Naa násáanėhesétamóheo'o. Naa hétsetseha nátao'sėhé­hoenee­náhnoo'o." ²⁴ Naa hénėhéóhe tséhméhae­vo'ėstanéhévévȯse Eden, tséhne'ȯhkėhésemé'éhnėstse éše'he, Ma'heo'o mó'énanȯhevóhe ma'heónėhotse'ono tsésto'senėhpa'omevȯse héne tsépévata­mano'etse (Eden) nonohpa vo'ėstane tsėsáa'ésėhémėseotséhe hénėhéóhe tséhoe'totse hoóhtsetseva tséto'sevé'šea'ene­ametanénėstovetse.

4

Cain murdered Abel

¹ Nėhe'še Adam naa Eve móxhetanévoehnėhevóhe. Eve móstsėhehéhe, "Ma'heo'o návéstȧhema tséhmétá'ėstse tsé'tóhe hetanéka'ėškóneho, Amȧhéstovėstse (Cain) tsetȧheševéhe." ² Nenóveto Eve móstȧhósėhetanévoehnėhéhe. Omotome (Abel) móstȧheševéhohevóhe. Tséstaéšeéšee'ėse Abel móstaohke­kȯsáevé'ho'évėhéhe. Naa Cain mó'énano'é­ve'ho'évėhéhe. ³ No'ka éšeeva Cain móstȧho'hé­háoenavemétȯhéhe hósėstse hesto'eo'o Ma'heóneva. ⁴ Hápó'e Abel tséstȧho'héháóénȧse, móhna'hohevóhe tsévovóehestáotsétsese kȯsáne, naa tsétó'tšėšetae­péva'etse móstȧho'héhaoenaveéxo'ȧsénȯhéhe. Naa Ma'heóneva móhmáse­tanó'­tȯhetséhe Abel tséhešévėse. ⁵ Naa mé'tó'e Cainevaho tséstȧho'hémetaa'ėse móho'nóxhoto'átsésto. Cain móstavé'še­momáta'eotsėhéhe héne. ⁶ Ma'heo'o móstsėhe­tȯhevóhe Cainevaho, "Névé'eomáta'eotse! ⁷ Vé'péveméato hová'éhe hétsėhéóhe néme'vé'šepévetano. Naa táaxa'e, né'áahtovėstse! Naa hétsetseha néomáta'etano. Naa héne névé'eéxa'é'oo'e." ⁸ Nėhe'še Cain móstȧhéve'hoomȯhevóhe hevásemo Abelhevaho, móstsėhetȯhevóhe, "Táaxa'e, hétsėhéóhe nétatsėhe'ȯhtsémáne!" Naa tséstaéšėho'ėhnévȯse tsé'énano'éstovetse, hénėhéóhe móstana'xevae­nȯhevóhe. ⁹ Nenóveto Ma'heóneva móhnėstóe­hevóhe Cain, "Naa ésemáhe?" "Násáa­héne'enóhe. Náohkėsáa­ne'evávoomóhe!" Cain móxhehéhe. ¹⁰ Naa nėhe'še Ma'heóneva móstsėhetae­hevóhe, "Néhoháo'eétahe, néne'to'éná'ho tséhevásemeto. Hemȧhta'sóomaho énėxhoó'he­tsėhevoo'o, "Tséhe'néhéto nána'ha, taome­tónėšé'toveha!" ¹¹ Naa Ma'heo'o móstsėhetȯhevóhe Cainevaho, "Hétsetseha nétatsėhetȧtse, "Nėstsetaomenėhešéhahtse: Hétsėhéóhe tsé'ȯhkeénano'eto hová'éhe móme'éva­tšėhe'šė­héhóné'o, nátanėhešeehóóhta. ¹² Naa máto néto'sėsáa'évȧ­hestóo'ȯhtséstóvéhe tósa'e." ¹³ Naa móstsėhetaehehevóhe Cainevaho, "Hé'tóhe tséhešeto éoseehótoanáto. ¹⁴ Néasetȧxe'ove tséhméhaehoéto, naa ta'se néto'senooxe. Netao'o nȧhtseéóhtse, naa vo'ėstane tsévóomá'ėstse nȧhtseonȧháxena'xévaena." ¹⁵ Naa Ma'heo'o móstsėhetȯhevóhe, "Hová'ȧháne, ésáanėhesóháne. Vo'ėstane mȧhve'na'háta'e mé'tó'e néhe tseasėto'éehahtse ta'se nésȯhtoha tsėhehpemométsėstóvetano. Nėhe'še Ma'heo'o móstane'evátȯxe'ȯhnȯhevóhe Cainevaho komaahe vo'ėstanóho tsétóo'e'óese tsėhéne'enánóvo tséto'sėsáa­heše­na'haeese. ¹⁶ Naa nėhe'še Cain móstaosáanenoo'otséhenotóhe Ma'heóneva nėhéóhe Eden. Móstatsėhe'ȯhtsėhéhe tséhne'ȯhkėhése­mé'ėhnetsėse éše'hóho, Nodeveno, mó'ȯhkėhestóhehanéhe. Nėhéóhe móstavo'ėstanéhevėhéhe.

More people

¹⁷ Naa nėhe'še Cain móstȧhevésevoonėhéhe. Naa móstȧhee'hahe­hevóhe. Enoch móstȧheševéhohevóhe. Naa Cain móstano'­manėstsėhéhe mȧhoestȯtse. Naa héne móstano'e­véhe'tȯhetséhe hee'haho Enoch tséheševéhetsėse. ¹⁸ Enoch móstaéšeehéhe, naa hápó'e móstȧhevésevoonėhéhe. Naa hápó'e móstano'hee'ha­hehevóhe. Naa móstanonóvo'xévė­hanetséhe Cain hápó'e tóoneeto móstama'xėháestȯxėhevóhe hevo'ėstanemo. ^19 20 Néhe hevo'ėstanemo móskȯsáe­vé'ho'évėhevóhe naa hósėstse mó'ȯhkenémenėhevóhe. ²¹ Mó'ȯhkeévo'sóestsėhenovótse heováestse tȧhpenȯtse (flutes) tséohkėhestóhee'ėstse. ²² Naa néhe máto mó'ȯhke­manėstsėhenovótse heováestse tsėhetaneonȯtse. Ma'kaataeva mó'ȯhkevé'šemanėstsėhenovótse. ²⁵ Vovóetane naa Ametané'e (Adam naa Eve) móssó'hoónȯse'ótaehevovóhe hee'hahevóho Abel tséhna'haa'ėse he'neho Cainevaho. Naa móxhósėhee'hahevovóhe, Seth, móxheševéhohevovóhe. Naa néhe máto móstaéšeehéhe, naa móstȧhevésevoonėhéhe. ²⁶ Naa móstȧhee'hahehevóhe. Enosh móxheševéhohevóhe. Enosh naa néhe hevo'ėstanemo móstaovóeévȧhóseasėháoena'tovȯhevovóhe Ma'heóneva.

5 (summary)

^1-29 Naa néhe na'ėstse Enosh tóoneeto hevo'ėstanemo Enoch móxhestóhehéhe. Naa tsé'tóhe Enoch tséhvé'néhe­vo'ėstanéhé­vé'tóvȯse Ma'heóneva móho'nóhvésėhovánee'ėstse. Ma'heóneva móstaaseohé'toehevóhe hétsėhéno ho'eva. Naa vo'ėstanóho móho'nó'evatšėhe'ševóomaa'ėstse. Naa néhe Enoch tséno'kė­háa'éhahétsese hee'haho Methusaleh móxheševéhehevóhe. Naa Mathusaleh móhnaehéhe 969 tséhnėhe'éhaese. Naa Enoch hevéxaho Noah móhnėxhéstȧhéhe.

6

God will send a flood

     ¹ Naa tséstaéšeame'xóvetse hósėstse ka'ėškóneho móstȧhestáotsėhevóhe, he'éka'ėškóneho naa hetanéka'ėškóneho. Naa tsé'tóhe máto móstaóešeehevóhe naa móstȧhenésonėhehevóhe. Nonó'hónó'e móstama'xeasevonėstȯxėhevóhe vo'ėstaneo'o hétsėhéóhe tsévo'ėstanéhevese ho'eva. Naa nėhe'še tsé'tóhe vo'ėstaneo'o móstȧhe'kenonó'keaseohtsėhevóhe. Hénėhéóhe móstamaevo'ėstanéhevėhevóhe netao'o ho'eva. ² Naa nėhe'še hó'ótóva ma'heónėhotse'ono móstavóomȯhevovóhe tséhešemomó'onȧhetsėse tsé'tóhe kȧse'éeheho, néhe vo'ėstaneo'o hestónȧhevóho. Móstȧho'ȧhéotsėhenovóhe. Naa nėhe'še néhe tsého'ȧhévose móstavéstoemȯhevovóhe. ³ Ma'heo'o móho'nóspévátsésto héne néhe ma'heónėhotse'ono naa néhe vo'ėstaneo'o tséhvéstoemȧhtsevȯse nonámé'tó'e. Nėhe'še Ma'heo'o móstsėhehéhe, "Eme'sáanėhesóháne. Tóséé'e tsėsáa'évȧ­háa'éševo'ėstanéhevėheo'o vo'ėstaneo'o. Esáanėhe'xóve­ma'heónevėheo'o tséhe'xóvema'heónevevo. Naa mé'tó'e hétsetseha vo'ėstaneo'o tsėsáahehpevo'ėstanéhevėheo'o no'ka mȧhtóhtȧhnó'e hóhtȧhnéso'eaa'e." ⁴ Naa nėhe'xóvéva naa máto móstanėšėhóse­nenóve'xóvėhanéhe hétsėhéóhe ho'eva móhvo'ėstanéhevėhevóhe ma'xevo'ėstaneo'o. Naa tsé'tóhe nėhéóhe móhnėxhéstȧhehevóhe tséhvéstoemȧhtsevȯse ma'heónėhotse'ono naa tsé'tóhe vo'ėstaneo'o hestónȧhevóhe. Móhma'xėhoháa'éše­vo'ėstanéhevėhevóhe. Móxhoháatamaehehevóhe naa móhno'mȧhe­héne'enóseonévėhevóhe. ⁵ Naa nėhe'še Ma'heo'o tséstavóómȯse néhe vo'ėstanóho tsé'amėhávėsévo'eétȧhetsėse naa tséohkėhávėséveoo'hetanotsėse, ⁶ móstšėhešėtanȯhéhe, "Náme'sáanėšėhó'keénanóheo'o vo'ėstaneo'o hétsėhéóhe ho'eva." ⁷ Móstsėhehéhe, "Eme'sáahó'ketsėhesóháne. Naa tsé'tóhe vo'ėstaneo'o tsémanėhono hétsetseha nȧhtamȧhevonanoo'o, máto tsé'tóhe hováhne naa vé'kėseho. ⁸ Oha na'ėstse hetane Noah móstano'kepévatamaehevóhe Ma'heóneva. ⁹ Móhna'hehevóhe hee'haho: Shem, Ham, naa Japheth, móxheševéhehevóhe. ¹⁰ Noah móho'nó'ȯhkevésė­hávėsévo'eétaestse. Móhnėšeno'ke­pévėhetanévėhéhe nėhe'xóvéva. Móhnéhevo'ėstanéheve'tovȯhevóhe Ma'heóneva. ^11-12 Naa nėhe'xóvéva netao'o vo'ėstaneo'o móhne'ase­mȧsėháneehevóhe naa móho'nó'ȯhkeéva­no'áahtovovȯtse Ma'heóneva. Móho'nóstanėheše­vo'ėstanéhévévȯtse Ma'heóneva tséhesétamaevȯtse. Netao'o néhe vo'ėstaneo'o hénėhéóhe móhma'xėhávėsévo'eétȧhehevóhe. Ma'heo'o móho'nóspévátsésto. ¹³ Nėhe'še Ma'heo'o móstsėhetȯhevóhe Noahevaho, "Náto'semȧhevonanoo'o tsé'tóhe héstanėheo'o, tséhvé'eamė­hávėsévo'eétȧhévȯse netao'o. Naa oha tséhnéehóveto asemanėstȯhóotȧhahtse ma'xėsémo. Hotse'óhtomeo'o tséoseepéva'e kȧhamaxe. ¹⁴ Tšėheše­manėstseo'o, hé'tóhe sémo tseová'e'šene'ho'ta. Naa hé'tóhe netao'o pȧhoenomeo'o mo'ȯhtáeahke hotóma'e naa anóséma. ¹⁵ Naa heta'háanéhe tséto'sėhešėtaevánome, 450 feet tsenėhe'ėstóneo'e, 75 feet wide, naa 45 feet tsenėhe'ého'oésta, mósto'senėhetaa'óhanéhe. ¹⁶ Naa manėstseo'o hovéo'heo'o tsétȧhpé'o, táho'kemanėstseo'o hénėhéóhe sémónéva. Naa nėhéóhe tsetávetšėške'po'o'ta 18 inches tsėhetaa'po'o'ta. Naa nėhešemanėstseo'o ta'se na'ha tsé'amemȧheóneve hotómá'e. Naa nėhéóhe he'nétoonaneo'o heama hénėhéóhe sémónéva. ¹⁷ Naa hé'tóhe netao'o hétsėhéóhe ho'eva náto'semȧhóována. Naa tsé'tóhe vo'ėstaneo'o naa hováhne tsemȧhemémėstaneo'o. ¹⁸ Naa oha nénéehove nėstseno'ke­vo'ėstanévehȧtse, naa nonámé'tó'e nėstavéstomévȧhtsémáne. Naa nėhéóhe taéstsėhnéhéne nénéehove naa tsévéstoemȯtse naa nee'haho naa néhe tsévéstoemóvose. ¹⁹ Naa máto tano'e­éseotsėhoono hénėhéóhe sémónéva tséhe'ke'haméhevėstse naa hetané'hame, netao'o heováestse hešėhováhne, ²⁰ naa vé'kėseho, nonohpa hápó'e tséhnéehóvévȯse naa tóoneeto tseévȧhóse­vo'ėstanéheveo'o. ²¹ Naa máto netao'o mésėhestȯtse tano'táhano­máhéne tséto'semésése nénéehove naa tsé'tóhe hováhne. ²² Naa Noah móstaosáane­mȧhenėheto'eétȧhehéhe tsétó'tae'éehetaa'ėse Ma'heóneva.

7

¹ Naa nėhe'še a'e nenóve'xóvéva Ma'heo'o móstsėhetȯhevóhe Noahevaho, "Naa tsévé'šenėhesétamátse néno'kahe tséno'kepévaestse hétsetseha. Néto'seno'kevo'ėstanévehȧtse, tsema'xemȧhóováto. Naa hétsetseha taanaéstséhne hénėhéóhe sémónéva tséhnéehóveto naa nevo'ėstanemo. ² Naa nésȯhtȯhnóve tsé'tóhe heováestse hováhne tséohkemévese, tano'eéseotšėšenano sémónéva! Naa oha no'kove tsé'tóhe tséohkėsáamévėhese hováhne. Oha no'kove tano'eéseotšėšenano! ³ Naa máto nésȯhtȯhnóve néhe heováestse vé'kėseho tséhestase néhe máto tano'eéseotšėšenano. Naa tsé'tóhe netao'o hováhne naa vé'kėseho tsemȧhevo'ėstanéveo'o ma'tamȧhóovátotse. ⁴ Naa nėhe'še ma'taéšeévaanȯhóováto hápó'e tsetaohkeévȧhósėhenésonėheo'o naa tsetama'xeévȧhóse­vonėstȯxeo'o hétsėhéóhe ho'eva. ⁵ Naa nésȯhtȯhéé'ėše ma'tȧho'nėhe'xove tsene'asėhoo'koho. Tsenėšema'xeamoo'koho hákó'e névo'éé'ėše. Móho'nóstonėšeénoo'koho ta'e tsemȧhóováto. Tsé'tóhe vo'ėstaneo'o naa hováhne tsemȧhemémėstaneo'o. ⁶ Naa nėhe'še Noah móstamȧhetó'taenėhešévėhéhe tséhetaa'ėse Ma'heóneva. ⁷ Noah naa tsévéstoemose naa hee'hahevóho naa tsévéstoemóvose móstamȧheéstsėhnėhevóhe hénėhéóhe sémónéva tsésto'sevo'ėstanévévȯse. ^8-9 Naa netao'o néhe hováhne naa vé'kėseho, he'ké'hame naa hetané'hame, naa máto tséohkemévese naa tséohkėsáamévėhese, néhe móstamȧheéstsėhnėhevóhe hénėhéóhe sémónéva tsétó'hetaa'ėse Ma'heóneva. ¹⁰ Naa nėhe'še tséstaéšemȧheéstsėhnévȯse hénėhéóhe Ma'heo'o móhnėx­hóo'o'tsėhéhe héne he'nétoo'o. ¹¹ Naa nėhe'še tséstanésȯhtȯhe­eno'etse hénėhéóhe, tséstaéšėhoévȯse, móhne'asė­hoo'kȯhóhanetséhe. Naa nėhe'xóvéva Noah naesohto mȧhtóhtȧhnó'e (600) mó'éšenėhe'éhahehéhe. Naa nėhe'še móhne'ase­mȧhóovátȯhanéhe hóhtȧhnésohto (17th) tséstȧho'oemėse néhe tséstȧhóseasėtoemėse éše'he. Netao'o totáhoesta móhnėxhésȯhanéhe ta'se héne ho'hámé'ėstse naa tséhnėhpo'ane ta'se móhnėšema'xeta'ta'eotséhanéhe tséstaasemȧhóováto. ^12-19 Névo'éé'ėše móstanėšema'xė­hetóseamoo'kȯhóhanéhe. Naa móstamȧhóovátȯhanéhe névo'éé'ėše. Naa héne mahpe mó'oseeháo'étaméhanéhe, heva tsétó'šėše­mae'éeháa'é­ho'o'oéstatse hétsėhéno ho'eva. Héne sémo móstaéeamóe'ȯhanéhe. ²⁰ Naa móhnėšema'xe­amėhetósėhoháo'étaméhanéhe ta'e 25 feet tséstaéšenėheto'étame hoéhose. ²¹ Naa netao'o vo'ėstane naa vé'kėseho naa néhe hováhne móstamȧhemémėstanėhevóhe. ^22-23 Ma'heo'o móhma'xemȧhevonanȯhevóhe oha néhe tséhe'eotsese mónėséhanevóhe Noah naa tsévé'ȯhtsémaese. ²⁴ No'ka mȧhtóhtȯhnó'e nóhónó'éé'ėše (150 days) móstanėhe'xóvėhanéhe tsé'amemȧhóováto.

8

The flood dried up

¹ Naa Ma'heo'o móhnėšeametoetanó'tovȯhevóhe Noahevaho naa néhe hováhne hénėhéóhe tséhoese sémónéva, móstaasėháa'há­hanéhe, héne mahpe mósto'se­évaase­pónoe'ȯhanéhe. ² Naa Ma'heo'o móstaéva­nėhpo'a'o'tsėhenótse hétsėhéno ho'eva naa máto vo'eva. Móstaénoo'kȯhóhanéhe. ³ Naa héne mahpe móstaévȧhe'kease­pónoe'ȯhanéhe. No'ka mȧhtóhtȯhnó'e nóhónó'éé'ėše (150) móstanėhe'xóvėhanéhe. ⁴ Naa héne hohtȧhnesohto (17) tséstȧho'oemėse néhe nésȯhtoha éše'he tséstȧhóseasėtoemėse héne ma'xėsémo mósta­énoe'óhanéhe hénėhéóhe táxeto tséxhoéhosevetse Ararat móxhestóhehanetséhe. ⁵ Naa móstanėšeamepónoe'ȯhanéhe. Naa mȧhtohto éše'hóho tséstano'keéšeevetse héne hoéhosėstse móstaévȧhósevóoméhanevótse. ⁶ Naa tséstaéšenévo'eeno'etse Noah mósta'ta'enȯhéhe tsétšėške'he'nétoonéhevetse he'ama hénėhéóhe ma'xėsémóneva. ⁷ Naa nėhéóhe móssóhpeéneváenȯhevóhe ókȯhkeho. Naa móho'nóhne'évȧ­ho'e'háooehetsėstse. Móhnėšėhetóse­éve'hahéhe hánȧháóhe ta'e tséstamȧhepónoe'otse. ⁸ Naa nėhe'še nenóveto Noah móstȧhósėhóeéneváenȯhevóhe hemeno komááhe tsésto'sėhéne'eno tsééšėhetaa'pónoe'otse. ⁹ Naa netao'o ho'eva móssó'háa'étaméhanetséhe, tósa'e móho'nóstónėšeoéšėstse néhe hemene. ¹⁰ Naa móstaévatšėheše'háoohehéhe nėhéóhe sémónéva. ¹¹ Naa Noah móstȧhóehe'onáotsėhéhe hénėhéóhe tséstšėšké'o he'nétoonéhéva. Néhe hemene móhne'évatáxeoéšenȧhéhe naa móhne'évaéseéneváenȯhevóhe. ¹² Naa nėhe'še tséstȧhóse­nésȯhtȯheeno'etse Noah móstaévȧhósė­hóe'éneváenȯhevóhe néhe hemeno. Naa nėhe'še tséstȧhetóevetse móhne'évȧho'e'háoohehéhe. Móhnémotóhtȯhéhe vehpȯtse. Naa nėhe'še Noah móstanėhešė­héne'enȯhéhe tsééšeévȧ­hešepónoe'otse. ^13-16 Naa nėhe'še tséstȧhóse­nésȯhtȯheeno'etse Noah móstȧhósėhóe'éneváenȯhevóhe néhe hemeno. Naa móho'nóhne'évȧho'e'haoohetsėstse. Naa no'ka éšeeva tséstamónėhóseasėtoemėse néhe éše'he móstaéšeévamȧhepónoe'ȯhanetséhe. Naa Noah móstaévaasėtanȯhéhe tséméhaevé'šeahto'hohe héne sémo. Móstaévȧhóetsėhetóo'ȯhéhe naa móstavóohtȯhéhe ho'e tsééšeévȧhešeó'eohtsetse. Noah 601 móhnėhe'éhahéhe nėhe'xóvéva. Naa nėhe'še 27th tséstȧho'oemetsėse néhe éše'he tséstȧhóseasėtoemetsėstse móstaéšeévamȧheó'eotséhanéhe ho'e. Naa nėhe'še Ma'heo'o móstsėhetȯhevóhe Noahevaho, "Sá'eévȧhóéhne hétsėhéóhe sémónéva! Néxhóeotšėšenano tsévéstoemȯtse naa nee'hahevoo'o naa néhe tsévéstoemóvose. ¹⁷ Naa máto néhe vé'kėseho naa hováhne néhmȧhehóeotšėšenano! Naa nėhéóhe taévaéneváenóóno komááhe tsetaévȧhósevonėstȯxeo'o netao'o ho'eva. ¹⁸ Naa nėhe'še Noah naa hevo'ėstanemo móhnėxhóehnėhevóhe sémónéva ¹⁹ naa néhe hováhne naa vé'kėseho máto tséhestóhtȯxévȯse móhnėhešėhóehnėhevóhe.

God's promise for the Earth

²⁰ Naa nėhéóhe Noah móstȧhóne'ȯhehevóhe ho'honaa'o, tsésto'seohkėhésėháóéná'tóvȯse Ma'heóneva. Naa nonóna'ėstse hováhne naa néhe vé'kėseho tséohkemévetsese móstana'hohevóhe naa móstaéxo'ȧsénȯhevóhe ho'honaa'o tséxhóneetsėse. ²¹ Naa Ma'heo'o móspévatsėstȯhéhe tsé'tóhe tséhešeméeho'hetsėse hováhne naa vé'kėseho tsééxo'ȧsénotsėse Noahevaho. Naa nėhe'še Ma'heo'o móstatšėhešėtanȯhéhe, "Naa hétsetseha tséstaasetsėhe'xove vo'ėstaneo'o hó'nėšėhávėsévo'eétȧhévȯtse nȧhtsėsáatšėhe'šeehóomóheo'o tsésto'semȧhevonanono tsé'tóhe vo'ėstaneo'o naa hováhne. Náhéne'enovoo'o vo'ėstaneo'o tséohkėhešehávėséveoo'hetanóvȯse hákó'e tséssó'tšėhe'kéhahévȯse naa tséstanėšėháa'éhahévȯse. Naa hétsetseha oóxésta tseohkėheso ta'e ma'taénevo'ėstanéhevėstove. ²² Tseohkeameénano'eo'o naa tseohkeooneneo'o naa máto tseohketonéto naa tseohkėháo'ho'ta naa tseohkeméaneve naa tseohkeaéneve naa tseohkeéšeeve naa tseohketaa'eve," móxhešetanȯhéhe Ma'heo'o.

9

God's promise to Noah

¹ Naa nėhe'še Ma'heo'o móstsėhetȯhevóhe Noahevaho naa hee'haho, "Ma'xevonėstȯhnóehnéhéne komaahe tóoneeto nevo'ėstanémevoo'o hétsėhéóhe netao'o ho'eva tsevo'ėstanéheveo'o. ² Naa hétsetseha tsé'tóhe netao'o hováhne, vé'kėseho, naa máto nomá'ne nėstseohkee'haevoo'o, nėstseohkėho'emáovóvoo'o. ³ Naa ohkeno'mévȯhéne naa máto hé'tóhe netao'o tséhóné'o. ⁴ Oha na'ėstse hová'éhe nėstseohkėsáamésėhénóvo, tsésó'ma'eve ho'évohkȯtse. Tséhésėhoéstomévatsése hé'tóhe tsésó'ma'eve ho'évohkȯtse, hé'tóhe ma'e évé'šėhetáohaméstove ametanénestȯtse, mȧssáavé'hestsema'eméhése néme'tónėšėhéametanénéme. ^5-6 Nánėhešemanėhoo'o vo'ėstaneo'o tsénėhestávȯse hápó'e tséhestavo. Hena'háanéhe éhésėhóehe ne'to'éna'hanestȯtse. Vo'ėstaneo'o naa hováhne mȧhvé'na'hovȯtse vo'ėstanóho hápó'e tseévana'heo'o. ^7-9 Naa nétavéstomévatsénóvo tséhnéehóvése naa tóoneeto nevo'ėstanémevoo'o naa netao'o hováhne tsévésėhóehnese ma'xėsémónéva: ¹⁰ Mónáme'évȧhósetšėhe'šėhénėheševonanoo'o vo'ėstaneo'o naa máto netao'o hováhne naa vé'kėseho ¹¹ tséhma'xemȧhemémėstanévȯse. ^12-17 Naa nonónóó'e tsenéé'e vo'eva ma'ȯhkevóohtomáse nėstsemé'etanóotsé'tánóvo tséheševéstomévatsése hákó'e tótseha. Naa hápó'e nȧhtse­mé'etanóotse tséheševéstomévatsése. ²⁸ Tséstaéše­éne­mȧhóováto Noah móstȧhóseaahtse'­vo'ėstanéhevėhéhe, na'he mȧhtóhtȧhnó'e nóhónó'e (350) tsénėhestȯheaénoo'etse. ²⁹ Nėhe'še sóohto mȧhtóhtȯhnó'e nóhónó'e (950) tséstanėhestȯheaénámȧse móhnaehéhe.

10 (summary) 

The descendants of Noah

^1-32 Tséstaéšemá'seénemȧhóováto néhe Noah hee'haho naa tsévéstoemóvose móstȧhenésonėhehevóhe naa tóeneeto hevo'ėstanémevóho móstavonėstȯxėhevóhe. Néhe tóeneeto hevo'ėstanémevóho hénėhéóhe móhvo'ėstanéhevėhevóhe netao'o ho'eva.

11 

The tower of Babel

¹ Nėhe'xóvéva netao'o vo'ėstaneo'o mó'ȯhkėséešenėstsėhevóhe. ² Hósėstse vo'ėstaneo'o tsénėšenáameaseehevȯse, móstaame­tsėhe'ėhehevóhe hénėhéóhe éše'he tséhne'ȯhkėhésemé'éhnėse. Móstȧho'eohtsé'tȯhenovóhe tósa'e tséspévetóhtoonóma'o'etse Babylon mó'ȯhkėstóhehanetséhe. Móstȧhámȯhtsėhnėhevóhe, móstavo'ėstanéhevėhevóhe hénėhéóhe. ³ Naa nėhe'še móstsėhehevóhe, "Naa nómonėhe'še, nėstȧhotse'ótone vóetséna'e. Naa nėstȧhonótone ta'e ma'éšėhe'konė­ho'honáeveotsėstse. ⁴ Naa nėstavé'šemanėstsénone mȧhoéve'ho'éno naa anȯhónoestȯtse tsésto'sėhésėháóénátse. Héne anȯhónoestȯtse tsetaosee­hoháa'é­ho'oesta a'e he'amo'omééno, naa komááhe nėstatšėheše­mano'e­vo'ėstané­hévémáne mȧhoé­ve'ho'éno. Naa nėstano'mȧhe­héne'enó­seonévémáne tsésto'se­no'ke­vo'ėstanéhévétse hétsėhéóhe. ⁵ Naa nėhe'še Ma'heo'o tséhne'anȯhevé'hóóhto héne mȧhoéve'ho'éno naa anȯhónoestȯtse tséoseeháa'ého'oes­tatse tséto'seohkėhésė­háóénávȯse tsé'tóhe vo'ėstaneo'o, ⁶ móstšėhešetanȯhéhe, "Násáaxaeho'ȧhévóhe tsé'tóhe vo'ėstaneo'o tséhešévévȯse. Eno'kóvȧheo'o naa émȧhe­šéešenėstseo'o. Naa móéšeáahtse'tsė­hetaa'­manėšévaenȯhenovóhe. Naa tsetȧhósetónėšévėsesto? Tsetaohkėhósenėhešéveo'o taamááhe tséhešetanóvȯse. Hová'éhe móme'évȧhósėhótsėhétsėhetanánóvo, tsėhoháatamaaheo'o. ⁷ Táaxa'e, nátaanȯheohe naa nátȧhénetȧhévė­nėstsé'sėhoo'o nonohpa tseohkėsáa'évȧ­héne'enóhénóvo nonámé'tó'e tséhévȯse," móxhehéhe Ma'heo'o. ⁸ Naa nėhe'še móstatóxeméahénotóhe tsé'tóhe vo'ėstanóho netao'o hénėhéóhe ho'eva. Naa móstanėhešeéne­manėstsėhenovóhe héne mȧhoévo'ho'éno. ⁹ Naa hénėhéóhe Babylon Tséhmȧhenétȧhéve­nėstséotsévȯse, mó'ȯhkenėhešė­tsėhésevéhe­hanéhe, tséxhomá'xe­onétȧhévenėstsé'séóhtse vo'ėstanóho Ma'heo'o.

The descendants of Shem

^10-26 Naa na'ėstse Noah hee'haho Shem móxheševéhehéhe. Tséstanéšeaénoo'etse tséhe'šemȧháoovátotse no'ka mȧhtóhtȯhnó'e (100) móhnėhestȯheaénamȧhéhe. Móxhee'hahehéhe. Arpachshad, móxhėševéhehevóhe. Hákó'e nóhona mȧhtóhtȯhnó'eáá'e (500) Shem móstaaahtse'hósevo'ėstanéhevėhéhe. Naa móstaaahtse'hósėhenésonėhehéhe.

The descendants of Terah

²⁷ Naa tséstanėšeame'xóvetse néhe na'ėstse tóeneeto hevo'ėstanemo, Terah, móxhėševéhehéhe. ²⁸ Naa Terah móhna'nóehnėhéhe, Abram naa Nahor naa Haran, móxhestóhehevóhe néhe hee'haho. Haran móxhee'hahénotóhe Lot móxheševéhehevóhe. Naa móhno'néšėhevóhe hestónaho, Milcah naa Iscah móxheše­véhehevóhe néhe kȧse'éeheho. Naa nėhéóhe Haran móhvo'ėstanéhevėhéhe Ur tséohkėhestóhetse, naa hénėhéóhe móhnaehéhe. Naa oha heho Terahevaho, móssó'eametanénėhevóhe. Néhe Terah móhvo'ėstanéhevėhéhe ho'eva Babylonia tsé'ȯhkėhestóhetse. ²⁹ Naa Terah hee'haho Abram mósta­véstoemȯhevóhe Saraievaho, heho Terah hestónaho. Naa oha mó'onétȧhévȧhehevóhe heškevóho, néhe Abram naa Sarai. Naa Abram hevásemo Nahor móstavéstoemȯhevóhe he'hameho, Milcah hestónaho néhe Haran. ³⁰ Naa Sarai móho'nóstónėšėhenésonėstse. ³¹ Naa nėhe'še nenóve'xóvéva Terah móstaaseehehéhe, hénėhéóhe ho'eva Ur, tsé'ȯhkėhestóhetse. Hénėhéóhe ho'eva Canaan tsé'ȯhkėhenóvetse móstao'setsėhe'ėhehehéhe. Naa móstaasevé'ȯhtsémaehevóhe hee'haho Abramevaho, naa tsévéstoemótsese Saraievaho, naa Terah hevéxaho, Lotevaho. Naa hénėhéóhe móstȧho'eohtsėhevóhe mȧhoéstóva Haran tsé'ȯhkėhestóhetse. Naa nėhéóhe móstavo'ėstanéhevėhevóhe. ³² Naa nėhe'še tséstanenóve'xóvetse hénėhéóhe móstanaehéhe Terah, néxa mȧhtóhtȯhnó'e hóhtȧhnoho (205) móhnėhestȯheaénamȧhéhe tséhnaa'ėse.

12

God chooses Abram

¹ Ma'heo'o móstsėhetȯhevóhe Abramevaho, "Hétsėhéóhe Haraneveno tséhvo'ėstanéheveto hétsetseha aseeestse, mȧhenooxenano nevóohestoto. Nėstavóo'sehȧtse tsésto'se­tsėhe'heto. ² Néto'seoseepéve'tovȧtse, tóeneeto nevo'ėstanemo tsema'xevonėstȯxeo'o. Naa nėstseno'héne'enóseoneve, nėstseohkemȧhepéve'tovoo'o vo'ėstaneo'o. ³ Naa nȧhtano'­péve'tovoo'o néhe tsépévé'tóése, naa mé'tó'e tséhetaa'­ehóomata'óse néhe hápó'e nȧhtaévaehóomoo'o. Naa tséhnéehóveto nȧhtsevé'šepéve'tovónóvo netao'o vo'ėstaneo'o," móxhehéhe Ma'heo'o. ⁴ Abram nėhe'xóvéva nésȯhtȯhnó'e noho (75) móhnėhestȯheaénamȧhéhe. Móstaosáaneaseehehéhe hénėhéóhe tséhméhaevo'ėstanéhevėse. ⁵ Móstaasevé'ȯhtsémaehevóhe tsévéstoemose Saraihevaho naa hetsénotaho Lotevaho. Naa máto móstano'easeohtsėhéhohevóhe hemomóonamo naa netao'o hová'éhe tséhetaa'eá'enomévȯse móstano'eehehenovóhe. Tséstaéšėho'eohtsévȯse Canaan, ⁶ móstanėšėhóseameohtsėhevóhe ta'e tséstȧho'eohtsévȯse hénėhéóhe mȧhoéstóva Shechem tsé'ȯhkėhestóhetse. Nėhe'še hénėhéóhe ma'xėhoóhtseto tséhnéetsėse hénėhéóhe móstató'hovȯhenėhevóhe. Nėhe'xóvéva Canaanites hénėhéóhe móssó'vo'ėstanéhevėhevóhe, mó'ȯhkenése­mȧhevóhe hénėhéóhe hoóhtsetseva. ⁷ Naa hénėhéóhe Ma'heóneva móxho'ėhótaehevóhe Abram. Móstsėhetaehevóhe, "Heta'háanéhe hé'tóhe ho'e tséto'semétóno nenésoneho naa tóeneeto nevo'ėstanemo." Naa Abram móstȧhóne'hohevóhe ho'honaa'o tsésto'sėháóéná'tóvȯse Ma'heóneva. ⁸ Hénėhéóhe tséhméhaevee'ėse móstaévavévȯheotsėhéhe, nėhe'še móstaévȧhóseaseohtsėhéhe. Móstȧhósėhámȯhtsėhnėhéhe hénėhéóhe tséxhóehosévetse taesétóve neše mȧhoestotȯtse tséxho'taa'ėstse. Tséstaohkėhéseta'ehnėse éše'he hénėhéóhe móxho'táhanéhe mȧhoestȯtse Bethel móxhestóhehanéhe. Naa tséhne'ȯhkėhése­mé'éhnėse héne mȧhoestȯtse Ai móxhestóhehanéhe. Hénėhéóhe Abram móstȧhósėhóne'hohevóhe ho'honaa'o tsésto'sėhésė­háóéná'tóvȯse Ma'heóneva. ⁹ Móstanėšene­nóveameehehéhe, móstatsėhe'hehéhe otáxa tséstóhtoo'évetse.

Abram and Sarai in Egypt

¹⁰ Naa nėhe'xóvéva hénėhéóhe Canaaneveno hová'éhe móho'nóxxaepévóné'o, mésėhestȯtse móxhová'ȧhanéhehanéhe. Nėhe'še Abram naa tsévéstoemose móstatšėhešeaseehehevóhe Nėhpa'ósanéhetaneno (Egypt) tsésto'sevo'ėstanéhévévȯse, hénėhéóhe Nėhpa'ósanéhetaneno móssó'ho'táhanéhe mésėhestȯtse. ¹¹ Tséstaéšeto'sėho'eohtsévȯse Egypt, Abram móstsėhetȯhevóhe Saraihevaho, "Néoseemo'onahe. ¹² Naa néhe Nėhpa'ósanéhetaneo'o (Egyptians) mȧhvóomata'óse tséhešemo'onȧheto nėstsenȧháxė­ho'ȧhéotsé'tóó'e, naa tsetsėhevoone, 'Tsé'tóhe móvéstoemȧh­tsėhevóhe. Néme'tana'hone tsé'tóhe oha hetane.' ¹³ Naa tsėhetoono, 'Náhestatanémenȯtse,' komááhe nȧhtsėsáana'haeheo'o." ¹⁴ Naa tséstȧho'eohtsévȯse, néhe Nėhpa'ósanéhetanóho móstaosáane­vóomaehevóhe Sarai tséhešemo'onaese. ¹⁵ Naa tséma'xe­véhonevėstse hevéhonotse'onamo móstȧho'ėhéhohta'haóehevóhe tséhešemo'onatsėse Saraihevaho. Naa móstȧho'ȧhéotséhenotóhe néhe tséma'xevéhonevėstse. "Tatsėhe'ótseha hénėhéóhe mȧheóne tséxhoévȯse néhe he'eo'o tsévéstoemono!" móxhetȯhevóhe hevéhonotse'onamo. ¹⁶ Naa tséhvé'šenéehovėse Sarai, néhe tséma'xevéhonevėstse mó'oseepéve'tovȯhevóhe Abramevaho, móstama'xemétȯhénotóhe kȯsáne, naa vé'ho'éotoa'o, naa a'keevo'hame, naa máto pa'e'pa'onáheho, naa momóono tséto'sėhotse'ótȯtse Abram. ¹⁷ Tséhvé'nėhešėhestanȯse Saraihevaho néhe tséma'xevéhonevėstse, Ma'heóneva móstȧháomóhtȧhé'sė­haehevóhe naa máto néhe vo'ėstanóho hénėhéóhe tsévésėstanove­maese, móhmȧheháomóhtȧhéhevóhe. ¹⁸ Néhe tséma'xevéhonevėstse móstatávėhéne'enáotsé'tȯhéhe, nėhe'še móstaonóomȯhevóhe Abramevaho. Móstsėhetȯhevóhe, "Hénová'e tséhésenėhešéveto? Néme'hó'kemé'ėstomeve tséheševéstoemȯtse tsé'tóhe he'e. ¹⁹ Néme'sáahó'kenėhéhe tséhešėheaxaa'éhemeto nonóhpa námėsáahestanóhe. Naa tsea'háanéhe tsévéstoemȯtse. Taanáevȧhestaneha naa taase!" ²⁰ Naa néhe tséma'xevéhonevėstse móstanėheto'emaovȯhevóhe néhe hestotse'onamo tsésto'sease­neenáhnóvȯse Abram naa tsévéstoemose naa tsésto'seno'éva­aseotsėstomevovȯse netao'o tséá'enomevȯse.

13

Abram and Lot separate

¹ Abram naa Sarai móstaévȧhósemȧheaseehehevóhe hénėhéóhe Egypt. Móstaévatsėhe'hehevóhe Canaan. Abram hetsénotaho Lotevaho móssó'vé'ȯhtsémaehevovóhe. Móstȧhósė­hámȯhtsėhnėhevóhe hénėhéóhe tséstóhtoo'évetse. ² Abram móxhoháoovȧhehéhe. Móhma'xeá'enȯhevóhe hováhne naa máto móhma'xėhema'kaataamėhéhe. ³ Naa hénėhéóhe tséstóhtoo'évetse totáhoesta mó'ȯhkevéehéhe. Nenóve'xóvéva móstaévatsėhe'hehéhe nesta tséhméhaevee'ėse taesétóve neše mȧhoéstóva Bethel naa Ai. ⁴ Hénėhéóhe nesta tséxhóné'ȯse ho'honaa'o, móstȧhósė­háoena'tovȯhevóhe Ma'heóneva. ⁵ Naa Lot máto móhma'xe­á'enȯhevóhe háesto hováhne naa máto móxhemomóonamėhéhe. ⁶ Naa móho'nóhnėhetaa'óma'o'etse tsésto'senéšenéeto'hamévȯse. ⁷ Naa Abram naa Lot hestotse'ónevóho tséohkene'evávoomótsese hestotóamevóho móstaohkeaseóo'evȯxevaenȧhtsėhevóhe. Mó'ȯhketsėhetȧhtsėhevóhe, "Esáanėhetaa'óma'o'éhane hétsėhéóhe tsésto'senéše­néeto'hamétse." (Nėhe'xóvéva Canaanites naa Perizzites máto móhvo'ėstanéhevėhevóhe hénėhéóhe.) ⁸ Nėhe'še Abram móstsėhetȯhevóhe Lotevaho, "Néhevóohestove'tovȧhtsémáne, naa tsé'tóhe nėstotse'ónaneo'o éme'ȯhkėsáahó'keóo'evotȧhtséheo'o. ⁹ Naa hétsetseha nėstseonésovaohtsémáne. Vé'hóóhtȯtse hé'tóhe ho'e, naa néhmé'ėstomevėstse tsého'ȧheto. Naa hénėhéóhe tanėhe'ȯhtseo'o naa hápó'e hétsėhéóhe o'xe nȧhtatsėhe'ohtse." ¹⁰ Lot móstaosáanepévevé'hóohtȯhéhe héne ho'e. Móstavóohtȯhéhe tóxeo'hé'e Jordan tséxhestohe, móhnėhešepévatamano'éhanetséhe Adam naa Eve tséhméhaevo'ėstanéhévévȯse naa máto néhe Egyptians tséhvo'ėstanéhévévȯse. (Abram naa Lot tsé'onésovaohtsévȯse móho'nó'éševonano Ma'heo'o neše mȧhoéstotȯtse, Sodom naa Gomorrah, tsé'ȯhkėhestóhee'ėstse nėhe'xóvéva.) ¹¹ Naa Lot móstamonėhéhe héne tóxeo'hé'e Jordan tsépévatamano'etse. Naa hénėhéóhe móstatsėhe'hehéhe. Naa nėhe'še hénėhéóhe mó'onésovaohtsėhevóhe. ¹² Abram móstanėšeame­vo'ėstanéhevėhéhe Canaan naa Lot a'e hénėhéóhe Sodom móstȧhámȯhtsėhnėhéhe. ¹³ Naa hénėhéóhe tsévo'ėstanéhevese Sodom mó'oseehávėsévevo'ėstanéhevėhevóhe.

Abram moves near Mamre

     ¹⁴ Lot tséstaéšeaseohtsėse, Ma'heo'o móstsėhetȯhevóhe Abramevaho, "Pévevé'hóóhtȯtse netao'o hé'tóhe ho'e!

¹⁵ Nėstsemetȧtse netao'o ho'e tséhetaa'vóohtomo, a'e máto  ne­vo'ėsta­nemo tóeneeto. ¹⁶ Tsevonės­tȯxeo'o. ¹⁷ Nómo­nėhe'še, netao'o hétsėhéóhe ho'eva totáxe­ohtsėstse tséto'se­métatseto." ¹⁸ Nėhe'še Abram móstaasee­hehéhe, hénėhéóhe a'e móstȧhámȯhtsėhnėhéhe tséhma'xenéetsėse hoóhtseto, mó'énanȯhevóhe néhe hoóhtseto na'ėstse hetane, Mamre mó'ȯhkė­hestóhe­héhe. Máto hénėhéóhe Abram mós­tȧ­hósė­hóne'ho­hevóhe ho'honaa'o tsésto'sė­hósė­háóéná'­tóvȯse Ma'heóneva.

14

Abram Rescues Lot

¹ Nėhe'xóvéva móhnévėhevóhe tséma'xevéhonevese naa móhno'névėhanevótse ho'ėstse hénėhéóhe móhnonó'kė­ho'emáohtȯhenevótse. Móstšėheševéhehevóhe néhe tséma'xevéhonevese: Amraphel móxho'emanéhevėhéhe Babylonia, naa Arioch móxho'emanėhéhe Ellasar, naa Chedorlaomer móxho'emanėhéhe Elam, naa Tidal móxho'emanėhéhe Goiim. ² Naa máto oxėse móhnóhonėhevóhe tséma'xevéhonevese móhnonó'kėho'emáohtȯhenevótse noho mȧhoéstotȯtse. Móstšėheševéhehevóhe néhe tséma'xevéhonevese: Bera móxho'emanėhéhe Sodomeveno, naa Birsha móxho'emanėhéhe Gomorrah, naa Shinab móxho'emanėhéhe Admah, naa Shemeber móxho'emanėhéhe Zeboiim, naa máto na'ėstse móxho'emanėhéhe Bela naa Zoar móxhestóhehanéhe héne mȧhoestȯtse. ^3-4 Mȧhtóhtȯhóhtȧhnéšeaa'e tséma'xevéhonevėstse Chedorlaomer naa néhe tséna'hese tséma'xevéhonevese móxho'emaovȯhevovóhe néhe tséma'xevéhonevetsese hénėhéóhe mȧhoéstóva. Nėhe'še tséstamȧhtóhtȯhóhtȧhna'heaénoo'etse néhe noho tséma'xevé­honevese móstamámȯheveotsėhevóhe hénėhéóhe Siddim Valley tsésséehatse Vóhpoma'ȯhtsémahpe. ⁵ Nėhe'še tséstano'ke­aénoo'etse néhe neve tséma'xevéhonevese móstȧho'e­a'eotsé'tovȯhevovóhe Rephaites tséhéstȧhétsese Ashteroth-Karnaim. Naa móxhó'tȧhnȯhevovóhe néhe Rephaites, naa máto Zuzites tséhéstȧhétsese Ham, naa Emites tséhéstȧhétsese Shaveh-Kiriathaim. ⁶ Máto móxhó'tȧhnȯhevovóhe Horites tséhéstȧhétsese tséxhoéhosévo'omenotse Edom tséxhestóhetse, hákó'e El-Paran a'e tséstóhtoo'évetse. ⁷ Nėhe'še móstaévȧhóseévavetsėhe'ȯhtsėhevóhe hénėhéóhe mȧhoéstóva Enmishpat, móspévėhéne'enóhehanéhe Kadesh tsé'ȯhkėhestohe. Móstamȧhehó'tȧhnȯhevovóhe Amalekites, naa máto Amorites tséhvo'ėstanéhevetsėse Hazazon-Tamar. ^8-9 Tséstaévȧ­ho'eohtsévȯse Siddim Valley móstaméoxevaenȯhevovóhe néhe tsénóhonetsese tséma'xevéhonevetsese. ¹⁰ Mo'ȯhtáveamėške netao'o mósséeháhanéhe. Naa néhe nótȧxévé'hó'e tséhéstȧhese Sodom naa Gomorrah móstaévaaseohováoohehevóhe. Hósėstse móstaohkėhe'kėšenȧhevóhe hénėhéóhe mo'ȯhtáeamėškeva, naa néhe hósėstse móstatšėhešėsóhpa'xėhevóhe hénėhéóhe tséxhóehosévetse. ¹¹ Néhe tséméoxevaenóvose móhmȧhe­hestanȯhetséhe netao'o hová'éhe tsépéva'etse hénėhéóhe Sodom naa Gomorrah, hestámévo móhno'ovóhponėhestanȯhetséhe. ¹² Móhno'nȧha'enȯhevovóhe Abramevaho hetsénotaho Lotevaho tsévo'ėstanéhevetsese hénėhéóhe Sodom, móstaaseotsėhaehevóhe naa netao'o tséhetaa'eá'éno. ¹³ Na'ėstse hetane mó'asė­sóhpa'xėhéhe, móstȧhéhotoneváenȯhevóhe Abramevaho. (Nėhe'xóvéva Abram móhvo'ėstanéhevėhéhe a'e hoóhtseto tséhnéetsėse tséá'enótsese Mamrehevaho. Mamre naa hevésėsono Eshcol naa Aner móxhevésenéhe'tovȯhevovóhe Abramevaho.) Mó'amorites-évėhevóhe. ¹⁴ Tséstanéstomónėse Abram tséxheseváenetsėse Lotevaho, móstaasevé'oohémȯhevóhe na'he mȧhtóhtȯhnó'e mȧhtȯhohtȧhna'nóhtoha (318) henótȧxemo. Hákó'e móstȧho'néheohé'tovȯhevovóhe notama tséxho'tatse mȧhoestȯtse Dan tséhestóhetse. ¹⁵ Tséstataa'évetse Abram mósta­onésovanȯhevóhe henótȧxemo. Netao'o móxhésea'eotsé'tȯhenovóhe héne mȧhoestȯtse Dan tséhestóhetse, naa móhma'xė­hó'tȧhnȯhevovóhe. Hósėstse néhe tsého'ea'eotsé'tovose Abram móstšėhešėsóhpa'xėhevóhe hénėhéóhe Hobah, tséxhestóhetse, nótama Damascus tséxho'tatse. ¹⁶ Hénėhéóhe Abram naa henótȧxemo móstȧhohtameváenȯhevovóhe. Naa móhne'­évaotsėhohevovóhe Lotevaho naa máto netao'o tséá'enótsese, naa néhe vo'ėstanóho tsévé'ȯhtsémaese tséhéstȧhétsese Sodom naa máto tséhetaa'eá'enomévȯse.

Abram is blessed by Melchizedek

¹⁷ Abram móstaévȧho'eohtsėhéhe tséstaéšemá'sėhó'táhnȯse Tséma'xevéhonevetsese Chedorlaomer naa máto néhe na'he tséma'xevéhonevetsese. Naa na'ėstse tséma'xevéhonevetsese Sodomeveno móhnėxho'hétoo'e'óehevóhe Abram hénėhéóhe Shaveh Valley, máto mó'ȯhketsėhestóhehanéhe King's Valley. ¹⁸ Máto tséma'xevéhonevetsese Melchizedekevaho tséhéstȧhétsese mȧhoestȯtse Salem móhvésėho'­hétoo'e'óehevóhe Abram. Móhno'­ma'heónevé'ho'évėhéhe néhe Melchizedek. Móhno'ho'eotsėstsėhéhe ma'heónekóhkonȯheo'o naa manestȯtse tséto'sevé'šeestsénénėse. ¹⁹ Móstsėhetȯhevóhe Abramevaho, "Hétsetseha návéestomevo Ma'heo'o tsésto'sėpéve'továta'e, Ma'heo'o Tséháa'ého'óese, naa tséhemanėstóoneestse vo'e naa ho'e. ²⁰ Náno'vového'óto Ma'heo'o tséhvéstȧhémata'e tséxhó'tȧhnóse nenótamo." Nėhe'še Abram móhmétȯhéhe néhe ma'heónevé'hó'e hósėstse tséhetaa'no'eohtsėse. ²¹ Naa mé'tó'e néhe na'ėstse tséma'xevéhonevėstse Sodomeveno tséstavóóhto tséhetaa'métaa'ėse néhe ma'heónevé'hó'e Abramevaho, móstsėhetȯhevóhe, "Tséhnéehóvéto, néhvá'neévaénanenano navo'ėstanemo! Naa netao'o hová'éhe tséhetaa'nȧha'enomo nėšėho'tseo'o!" ²² Naa Abram móstsėhetȯhevóhe, "Hová'ȧháne, násáaho'ȧhéhe hová'éhe. Netao'o hová'éhe tséá'enomáse náévȧho'eotsestse. Nánėheševéstomevo Ma'heo'o ²³ hová'éhe tséá'enomo náme'héestana, heva tséohkevé'šetoo'ehe nemo'kėhanȯtse naa máto héva tšéške'ónee'ėstse ho'tanono, komááhe nėstsėsáanėhéhe, 'Abram éhésėhehpėháoovahe tséhnéehóvevo.' ²⁴ Naa oha tséme'hetaa'eamȧhéto tsé'tóhe nanótȧxemo tsééšėhetaa'mésévȯse. Naa nátavé'ȯhtsémáá'e tsé'tóhe na'he navéseneo'o, Aner, Eshcol, naa Mamre. Tséévȧhetaa'ho'eotsėstsétse éme'métsénóvo hósėstse," móxhehéhe Abram.

15

God's promise to Abram

¹ Nenóve'xóvéva Abram móhvóo'sėhaehéhe hová'éhe Ma'heóneva, móstsėhetaehevóhe, "Névé'ee'tóhtahe! Nėstȧhótooma'ovȧtse. Naa nėstaoseeno'pévo'eehȧtse." ^2-3 Abram móstšėhešeno'ėstovȯhevóhe, "Ma'heo'o Tséne'tȧheto, náme'tónėšėhépeva'oo'e tséto'sėhetaa'métseto? Tséssáa'vé'eéšėhenésónėhéhéto, tsé'tóhe namomóoname Eliezer tséhéstaese Damascus, tsemȧheamahe netao'o tséá'enómo mȧhnaéto." ⁴ Móstsėhetaehevóhe Ma'heóneva, "Naa tsé'tóhe nemomóoname Eliezer móme'hémȧhenȧha'ena hová'éhe, oha néhe nee'ha tsetaomemȧhenȧha'ena hová'éhe netao'o." ⁵ Naa nėhe'še Ma'heóneva móstȧhóeotsėhaehevóhe, móstsėhetaehevóhe, "Tȧhe'atóó'ȯtse naa onésėhoemenano hotóhkeo'o, tsenėhestȯxeo'o tóoneeto nevo'ėstanemo. Mónéme'tónėšemá'sėhéhoemoo'o tsevonėstȯxeo'o." ⁶ Abram mó'oné'seómȧhahtovȯhevóhe Ma'heóneva, naa héne móhvé'šeono'átamaehevóhe Ma'heóneva.

God makes another promise to Abram

⁷ Nėhe'še móxhósėtsėhetaehevóhe Ma'heóneva, "Nénėxhé'otsehȧtse Ur tséhvo'ėstanéhévévȯse Chaldeans naa hé'tóhe németȧtse ho'e." ⁸ Abram móstsėhetȯhevóhe Ma'heóneva, "Nȧhtsetónėšėhéne'ena tséto'sėhešeoné'seómenėheso?" ⁹ Móstsėhetaehevóhe Ma'heóneva, "Néxhémetsėstse tséna'heaénámȧse vé'ho'éotoa'e, naa he'ékósa tséna'heaénámȧse, naa hetanékosa máto tsena'heaénámȧse, naa neše heméneo'o." ¹⁰ Abram mó'áahtovȯhevóhe Ma'heóneva. Móhnėxho'eotsėhohevóhe néhe hováhne. Móstaóo'xȧsȯhevóhe néhe kȯsáne naa vé'ho'éotoa'o taesétóve. Nėhe'še móstanovȯseénanȯhevóhe hénėhéóhe ho'eva. Naa oha néhe vé'kėseho móho'nóstsėhetaxȯtse. ¹¹ Nėhe'še vé'kėseho móhnėxho'e'háoohehevóhe, móstaasemésėhenovóhe héne ho'évohkȯtse. Abram móstaasėtȯxe'ovȯhevóhe. ¹² Eše'he tséstaéšeto'seta'ehnėse Abram móstama'xenaóotséotsėhéhe. Netao'o móhma'xenėhpea'enó'neotsétȯhanéhe, naa móhno'héhpȯheotséhanéhe. ^13-15 Tséhnėšenánaóotsėse Abram, móxhósevóo'sėhaehevóhe hová'éhe Ma'heóneva. Móstsėhetae­hevóhe Ma'heóneva, "Abram, néto'seoseevone'éše­vo'ėstanéheve, naa nėstseována'xaehovánee'e. Naa hétsetseha néoné'seóme­mé'ėstomevȧtse, tóoneeto nevo'ėstanemo oxėse hósėstse tsevo'ėstanéheveo'o hénėhéóhe ho'eva tsésáa'á'enoméhévȯse. Tsenótseveo'o. Naa nėhéóhe máto tsévo'ėstanéhevese tsemomóonaotaevóho. Tseno'mométsėstó­vo'eéhaevóho neva mȧhtóhtȯhno'eaa'e. Naa tséhvé'nėheše­mométsėstóvo'eéháévȯse hápó'e nȧhtaéva­nėheto'eéhoo'o. Tsetaomenėhešéhahtseo'o. Naa tóoneeto nevo'ėstanemo nȧhtseévaaseohtséhoo'o hénėhéóhe tséhnėševátamo'eéhévȯse. Naa tséno'ma'xevonėstȯhatse, netao'o hová'éhe tsema'xemétaenovo néhe tsénėševátamo'eéhaevose. ¹⁶ Naa tsénéva'ónese tóeneeto nevo'ėstanemo hétsėhéóhe tseévȧho'eohtseo'o. Nėhe'xóvéva tsėhéóhe tsévo'ėstanéhevese tsenȧha'enovo Amorites tséohkėhestóhetsese. Tseoseehávėséve­vo'ėstanéheveo'o. Naa nėhe'xóvéva nȧhtsevéstȧhémoo'o tóoneeto nevo'ėstanemo, naa néhe Amorites tsetaomenėhešéhahtseo'o," Ma'heóneva móxhetaehevóhe Abram. ¹⁷ Eše'he tséstaéšeta'ehnėse, mó'oseea'enó'netȯhanéhe. Nėhe'še na'ėstse homȯsévetohko móstaasėsé'tová'eoehanéhe naa kȧhamaxe mó'éxo'ȧséhanéhe. Héne homȯsévetohko naa kȧhamaxe móstanéšeamė­sóhpoéstaotsé­hanevótse hénėhéóhe taesétóve héne ho'évohkȯtse tsééšeáahtse'tsėhetaxȯtse Abram. ¹⁸ Naa taenėhe'xóvéva Ma'heo'o móstšėheševéstomevȯhevóhe Abramevaho, "Hé'tóhe netao'o ho'e nȧhtamétónóvo tóoneeto nevo'ėstanemo. Hé'tóhe étsėhetaa'óma'o'e hákó'e tȧháóhe ho'xó'e Egypt tséameohéto ó'he'e Shihor, tséohkėhestohe, naa tsėhéóhe mé'tó'e hákó'e nȧháóhe tséameohéto ma'xeó'he'e, Euphrates, tséohkėhestohe, énėhetaa'óma'o'e hé'tóhe ho'e. ¹⁹ Naa hénėhéóhe hétsetseha évo'ėstanéheveo'o néhe Kenites, Kenizzites, Kadmonites, ²⁰ Hittities, Perizzites, Rephaites, ²¹ Amorites, Canaanites, Girgashites, naa Jebusites.

16

Hagar and Ishmael

     ¹ Abram naa Sarai mó'éševo'ėstanéhevėhevóhe Canaan mȧhtóhtȯheaa'e, naa Sarai móxho'nóhkėhenésónėstse. Naa Sarai móxhemomóonaméhenotóhe kȧse'éeheho móxhéstȧhehevóhe hénėhéóhe Egypt, Hagar mó'ȯhkėhestóhehéhe. " ^2-3 Nėhe'še Sarai móstsėhetȯhevóhe Abramevaho, "Hea'e Ma'heo'o tóséé'e náhoéstomoo'o henésonėhestȯtse. Táaxa'e naa tsé'tóhe namomóoname tavéamoo'o kómááhe tsetȧhenésone naa hénėhéóhe nȧhtavésenėhešėhenésone. Naa Abram móstapévatsėstomóvȯhéhe tséhetaa'ėse Saraihevaho. ⁴ Naa néhe Hagar tséstȧhéne'eno tséxhóse'ėse móstaasepévatamȧhtsėhéhe, móstaasepéotȯhevóhe Saraihevaho tséhemomóonamé'toese. ⁵ Nėhe'še Sarai móstsėhetȯhevóhe Abramevaho, "Néhávėsévo'eeše! Naa tséstȧhéne'eno tséhešėhóse'ėse namomóoname náne'oseeasepéota. Néhávėsévo'eétahe naa Ma'heo'o nėstsetaometónėšé'tova. ⁶ Naa Saraihevaho móstsėhetaevóhe Abram, "Naa épéva'e, néhemomóonamenȯtse naa néohkėho'emáóévo. Taometónėšé'toveha tséhešetanoto." Sarai mó'e'hanótȯhevóhe hemomóonamo tséhvé'hóse'etsėse, móstaoseeasėhávėséve'tovȯhevóhe, nėhe'še néhe hemomóonamo móstaaseohovȧhéhe. ⁷ Naa tóhtóó'e tsé'ameohtsėse méóne tsétatsėhe'otsetse Shur, móstȧho'eohtsėhéhe tséxho'hamé'evetse. Naa hénėhéóhe móhnėxho'eohé'toehevóhe Ma'heónėhotse'ono. ⁸ Naa móstsėhetaehevóhe, "Tósa'e nénėxhé'óhtse naa tósa'e néametsėhe'ohtse?" Naa móstsėhetȯhevóhe néhe Ma'héonėhotse'ono, "Naa tsé'tóhe he'e náasevo'e'ova tséméhaemomóonaotá'ėstse. ⁹ Móstsėhetaehevóhe, "Naa taévanȧho'ȯhtséveha! Naa nėstsenėšeamėhemomóonamé'tova. ¹⁰ Tsevonėstȯxeo'o tóoneeto nevo'ėstanemo. ¹¹ Néto'sėhee'hahe, Ishmael ohkėhetoo'o, tsénėhestohe Ma'heo'o Ȯhnéstomónėstse, tséhvé'néstováta'e Ma'heo'o tséxhoó'henėševátametanoto. ¹² Naa nee'ha éto'seéšee'e. Naa tseonótovahe naa tseohkeno'méoto vo'ėstanóho naa hápó'e tseohkeévanėhešeméótáá'e, a'e máto taamaahe hevóohestoto." ¹³ Naa nėhe'še néhe Ma'heónėhotse'o tséstaéšeévaaseoese Hagar móstatšėhešetanóotsėhéhe, "Nóoo! Heá'ėháma náoné'seómevóómo Ma'heo'o tséohkevóomá'ėstse naa násáanaeotséhe. Ma'heo'o Tsévóomá'ėstse, móxheševéhohevóhe néhe ma'heónėhotse'ono. ¹⁴ Naa héne ho'háme'e móstaohkevé'še­nėhestóhehanéhe Ho'hamé'éva Tséhvóomá'ėstse Ma'heo'o. Móxho'táhanéhe sétóve neše mȧhoéstotȯtse tséxho'ta Kadesh naa Bered, mó'ȯhkėhestóhehanevótse. ¹⁵ Naa nėhe'še Hagar móstaévȧhóo'ȯhtsėhéhe. Nenóveto móstȧhenésonėhehéhe. Ishmael móstȧhešeoesevéhohevóhe hee'haho Abram. ¹⁶ Nėhe'xóvéva Abram móhna'nóhtȯhno'naesóhtȯheaénamȧhéhe.

17

God's promise to Abraham

¹ Naa nėhe'še Abram tséstaéšėsóohtȯhnó'ėsóohtȯheaénámȧse Ma'heóneva móxhósėho'ėhótaehevóhe, móstsėhetaehevóhe, "Nánéehove Ma'heo'o Tséhoháatamaaestse. Ohkeáahtoveo'o naa no'eonó'evo'ėstanéhevo'o. ² Nééšetšėheševéstomevȧtse tóoneeto nevo'ėstanemo tséto'sevonėstȯxévȯse naa tsetó'nėhéso. ³ Naa Abram móstama'kėsta'éoešé'tovȯhevóhe Ma'heóneva hénėhéóhe ho'eva. Naa máto Ma'heóneva móstsėhetaehevóhe, ⁴ "Tóoneeto nevo'ėstanemo tsėhéstȧheo'o totáhóésta. ⁵ Naa hétsetseha Abraham nėstseohkėhetane (énėhestohe Ȯhtȧháenóoestse) tsésto'sevé'­vonėstȯxévȯse tóoneeto nevo'ėstanemo. ⁶ Naa hósėstse tóoneeto nevo'ėstanemo tsema'xevéhoneveo'o. ⁷ Náme'hévonetanó'ta tséheševéstomevátse naa máto tóoneeto nevo'ėstanemo. Nánéehove tséhema'heónėhameto naa máto nȧhtsema'heónėhamé'tóó'e tóoneeto nevo'ėstanemo. ⁸ Naa hétsetseha tséhvo'ėstanéheveto nésáahéstȧhéhe. Naa oha néto'semetȧtse naa tóoneeto nevo'ėstanemo hé'tóhe netao'o ho'e, Canaan tséhestohe. Naa máto tóoneeto nevo'ėstanemo tseno'eá'enánóvo tséhe'éše­vo'ėstanéhévévȯse. ⁹ Naa nénéehove naa tóoneeto nevo'ėstanemo hápó'e nėstseévanėheševéstomévéme tsésto'senéhe'ovése. ^10-12 Naa tsetšėhešėhéne'enohe tséheševéstomevése: tséhestáotsese hetanéka'ėškóneho ma'ȯhkeéšenésȯhtȯheenėšenávȯtse tseovóhponetsėhetȧxeo'o, naa máto nénéehove naa nemomóonamo. ¹³ Naa ma'ȯhkeovóhponeamenėheto'eétȧhése tséhe'éše­vo'ėstanéhévése, hápó'e nȧhtsėsáavonetanó'tóhe tséheše­véstomevátse. ¹⁴ Naa heva na'ėstse hetane mȧssáavé'nėhešévééstse tsėsáahó'xėstoeméhe. ¹⁵ Naa hétsetseha tsévéstoemȯtse Sarai tsėsáa'évȧheševéhéhe, Sarah ohkėhetoo'o, mó'ȯhkenėhestóhehéhe Véhóná'e. ¹⁶ Naa náto'sepévo'eého, éto'sėhenésone, tsėhetanévóéhne. Tóoneeto hevo'ėstanemo tsevonėstȯxóho, totáhóésta tsėhéstȧhóho, hósėstse tseno'ma'xevéhónévóho," móxhetaehevóhe Ma'heóneva. ¹⁷ Abraham móstȧhóse­ma'kėsta'éoešenȧhéhe ho'eva, móhnėxóohtatsėstȯhéhe tséhetaa'ėse Ma'heóneva tsé'éševé'eéná'hévȯse, móstšėheše­tanóotsėhéhe, "Šaa! Náéšeto'seno'ka­mȧhtóhtȯhnó'eaénáma naa Sarah sóohtȯhnó'e ééšenėhestȯheaénáma, náme'xaetónėšėhéhenésónėhéme?!" ¹⁸ Móstsėhetȯhevóhe Ma'heóneva, "Heá'ėháma mé'tó'e tsé'tóhe tséhee'hahéto Ishmael éme'mȧhenȧha'ena netao'o tséhetaa'mȧhevéstomeveto?" ¹⁹ Naa móstsėhetaehevóhe Ma'heóneva, "Hová'ȧháne, tsé'tóhe tsévéstoemȯtse Sarah éto'setaomėhenésone, naa Isaac heševéhóhéne (Hohátsema'hááhe mó'ȯhke­nėhestóhehanéhe), naa tséheševéstomevátse máto nȧhtseno'véstomévo nee'ha Isaac naa henésono naa tóoneeto henésonėhevóho." ²⁰ Naa móxhósėtsėhetaehevóhe Ma'heóneva, "Naa nénéstovȧtse tséhešėheto, tsé'tóhe nee'ha Ishmael máto náto'sepévo'eého. Mȧhtóhtȯhóhtȧhneše tsenėhestȯxóho hee'haho, tsemȧhevéhonoemóho. Naa tóoneeto hevo'ėstanemo tseno'vonėstȯxóho. ²¹ Naa oha Isaac nea'háanéhe tséto'semȧheamaestse tséhetaa'véstomevátse, naa máto tóoneeto hevo'ėstanemo. Tsėhestáotse ma'tȧhóseaénevetse," móxhetaehevóhe Abraham. ²² Ma'heóneva tsé'éneéestsėstoo'ėse Abraham, móstaévanoo'o'tsé'toehevóhe. ^23,26-27 Nėhe'še Abraham naa hee'haho Ishmaelhevaho naa tséhetaa'véstsėhnémaese naa hemomóonamo móstamȧhenėhešévėhevóhe tséhetaa'ėse Ma'heóneva, móhmȧhetsėhetȧxėhevóhe. ²⁴ Nėhe'xóvéva Abraham móssóohtȯhnó'ėsóohtȯheaénamȧhéhe (99), ²⁵ naa hee'haho Ishmael móhmȧhtóhtȯhóhtȧhna'heaénamȧhéhe (13).

18

God promises Abraham a son

¹ No'ka tsé'énėsétovoestatse mó'oseehoháoho'táhanetséhe Abraham móhnėhpónoehéhe hevénótse. Móhvéehéhe a'e hoóhtseto tséhnéetsėse tséá'enótsese Mamrehevaho. ² Móstavóomȯhevóhe na'he hetanóho hénėhéóhe vó'héé'ėse tsé'amónoo'ėse. Móstanóhto'ȧhéotsé'tovȯhevóhe naa móstama'kėsta'éoešenȧhéhe ho'eva. Móstamásetsėstovȯhevóhe. ³ Móstsėhetȯhevóhe, "Nenáase, ⁴ tanėše'še'hahtávóóvȧhéne, tano'hovéo'oehéne hétsėhéno hoohtsėstse tséhnee'ėse. ⁵ Nėhe'še nėstamésėhémáne kómáahe nėstaévȧhóse­péveasė­hóxovéstáváme." Móstsėhetaehevóhe, "Naa épéva'e. Néá'ėšemeno." ⁶ Abraham móstanonótoveésta'xėhéhe, móstsėhetȯhevóhe Sarahevaho, "Onótove­kóhkonȯheonanéooestse!" ⁷ Nėhe'še Abraham móstatsėheto'ȧhéo­tsėhéhe hénėhéóhe tséhnéeto'hamėse. Naa móstamonéhenotóhe na'ėstse mo'kėsá'eho tséhe'keómetsese. Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe hestotse'ono, "Onótovepéva'o'ha tsé'tóhe!" ⁸ Tséstaéxanenéstovetse Abraham móstataomėhoxomȯhevóhe néhe hetanóho, ho'évohkȯtse, naa matana naa he'koneame. Tséhnėšenáamemésėhetsėse a'e móstanée'tovȯhevóhe. ⁹ Naa nėhe'še móstsėhetaehevóhe, "Naa Sarah, tsévéstoemȯtse?" "Naa vé'ho'éoméé'e éhoo'e," móxhetȯhevóhe. ¹⁰ Hotȧhtse néhe na'ėstse hetane móhnéehóvėhéhe Ma'heo'o naa móstsėhetȯhehevóhe Abrahamevaho, "Nánėsto'se­oné'seóme­évȧhósėho'eohtse ma'tȧhóseaéneve. Naa nėhe'xóvéva Sarah tseéšėhenésonėhenoto hetanéka'ėškóneho." Sarah he'pa'óne Ma'heóneva móhnéehéhe, mó'áahtomóneoehéhe. Móstanéstovȯhevóhe tséhetȯtse Abrahamevaho. ¹¹ Tsé'éševé'eéná'hévȯse ¹² móstaémoosėhohátseotsėhéhe, móstsėhehéhe, "Náoseeéšėháa'éhahe, náme'tónėšėhéhenésone." ¹³ Ma'heóneva móhnéstoehevóhe Sarah. Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe Abrahamevaho, "Sarah éme'sáanetséstóhe tsésto'sėhešėhenésonėse, hó'nėšekánomeéšeéna'hėstse. ¹⁴ Netao'o hová'éhe éhe'anátotse tséhnéehovėse Ma'heo'o. Naa ótahe, nétȧhósenėhetȧtse, ma'tȧhóseaéneve nȧhtseévȧho'eohtse. Naa nėhe'xóvéva Sarah tseéšėhenésonėhenoto hetané­ka'ėškóneho," móxhehéhe Ma'heo'o. ¹⁵ Sarah móstae'tóhtȧhéotsėhéhe tséhvé'néstoo'ėse Ma'heóneva tsé'émoosėhohátseotsėse. Nėhe'še móstsėhehéhe, "Násáahohátseotséhe." "Hová'ȧháne, néoné'seómėhohátseotse," móxhehéhe Ma'heo'o.

Abraham Prays for Sodom

¹⁶ Naa nėhe'še néhe na'he hetaneo'o móstaaseohtsėhevóhe. Abraham móstanenóveamevé'ȯhtsémȯhevóhe. ¹⁷ Naa tséstanėšenenóveameohtsévȯse néhe hetaneo'o móstatsėhetóo'ȯhevóhe héne mȧhoéstóva, Sodom tséhestohe. Naa néhe na'ėstse hetane tséoné'seómema'heónevėstse móstatšėhešetanóotsėhéhe, ¹⁸ "Náéšemé'ėstomevo Abraham tóoneeto hevo'ėstanemo éto'sema'xemanȧha'óho. Naa náno'nėheto nȧhtapéve'tovoo'o netao'o vo'ėstaneo'o tséhvé'šenéehovėse. ¹⁹ Naa náhésemonenȯtse Abraham tsésto'seohkevovéstomévȯse henésono naa tóoneeto hevo'ėstanemo tséto'sėhešenéhe'oo'etsėse. Naa hová'éhe náme'héetsėstomevo Abraham tséto'sėhešé'tomovo Sodom." ²⁰ Nėhe'še Ma'heo'o móstsėhetȯhevóhe Abrahamevaho, "Nánéstomónenoto néhe vo'ėstaneo'o tsévo'ėstanéhevese mȧhoéstóva Sodom naa Gomorrah tséhešeosee­hávėsévevo'ėstanéhévévȯse. ²¹ Nátao'setaomėhéhene'ena eóhetómėstove," móxhehéhe Ma'heo'o. ²² Naa néhe neše hetaneo'o móstaovóeaseohehevóhe. Oha Ma'heo'o móstȧhósenenóve­éestsėstovȯhevóhe Abrahamevaho. ²³ Naa Abraham móstsėhetȯhevóhe Ma'heóneva, "Mónéto'seoné'seóme­mȧhe­vonanoo'o néhe vo'ėstaneo'o hósėstse hó'nėšeéše­kánomeonó'evo'ėstanéhévévȯtse? ²⁴ Heva nóhónó'e vé'nėhestȯxévȯtse tséonó'evo'ėstanéhevese hénėhéóhe mónéto'senėšemȧhevonanoo'o? ²⁵ Nátšėhešetano, 'Néme'sáavonanóheo'o néhe nóhónó'e tséonó'evo'ėstanéhevese. Naa tséhvé'mȧheho'emáohtomo netao'o, heá'ėháma néme'nėhešéve tséhešepéva'e?'" ²⁶ Naa móstsėhetaehevóhe Ma'heóneva, "Nóhónó'e mȧhvé'nėhestȯxévȯtse tséonó'evo'ėstanéhevese hénėhéóhe Sodom nȧhtsėsáa'évavonanóhe héne mȧhoestȯtse." ²⁷ Abraham móstatšėške'háatamaahétanóotsėhéhe, móxhósetsėhehéhe, "Nátavá'nėhósetsėške'éestseotse náhéne'ena tséhešema'heóneveto naa náva'nėhetaneve, násáahová'ėhévéhe. ²⁸ Táaxa'e oha névó'ėhóhtȧhnó'e noho mȧhvé'nėhestȯxevȯtse tséonó'e­vo'ėstanéhevese mónéto'sėsó'mȧhevonana héne mȧhoestȯtse?" "Naa náme'hévonana vé'nėhestȯxévȯtse tséonó'evo'ėstanéhevese," móxhetaehevóhe. ²⁹ "Naa máto héva oha névó'e mȧhvé'nėhestȯxévȯtse tséonó'evo'ėstanéhevese, mónéto'sėsó'nėševonanoo'o?" móxhehéhe Abraham. "Naa náme'hévonanoo'o mȧhvé'nėhestȯxévȯtse," móxhetaehevóhe Ma'heóneva. ³⁰ Abraham móxhósetsėhetȯhevóhe, "Ma'heo'o, nėstsevé'momáta'eotse. Nátavá'nėhósetšėšeke'éestseotse. Naa máto oha na'no'e vé'nėhestȯxevȯtse mónéto'sėsó'nėševonanoo'o?" "Naa vé'nėhestȯxevȯtse náme'hévonanoo'o," móxhehéhe Ma'heo'o. ³¹ Abraham móstaáahtse'hósetsėhetȯhevóhe, "Ma'heo'o, nééšema'xeameéestsėstovȧtse hétsetseha naa táaxa'e nátavá'nėhósetsėhéoohe, oha nésó'e tséonó'evo'ėstanéhevese mȧhvé'nėhestȯxévȯtse mónéto'sėsáavonanóheo'o?" "Naa náme'hévonanoo'o," móxhehéhe Ma'heo'o. ³² Abraham móstaéšėhó'kėhósetsėhetȯhevóhe, "Ma'heo'o, nėstsevé'e­omáta'etanóotsé'tove, nátavá'nėho'óxėtsėhéoohe, táaxa'e mȧhvé'mȧhtóhtȯxévȯtse mónéto'sėsó'nėševonanoo'o?" "Naa náme'hévonanoo'o," móxhehehéhe Ma'heo'o. ³³ Nėhe'še móstao'omenoo'o'tsé'toehevóhe Ma'heóneva, naa móstaévȧ­hóo'ȯhtsėhéhe Abraham.

19

The evil city of Sodom

¹ Naa hetóéva néhe neše ma'heónėhotse'ono móstȧho'e­ohtsėhevóhe Sodom. Abraham hetsénotaho Lot mó'amónoehéhe tséstaohkėhéseésto'eohtséstovetse. Tséstavóómȯse móstaohaéta'ȯhéhe, móstȧhétoo'e'ovȯhevóhe, móstanéšenėstané­oeotsé'tovȯhevóhe, naa móstano'má'kėsta'eóešėšenȧhéhe ho'eva. ² Lot móstsėhetȯhevóhe, "Hóovéhasėstse, vá'ȯhtama! Namȧheóne néstsėhe'ohtse, nėhéóhe nȧhtanėšé'še'hahtávóévȧháne, naa tano'eohtaanéhéne. Naa tamóneévȧhóseaseohtséhéne mȧhvóona'o." "Hová'ȧháne hétsėhéóhe anóse nȧhtavá'nėšéešenáme," móxhetaehevóhe. ³ Naa Lot móho'nóhnehnetamėstse, móxhetósenėstsėstovȯhevóhe, ta'mȧhove'še móstaaahtóehevóhe, móstȧhóosevé'ȯhtsémaehevóhe. Lot móstsėhetȯhevóhe hestotse'ono, "Homȯhtova, naa no'kóhkonȯheonane!" Tséstaéšemȧhe­éxanenéstovetse móhmȧhemésėhehevóhe. ⁴ Tséssáa'éše­ovėšenáhévȯse háesto kȧsováaheho naa tsééšėhátaa'éhahese móhmóheehnėhevóhe Loteveno. ⁵ Nėhe'še móstaése­pe'pe'ésta'toehevóhe Lot. Móstsėhetaehevóhe, "Naa tóvasévoono néhe hetaneo'o tséto'seohtaanese? Néxhóeotšėšenano komááhe nȧhtaná'so'eéhoneo'o." ⁶ Lot móstȧhóehé­eestsėstovȯhevóhe. Tséstaéšėhóva'xėse móxhoó'o'tsėhéhe héne he'nétoo'o. ⁷ Móstsėhetȯhevóhe, "Hee, hóovéhasėstse, névé'nėhešė­hávėsévo'eétȧhétanóme! ⁸ Enéšeo'o nȧhtónaho, ésó'koomȧheo'o. Nȧhtsenėxhóeotsėhoo'o, naa taometónėšé'tovóhéne. Oha tsé'tóhe hetaneo'o néto'sėsáatónėšé'tovóhevoo'o! Náohtaané'sėhoo'o, naa náto'sene'evávoomoo'o," móxhehéhe Lot. ⁹ Naa néhe hetaneo'o móho'nóhnėheto'ȧhévȯtse. Móstsėhetȯhevovóhe Lotevaho, "No'héhnėstse! Oxėse néhéstahe, hénová'e éme'héseáahtóvatsése! Naa máto héva nėstȧhehpėháo'éehahtséme." Móstaohke­ésėho'hamaehevóhe Lot, mó'éstsėhnétanȯhevóhe. ¹⁰ Néhe neše hetaneo'o móstȧhóehe'onáotsėhevóhe, móhne'evaésė­hesta'hamȯhevovóhe Lotevaho. ¹¹ Néhe hetaneo'o tséméhae'éstsėhnétanose móhmȧheó'o'eneotsėhevóhe, móho'nó'evavóohtomévȯtse tséxhe'nétoonéhevetse. ^12-13 Naa néhe neše hetanóho móstsėhetaehevóhe Lot, "Hé'tóhe mȧhoestȯtse náto'sevonanánóne. Ma'heo'o éhéne'enovóho tsé'tóhe vo'ėstanóho tséoseehešėhávėsévevo'ėstanéhevetsėse hétsėhéóhe. Naa taonótovėhóestó'eohé'tovenano nevo'ėstanemo!" ¹⁴ Lot móstanó'oohé'tovȯhevóhe hetanóho tséto'sevéstoemótsese hestónaho. Móstsėhetȯhevóhe, "Onótovanéne, néhvé'oohéme! Ma'heo'o ééšėto'sevonana hé'tóhe mȧhoestȯtse." Móho'nó'oné'seómȧhahtoo'ėstse, "Ee, évá'nenėhevoo'o," móxhesétamaehevóhe. Nėhe'še Lot móstaévȧhóo'oohehéhe. ¹⁵ Móhméosé'a'ó'haehevóhe néhe ma'heónėhotse'ono, móstsėhetaehevóhe Lot, "To'éotse! Onótovanene! Tamȧheasevéno'ótanó'tovenano tsévéstoemȯtse naa nėstónaho komaahe nėstsėsáavésevonananéhéme. ¹⁶ Lot móstávė­hestomémanėhéhe. Nėhe'še néhe ma'heónėhotse'ono móstȧheseváenotsėhenótse he'ȧhtsenȯtse. Móstȧhóestó'e­oohé'toehevovóhe hénėhéóhe mȧhoéstóva tséhnéehovėse naa hevo'ėstanemo. ¹⁷ Naa nėhe'še nehe na'ėstse ma'heónėhotse'ono móstsėhetaehevovóhe, "Taonótovėsóhpa'xe, nėstsenėhvé'eévȧ­hóotóetséme! Nėstavé'eéneohéme tósa'e hétsėhéóhe o'évao'hé'e. Tatšėheševéno'ótáno tséxhoéhoseve!" ¹⁸ Lot móstsėhetȯhevóhe, "Šaa, hóovéhasėstse, néosee'éšepéve'tovemeno, névo'ėstanévėšemeno. Naa hé'tóhe étaoseeháa'éhoma'o'e tsésto'sėhésėsóhpa'xétse. ¹⁹ Tseéšeáahtse'mȧhevonane hé'tóhe mȧhoestȯtse tsétȧhe'éšeohtsétse, naa nȧhtsevésėhováneehéme. ²⁰ Otahe, tatsėhetóó'o hátȧháóhe étšėške'mȧhoéstove. Heá'ėháma hénėhéóhe ma'tavá'nėho'eohtsétse nȧhtsevo'ėstanévėhanéme?" ²¹ "Naa nómonėhe'še! ²² Naa oha onótovanéne hétsetseha! Náme'tónėšėhévonana hé'tóhe mȧhoestȯtse ta'e ma'taéše­pévė­ho'eohtsése," móxhetaehevóhe néhe ma'heónėhotse'ono. Lot tséhvé'nėheese étšėske'o mȧhoestȯtse, Zoar (Tšėške'mȧhoé­ve'ho'eno tsénėhestohe) móstaohkeasenėhestóhehanéhe.

Sodom and Gomorrah are destroyed

²³ Eše'he móhnėhmónemé'ėhnėhéhe tséstȧho'eohtsévȯse Zoar. ^24-25 Nėhe'še Ma'heo'o móhmónevonanȯhéhe netao'o hová'éhe hénėhéóhe héne neše mȧhoéstotȯtse Sodom naa Gomorrah. ²⁶ Naa Lot tsévéstoemose móho'nó'aahtomónėstse tséméhaehetaevȯse néhe ma'heónėhotse'ono, "Nėstsevé'eévȧhóotóeotséme." Naa móstaéšėhó'keévȧhóotóeotsėhéhe, móstanóhpa­vóhpoma'ȯhtséveotsėhéhe. ²⁷ Tséššé'šeotsėse Abraham móstaévatsėhe'oohehéhe tsé'éestsėstovȯse Ma'heóneva. ²⁸ Móstȧhétsėhetóo'ȯhéhe tséxho'tatse mȧhoéstotȯtse Sodom naa Gomorrah, hotȧhtse móhmȧhevonȧho'táhanetséhe netao'o hová'éhe hénėhéóhe. Otaxa móhma'xėsé'tová'eoehanetséhe. ²⁹ Ma'heo'o móstanėheševonanȯhenótse héne neše mȧhoéstotȯtse. Ma'heo'o móhmé'etanó'tȯhéhe Abrahemevaho tséheševéestomoo'ėse. Naa móxhésenėheševo'ėstanévėhóhetsenotóhe hetsénotaho Lotevaho.

Moab and Ammon

³⁰ Lot mó'e'sevo'ėstanéhevėhéhe hénėhéóhe Zoar. Móstamȧhetsėhe'ėhehevóhe hénėhéóhe hoéhoseva. Tséhvóxevetse hénėhéóhe móstaasevo'ėstanéhevėhevóhe. ³¹ Naa no'ka éšeeva néhe tséháa'éhaestse hestónaho móstsėhetȯhevóhe hevásemo, "Nátšėhešėtano. Éhane ééšeéna'he. Hétsėhéóhe néno'ke­vo'ėstanéhevema. Heá'ėháma hovánee'e nėstsėsáa­véstoemóhene naa nėstsėsáanóhpȧhenésonėhéhémáne? ³² Táaxa'e nėstatšėhešévema: Tsé'tóhe tséhéhétse néme'taonótovȧsé'hamone, naa nėstataomevéamone nonohpa nėstȧhenésónėhémáne." ³³ Naa tséstataa'évetse móstaosáaneonótovȧsé'hamȯhevovóhe héhevóho. Néhe tséháa'éhaestse móstavéamȯhevóhe heho. Mó'osee­hoháa'šé'šėhéhe Lot, móho'nó'evėhéne'eno tséévėheševéámȯse hestónaho. ³⁴ Naa tséstavóona'otse néhe tséháa'éhaestse móstsėhetȯhevóhe hevásemo, "Taa'eva návéámo tséhéhétse. Naa ma'tȧhósetaa'eve nėstȧhósenonótovȧsé'hamone, hápó'e nėhe'xóvéva tavéamoo'o nonóhpa nėstanéšėhóse'émáne. ³⁵ Tséstȧhósetaa'évetse móstȧhóseonótovȧsé'hamȯhevovóhe. Naa néhe tsétšėhe'kéhaestse hápó'e móstȧhósevéamȯhevóhe heho. Móho'nóxhósėhéne'eno Lot tséévėhešévetsėse. ³⁶ Naa móstanėheše­néšė­hóse'ėhevóhe hestónaho Lot. ³⁷ Nenóve'xóvéva néhe tséháa'éhaestse móstaanéotsé'tovȯhevóhe hetanéka'ėškóneho, Moab móstȧheševéhohevóhe. Naa hénėhéóhe móhnėxhéstȧhehevóhe tsé'tóhe Moabites tséhestóhese. ³⁸ Naa néhe tsétšėhe'kéhaestse máto móxhetanévoehnėhéhe, Benammi, móxheševéhohevóhe. Naa hénėhéóhe móhnėxhéstȧhehevóhe tsé'tóhe Ammonites tséhestóhese.

20

Abraham and Sarah at Gerar

     ¹ Abraham móstatsėhe'hehéhe nomȧhéstó'e tséstóhtonóma'o'etse. Hénėhéóhe móstȧhámȯhtsėhnėhéhe taesétóve neše mȧhoestotȯtse, Kadesh naa Shur, mó'ȯhkėhestóhehanetsevótse. Nenóveto móstȧhósetsėhe'hehéhe Gerar. Naa hénėhéóhe móstsėhetȯhevóhe vo'ėstanóho, ² "Tsé'tóhe Sarah naaxaa'éhéme." Hénėhéóhe tséma'xevéhonevėstse Abimelech tséohkėhestoestse móstaosáane­véemȯhevóhe Sarahevaho. ³ A'e móstano'o'e­ováxenáhenotóhe Ma'heóneva, móstsėhetaehevóhe, "Tsé'tóhe he'e ééšeáahtse'­hevésevoone. Naa héne nėstsevé'šėhésenaa'e!" ⁴ "Nėstsevé'na'xe! Násáa'éševéámóhe. Ta'sėhótse énėhenove tséhešė­hevésėsóne'­tovȧhtsese (Sarah naa Abraham). Násáahávėsé­vo'eétȧhéhe." móxhetȯhevóhe. ^5 6 A'e móstȧhóse­no'o'e­ováxenáhe'tovȯhevóhe Ma'heóneva, móstsėhetaehevóhe, "Nénėheševéstȧhemȧtse tsésto'sėsáavéamȯhevȯse Sarah, naa nésáano'eó'ȯhto'eétȧhéhe. ⁷ Taévȧhóosemea'ȧtse! Tsévéstoemose Abraham éma'heónė­hóo'xeváheho. Nėstsėháoenavomotaha komaahe nėstsėsáanaéhe. Naa máto ma'tsėsáavé'eévȧhóoseméaheto nénéehove naa nevo'ėstanemo nėstsemȧhenaéme." ⁸ Tséstaméovóona'otse néhe tséma'xevéhonevėstse móstaonóomȯhevóhe hestotse'ono. Tséstamȧhemé'ėstomevȯse hová'éhe mó'e'tóhtȧhéotsėhevóhe. ^9-10 Móstȧhóseonóomȯhevóhe Abrahamevaho, móstsėhetȯhevóhe, "Néhávėsévo'eéšemeno! Eohkėsáanėhešévėstovėhane. Náohto'sevé'šemȧhenaénone." ¹¹ Abraham móstsėhetȯhevóhe, "Naa, náhésenėhešéve ta'se hétsėhéóhe mȧhoéstóva hovánee'e ésáa'áahtovóheho Ma'heóneva. Máto náno'nėhešetano, "Vo'ėstane nȧhtsenėhvé'šena'ha mahnėxho'ȧhéotsėstse tsévéstoemamo. ¹² Nétávee'hahtóvatseme, náhésenėheve. Náoné'seómė­hevésėsóne'vȧhtséme o'xe. Eséesta tséhéhétse, naa oha éonétȧheo'o tséheškétsee'e. ¹³ Ma'heo'o tséhnėhetaétse, "Háá'ėše tatsėhe'ehe hétsėhéóhe tséhméhaevo'ėstanéhevėse tséhéheto," nátsėheto tsévéstoemo, "Nóhásȯháma tósa'e ma'tȧho'eohtsétse, tsėheo'o, "Tsé'tóhe nȧhtatánéme." Vé'nėheto ta'se nėstsėhótooma'ove." ¹⁴ Naa néhe tséma'xevéhonevėstse Abimelech, móstama'xevovéehaehevóhe Abraham, móhmétaehénotóhe kȯsáne, vé'ho'éotoa'o, naa momóonotse'ono. Mó'évano'métaehénotóhe Sarahevaho. ¹⁵ Móhno'­tsėhetaehevóhe, "Náma'xėhesto'e. Tsėhetóó'ȯtse, tsénėhešetanoto énėhéóhe hámȯhtsėhneo'o!" ¹⁶ Naa móstsėhe­tȯhevóhe Sarahevaho, "Náéšemétonȯtse nėstatánéme no'ka vonoéstónėstóva vó'kome­ma'kaeta. Naa héne tsevé'šėhéne'enohe nésáa'­ó'ȯhto'eétȧhé tósa'e." ¹⁷ Nėhe'še Abraham móxháoenavo­motȧhohevóhe néhe tséma'xevéhonevetsese. ¹⁸ Ma'heo'o móhnėhméhae­nėhesé­tamȯhevóhe néhe (tséma'xevéhonevėstse) tsévéstoemose naa hemomóonotse'ono tsésto'sėsáa­henéso­nėhehetsėse. Naa tséxháoenavomotȧhaa'ėse Abrahamevaho, Ma'heo'o mó'évȧhóseasenėhesétamȯhevóhe tsésto'seévȧ­henésonėhetsėse.

21

Sarah has a son

¹ Ma'heo'o tséheševéstomevȯse Abrahamevaho, tsévéstoemose Sarahevaho móstȧhóse'ėhevóhe, móhnėhešepévo'eéhaehevóhe Ma'heóneva. ² Hó'nėšeéšėkánomenėhešėháa'éhahevȯse, Sarah móstȧhenésonėhehéhe, móxhetanévoehnėhevóhe. Hee'hahevóho móxxaetaenėhe'xóvėhestáotsėhevóhe tséxhetaa'ėse Ma'heóneva néhe Abraham. ³ Isaac móxheševéhohevóhe Abraham néhe mé'ėševoto, Hohátsema'haahe móxhešetsėhésevéhehéhe. ⁴ Naa tséstano'kema'heóneéšeevetse tséhe'šėhestáotsėse Isaac, heho móhvovóhponetsėhetȧxeehevóhe tsétó'taehetaa'ėse Ma'heóneva. ⁵ Abraham no'ka mȧhtóhtȯhno'e móhnėhestȯheaénamȧhéhe tséxhestáotsetsėse néhe hee'haho. ⁶ Naa Sarah móstsėhehéhe, "Ma'heo'o hétsetseha náhetótaehohátse'seha naa netao'o vo'ėstane mȧhnéstomónėstse tséhešėhenésónėhéto hápó'e tsenėhešė­hetótaehohátseo'o. Nooo, hea'e vo'ėstaneo'o éhóovenėhesétamovo Abrahamevaho tsévéstoemótsese tsésto'sėsáatšėhe'še­néstovȯhéhetsėse. ⁷ Naa oha ééšeoné'seómenėheso, hó'nėšė­kánomeéšėháa'éhahétse. ⁸ Naa nėhe'še néhe hetanéka'ėškóne tséstapo'otanėse, Abraham móstama'xemó'ėhéhe.

22

God tests Abraham

     ¹ Tséstaéšenenóve'xóvetse Ma'heo'o móxhéne'ená­tanó'­tovȯhevóhe Abrahamevaho tséhe'xóvene'étamé'too'ėse. Móstsėhetȯhevóhe, "Abraham." "Hénová'éto?" móxhetaehevóhe. ² "Náhéne'ena néoseeméhóto nee'ha Isaac. Naa hétsetseha tatsėhe'otšėšeha hénėhéóhe Moriah tséxhestóhetse. Hénėhéóhe nėstavóo'sehȧtse hoéhose tsésto'sėháoenato. Hénėhéóhe ho'honáeo'o hone'hóóno nėhe'še éxo'ȧsénėhneo'o tsésto'sėhésė­haoenato. Naa hénėhéóhe táxeéxo'ȧsénoo'o nee'ha." ³ Tsésta­méovóona'otse Abraham mósto'éotsėhéhe. Mó'óo'xoe­mȧhané­oohenótse kȧhamaxėstse tsésto'sevé'še­éxo'ȧsénáhnėstse. Tsé'éšemá'sė­hova'ó'xėstoono'hamėse móstaasetáhovotȯhevovóhe a'kéevo'hame héne kȧhamaxėstse. Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe hee'haho naa neše hestotse'ono, "Nóheto!" Móstaosáanease­tsėhe'ȯhtsėhevóhe hénėhéóhe Ma'heóneva tséhmé'ėstamoo'ėstse tsésto'sėtsėhe'ohtsėse Moriaheveno. ⁴ Tséstana'heenoo'etse Abraham háá'ėše móstȧhésevóohtȯhéhe hoéhose Ma'heóneva tséhešemé'ėstomoo'ėse. ⁵ Móstsėhetȯhevóhe néhe neše hestotse'ono, "Tsėhéóhe ne'evávooma tsé'tóhe a'kéevo'ha. Nánéehove naa nae'ha náto'seno'kee'ėhéháóénáme. Naa nėhe'še nȧhtsene'évȧho'eanȯheohtséme." ⁶ Tséssáa'éšeasee'eohtséhévȯse Abraham móhmétȯhenótse héne kȧhamaxėstse hee'haho tsésto'seno'eohtsetsėse. Naa móhno'eohtsėhéhe héne ho'esta naa motšėške. Nėhe'še móstaasenéšeohtsėhevóhe. ⁷ Tsénėšená­ameohtsévȯse Isaac móstsėhehéhe, "Ného'e." "Hénová'éto," móxhetaehevóhe. "Néno'eohtsénonėstse kȧhamaxėstse naa ho'esta, naa oha tóasévoo'o kȯsáéso tséto'sevé'šėháóénátse." ⁸ "Naa Ma'heo'o nėstsemétaenone na'ėstse," móxhetȯhevóhe. ⁹ Tséstȧho'eohtsévȯse hénėhéóhe hoéhose Abraham móxhóne'­hohevóhe ho'honaa'o tsésto'sėhéseéxo'ȧsénánėse. Móspévanȯhe­nótse héne kȧhámáxėstse tséto'setáxe­éxo'ȧsénahnėstse. Nėhe'še móstatoo'etȯhevóhe taamááhe hee'haho, móstanovȯse­táxeénanȯhevóhe hénėhéóhe tsésto'seéxo'ȧsénáhnėse. ¹⁰ Héne motšėške móxhestanȯhéhe tséto'sevé'šena'xéváénȯse hee'haho. ¹¹ Naa oha tséssáa'éšena'xéváénóése taenėhe'xóvéva na'ėstse ma'heónėhotse'ono móxhoo'heanȯhepe'pe'ésta'toehevóhe he'amo'omééno, "Abraham! Abraham!" "Hénová'éto?" móxhehéhe. ¹² "Névé'ná'ho nee'ha, naa máto nėstsevé'tónėšé'tóvo! Hétsetseha nátanėhešėhéne'ena tséhešeoné'seómeáahtovȯse Ma'heo'o. Nésáahohamátamóho tsé'tóhe nee'ha. Névóo'šeše hétsetseha tséhe'xóvene'étameto Ma'heo'o," móxhetaehevóhe néhe ma'heónėhotse'ono. ¹³ Naa nėhéóhe a'e Abraham 

móstavóomȯhevóhe hetanékȯsáne. Móstóoneeotsėhevóhe tséhmȧhó'o'etse. Móstsėhe'oohehéhe, móstana'xévaenȯhevóhe néhe kȯsáne. Naa néhe mé'tó'e móstaéxo'ȧsénȯhevóhe. ¹⁴ Naa héne hoéhose Abraham móstatšėhešeoesevéstȯhéhe Ma'heo'o Tséhvéstȧhémȯsánėse. Naa hétsetseha móhkėsó'nėhestóhehanéhe. ¹⁵ Naa nėhe'še tsénéxa'ónetotse néhe ma'heónėhotse'ono móxhósetsėhetaehevóhe, ¹⁶ "Nánéehove Ma'heo'o. Naa hétsetseha nétavéstomevȧtse nėstaohkeamepéve'tovȧtse, névóo'šeše tséhešeoné'seómene'étamé'toveto. Nésáahohamátamóho nee'ha. ¹⁷ Máto nétanėheševéstomevȧtse tóoneeto nevo'ėstanemo tsetama'xevonėstȯxeo'o. Naa tseohkevovónanovo henótamevóho. ¹⁸ Naa tséhvé'šenéehóvévȯse tooneeto nevo'ėstanemo nȧhtsepéve'tovamóho vo'ėstanóho netao'o ho'eva," móxhehéhe néhe ma'heónėhotse'ono. ¹⁹ Naa nėhe'še Abraham naa hee'haho móstaévatsėhe'ȯhtsėhevóhe hénėhéóhe néhe hestotse'ono tséstonóomaevȯse. Naa móstaévamȧhetšėhešėhóo'ȯhtsėhevóhe hénėhéóhe Beersheba.  

23 (not revised)

Hittites mó'ȯhkėhestóhehevóhe. Móstsėhetȯhevóhe, "Hétsėhéóhe névésevo'ėstanéhevematséme naa oha hétsėhéóhe násáahéstȧhéhe naa hétsetseha néxhȯhtovoxe hósėstse ho'e komaahe [nonohpa] nėhéóhe nȧhtaahto'hóhno tsé'tóhe tsévéstoemo. Móstsėhetaehevóhe, "Hóovéhe, hétsėhéóhe névéhonoemáne. Ahto'hoheha tsé'tóhe tsévéstoemȯtse tsétšėšėtaepéva'e ahto'hohéhéstóva hétsėhéóhe naa náme'mȧhepévátsėvátsėstánóne tsésto'semétatsése ahto'hohestȯtse. Naa nėhe'še Abraham móstanéše­nėstanéoeotsėhéhe nėhéóhe naa móstamȧxa'éšenȧhéhe ho'eva tsésto'sevóó'seose tséheše­ono'átamȯse néhevo'ėstanóho. Naa móstsėhetȯhevóhe, "Naa tsé'tóhe tséméhaevéstoemo hétsėhéóhe tséto'seéšėhešeahto'hoese naa hea'ȧhama néme'tȧhéeestsėstovovo Ampram ? Zoars? hee'haho. Nėstsėstovóhéne hea'ėhama he'tohe náme'hohtóvotaa'e voxe. énéxánėstse hénėhéóhe ého'tanetótse tséstato'setó'éenėhesto'se Naa náme'hohtóvota'e tsétó'taehetoemetse éme'saavá'nė­sóvoestohe kómáhe [nónóhpa?] tsetaomeá'éna tsetaoméhe­áhto'hohéstove. Naa Ephram ? hénėhéóhe móhvéstonóemȯhevóhe néhe hósėstse vo'ėstanóho Hittites nėhéóhe móhmóheeohtsėhevóhe tséstaohkė­heséesto'éohtsénovetse hénėhéóhe mȧhoéstóva. naa mó'éveáahtovȯhevóhe Abrahamevaho tsé'éestsetsėse naa nėhe'še móstatšėhešeno'ėstȧhéhe, "Tsé'tóhe hetaneo'o hétsėhéóhe tséhoese tsetamȧhepȧhoehéne'enovȧheo'o. Mȯstsėhetȯhevóhe Abrahamevaho, "Hóovéhe, he'tohe nėstonėšemȧhemetȧtse netao'o ho'e naa he'tohe mato vóxéva nėstametȧtse. Naa tsé'tóhe vo'ėstaneo'o hétséhéóhe émȧhepȧhoehéne'enánóvo naa nėhéóhe tȧhéahto'hoheha tséméhaevéstoemȯtse naa Abraham móstȧhósenéše­nėstanéoestsėhéhe nėhéóhe móstȧhósemȧxa'éšenȧhéhe ho'eva tséheta'éetsėse néhe hetanóho. Naa nėhe'še Abraham mȯstatȧhpe'éestsėhéhe komaahe tsé'tóhe hetanóho tsemȧhe­néstóó'e móstatséhetȯhevóhe Ephramevaho, "Táaxa'e né'éšeáahtovėstse! He'tohe náto'seénanomóhta ho'e naa he'tohe voxe naa he'tohe tȧhestanȯtse nama'kaetáá'e komaahe nȧhtaá'éna he'tohe ho'e naa nėhéóhe nȧhtaáhto'hóhno tsé'tóhe tséméhae­véstoemo." Naa Ephriamevaho móstsėhetaehevóhe, "Naa hóovehe, he'tohe ho'e oha néva mȧhtóhtȯhno'e énėhetoeme. Naa nétsėsáa'évatotóxėstóhenone naa mato nėstsevé'eéva­mé'emo'éehaa'e tséhetoeme. taanaasėstse tȧhéahto'hoheha tsé'tóhe tséméhaevéstoemȯtse. Abraham móstaosáaneamȧhtȧhéhe naa hene móstaonénėxȯhemevȯhevóhe néhe Ephanevaho tséhetoéstonetsėse. Naa héne móstanėhešėhohtóvȧhéhe Abraham héne ho'e tséméhae'á'éno Ephon. Móstamȧhehohtóvȧhéhe héne ho'e naa héne voxe naa néhe hoóhtseto hénėhéóhe tsémaenéese nėhéóhe ho'eva. Naa néhe hetaneo'o Hittites móhmȧhepȧhoehéne'enovȧhehevóhe héne tséstȧhohtóvȧhtovetse naa móstapévatsėstȯhenovóhe. Abraham tsésta[t]o'semȧheá'éno héne ho'e. Naa nėhéóhe Abraham móstaáhto'hohnȯhevóhe tséméhaevéstoemose hénėhéóhe vóxéva naa nėhéóhe ho'eva Canaan tsé'ȯhkėhestóhetse. Naa móstanėheše­á'enȯhéhe héne ho'e naa héne voxe tséméhaeá'enómévȯse néhe Hittites. Naa hétsetseha móéšeá'enȯhéhe Abraham mósto'sė­heáhto'hohéstovėhéhe héne. Naa nėhe'še Abraham mó'osee'éše­éna'hehéhe naa Ma'heóneva mó'oseepéve'toehevóhe netao'o hová'ėhéstónėhéva. No'ka éšeeva móstaonóomȯhevóhe néhe tsévéhonotse'ótose tséohkemȧhevovóhnėhešéšetsese netao'o hová'éhe tséá'éno móstsėhetȯhevóhe, "Naa néhnėheševéstoméveo'o hétsėhéóhe hé'e tséhéstaestse nátȧsáamonetȧhóhenoto nae'ha isaac tsésto'sevéstoemȯse naa máhnėševéstomeveto Ma'heo'o nėstsenéstova tsé'tóhe Ma'heo'o Tséma'heónevėstse he'ama naa ho'eva. Naa nėstseoné'séómenėhešetano he'tohe tséheše­véstoméveto. Tsėhéóhe taévatsėhe'ohtsėstse háá'ėše tséhméhaehéstȧheto naa né'évȧho'eotsėhoo'o hée tséto'se­véstoemose Isaac tséhéstaese hénėhéóhe navóóhéstóva. Naa tsé'tóhe hestotse'ono móstsėhetaehevóhe, "Naa tsé'tóhe kȧse'ééhe mȧsáavé'e­aseotsétanóéstse tsėhéóhe mȧsáavé'­tsėhe'ȯhtsétanéóstse móhe nėhe'še nȧhtatsėhe'otseho nȧháóhe nee'ha tséhméhae­héstȧheto ho'eva. Abraham móstatsėheše­no'ėstovȯhevóhe "Hová'ȧháne, nėstavé'eévatsėhe'otsého nȧháóhe tsé'tóhe nae'ha. Ma'heo'o tséhoo'ėstse he'amo'oméé'e tsėhéóhe náho'eotseha nȧháóhe náhnėxhéseaseotseha ného'éehe hemȧheóne naa navóohestoto tséhvo'ėstanéhévévȯse hétsėhéóhe náho'eohtseha naa Ma'heo'o návéstomoo'e he'tohe ho'e éto'emȧhemeto tóoneeto nanésoneho. Naa Ma'heo'o tsetanéstaméanoto na'ėstse ma'heónė-hotse'ono tsésto'senésta­éxanomévata'e hánȧháóhe ma'tȧho'eohtséto komaahe nėstsemé'óvo hé'e tséto'sevéstoemase tséhee'haheto. Naa tsé'tóhe kȧse'éehe mȧsáavé'­tsėhe'ȯhtsétanóéstse tsėhéóhe naa tséméhae­nėheše­véstoméveto nėstsėšéšeotse. Naa oha nésáatónėšėtsėhe'ȯhtséhóhe nȧháóhe tséhee'haheto, "Móxhehéhe Abraham. Naa nėhe'še néhe hestotse'ono móstsėheše­véstomóehevóhe." Naa nȧhtaoné'seóme nėhešéve tséheto'ȧheto, "Móxhetȯhevóhe Abrahamevaho. naa nėhe'še néhe hestotse'ono móstavévota ovȯhevóhe mȧhtohta Abraham hepa'e'pa'onáhamo netao'o tséháoemetsee'ėstse méahtotȯtse móstaméahenótse Abraham naa mostaosee­háa'é­homa'o'éhanéhe nėhéóhe mȧhoéstóva tséh­vo'ėstanéhevetsėse tsé'tóhe Abraham hevóohestoto Nahor, móxheševéhehéhe hénėhéóhe mȧhoéstóva Mesopotamia mó'ȯhkėhestóhehanetséhe. Naa tséstȧho'eohtsé­vȯse nėhéóhe móstaéna'haso'hehevóhe vó'héé'ėse mȧhoéstóva naa nėhéóhe móstamanȯhe­hevovóhe néhe tsétáhoevose pa'e'pa'onáheho nėhéóhe móxho'táhanéhe ho'háme'e. Naa ȯhtaéšėhetóevee'ėstse he'eo'o mó'ȯhkėho'hé­manȯhehevóhe. Naa néhe Abraham hestotse'ono móstȧháoena'tovȯhevóhe Ma'heóneva móstsėhešėháoenȧhéhe, "Ma'heo'o, naa nénéehove Abraham tséhe­ma'heónėhamese naa péve'toveha tsé'tóhe tsého'emáótá'ėstse naa néhvéstȧhé­meo'o he'tohe nȧhtsepévė­ho'éšé'ta hétsėhéóhe tséhésė­hého'eohtséto. Naa tsé'ȯhke­manȯhévȯse kȧse'éeheho. Táaxa'e, naa éme'tsėhesóotse. Nȧhtatsėhéto tsé'tóhe na'ȧstse kȧse'ééhe hétsėhéóhe néstsėhe'otsešėstse hemanȯhevetohko naa néh­manoxėstse. Naa máhnėhvé'tsėhetá'ėstse, "Manėstse! Naa nȧhtamanotoo'o tsé'tóhe nepa'e'pa'onáhamo. Nėstsenėhešė­héne'ena nea'háanéhe tsénée­hovėstse tséto'se­véstoemȯtse Isaacevaho. Naa mȧhvé'­tsėhesóotse nȧhtȧhéne'ena néoné'seómė­sóhpe­nėheto'eétahe tséheševéstomé­vȯse Abraham. Tséhnėšenáamė­háóénȧse kȧse'éehe méhnéxho'óemanȯhehéhe Rebekah mó'ȯhkėhestóhe­héhe. Móhmo'o­nȧhehéhe naa móssó'­no'kȧhehéhe hénėhéóhe mósta­anȯhóemanȯhehéhe naa móstaó'otó­mo'enȯhtsėhéhe hemanȯhevetohko Naa nėhe'še móhne'eévaame­e'eohtsėhéhe Naa Abraham néhe hestotse'ono móstanóhto'ȧhéotsé'­tovȯhevóhe móstatsėhetȯhevóhe, "Táaxa'e, néhmanoxėstse naa nėhe'še móstsėhetaehevóhe, "Héehe'e, manėstse mósta­ana'ó'tsėhéhe héne hemanȯhevetohko móhnéhméhoeame­táho'táhanetséhe hemé'kóne. Naa móstaoenomóvȯhéhe hénėhéóhe komake tsésto'se­maneotsetsėse. Naa tséstaéšeénemanėse móstsėhetȯhevóhe néhe hotse'ono, "Naa nȧhtano'manȯhoo'o tsé'tóhe nepa'e'pa'onéhamo ta'e ma'tamá'tȧšé'šévȯtse. Naa nėhe'še héne tsééšeméhaenóóho mahpe móstamȧhehée'o'tsėhéhe hénėhéóhe hováhne tsé'ȯhkevé'še­manévȯse. Naa nėhe'še móstaévȧhóseametsėhe'oohehéhe móstȧhósėhénooestȯhéhéhe mahpe naa móstanėšėhetóseame­nóohohéhe mahpe móstaohkeévȧhósė­hénooetȯhehéhe ta'e tséstaéšemȧhemanévȯse pa'e'pa'onáheo'o. Naa néhe hetane móhnėšenéehéhe móho'nóoxȯheestse móhvé'hoeéo'tovȯhevóhe néhe kȧse'éehehe, "Heá'ėháma tsea'háanevóhe tséto'sevéstoemose Isaac," móxhešėtanónaoohéhe. Naa nėhe'še néhe pa'e'pa'onáheo'o tséstamá'semanévȯse néhe hetane móstané'tanȯhéhe heóve-ma'kaeta mo'eško móhvé'šemanėhéhanéhe naa nėhéóhe móstapȧhoenomóvȯhéhe he'évóne néhe kȧse'éeheho. Naa neše hóhonȯtse mato móhvé'šemanėhéhanevótse heovema'kaataeva he'ȯhtseneva móstapȧhoenomóvȯhenótse. Naa nėhe'še móstsėhetȯhevóhe, "Neváéso tséhéheto? Epo'o'tahe hénėhéóhe hemȧheóne? Heva náme'ohtaenéme nánéehove naa tsé'tóhe nȧhtotse'ono. Nėhe'še móstsėhetaehevóhe], "Ného'éehe Bethuel éheševéhe, Nahor naa Milcah hee'hahevóho naa épo'ó'ta namȧheónáne néxhéohtaene nénéehove naa tsé'tóhe nėstotse'ono. Naa mato éhoháahpe'o hoxomȯho'hamestȯtse he'tohe tsésto'sėhoxomóno tse'tohenepa'e'pa'onáhamo. Nehe hemėšemo Nahor naa Abraham móxhevésėsóne'tovȧhtséhevóhe. Naa nėhe'še néhe hetane móstanéšenėstanéoeotsėhéhe móstamȧxa'éšenȧhéhe ho'eva móstȧháoena'tovȯhevóhe Ma'heóneva. Móstsėhetáoenȧhéhe, "Ma'heo'o, nénéehove, Abraham tséhema'heónėhamese névovéhatséme. Háhoo nétȧhetatséme[no] tséssóhpeotšéšemenoto tséheševéstomevȯse Abraham. Naa ného'ne'eváotseše hétsėhéóhe hevóohestoto tséhvo'ėstanéhevetsėse," móxhešėháoenȧhéhe.

Naa nėhe'še néhe kȧse'éehe móstȧhóohto'ȧhéotsėhóhe naa móstamȧhemé'ėstȯhéhe netao'o hová'éhe. Naa tsé'tóhe kȧse'éehe Rebekah móxho'hohevóhe hestatanemo móxháa'éhahehevóhe. Laban, ȯhvó'komaestse móxhešetsėhésevéhehéhe. Naa tséstavóóhto he'tohe mo'eško he'évóne tsépȧhoenoe'totsėse naa hevóhonȯtse heóve-ma'kaetaeva tsévé'šemanȧhee'ėstsenéhe heaxaa'éhemo tséhóne'ótsesėstse naa tséstanéstóvȯse tséhetóhta'hanetsėse tsé'tóhe hetanóho tséhetaa'ėse. Mostȧhéve'hoomȯhevóhe néhe hetanóho nėhéóhe móssó'hoehevóhe nėhéóhe ho'hamé'éva. Naa Laban móstatsėhetȯhevóhe tsé'tóhe hetanóho, "Nexhóose­vé'ȯhtsemėstse Ma'heo'o néoseepéve'tova. Nėhéóhe névé'hetóseamóeóó'e. épo'ó'ta tȧháóhe namȧheónáne. Eééšeéxananéstove. Nėhéóhe tsésto'seohtaenése naa mato tsésto'senéévȯse tsé'tóhe nepa'e'pa'onáhamo. Naa nėhe'še néhe móstȧhóosevé'ȯhttsémȯhevóhe Labanevaho. Naa nėhe'še Laban móstaanóvȯhtsėhéhe netao'o néhe pa'e'pa'onáheo'o tséméhaeamo'xéohtsévȯse naa tséstáešemȧheanóvȯhto'hėse móstȧhóxomȯhemȯhe néhe pa'e'pa'onáheho naa nėhe'še mahpe móhnėxho'eotsėstsėhéhe néhe Abraham hestotse'ono naa néhe hetanóhe tsévé'ȯhtsémaese tsésto'sevé'šenėšešėhahtávóóvávȯse. Naa nėhe'še méséhestȯtse tséhnėxho'eotsetsėse néhe Abraham hestotse'ono móstsėhehéhe, "Nȧhtsėsáa'éšemésėhéhe ta'e ma'taéšemé'ėstomévatsése hétsėhéóhe tséhéso tsėhéóhe tséhésėhého'eohtsétse. Nėhe'še Labanevaho móstsėhetaehevóhe, nóohé'še naa sá'éestsėstse! Móstsėhehéhe, "Nánéehove Abraham hestotse'ono. Ma'heóneva éoseepéve'tóó'e tsého'emáótá'ėstse ééšėhoháovȧhé'sėháá'e naa éma'xemétaenoto netao'o hováhne, hoháesto kȯsáne naa vé'ho'éotóao'o naa pa'e'pa'onáheho naa a'éevo'háme. Naa évonėstȯxóho hetanóho naa he'óho hestotse'ono. Naa matovó'komema'kaeta naa heóvema'kaeta éma'xeá'éna. Naa Abraham tsévéstoemose Sarah éosee'éšéháa'éhahe tséxhee'haese naa tsé'tóhe tséá'ená'ėstse Abraham émȧhemeto netao'o tséhetaa'e'éno hee'haho. Naa tsé'tóhe tsého'emáótá'ėstse nánėhetta náto'sevéstomeva hová'éhe. Nátsėheta, nėstsevé'monenȯtse kȧse'éehe tséto'sevéstoemose nae'ha tsėhéóhe tsévo'ėstanéhevese Canaan. Mé'tó'e tsėhéóhe tatsėhe'ohtsėstse nanóohestoto ttséhéstȧhese ného'éehevéno naa nėhéóhe kȧse'éehe néhmoneo'o tséto'sevéstoemose tsé'tóhe nae'ha. Naa nėhe'še tsé'tóhe nátsėhéto tséá'ená'ėstse naa nȧhtatónėšéve tsé'tóhe kȧse'éehe ma'tȧsáavé've'ȯhtsématanó'too'ééstse naa nȧhtatónėšéve tsé'tóhe kȧse'eehe mȧnėsáavé've'ȯhtsématanó'too'éestse Abraham nátsėheta, "Naa tsétohe nama'heóname tséohkeameáahtovo tséméaoohénoto Ma'heónė­hotse'ono tséto'sevé'ȯhtsémata'e naa Ma'heo'o tsenėhešėtanó'ta he'tohe tsenėhesóotse tséhešėtanóto. Naa nėheóhe nėstseoné'seómemé'óvo kȧse'éehe tséto'se­véstoemose nae'ha hénėhéóhe tséxhéstaese [tséhe] navóóhéstóveto naa [navóohestoto] naa énó'ka'e mȧhvé'nėhesóotse mȧsáa­tónėšenėheto'eétȧhéheto ttséheševéstomeveto. Naa heta'háanéhe ma'táhéve'hoomovȯtse navóohestoto naa mȧsáavé'e­amȧhtóvóhévȯtse tsé'tóhe kȧse'éeheho tsésto'seévȧhóose­vé'ȯhtsémata'e. Naa nėhe'še nėstsėsáa'évatoo'étanéhe hétsėhéóhe tséméhaeheše­vés'omeveto," náheta tsé'tóhe tséá'ená'ėstse. Naa hétsetseha tsėhéóhe tséhnėxho'eohtséto ho'hamé'éva nátšėhešėháóéna, "Ma'heo'o, nénéehove Abraham tséhema'heónėhamé'tovose néhvéstȧhemėstse hétsėhéóhe tsétó'nėhesóotse tséhého'eohtséto naa hétsėhéóhe tséhn6ešenánééto hétsėhéóhe ho'hamé'éva kȧse'éehe mȧhnėxho'óemanoestse hétsėhéto néhmanoxėstse hénėhéóhe néhvé'šemanoxėstse tsévé'šėhémanȯheto. Naa nėhe'še máhnėhvé'tsėhetá'ėse manėstse naa mato nȧhtoamanotoo'o tsé'tóhe nepa'e'pa'onáhamo naa néhe tsenéehove tséto'sevéstoemose tsé'tóhe tséá'ená'ėstse hee'haho, "Naa nánėhešėháóéna. Tséstaéšemá'sėháóénáto tsé'tóhe kȧse'ééhe Rebekah énėxho'eohtse he'tohe hemanȯhévetohko étáho'tatse hestatamóóne naa nėhéóho'hame'éva étatsėhe'ohtse naa énėhnóóho mahpe naa tséhne'évȯho'ee'ehnėse nátsėhéto néhmanoxėstse naa nėhe'še étaanȯheeneváéna hemanȯhévetohko nėhe'še nánėstsėheta, "Manėstse! Naa mato nȧhtamanotoo'o tsé'tóhe nepa'e'pa'onáhamo. Nėhe'še nátamane naanėhe'še étaasemanȯhóho hováhne. Naa nėhe'šenátsėhéto néváése tséhéheto. Naa nėhe'še nátsėheta, "Ného'éehe Bethuel éheševéhe, Nahor naa Milcah hee'hahevóho. Naa nėhe'še héne nátapȧhoenomovo mo'eško he'évóne naa hóhonȯtse he'ȧhtseneva nátapȧhoenomóvonȯtse. Naa nėhe'še nátamȧxa'éše ho'eva. Nátȧháóéná'tóvo Ma'heo'o. Nátsėhešėháóéna, "Ma'heo'o, nénéehove, tséhema'heónėhamé'továta'e Abraham nétavovéhatséme háhoo, nétȧhetatséme. Né'eváotšėšemeno hétsėhéóhe na'ėstse hevóohestoto tséhvo'ėstanéhev[ets]ėse naa tsé'tóhe tséstamé'ovo kȧse'éehetsésto'sevéstoemose tséá'ená'ėstse hee'haho. Nánėhešėháóéná'tóvo Ma'heo'o, Naa hétsetseha néhmé'ėstomevėstse heva naa mátȯ-héva hová'ȧháne néto'sepéve'tovóvo tséá'ená'ėstse naa nėstsenėhešévéme tséhetaa'péva'e komaahe nȧhtȧhéne'ena tsésto'sėhósėhešévéto. Naa Rebekah heho naa hestatanemo móstsėhetaehevóhe, "Naa Na'heo'o tséstsėhešėtanȯse naa tséxho'ne'eváotsėháto'e tséhnéehóvétse náme'hósetónėšehéoxȯheve naa mósts6ehešėhohtóva'tȯhehéhe Rebekah naa tsea'háanéhe Rebekah. Taanaaseotšėšeha naa taévȧhéó'óhtse naa tsevéstoemóho néhe tséá'enáta'e hee'haho. Tsétó'hešetanȯse ma'heo'o naa nėhe'še néhe Abraham hestotse'ono tséstanéstomónėse tséstanéstóvȯse tséhetsėse móhnéše­nėstanéoeotsėhéhe naa móstamȧxa'éšenȧhéhe ho'eva móstȧháoena'tovȯhevóhe Ma'heóneva. Naa nėhe'še móstané'tovȯhto'hehéhe héne tséno'eohtsesėstse hheóvema'kaeta naa vó'komema'kaeta naa netao'o tsépéva'etse hone'óonȯtse naa héne móstaméttȯhenótse Rebekahevaho. Naa mato hová'ehȯtse tséháoemétsee'ėstse móstamétȯhenótse néhe hestatanemo naa heške. Naa nėhe'še néhe Abraham hestotse'ono naa néhe hetanóho tsévé'ȯhtsémaese móstamésėhehevóhe naa nėhe'še móstaovėšenȧhevóhe. Naa nėhe'še tséhméovóona'otse tsástato'évȯse tsé'tóhe hetane móstatsėhetȯhevóhe rebekahevaho hevo'ėstanemo naa hétsetseha nátaévaasėhóo'ȯhtséme hátȧháóhe tséá'ená'ėstse tséhvo'ėstanéhevėse naa Rebekah heške naa néhe hestatanemo móstsėhetȯhhe vovóhe tsé'tóhe hetanóho, "Heá'ȧháma tsé'tóhe kȧse'éehe náme'éšenenóvevó'ȯhtsémaene heva mȧhtóhtȯhéé'ėše naa nėhe'še néme'tamónease­vé'ȯhtsémaevo naa tse'tahe Abraham hestotse'ono móstsėhetȯhevóhe névé'hestometanó'tovéme Ma'heo'o náéševéstȧhema naa ééšenėhéso hétséhéóhe tséhésėhého'eohtséto. Naa nėhe'še hétsetseha néhnétse'ovemeno tsésto'seévatsėhe'ȯhtsétse hétsėhéóhe tséxhéstaese tséá'ená'ėstse. Móstsėhetȯhevovóhe, "Táaxa'e naa nétaonóomone rebekah naa nėstanėstsėstovone tséhešetanȯse. Naa nėhe'še móstaonóomȯhevovóhe rebekahevaho móstatsėhetȯhevovóhe, "Móhe hétsetseha tsé'tóhe hetane nėstseasevé'ȯhtsémo?" Naa móstsėhehéhe, "Héehe'e," naa nėhe'še móstanétse'ovȯhevovóhe móstaosáanenétse'ovȯhevovóhe Rebekah tsésto'se asevé'ȯhtsémȯse tsé'tóhe Abraham hestotse'ono, naa néhe hetanóho tsého'vé'ȯhtsémose. Naa néhe he'óho tséohke­véstȧhémaese Rebekah mato móstaasevé'hahtsėhéhe. Naa nėhe'še móstaéestséstovȯhevovóhe Rebekeahevaho komaahe tséto'sėhešepéve'tóó'ėse Ma'heóneva. Naa tséhevásemé'továtse nėstanėhešetová'tovatséme tséto'sėhešėhešké'tóése vonesto tóoneeto nevo'ėstanemo tsevonoemeo'o naa mato tsé'tóhe tóoneeto nevo'ėstanemo tseohkemȧhehó'tȧhnovo netao'o henótamevóho. Naa nėhe'še naa néhe hestotse'ono hé'e mó'éšėháa'éhahehéhe naa hósėstse kȧse'éeheho mato hestotse'ono móstatáxevonėhnėhevóhe nėhéóhe pa'e'pa'onáhéstóva naa nėhe'še móstaasevé'ȯhtsé­mȯhevovóhe nehe Abraham hestotse'ono. naa nėhéóhe tséstaamėhóxovéstávávȯse. Naa nėhe'xóvéva hápó'e Isaac hénėhéóhe móstanenóvėheohéhe tósa'e vótȧhééno Ametanéne-Ma'heo'o Tséohkevóomȧ'ėstse mó'ȯhkėhestóhehanéhe. Nėhe'še móstaévȧhóo'ȯhtsėhéhe hénėhéóhe tséhvo'ėstanéhevėse nómáhéstó'e hénėhéóhe ho'eva Canaan tsé'ȯhkėhestóhetse. Naa no'ka hetóéva nėhéóhe móstaéeameohtsėhéhe tóhtóó'e naa móxháoenaveoo'hetanȯhéhe. Naa nėhe'še tséstatsėhetóó'ȯse móstavóomȯhevóhe tse'tohopa'e'pa'onáheho. Hápó'e vétséno nėhe'xóvéva tséhnėšenáametáhoo'ėse Rebekah mósta­tsėhetóo'ȯhéhe naa móstavóomȯhevóhe Isaacevaho. Móstȧhómeka'a'xėhéhe. Móstséhetȯhevóhe Abrahamevaho hestotse'ono, "Tsé'tóhe néváéso hetane tséne'amėhétoo'e'óétse móstsėhetȯhevóhe, "Nea'haanéhe tséá'ená'ėstse hee'haho Isaac."

Rebekah móstavé'šėhóoméne'ó'hahtséhenotóhe hestséva'kéehéstoto. Naa nėhe'še néhe Abraham hestotse'ona naa Isaac mósta­tóo'e'óvȧhtsėhevóhe naa néhe hotse'ono móstamȧhe­mé'ėstomóehevóhe netao'o hová'éhe. Naa nėhe'še Isaac móstatsėhe'ȯhtsėhohevóhe Rebekahevaho hénėhéóhe heške tséhvéetsėse tséhméhaevo'ėstanéhevetsėse. Naa móstavéstoemȯhevóhe. Isaac móxhoháeméhotȯhevóhe Rebekahevaho. Naa héne móhvé'šėhéestáhahéhe tséhmé'etanó'tóvȯse heške tséhnaetsėse. Naa Sarah tsé'éšenaa'ėse Abraham móstaéváhóse­véstoemȯhevóhe he'óho Keturah mó'ȯhkėhestóhehevóhe. Móstanaesóhtȯhnóehnėhevóhe tsé'tóhe móhmȧhehetanévėhevóhe. Naa Abraham tséssó'eametanénėse móhmaemėtȯhenótse hová'ehȯtse néhe hee'haho tséssáahetaa'heškéhévȯse sarahevaho. Naa nėhe'še móstaaseméahénotóhe ho'eva nėhéóhe móstatšėheše­méahénotóhe éše'he tséhne'ȯhkėhésemé'éhnėse. Móhnėhešetanó'tovȯhevóhe hénėhéóhe a'e tsésto'sésáa­vo'ėstanéhévévȯse hee'hahho Isaacevaho tséhvo'ėstanéhevetsėse. Isaac nea'háanevóhe hee'haho netao'o hová'éhe tséhetaa'eá'éno móhmétȯhéhe. Naa Abraham mó'osee'éseéna'héhéhe no'ka mȧhtóohtȯhnó'e nésȯhtȯhnó'e hóhtȧhnohe móhnėhestȯheaénamȧhéhe tséhnaa'ėse. Naa néhe hee'haho Isaac naa Ishmael nėhéóhe mó'áhto'ȯhoehevóhe tsé'áhto'ȯhehetsėse tséméhaevéstoemose Sarahevaho hénėhéóhe vóxéva tséxhohtóvȧse áhto'ȯhehestȯte. Naa Abraham hevovóenóhtseto Ishmael móhmȧhtóhtȯhnéšéhevóhe hee'haho móhmȧhtóhtȯxéhevóhe móxhóhtȧhnéšėhevóhe] óxėse hénėhéóhe móhvo'ėstanéhevėhevóhe tséhvo'ėstanéhévévȯse néhe hósėstse Abraham tóoneeto hevo'ėstanemo tȧháóhe éše'he tséhne'ȯhkėhésemé'éhnėse hénėhéóhe móhvo'ėstanéhevėhevóhe. Naa Ishmael tsé'éšeno'kamȧhtóhtȯhnó'e [hóhtȯh] na'nó'e hóhtȧhnésȯhtȯheaénámȧse móhnaehéhe. Naa Ma'heo'o móstanėšeamepéve'tovȯhevóhe Isaacevaho hénėhéóhe móhvo'éstanéhevėhéhe votȧhéénóne Ametanéne-Ma'heo'o. Tsé'ȯhkevóomá'ėse tséohkėhestóhetse. Naa heta'háanetséhe tséhetósemėse Abraham hee'hahoo Isaac. Isaac tséhnévo'eaénámȧse néhe'xóvéva móhvéstoemȯhevóhe Rebekahevaho naa néso'eaa'e mó'éševéstoemȧhtsėhevóhe. Naa Rebekah móho'nóešenésonėstse nėhe'še Isaac móstȧháoenavomotáhohevóhe néhe tsévéstoemose tsésto'sėhenésonéhetsėse Ma'heo'o móstapévatsėstȯhehéhe tséheševéestomo'hėse naa Rebekah móstáhóse'ėhéhe. Naa nėhe'še tséstamomó'otsetsėse henésono hotómá'e  ta'se mó'ȯhkeee­néševemomó'otsėhevóhe hótȧhtse mósto'sėhestȧhkėhnévoehnėhéhe naa ta'se mó'ȯhkėxae­méotȧhtsėhevóhe hotómá'e tséohkėheše momó'otsévȯse. Naa hé'tóhe móxho'nópévátsésto Rebekah naa móstséhehéhe, "Násáapévátsėstóhe tsé'tóhe tséhešemomó'otsévȯse hotómá'e naa tseoseehávéséva'e tséhnéehóvéto tsé'tóhe hestȧhkeho mȧhvé'eéšeméotȧhtsévȯtse hotómá'e naa tseohkenėšeame­méotȧhtseo'o ma'taéšéhestáotsévȯtse. Naa nėhe'še móstȧhé­haoena'tovȯhevóhe Ma'heóneva móstanėstsėstovȯhevóhe, hénová'étsénėse hé'tóhe tséhésetsėhesotse." Naa nėhe'še Ma'heo'o móstsėhetaehevóhe, naa tsé'tóhe hestȧhkeho ma'taéšeoéšéévȯtse tsenésovȧheo'o vo'ėstaneo'o tóoneeto hevoo'ėstanémevóho tsema'xevonėstȯxeo'o vo'ėstaneo'o tsėhéóhe tséhnésóvȧhévȯse naa tseohke taomeméotȧhtseo'o nonámé'tó'e naa néhe na'ėstse hestȧhkeho naa néhe tóoneeto hevo'ėstanemo tseosee­hoháatamaahóho. Naa néhe na'ėstse tsėsáa­nėhe'xóvė­hoháatamaahéheo'o naa néhe tséhoháatamaahese vo'éstameo'o tsėhéstȧheo'o néhe hestahke tsétšėhe'kéhaestse naa néhe vo'ėstaneo'o tséhéstȧhese néhe hestahke tséháa'éhaestse tóoneeto hevo'ėstanemo tsemomóonéheveo'o tseohkėhotse'ótovo néhe tsétšėhe'kéahétsese hestȧhkeho naa tóoneeto hevo'ėstanemo tseohkėhotse'óhevomotȧhovo, "Ma'heóneva móxhetaehevóhe. Naa nėhe'še Rebekah tséstaéšenéhestȯhe-éše'hámȧse néhe hestȧhkeho móostȧhestáotsėhevóhe naa néhe tsévovóehestáotsėstse móhmȧhema'o'éevȧhéhe naa móhma'xemȧhemé'hováhehéhe Esau móstaohkėhestóhehéhe. Naa nėhe'še néhe tsénéxa'ónėstse tséhnėxhestáotsėse móhnėxhéotoonȯhevóhe Esauhestséstóne, néhe Jacob móstaohkėhestóhehéhe ȯxhóetootséstanonénėstse móxhešetsėhésevéhehéhe Isaac móhnaesóhtȯhnó'eaénamȧhéhe tsé'tóhe hestáhkeho tséxhestaotsévȯse. Naa tsé'tóhe hetané-ka'ėškóneho tséstaéšéévȯse naa tséstaéšehetanévévȯse Esau mó'ȯhkėhoháenȯhtóveémȯhónėhéhe naa hénėhéóhe mó'ȯhkepévatsėstȯhéhe tóhtóó'e tsé'ȯhkevo'ėstanéhevéstovetse naa móhnéheševo'ėstanéhevéhéhe. Naa mé'tó'e Jacob mó'ȯhkéhe'kėhoehéhe mó'amėhe'kotoevo'ėstanéhevėhéhe [móxhe'kotse] naa Isaac móxhehpėhoháeméhotȯhevóhe néhe hee'haho Esauhevaho tsé'ȯhkėhomá'xepévé'átȯse tsé'tóhe netao'o hováhne Esau tséohkėho'o'xese. Naa mé'tó'e Rebekah móxhoháeméhotȯhevóhe Jacobevaho. Naa no'ka éšeeva Jacob tséhnéšená­ma'xe'héesevóhóhnȯse mónėškeho Esau móhnėxho'ė­hóo'ȯhtsėhéhe móhne'eévȧho'héeneémȯhómėhéhe naa mó'oseehoháeanȧhéhe. Jacobevaho móstséhetȯhevóhe, "Náoseema'xėhoháéána ta'se náto'sėxamaeávooneotse táaxa'e héne hósėstse [nátamaneotse or nátanomenéotse] tséma'óome hohpe tséhéesevóho'hómo. Naa Esau tséhvé'nėheese Edom máto mó'ȯhkėhestóhehéhe Tséma'etȧtse móxhešetsėhésevéhehéhe. Jacobevaho móstsėhetaehevóhe naa nėstȧhoxomȧtse naa oha néxhohtóvȯxeo'o hé'tóhe tséhvovóenóhtseveto komááhe hová'éhe netao'o tséto'seméhaenȧha'enomo nȧhtanȧha'ena ma'taéšenaa'ėstse tséhéhétse.

25 (not revised)

³² Naa Esau móstatsėhehéhe, "Naa nómonėhe'še, nėstamétȧtse héne náme'tónėšėhéhotse'óhta hé'tóhe tséto'séhetaa'­nȧha'enómo ma'taávooneotséto," móxhehéhe. ³³ Nėhe'še Jacob móstatsėhetȯhevóhe, "Naa hétsetseha né'oné'seómevéstomevėstse hé'tóhe netao'o hová'éhe tséto'sėhešemétseto tséto'sėhetaa'­nȧha'enomo. Naa nėhe'še Esau mósta­véstomevȯhevóhe naa móstamȧhemétȯhéhe netao'o hová'éhe Jacobevaho tséto'sėhetaa'nȧha'eno. ³⁴ Naa nėhe'še Jacobevaho móxhoxomaehevóhe kóhkonȯheo'o naa héne hohpe. Esau móstamȧha'hahtsėhéhe héne mésėhestȯtse naa móstamaneotsėhéhe naa nėhe'še a'e móstaévao'háeta'ȯhéhe. Nėhe'še móstaévȧhóseaseohtsėhe. Naa nėhéóhe móstanėheše­vóo'ėstómanėhéhe Esau ta'se tsėhéóhe tsésoáahová'ėhétsėstóése netao'o tséto'semȧhenȧha'eno. Tséohkenȧhe'enomévȯse vovóehnóhtseto.

26 (summary)

     ¹ Naa móstanėšeame'xóvėhanéhe nėhéóhe móstama'xe­ovávoonėstovėhanéhe ho'eva naa móstatónėstȯheaénoo'éhanéhe tséssó'eametanénėse Abraham máto nėhe'xóvéva móhma'xeovánėstovėstovėhanéhe Ma'heo'o móstȧho'eo­hé'tovȯhevóhe Isaacevaho. Móstatsėhetȯhevóhe, "Nėstsevé'tsėhe'ohtse hétsėhéóhe Nėhpa'ósané-ho'eva Egypt tséhnėšenáameávoonėstove. Hétsėhéóhe nėšeamevo'ėstanéhevėstse tsėhéóhe ho'eva. Néstavé'ȯhtsemȧtse naa nėstapévo'eehȧtse. Naa he'tohe náhó'tse tséheševéstomevo eho Abraham naa hé'tóhe netao'o ho'e Canaan tséohkėhestohe tséto'semáhemétamo netao'o tóoneeto hevo'ėstamo. Nėstapéve'tovȧtse eho ná'ameáahtova néhésepéve'tovȧtse eho ná'ameáahtova. Naa Ma'heo'o móstaoseepéve'tovȯhevóhe Isaacevaho móstama'xe­asėtóoovȧhehéhe móhma'xeá'enȯhevóhe netao'o hováhne naa hotse'ono. Naa nėhe'še Esau tséhnévo'eaénámȧse móhvéstoemȯhevóhe neše he'óho, móstanéše'evȧhéhe nėhéóhe móxhéstȧhevóhe nėhéóhevo'ėstaneo'o a'e tsémaevo'ėstanéhevese. Hittites tséohkėhestóhetsėse. ³⁵ Naa tsé'tóhe néše he'eo'o mó'ȯhkėhávėséve tanóhohevovóhe Isaacevaho naa Rebeccahevaho.

27 (not revised)

Isaac blesses Jacob

Naa Isaac móstaéšeéna'hehéhe naa móstano'eó'o'enėhéhe no'ka éšeeva móstaonóomȯhevóhe néhe hee'haho tséháa'éhahétsese Esau móxhetóhevóhe tséhee'hahé'továtse hee'haho móstsėhešeno'éstóehevóhe, "Hénová'éto?" Naa móstsėhetȯhevóhe, "Náéšeéna'he hétsetseha. Naa a'e náto'sėhovánee'e. Naa néxhėstánȯtse nematšėške naa maahótse naa taaseémȯhónéstse hová'éhe né'éxȧho'o'xévomotȧxeo'o naa hé'tóhe hósėstse ho'évohkȯhtse ho'oestseo'o néhetȧho'homeo'o tséohkepéve'ȧhtómo. Naa nėhe'še néxhéoxomeo'o naa ma'taéšeméséto hénėhéóhe néhnéševéstoemeo'o. Naa nėstȧháoenavomotaahtse. Nȧhtavéestomevo Ma'heo'o nėstsepéve'tova hápó'e tséhešepévé'tóó'ėse. Naa néstsenėhešėho'óxėháoenavomotaahtse tséssáaehe'šė­hováneehéhéto. Naa Isaac tséhnėšenáame­éestsėstóvȯse Esauhevaho Rebecca móstávenéstovóhevóhe Isaacevaho tséhetsėse. naa nėhe'še tséstaášeaseémȯhónėse ⁶ Esau móstsėhetȯhevóhe Jacobevaho, "Naa nátávenéstóve eho étsėhetóhe Esauhevaho, ⁷ "Tȧhéemȯhénėstse naa né'évȧho'o'xévomotáxeo'o naa hé'tóhe ho'oestseo'o ho'évohkȯhtse tséohketó'tae­hešepévé'ȧhtómo. Naa ma'taéšemá'seméséto nėstȧháoenavomotaahtse néstsėho'óxėháoenavomotaahtse. Naa nėhe'še tséssáahe'šė­hováneehéhéto nȧhtavéestomevo Ma'heo'o tsésto'sepéve'továta'e éhetóho Esauhevaho, "Móxhehéhe Rebecca. Naa Rebecca móstanėšeamene'hóvovȧhéhe móstatsėhehéhe, "Jacob, tséhee'hahé'továtse, né'áahtovėstse naa nėhešéveo'o tséto'sėhetátse. Naa tsėhéóhe tatsėhe'ohtsėstse tséhnéévȯse tsé'tóhe kȯsáne. Naa nėhe'še neše kȯsáne tsétó'néšetae­he'keómese né'évaho'eotsėhóóno naa nȧhtanėhetȧho'noo'o tséohketó'taeheše­pévé'atȯse naa nėhe'še hé'tóhe ho'évohkȯhtse tȧhémetoo'o eho tȧhéoxomoo'o kómááhe mé'tó'e nėstȧ­háoenavomotaha, "Naa Jacob móstėhetȯhevóhe heške, "Náhko'e, naa Esau éoseema'xemé'hovahe naa návésemé'hováhéhe. Ného'éehe nȧhtsene'onáxemȧxana naa tsetanėhešėhéne'ena tséheševá'neoe'kéhé'tovo. Naa nȧhtsenėhnóhpaehóoma. Náhtsėsáa'évavéestomevóheha Ma'heóneva tsésto'se­péve'too'etsėse. Naa nėhe'še heške móstsėhetaehevóhe, "Tséhee'hahé'továtse, naa eho mȧhvé'eehóomáta'e mé'tó'e héne nȧhvé'eehóomáta'e mé'tó'e héne nȧhtsėho'ėhótaa'e. Naa nėstsėsaaho'ėhótaéhe. Naa nómonėhe'še sá'nėhešévėstse tséhetátse. Néxhéno'otšėšenano tsé'tóhe kȯsáne." Naa nėhe'še Jacob móstatséhe'ȯhtsėhéhe naa neše néhe kȯsáne tsétó'nėšetáepévȧhétsese móhnėxho'eotsėhohevóhe. Naa heške héne ho'évohkȯhtse móstȧho'oestsėhéhe. Tséohketó'taeheše­péve'ahtotsėse heéháme móstanėhetȧho'hohéhe. Naa nėhe'še Rebecca móstȧheseváenomóvȯhenótse Esau hestone'óonȯtse tsétó'néšetaepéva'étsee'ėstse nėhéóhe tsého'tátsee'ėstse hotámá'emóstsėhetȯhevóhe Jacobevaho, "Hé'tóhe ésta'háhtsėstse Esau hestone'óonȯtse naa nėhe'še héne móstȧhestanȯhenótse kȯsáne hesto'éeve naa nėhéóhe móstapȧhoenomóvȯhenótse páhoenȯhéhe Jacob he'ȧhtseneva naa nėhéóhe hehané'e tséssáamé'hováhéése kómááhe émėstamé'hováhe tséhešemé'hováhetsėse Esauhevaho. Naa nėhe'še héne móstamétȯhéhe ho'évohkȯhtse tsééšeéxȧho'tatse naa héne kóhnȯheo'o tséno'honóhto. Néhe'šee Jacob móstatsė­he'oohehéhenėhéóhe Isaacevaho tséxhoetsėse. Móstatsėhetȯhevóhe, "Ného'e," Naa heho móstsėhetaehevóhe, "Hénová'éto? Tséhee'hahé'továtse nénéehóvehe?" Naa Jacob móstatsėhetȯhevóhe, "Naa nánéehove Esau tséháa'éhaestse naa náéšenėhešéve tséhešėheto tséto'sėhešévéto naa sá'to'éotsėstse naa mesėstse hé'tóhe ho'évohkȯhtse tséna'tóné'tóme tséhnéehóveto kómááhe nėstsenėxháoenavomotaxe. Nȧhtavéestomevo Ma'heo'o tséto'sėhešepévé'tóó'ėse nėhe'še Isaac mostatsėhehéhe, tséhee'hahé'továtse nétaoseetónéšenéhena'tóneohe. Naa Jacob móstsėhetȯhevóhe, "Naa nátaomenonótovahe, naa néhe nema'heóname návéstȧhema." Isaac móstsėhetȯhevóhe Jacobevaho, "Tséhee'hahé'továtse káhkėse táaxa'e néxho'éhnėstse kómáhenėstamȧxanȧtse kómáhe nȧhtaoné'seómėhéne'ena hea'e néoné'seóme=Esau=hene tséhee'hahéto naa móhe hea'e hová'ȧháne. Nėhe'še Jacob a'e kahkėse móstȧhoo'néeo­tsé'tovȯhevóhe heho. Móhnėhmȧxanaehevóhe naa nėhe'še móstsėhetaehevóhe nétávenanéahtovȧtse ta'se néxaenéhe'še'hahe Jacob tséheše'haese naa oha ne'ȧhtsenȯtse ta'se Esau's. Naa móho'nó'oné'seómėhéne'eno tsé'tóhe tséva'nėheše­nėhesémanetsėse hee'haho. Jacobevaho tséhvé'mé'hovátotse héne he'ȧhtsenȯtse hápó'e tséhešemé'hovávéhe'anatsėse Esauhevaho. Naa mó'éšeto'setó'néšeasėháonavomotȧhevóhe néhe Jacobevaho.

Móssó'távetšėške'eoo'hetanȯhéhe móstȧhósenȯhtséstovȯhevóhe Jacobevaho, "mónéoné'seómenéehove Esau?" Naa Jacob móstatsėhehéhe, "Naa héehe'e nánéehove. Isaac móstėhehéhe, "Naa táaxa'e néssá'hoxomėstse! Naa ma'taéšeéne'hanáto nėstáháoenavomotaahtse nȧhtavéestomevo Ma'heo'o tséto'sėhešepéve'továta'e." Naa nėhe'še móstȧhoxomȯhevóhe héne ho'évohkȯtse naa móstano'manȯhohevóhe. Naa nėhe'še Isaac tséstaéšeéne'hanȧse móstsėhetȯhevóhe Jacobevaho, "Tséhee'hahé'továtse néxhévȯsemėstse. Nėhe'še Jacob a'e móstȧho'ėhnėhéhe móstavȯsémȯohevóhe heho. Naa heho móhmatóhtȯhetsėhenótse hestone'óonȯtse. Naa héne tséhešeméa'hatse móstananomóvȯhenótse Esau hestone'óonȯtse. Naa nėhe'še móstaasėháoenavomotȧhohevóhe Jacobevaho móstsėhešėháoenȧhéhe, "Táaxa'e naa tséhee'hahé'továtse tséohkepéveméa'xeto ta'se héše'ke hé'tóhe Ma'heo'o tsépévé'to naa Ma'heo'o nétanėheševéestomevȧtse hétséhéóhe tséto'seohkė­he'kóovéne'o'e kómáhe tsetaohkevé'šėhe'kóóva hé'tóhe ho'e kómáhe hová'pehe netao'o tsétaohkepévėhóné'o. Naa mato nétanėheševéestomevȧtse Ma'heo'o hone'ó'séstsėstse netao'o héováestse pénȯhéó'o tséohketo'semésévȯse vo'ėstaneo'o. Naa mato tsema'xėhoé'tónėstse menȯtse naa matto héováestse tséohkeo'enee'ėstse. Naa nȧhtano'nėheševéestomevo Ma'heo'o tsé'tóhe netao'o vo'ėstaneo'o nėstsenėx­hotse'óhevomotȧhéé'e naa netóoneeto nevo'estanemo. Naa tseohkemȧxa'éšéne ho'eva tséhnéehóvése naa tóneeto nevo'ėstanemo. Tsésto'seohke­ono'átamaése naa Ma'heo'o mato nétanėheševéestomevȧtse nénéehove naa tóoneeto nevo'ėstanemo nėstsėho'emaótoo'o tsé'tóhe ésemáhe hevo'ėstanemo naa tóoneeto néhe neško tóoneeto hevo'ėstanemo. Naa vo'ėstane mȧhvé'eehóomaése héne nėstseéva­taomė­ho'ėhótaa'e ehóosanestȯtse naa mȧhvé'pévé'tóése naa Ma'heo'o návéestomevo hápó'e tseévapéve'tovóho néhe móhnėhetóena'tovȯhevóhe Isaac hee'haho. Naa Isaac tséstaéše­má'sė­háóénȧse a'e Jacob móstanoo'otséhenotóhe heho. Naa Esau móhne'évȧho'héémȯhénėhéhe naa nėhe'še hápó'e Esau móstaosáanėho'oestsėhéhe ho'évohkȯtse móstanėhetȧhá'enėhéhe tséohkėhešepéve'ȧsenetsėse heho. Tséstaéšėéxȧhá'énėse móstaéseotsėstóvȯhéhe nėhéóhe heho tséxhoetsėse. Móstsėhetȯhevóhe, "Ného'e, tomȯhtóeotsėstse naa hé'tóhe mésėstse ho'évohkȯtse tsého'eotsėstomótȧhátse kómáhe nėstsenéx­háoenavomotaxe tavéestomevoo'o Ma'heo'o tséto'sėheše­pévé'tóó'ėse. Isaac móstsėhetȯhevóhe, "Néváéso nénéehone? Naa móstatsėhetȯhevóhe heho, "Nánéehone Esau tséháa'éhaestse nee'ha." Naa Isaac ta'se móstaononoveotsėhéhe móstatsėhehéhe, "Naa nevá'eseėstse tsé'tóhe tsééšeáahtse'na'hȯtse hováhne naa náho'héoxomaa'e hé'tóhe ho'évohkȯtse tsépéveéno'etse náéšeáahtse'mese tsėhéóhe tséhe'šėsáa'éšėho'ėhnéheto naa náéšeáahtse'no'háoenavomotaho Ma'heo'o nátavéestomevo tséto'sėhešepéve'too'ėse naa tseoné'seómenėheso mónáme'tómėšeévȧhéesttana naa mato náname'tónėšeévȧ­hémenanóne. Naa nėhe'še Esau tséstanéstóvȯse heho tséhetaa'ėse móstama'xetȧhpe'e'hahehéhe móstaoseehávėsévetanóotsėhéhe nėhe'še móstsėhehéhe, "Naa ného'e hápóo'e tséhnéehóvéto néhnėšeonésėháonavomotaxėstse tavéestomeveo'o Ma'heo'o hápó'e nȧhtsenėspéve'tove. Naa Isaac móstsėhetȯhevóhe, "Naa tsé'tóhe ésemahe ééšeáahtse'ho'eohe naa mónáne'oe'kėhé'toehéhe ta'se ééšeáahtse'nomáhtseohe tséto'seméhaehestsėhóve naa mé'tó'e ma'heóneva tseoseepévé'tóó'e naa némėhnéehove Ma'heo'o tséto'seoseeméhaepéve'tovóse. Naa Esau móstsėhetovóhe heho, "Naa Jacob móspévenėheševéhehéhe Jacob énėhesévone Oe'kėhéhe néxa náne'éšeoe'kėhé'tova. Návovóe­mȧhehestanomoo'e netao'o tséto'seméhaenȧha'enómo mȧhnaeto tséheševovóoehnéhtsévéto naa hétsetseha náne'éšėhósė­hestanomooo'e hé'tóhe tséto'seméhae­véestomó'hevomótȧxeto Ma'heo'o tsésto'sepévé'tóó'ėse mó-hová'éhe-ésáa'evȧho'táháne éme'hósenėstsėstovȯtse Ma'heo'o tséhnéehóvéto. Naa Isaac móstsėhetȯhevóhe, "Tséhee'hahé'továtse hová'éhe nésáaxaetónėšeéva­vé'se­véstȧhématséhe náéšeáahtse'­nėheve tséto'sėhešėho'emaóvata'e naa nevóohestoto tseohkėhotse'óhevomotȧhovo naa tóoneeto nevo'ėstanemo tsemomóonéheveo'o. Náéšeáahtse'no'nėheše véestomevo Ma'heo'o tsésto'sepévone'otse heénano'estȯtse. Naa nėhe'še Esau móstanėšema'xeamemomóhtsemȯhevóhe heho. "Ného'e hea'e na'ėstse hová'éhe ésó'he'eotse tséto'sevéestomó'hevomotȧxeto Táaxa'e onésėháoena'toveha Ma'heo'o háoenavomotaxėstse." Naa nėhe'še Esau móstama'xeasetȧhpe'a'xanėhéhe. Naa nėhe'še Isaac móstsėhetaa'mé'ėstomevȯhevóhe Esauhevaho tséto'sėhesotse vo'ėstanéhevestȯtse. Hová'éhe tseohkėsáahésȯháne he'ama tséto'seohkevé'šėhe'kóovóma'o'e nėsto'e. Hová'éhe tseohkėsáapévėhóne'óhane hénėhéóhe nėsto'eva. Nénéehove naa tóoneeto nevo'ėstanemo tseméo'evo'ėstanéheveo'o. Tseohkevó'šeméo'énovȯtse mótšėškehȯtse tsétótȧhpe'ótsee'ėstse Jacob naa néhe tóoneeto hevo'ėstanemo tseohkėho'emaóevoo'o nénéehove naa néhe tóoneeto nevo'ėstanemo. Naa nėhe'še hó'ótóva nénéehove naa néhe tóneeto nevo'ėstanemo hé'tóhe nėstseméóhtánóvo nėstseohkėsáa'évaaahtovóhevoo'o naa nėhe'še tseénėho'emaóevoo'o ma'ȯhkėsáa'évaáahtovóhése naa Esau mó'ohkeoseepéotȯhevóhe hevásemo, tséxhomá'xe­nėhešėháoenatsėse heho netao'o tséxháoenavevéestomevotsėse Ma'heóneva tsésto'sepévé'tóvȯse Jacobevaho. Móstsėhešetanȯhéhe, "Ného'ééhe a'e éto'senovȯsėhovánee'e naa nȧhtanėšéšévéme naa nėhe'še nȧhtana'ho tsé'tóhe tséhevásemeto. Naa oha na'ėstse móstȧhéne'enáotsé'tȯhéhe tséto'sėhešévėse Esau naa móstȧhéhohta'haovȯhevóhe Rebekahevaho.

28 (not revised)

    Nėhe'še móstaonóeoesemȯhevóhe Jacobevaho. Móstsėhetȯhevóhe, "Nae'ha naa tsé'tóhe tséhe'néheto mónéévaooxȯhe'éexatanó'toehéhe naa mónéna'hátanó'toehéhe naa hétsetseha né'áahtovėstse: taonótoveaseoheo'o ta'se taasėsóhpa'xeo'o hétsėhéóhe tatsėhe'ȯhtseo'o háá'ėše tséhvo'ėstanéhevėse tséhe'néhéto Laban éheševéhe hénėhéóhe máhoéstóva Haran éohkėhestóhetse naa nėhéóhe nėše[vése]vo'ėstanéhevemoo'o Laban ta'e ma'éšeénemomáta'eestse tsé'tóhe tséhe'néheto naa ma'éšeno'vonetanó'to tséhešé'tovȯse naa nėhe'še ma'ėšenėheso vo'ėstano nȧhtatsėhešeméanȯtse nėstȧhéhohta'haova naa nėhe'še nė'évȧhóo'ȯhtseo'o naa néhéseaseméa'tovȧtse kómáhe/nonohpa séetó'e'še nėstsėsáavona'ó'hatséhéme tsénéšėhee'hahé'tovatsése. Naa Rebekah móstȧhé­ve'hoomȯhevóhe heéháme naa móstsėhetȯhevóhe, móstaohkeonéhamó'anėhéhe, "Náoseeoetsetanó'tovamóhe tsé'tóho nóta'óho Esau tsévéstoemose. Naa Jacob ma'tavé'hósevéstoemȯtse néhe na'ėstse kȧse'éeheho hétsėhéóhe tséhéstȧhétsese Hittites tséohkėhestóhetsese hápó'e tséheto'eétȧhetsėse he'neho navo'ėstanéhevestȯtse tseoseehávėséva'e tséhnéehóvéto, náme'nėšenaa'e. Naa nėhe'še Isaac mostaonóomȯhevóhe hee'haho Jacobevaho tséstaéšemá'semásetsėstóvȯse móstsėhetȯhevóhe, "Nėstsevé'véstoemo kȧse'ééhe hétsėhéóhe tséhéstaestse tsėhéóhe vo'ėstaneo'o tsémaevo'ėstanéhevese. Mé'tó'e hétsėhéóhe tatsėhe'ohtsėstse nemėšéme Bethuel tséhvo'ėstanéhevėse Mesopotamia éohkėhestóhetse hénėhéóhe tséhvo'ėstanéhevėse naa nėhéóhe tséhešėheto Laban máto évo'éstanéheve néhe na'ėstse hestónaho véstoemamoo'o. Naa nȧhtanėhešėháóená'tóvo Ma'heo'o tséno'keoné'seómė­hoháema'heónevėstse nėstsepéve'tova ma'tȧhevésevoonevȯtse naa nėstsema'xevonėstȯhnóéhne naa tsé'tóhe tóoneeto nevo'éstanemo heováestse tsėhestao'o. Naa náhtanėhešė­háóéná'tóvo Ma'heo'o, hápó'e nėstsenėheše­péve'tova tséxhešepéve'tovȯse nemėšémevaho Abrahamevaho. Naa nȧhtano'nėhešėháóéna hé'tóhe netao'o ho'e nėstsemȧheá'éna tséhvo'ėstanéheveto. Tséhéóhe nésáakánomėhéstȧhéhe hé'tóhe ho'e Ma'heo'o éhméto Abrahamevaho. Naa móhnėhetȯhevóhe Isaac Jacobevaho. Naa móhnėhešėháoenavomotȧhohevóhe naa nėhe'še Isaac móstaase méahénotóhe Jacobevaho hénėhéóhe móstaasėhóxovéstavȧhéhe móstatsėhe'ȯhtsėhéhe hénėhéóhe ho'eva tséhvo'éstanéhevetsėse hešeho Labanevaho, tséhee'hahé'toese Bethuelhevaho, Aramean vo'ėstaneo'o mó'ȯhestóhehevóhe naa Rabekah móxhe'néhehénotóhe tsé'tóhe Labanevaho. Naa Rebekah éhešé'tóó'e Jacob naa Esauhevaho. Naa nėhe'še Esau tséstȧhéne'eno Isaac mó'áahtse'­hósėháoenavomotȧhohevóhe Jacobevaho, móstȧhósenėstsėstovȯhevóhe móstȧhóse­véestomevȯhevóhe Ma'heóneva tsésto'sepéve'toetsėse naa máto móstȧhéne'enȯhéhe Isaac tséstȧhešeasemea'ȧse Jacobevaho, tsésto'sė­héevésevoonetsėse hénėhéóhe ho'eva Mesopotamia tsé'ȯhkėhestóhetse. Naa héne móstano'héne'enȯhéhe máto Isaac tséstsėhétȯse Jacobevaho hétsėhéóhe tséhéstȧhese kȧse'éeheho nėstsevé'véstoemo na'ėstse naa Isaac máto móstȧhéne'enȯhéhe Jacob tséhešeáahtóvȯse heške naa heho naa móstaéšeáahtse'­asetsėhe'ȯhtsėhéhe hénėhéóhe ho'eva Mesopotamia tsé'ȯhkėhenóvetse. Naa nėhe'še hénėhéóhe Esau móstȧhéne'enȯhéhe heho tséohkėsáahešėho'ȧhéhetsėse tsé'tóhe he'óho hénėhéóhe a'e tsévo'ėstanéhevetsese tséxhéstȧhévȯse

Naa nėhe'še Esau móstatsėhe'ȯhtsėhéhe henėhéóhe hešeho Ishmael's hevo'ėstanemo tséhvo'ėstanéhevévȯse naa nėhéóhe móstȧhósevéstoemȯhevóhe na'ėstse hešeho hestónaho móstavéstoemȯhevóhe. Naa nėhe'še Jacob móstaaseeohtsėhéhe hénėhéóhe Beersheba mó'ȯhkėhestóhehanéehe mȧhoestȯtse hénėhéóhe heške naa heho móhméhaevo'ėstanéhevėhevóhe nėhéóhe móstaasetsėhešėhóxovéstavȧhéhe Haran tséhvo'ėstanéhevetsėse hešeho Labanevaho. Naa nėhe'še éše'hóho tséstaéšeta'ėhnetsėse móstȧho'eohtsėhéhe hénėhéóhe tósa'e tséhma'heónoometse naa nėhéóhe móstavéehéhe móstȧhámȯhtsėhnėhéhe naa néhe na'ėstse ho'honaa'o móhnėxhestanȯhevóhe naa móstȧhotse'ótȯhevóhe móstama'éstanėhénotóhe nėhe'še móstaovėšenȧhéhe.

Naa tséhnėšenánaóotsėse móstaováxenȧhéhe naa hétsėhéóhe heováxėstóva móstavóohtȯhéhe e'evonȯho'o he'amo'oméé'e móhnėxhéseanȯheestȯhanéhe naa móstȧxóneeháhanéhe ho'eva. Naa hósėstse ma'heónėhotse'ono móhne'ameanȯhe­vonėhnėhevóhe hénėhéóhe he'amo'oméé'e naa mé'tó'e hósėstse móstaévaamee'evonėhnėhevóhe. Naa nėhe'še hénėhéóhe heováxėstóva Ma'heo'o móhnéhvóo'ėstómané'tovȧhtsėhéhe hénėhéóhe a'e móstanée'toehevóhe Jacob naa nėhe'še móstsėhetaehevóhe, "Nánéehove Ma'heo'o nemėšéme Abraham tséhema'heónéhamé'tovose naa máto eho Isaac naa hé'tóhe néto'semetȧtse nénéehove naa tóoneeto nevo'ėstanemo hé'tóhe ho'e tséššéešenato. Naa tóoneeto nevo'ėstanemo nėstsevonėstȯxeo'o tsetšėšepévevoneomeo'o tsema'xeasemanȧha'oo'o. Totáhéósta tsėhestanánóvo hé'tóhe ho'e. Naa tséhnéehóveto naa tóoneeto nevo'ėstanemo nȧhtapéve'tovoo'o tsé'tóhe netao'o vo'ėstameo'o netao'o hétsėhéóhe ho'eva. Táaxa'e naa hétsetseha nėhe'še nėstavésevȧtse naa nėstaohkeno'hóoma'ovȧtse netao'o ma'tatsėhe'ȯhtseto naa tsėhéóhe nėstseno'éva­pévėho'ė­hóo'otsehȧtse tsėhéóhe ho'eva. Naa mónéme'tsėhe'šėhénootȧtse naa nȧhtamȧhenėhešéve netao'o tséheševéstomevátse. Naa nėhe'še Jacob tséstȧšé'ėotsėse móstatsėhehéhe, "Šaa! Ma'heo'o tsėhéóhe móoné'seómėhoehéhe naa nássááxae'éenėhešėtanóhe naa nássáanėšėkánomėhéne'enóhe Ma'heo'o hétsėhéóhe éhoo'e, "móxhešėtanȯhéhe." Naa Jacob móstávee'tóhtȧhehéhe móstšėhešetanȯhéhe, "Shaaa! hé'tóhe éoseehoháatamáno'e hétsėhéóhe móoné'seómevo'ėstanéhevėhéhe Ma'heo'o Hétsėhéóhe mótaohkėhéseéstsėhnéstovėhanéhe he'amo'oméé'e.

Naa nėhe'še tséstaméovóona'otse Jacob móstato'ėhéhe néhe móstȧhestanȯhevóhe ho'honaa'o tséma'éstonese nėhéóhe móstanéehohevóhe. Móstavé'šė­hetáohaméhenotóhe tsésto'sėsáavonetanó'tovoese Ma'heóneva nėhéóhe tséhešėho'ėhótaa'ėse. Naa nėhe'še móstatáxėhénenȯhéhe amėške hénėhéóhe ho'honáéva naa ta'se móstȧhéóhe ho'honáéva naa ta'se móstȧháoenavemétȯhenotóhe Ma'heóneva. Naa héne Bethel móstȧheševéstȯhéhe, Ma'heo'o tséhvo'ėstanéhevėse, nésta hé'tóhe mȧhoestȯtse Luz mó'ȯhkeméhaehestóhehanéhe Turn Aside Place, No'héohtsévéno. Naa móstaoné'seómemétȯhéhe heéestsestȯtse Ma'heóneva móstsėhetȯhevóhe, "Naa máhnėhvé've[ȯhtsémeto naa néxhótooma'oveo'o tsėhéóhe tsé'amėhóxovéstáváto naa néxhoxomeo'o naa néxhóne'ónaoveo'o naa máta hétsėhéóhe né'évapévėho'ėhóo'otšėšeo'o naa nėhe'še nėstȧhema'heónėhamé'tovȧtse. Naa tsé'tóhe ho'honáá'e hétsėhéóhe tséneeho hénėhéóhe nėstseohketšėhešėhéháóéná'tóne naa netao'o hová'éhe tsémétseto hová'éhe nėstaohkeévametȧtse heva tóhtome hová'ehȯtse máhnėhmétseto na'šestse héne nėstaévametȧtse népéveá'ėšemeno naa hahoo néhetatséme[no]móhnėhešė háoenȧhéhe Jacob.

29 (not revised)

    Naa nėhe'še Jacob móstȧhóseasėhóoxovéstavȧhéhe hénėhéóhe ho'eva éše'hóho tsé'ȯhkėhésemé'ėhnetsėse móstaame­tsėhe'ȯhtsėhéhe. Nėhe'še no'ka éšeeva tséstaéšeto'sėho'eohtsėse hénėhéóhe tséstatsėhe'ohtsėse móstȧho'ėhóhtȯhéhevótȧhéénóne hénėhéóhe tóhtóó'e nėhéóhe móstavóomȯhevóhe móhna'nóvȧhehevóhe kȯsane nėhéóhe móššéešenȧhevóhea'e vótȧhéénóne. Naa nėhéóhe mó'ȯhkemanėhevóhe naa ho'honaa'e tsétȧhpetȧtse héne mó'ȯhkevé'šenėhpo'ȯhehanéhe héne vótȧhééno. Naa nėhe'še néhe kȯsáeve'ho'e óhnéxho'ėhémanȯhévosėstse néhe hekȯsáemevóho mó'ȯhkeasetanȯhevovóhe néhe ho'honaa'o tsévé'šešenéhpo'ȯhenésttovetsese naa ohtaéšemá'se­manȯhé'hamévosėstse mó'ȯhkeévȧ­hósetáxeénanȯhevovóhe néhe mó'ȯhkeevȧhósevé'šenėhpo'ȯhenėhenovóhe. Naa nėhe'še Jacob móstȧhého'ėhótȯhevóhe néhe kȯsáevé'hó'e. Móstatšėheše­nėstsėstovȯhevóhe, Nésenéhasėstse, tósa'e nénėxhé'ȯhtséme?" Naa móstsėhetaehevovóhe, "Naa nėhéóhe náhéstȧhéme Haran-city. móstsėhetȯhevóhe," šéaa, néhéne'enovovohe Laban tsoehee'hahé'too'ėstse Nahor hénėhéóhe tsévése­vo'ėstanéhevėstse Haran-city. Naa héehe'e náhéne'enovone móxhetaehevóhe. Naa épévomóhtȧhe" nóxhetaehevovóhe. "Tȧháóhe tatsėhetoo'ohtse néa'háanevóhe hestánaho Rachel éne'amėhémanȯhóho heho hekȯsaemo. Nėhe'še Jacob móstsėhetȯhevóhe, "Naa éoseeso'háa'xove ta'se ésáa'éšėho'nėhe'xóvėháne kȯsáne tsé'ȯhkemano'manévȯse tsėhéóhe vótȧhéénóne. Naa hétsetsehaéme'nėšemanȯheo'o tsé'tóhe kȯsáne tsėhéóhe tsééšėhoese. Naa nėhe'še nȧháóhe nȧhtaéva tsėhe'ȯhtsėhóhéne tsé'ȯhkenée'to'hamese nėhéóhe móstsėhetaehevóhe éohkėsáanėhešévėstóvėháne náohketonóomóneo'o tsé'tóhe netao'o kȯsáne ta'e ȯhtsėhešemȧheho'ȯhtsévosėstse hétsėhéóhe naa nėhe'še tsé'tóhe ho'honáá'e éohkemóneasetane nėhéóhe vótȧhéénóne naa nėhéóhe náohkemónemȧhemano'mȧheméme. Naa Jacob tsénėssó'nėšemȧheameéestsėstovȯse néhe kosáehetanpóho Rachel móstȧho'ėhnėhéhe nėhéóhe móstȧho'eotsėhohevóhe heho hekȯsaemo. Naa Jacob tséstavóómȯse Rachevaho ného tséhnėxho'eottsėhotsėse hešeho hekȯsaemo nėhéóhe nóstatsėhe'oohehéhe vótȧhééno móstaasėta'ó'hohevóhe néhe ho'hona'o naa móstamanotȯhevóhe néhe ho'honaa'o naa móostamanottȯhevóhe néhe hešeho hekȯsaemo.

Naa nėhe'še móstavȯsémȯhevóhe Rachelhevaho mó'oseepévetanóotsėhéhe móstanėšea'xáaméotsėhéhe móstsėhetȯhevóhe Rachelevaho eho néhetsénotȧhe[nȯtse] hevásemo Rebekah néhe náheškenȯtse. Naa Jacob tséstanėhetȯse Rachelhevaho Rachel móstȧhóohto'ȧéottsėhéhe naa móstamé'ėstomevȯhéhe heho Labanevaho móstsėhetȯhevóhe ného'e netsénota Jacob ésemáhe Rebekah hee'haho ého'eóhtse. Naa nėhe'še tsétató'mėheše­néstomóneotsėse Laban móstȧhóohtȧhéotsėhe móstatsėheto'ȧhé­otsėhéhe hénėhéóhe vótȧhéénóne móstáhétoo'é'ovȯhevovóhe hetsénotaho. Naa mósta­másetsėstovȯhevóhe naa móstano'vȯsémȯhevóhe naa nėhe'še móstȧhóo'otsėhóhevóhe. Naa nėhe'še tséstaéšemȧhemé'ėstomévȯse jacob Labanevaho netaso'o hová'éhe hénėhéóhe tséhesóotsetse. naa ttséhésėhého'eóhtsėse hénėhéóhe naa Labanevaho móstsėhetaehevóhe natsénota kahkėse néoné'seómė­hevóohestove'tovȧhtsema. Naa Jacob nėhéóhe móstatšėšėhoehéhe na'ėstse éše'he móxhotse'óhevomotȧhehevóhe hešeho. Naa hešeho móstsėhetaehevóhe Jacob nékánomė­hevóohestóve'tovȧhtsema naa móhe néme'aestomėhéhotse'ȯtȧtse nėstatónėše­onénėxȯhemevȧtse naa mátȯhéva néto'sėtónetoéstóne. Naa Laban móhnėhéševóhe hestónaho néhe tséháa'éhaestse Leah mó'ȯhkėhestóhehéhe naaa néhe tsétsėhe'kéhaestse Rachel. Naa Leah móstávėhoómetáhehéhe móho'nóoseemo'onaestse Rachelhevaho tséhešemo'onȧhetsėse naa mé'tó'e Rachel mó'osee­péva­tamaahehéhe. Naa Jacob móstaéšė­ho'áhéotséhenotohe Rachelhevaho. Naa nėhe'še móstsėhetȯhevóhe hešeho néstsėheše­onénėxȯhemeveo'o nésȯhtȯheaa'e nėstȧhotse'óhevomotaahtse. Naa nėhe'še nėhéóhe ma'taéšemá'totse'óhéto néhmétseo'o nestóna tséstsėhe'kéhaestse Rachel. Nȧhtavéstóémo. Naa nėhe'še móstsėhetaehevóhe, naa épeva'e. Héne nátapévátsésta tséheto. Naa tsėhéóhe tanėšėhoeo'o naa néxhotse'óhevomotȧxeo'o. Naa nėhe'še nésȯhtȯheaa'e móxhotse'óhehéhe tsésto'sėhestanȯse Rachelhevaho tsésto'sevéstoemȯse ta'e móxho'nóxaehoháa'xóvetse.

30 (not revised)

     Naa mé'tó'e Rachel móxho'nóstšėhe'šėhenésonėstse naa móstae'hanótȯhevóhe néhe hemeho. Naa móstsėhetȯhevóhe Jacobevaho, "Nexhóse'étaovėstse naa máto héva nȧhtanėšenaa'e." Jacob móstamomáta'eotsėhéhe tséhetaa'ėse Rachelhevaho. Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe, "Náne'šėhéma'héonévéhe. Nea'háanéhe tsénéehovėstse tséssáahésėtšėhe'šėhenésonéheto. Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe Jacobevaho, naa tsealháanéhe tsé'tóhe namomóoname Bilhah véameha naa tsetȧhenésone ta'e nȧhtsetšėhešėhenésone. Nėhe'še móstaoosáanevéamȯhevóhe Jacob naa móstȧhóse'ėhéhe naa móstaanéotsé'tovȯhevóhe hetané-ka'ėškóneho. Rachel, Dan, móstȧheševéhohevóhe néhe mé'ėševoto. Naa nėhe'še móstȧaahtse'hósė'ėhéhe móxhósėhetanévoehnėhéhe naa Rachel móstȧhóseoesevéhohevóhe Naphthali móstȧhósėheše­véhohevóhe naa Leah tséstaéšeanéotse'tovȯse judehevaho móxho'nóévatsėhe'šėhenésonėstse naa nėhe'še móstsėhetȯhevóhe Jacobevaho, véameha tsé'tóhe namomóoname Zilpah naa móstȧhose'ėhehe naa mósta­anéotsé'tovȯhevóhehetanéka'ėškóneho Leah móstaoesevéhohevóhe néhe Gad, móstȧheševéhohevóhe.

Naa nėhe'še móstaaahtse'hósėhetanévoehnėhéhe naa néhe Leah mósta =Asher=heševéhohevóhe naa héne pénȯhéó'o tséstaéšemȧheexone'o Leah hee'haho tséháa'éahétsese néhe Reuben nėhéóhe móstaéetsėhe'ȯhtsėhéhe tóhtóó'e naa móstamé'ȯhenótse hósėstse mo'é'ėstse tséohketo'sevé'šėhóse'éstovetsee'ėstse nehe'xóvéva mó'ȯohkeoné'seómȧhtȧhevóhe mo'é'ėstse mó'ȯhkevéstȧhémaehenovótse he'eo'o tsésto'seohkėhése'évȯose naa Reuben he'tohe hósėstse móxho'ė­hóo'otsėstomótȧhohenovótse heške Leahevaho. Naa Rachel móstsėhetȯhevóhe Leahevaho, "Hósėstse ne'toohe néhmetsėstse tséohkevéstȧhémȯsanétoo'ėstse he'tohe nee'ha tsého'eotsėstomótȧhaa'ėse. Naa Leah móstsėhetȯhevóhe, "Nóoóo, nééšėhestanomevenȯtse tsévéstoemo naa he'tohe móné hósėto'sėhestanomevenȯtse tséohkevé'šė­hóse'éstovee'ėstse tsého'eotsėstomótȧha'ese nae'ha. Nėhe'še Rachel móstsėhetȯhevóhe hemeho naa he'tohe máhnėhvé'métseto hétsetseha taa'eva tavéamoo'o Jacob. Naa tséstȧhetóevetse Jacob tséhnėxho'héenotse'óese Leah móstȧhóe­hétoo'e'ovȯhevóhe móstsėhetȯhevóhe hétsetseha taa'eva nėstsevéame. Náéšėhohtóvoto Rachel námétonȯtse tséohkevé'šėhóse'éstovetsee'ėstse mo'é'ėstse. Naa nėhe'še tséstataa'évetse Jacob móstavéamȯhevóhe. Leah móstȧhósėhóse'ėhéhe naa móstȧhóseanéotsé'tovóhevóhe hetané-ka'ėškóneho, Isachar móstȧheševéhohevóhe. Naa nėhe'še móstaáahtse'hósėhetanévoehnėhéhe naa néhe Zebulun néhe móstȧheševéhohevóhe. Naa nėhe'še nonóveto móstȧhe'évoehnėhéhe naa néhe Diana móstȧheševéhohevóhe. Naa nėhe'še tá'mȧhove'še Ma'heo'o móstano'ėstovȯhevóhe móstano'ėstȧhéhe Rachel tséhetáóénȧse tsé'ȯhkevéestomevȯse ka'ėškóneho. Naa nėhe'še móstȧhóse'ėhéhe naa móstȧhetanévoehnėhéhe Joseph móstȧheševéhohevóhe Ohtséevaamȧhéstovėstse móxhešetsėhésevéhehéhe. Naa nėhe'še tsé'éšėhestáotsėse néhe Joseph, Jacob móstsėhetȯhevóhe Labanevaho. Naa hétsetseha néssá'eévaénánėstse komááhe nȧhtaévȧhóó'óhtse, tséhnėhé'ȯhtséto. Naa tsé'tohe tsévéstoemono naa nanésoneho tsémétseto tséxhotse'óhevomotȧhátse néhe nȧhtseno'easeohtséhoo'o naa néhéne'ena népévėhotse'óhevomotaahtse vonėstȯheaa'e.

Naa Laban móhnėhešetanó'tovȯhevóhe Jacobevaho, éme'nėšėhoo'e naa náme'nėšeamėhotse'óhevomotaha. Tséhe'šease­vovóhnėšéhotsėse Jacobevaho hekȯsáemo móhma'xe­asėtóoovȧhéhéhe. Laban móstsėhetȯhevóhe Jacobevaho. Naa hétsetseha néhnėhešeha tónetaa'e nėstseonénėxȯhemevȧtse naa máto nėstatónėše­onénėxȯhemevȧtse naa tséhnėšeame­tootóxėstomevȯse Jacob éme'hešeonénėxȯohemevȯse naa máto tséstaéšeamȧhtóvȧhtsévȯse nonómé'tó'e Laban móstato'se­onése­oe'kėhénotȯhevóhe Jacobevaho. Naa mé'tó'e Ma'heóneva mó'oseepéve'toehevóhe Jacob naa móstama'xeasėtóoovȧhehéhe móstoma'xeá'enȯhevóhe kȯsáne. Móstȧhehpėháoovȧhehéhe Laban tséhetóoovaese. Móhno'eá'enȯhevóhe pa'e'pa'onáheho a'éevo'háme naa momóonamo.

31 (not revised)

    Ma'heo'o móstsėhetȯhevóhe Jacobevaho, "Taanáévȧ­hóó'óhtsėstse tȧháóhe tsėhnéxhé'ȯhtseto. Naa nėstsevé'ȯhtsemȧtse. Naa nėhéóhe tóhtoo'e Jacob tséhne'evávóómȯse hekȯsáemo móstaonóomȯhevóhe néhe tsévéstoemose naa henésono naa vétsėhéóhe hápó'e nėhe'xóvéva Laban móxhováneehehéhe. Mó'oo'kȧsȯhevóhe hekȯsáemo tósa'e. Naa Rachel mósta­nomáhtseohéhenotóhe néhe netao'o héovaestse ma'heono heho tséohkėháoena'tovótsese naa néhe he'eo'o naa ka'ėškóneho móstatsėhe'ȯhtsėhevóhe hénėhéóhe Jacob tséxhoo'ėse. Naa Jacob móstamȧhetáhanȯhevóhe hénėhéóhe pa'e'pa'onáheo'otséhnéévȯse naa nėhe'še móstaonótove­aseohehevóhe móxho'nótanó'nėhetóvȯtse Labanevaho. Naa nėhe'še Jacob móstaasėta'ovȯhevóhe néhe hekȯsaemo naa netao'o hová'éhe tseamaese hénėhéóhe ho'eva Mesopotamia móstaéše­na'heeno'éhanetséhe Laban móstanėhestóhehéhe Jacob tsétȧhešeaseohtsėse móstama'xemomáta'eotsėhe. Móstano'héne'enáotsé'tȯhéhe hema'heónamo móhmȧhehováneehehevóhe. Naa nėhe'še tséstaméovóona'otse Laban móstȧhéve'hoomóhevóhe Jacobevaho naa móstané'ho'étová'tovȯhevóhe móstsėhetȯhevóhe, "Néme'sáahó'keoe'kėhé'tovéhe. Néme'sáa'aseno'ȧseohéhenoto nȧhtónaho ta'se násáanóhpavé'ȯhtsémȯheo'o tsé'tóhe tséhevésahéto naa nȧhtónaho. Tsésto'seaseohtsévȯse naa náhéne'ena néévaonótovėhóo'ȯhtsétáno naa néhéne'ena néhávėsévo'eétahe tsé'tóhe tséhne'asenomáhtseto nama'heónamo. Naa Jacob móstsėhetȯhevóhe Labanevaho, "Naa nánėxhóseémooseaseóhtse nee'hȧtse tsé'tóhe tsetaévȧhestanóho hestónaho. Naa néhe nema'heónamo naa tsėhéóhe vo'ėstane mȧhvé'hó'ȯhtse néhe tsetana'he. Naa nóohe'še tsé'tóhe nȧhtotse'ono épȧhoehéne'enovȧheo'o hétsėhéóhe netao'o mȧheévenoestse naa netao'o tséhetaa'eá'enomo taévaaseotsėstseo'o. Jacob móho'nóhene'eno Rachel tséhnėxhesenomahtsėse néhe ma'heónamo. Nėhe'še Laban móstaosáanema'xeévenȯhehéhe móstavovóe'évenȯhehéhe hénėhéóhe Jacob hevé'ho'éoméé'e naa nėhe'še hénėhéóhe Leah's hevé'ho'éoméé'e móstȧhóseévenȯhehéhe naa hénėhéóhe néhe neše he'eo'o hestotse'onévevóho [hestotse'onevóho] nėhéóhe móhvéehevóhe mato hénėhéóhe máto mȯstȧhóseévenȯhehéhe. Naa móho'nótonėšemé'óvȯtsenéhe hema'heónamo. Naa nėhe'še hénėhéóhe Rachel's hevé'ho'éoméé'e móstȧhóseéstsėhnéhe. Naa hotȧhtse Rachel néhe móstano'ootȯhevóhe néhe ma'heóno hénėhéóhe hevé'ho'seono hénėhéóhe hótómá'e vé'ho'éoméé'e móxho'táhanéhe héne vé'he'seo'o naa nėhéóhe móstáxe'séehéhe.

Laban móstama'xeévenȯhehéhe vé'ho'éoméé'e naa móxho'nómé'óvȯtse néhe hema'heónamo. Nėhe'še Rachel móstsėhetȯhevóhe, "Ného'e nėstsevé'eomáta'éhe. Násáa tónéšepévenéhoveóéhe, hétsetseha nánȧhestóne," móxhetȯhevóhe.

Naa Laban tósa'e móxho'nótamé'óvȯtse néhe hema'heónamo.

Naa nėheše Jacob móstamomáta'eotsėhéhe Labanevaho móstatsėhetȯhevóhe, "Násáatónėšėhávėsévo'eétȧhéhe naa mátȯhéva nátónėšėhávėsévo'eétahe hétsėhéóhe hákó'e tséxhósėho'néhoveto naa hétsėhéóhe néne'éšemȧhevé'hóóhta netao'o tséhetaa'eá'enómo. Néne'éšeéveno'xéme naa hová'éhe nésáamé'óhe tséá'enomo. Néso'eáá'e néosee hoháotse'óhevomotaahtse nekȯsaemo éma'xemanėheotseo'o tséhe'éšene'evávoomóno naa mȧhtohto hohtȧhnéveáá'e néhotse'óhevomotaahtse tsésto'sevéstoemóno nėstónaho. Naa nėhe'še naesóhtȯheaa'e nátanéše­aahtse'­hóseamotse'ohe. Náamene'evávoomoo'o nekȯsaemo naa hákó'e mȧhtȯhtoha néno'nétȧhévána tséohkéhešeonénėxomeveto. Naa tsé'tóhe ma'heo'o tséhema'heónamese ného'e namėšéme Abraham naa ného'éehe Isaac sáévevé'ȯhtséma'eestse tótseha néme'éšeévavóvo'keaseméa'tove. Naa Ma'heo'o éhéne'anonȯtse he'tohe naoetsetanóhtotȯtse naa éhéne'ena tséhešė­hoháotse'óhevomotȧhátse naa taa'eva ma'heo'e émonénoto tsépévo'eétȧhétsese nénéehove naa ⁴² mátȯhéva nánéehove naa námoné'tova. Nėhéóhe ta'se mónápévo'eétȧhehéhe nėhéóhe ta'semónápévo'eétȧhéhéhe. Nėhe'še Laban móstsėhetȯhevóhe Jacobevaho. Naa tsé'tóhe néhestónȧhénoto naa henésonėhevóho ta'se náá'enoo'o naa tsé'tóhe nekȯsaemo ta'se námȧheá'enoo'o naa he'tohe tsėhéóhe netao'o námȧheá'éna. Naa nėhe'še tsésto'sésáatóne'oesanéheto tsėhéóhe tsésto'senėšėhó'hóno nȧhtónaho naa henésonėhevóho. Nėstatšėhešenéšepévatsėstanone. Hétsėhéóhe tsé'tóhe ho'honáeo'o nétȧhone'honeo'o [mano'é'honeo'o] tsésto'seohkemó'ovo'sėhaétse he'tohe nééšenéšepévatsėstanone. Hová'éhe naa nééšeévananóvȧhtsémáne. Naa nėhe'še móstȧhone'hohevovóhe nėhéóhe néhe ho'honaa'o naa nėhéóhe móstanéše'hanaehevóhe. Naa móstaévano'­nanóvȧhtséhevóhe. Naa móstanėhetȧhtsėhevóhe nonámé'tó'e tséto'seohkėsáa'évatsėhe'šeméotȧhtséhévȯse. Naa Laban naa néhe hestotse'ono nėhéóhe móstanėšeohtaenėhevóhe nėhéóhe hóehoseva tséxhoetsėse Jacob naa néhe hevo'ėstanemo. Naa nėhe'še tséstaméovóona'otse Laban móstavȯsémȯhevóhe néhe hevéxaho naa hestónaho. Naa nėhe'še móstaévaasėhóo'ȯhtsėhéhe.

32 (not revised)

    Naa Jacob tséstanėšenáameóhtsėse hósėstse ma'heónėhotse'ono móstóo'e'óehevóhe. Naa nėhe'še tséstavóómȯse móstsėhehéhe, "Hétsėhéóhe móhétsėséhanetséhe Ma'heo'o tsé'ȯhkeveese. Naa nėhe'še héne móstatsėheše­véstȯhéhe néše manaho móstaohketsėhešetsėhésevéhehanéhe. Naa hósėstse néhe hestotse'ono móstavovóeaseméahenotóhe hósėstse hetanóho. Tséstao'sėhéhotonotȯse néhe he'neho Esauhevaho tósa'e nėhéóhe tséhvo'ėstanéhevėse [vetsėse] ho'eva Edom, mó'ȯhkėhestó­hehanetséhe Ma'ėho'e, móhkėheše­tsėhésevéhehanetsėhe Móstsėhetȯhevóhe néhe hestotse'ono, "Tsėhetóhéne tséhe'néhe'továtse nánéehove Jacob ta'se na'ėstse nėstotse'ono naa hétsetseha náévȧho'ėhóó'óhtse. Tȧháóhe náméhaea'ene­vo'ėstanéheve návéstónémo [návésėstánóvémo] tséhešėhétse Laban. Naa ta'e nȧháóhe náhestomeotse naa hétsetseha náma'xė­hestotóvame vé'ho'éotóvao'o naa tooxo'hámėsono naa kȯsáne naa mato náma'xėhemomóoname, he'eo'o naa hetaneo'o. Naa tséhevésėsóne'továtse hétsetseha nétanéstamé'ėstomévȧtse náévaamėhóó'óhtse kómáhe nėstsenėhmásėstovemeno.

Naa nėhe'še Jacob hestotse'ono tséstaévȧho'ėhótaa'ėse ho'ėhóo'óhtsévose ėmóstsėhetȯhevovóhe. Naa nátaéšėho'ėhótóne tséhe'néheto naa néne'éšeáahtse'eamėhétoo'e'ova néva m6ahtóhtȯhno'o hetanóho éne'amevé'ȯhtsémáá'e. Jacob móstae'tóhtȧhéótsėhéhe naa

37

Introduction 

    Hákó'e tótseha móhvo'ėstanéhevėhéhe na'ėstse hetane, Jacob mó'ȯhkėhestóhehéhe. Hoóma hákó'e hánȧháóhe móhvo'ėstanéhevėhéhe Canaan tsé'ȯhkėhestóhetse. Naa heho Isaac móxhestóhehevóhe, naa hemėšemo Abraham. Móxhee'hahehéhe, mȧhtóhtȯhohtȧhneše móhnėhestȯxėhevóhe. Móhnéše'evȧhéhe, Leah naa Rachel. Naa móhmomóonotse'ótȯhevovóhe neše he'óho, Zilpah naa Bilhah, mó'ȯhkėhestóhehevóhe. Naa mȧhtohto Jacob hee'haho móhnėxhéstȧhehevóhe tsé'tóhe na'he he'eo'o, Leah, Zilpah, naa Bilhah. Naa Rachel oha móhnésoehnėhéhe, móxho'óxe­tšėhe'kéhahehevóhe, Joseph naa Benjaminhevaho. Naa Jacob móxhehpeméhotȯhevóhe Rachelhevaho.

Joseph and his brothers

    ¹ Naa tsé'éšenaetsėse heho Isaacevaho, Jacob móstanėševo'ėstanéhevėhéhe hénėhéóhe Canaan. ² Naa Jacob hevo'ėstanemo étšėhešemé'emeo'o. Hee'haho Josephevaho móhmónekȧsováahéhevėhéhe, móhmȧhtóhtȯ­hóhtȧhnésȯhtȯheaénamȧhéhe (17). Mó'ȯhkevéstȧhémȯhevóhe he'neho, mó'ȯhkene'evávoomȯhevovóhe kȯsáne. Naa hó'né'évȧho'ėhóo'ohtsėstse Joseph, mó'ȯhkemé'emȯhevóhe he'neho. (Tsé'tóhe móxhee'hahehenovóhe Jacob naa tsémomóone'tovose Bilhahevaho naa Zilpahevaho. Naa mé'tó'e Joseph heške móhnétȧhehevóhe, Rachel, mó'ȯhkėhestóhehéhe.) ³ Naa Jacob móxhohame­méhotȯhevóhe Josephevaho tséstó'hestȯxetsėse hee'haho, tséhvé'­hestáotsetsėse tsé'éšeéna'hėse Jacob. Naa Jacob tséxhohameméhótȯse Josephevaho móhmétȯhénotóhe véhoneéstse'heno. ⁴ Naa he'neho tséstȧhéne'enotsėse tséhešeno'kėhoháeméhotaa'ėse néhe héhevóho móstavé'še­ase­péotaehevóhe naa mó'ȯhkeno'e­óoxȯhetaehevóhe. ⁵ Naa no'ka Joseph móhno'o'ováxe'­tovȯhevóhe he'neho. ⁶ Móhmé'ėsto­me­vȯhevóhe tséhešeováxėse, "Naa né'áahtove! Néto'se­mé'ėstomé­vatsénóvo tséhešeováxenáto. ⁷ Nėhéóhe néhotse'óhema pénȯheonévo'eva, néhohpo'óestsénonėstse pénȯheonévó'ėstse. Naa hé'tóhe tséhohpo'óestséto éxaetaomepévetomȯhto'táotse. Naa hé'tóhe tséhohpo'óestsése énéma'óneeóeo'tsé'tánóvo hé'tóhe tséhohpo'óestséto, naa éma'kėsta'éoeo'tsé'tánóvo sétóve tsého'tatse, ta'se móvéhonevetȯhanéhe." Naa tséstamá'se­mé'ėstomevȯse Joseph, héne máto móxhósevé'šepéotaehéhe he'neho. ⁸ Móstšėheše­totó'hosemaehevóhe, "Heehe, néohkė­hoháo'ótahtse, mónéto'sevéhoneve hó'ótóva, naa mónéto'seohke­no'ho'emaovéme?" móxhetaehevóhe. ⁹ Naa nėhe'še móstȧhósetšėhešeováxenȧhéhe, naa móstȧhóse­mé'ėstomevȯhevóhe he'neho tséhešeováxėse, "Náhósetšėhešeováxe: néše éše'heo'o taa'eva tséohkėhoesėstse naa na'ėstse éšeeva, naa mȧhtóhtȯ­hóhtȧhna'ėstse hotóhkeo'o nánėhvése­anȯhe­ma'kėstá'eóé'tóó'e." ¹⁰ Naa héne tséhešeováxėse máto móstȧhóhta'haovȯhevóhe heho. Naa móstsėhetaehevóhe heho, "Hénová'e tséhésėhetóse­nėheše­ováxenato? Mónéto'senėhešema'kėstá'eóe'tóvatséme tséhnéehóvéto naa neško naa tsé'tóhe tséhe'néhe'tovóse, móhe tsenėhešė­héne'enohe tséheševéhoneveto?" ¹¹ Naa Joseph he'neho móxhoháe'­e'hanótaehevóhe, naa "Hénová'énėse tséhetósėhešetšėheše­ováxėse?" móxhešetanȯhevóhe heho.

Joseph is sold by his brothers and taken to Egypt

¹² Naa tsestanenóve'xóvetse he'neho móstȧhéne'evá­voomȯhevovóhe héhevóho hekȯsaemo a'e nėhéóhe Shechem tsé'ȯhkėhenóvetse. ^13-14 Naa no'ka éšeeva Jacob móstsėhetȯhevóhe Josephevaho, "Tȧhéve'hoomenano nevésėsono naa no'vé'hoomoono kȯsáne, naa ne'évȧhéhohta'haoveo'o!" "Nómonėhe'še," móxhetaehevóhe. Hénėhéóhe móstȧhéseaseohtsėhéhe Hebron, hénėhéóhe móhvo'ėstanévėhevóhe. Tséstȧho'eohtsėse Shechem ¹⁵ na'ėstse hetanóho móhvóomaehevóhe ta'se móhnȯhtsevóohtȯhéhe hová'éhe, móstsėhetaehevóhe, "Hénová'e tsénȯhtse'omo?" ¹⁶ "Naa nánȯhtse'ovoo'o tséhe'néhetono. Hétsėhéóhe tósa'e éne'evá­voomovo kȯsáne. Mónésáavóomóheo'o?" ¹⁷ "Naa étaéšeáahtse'eéva­aseohtseo'o. Nánéstovoo'o, éhoó'hetsėhevoone, 'Táaxa'e, nétatsėhe'ȯhtsémáne Dothan,'" móxhetaehevóhe. Naa hénėhéóhe Joseph móstamé'ovȯhevóhe he'neho. ¹⁸ Tséssáa'éšė­ho'eohtséése hénėhéóhe háá'ėše, móhne'éšeáahtse'vóomaehevóhe he'neho, móstaémooseéxo'emanéoohehevóhe tséto'sėhešena'haa'ėse. ¹⁹ Móstšėhešetotó'hosemȯhevovóhe , "Heehe, éne'éšėho'eohtse tséohkeováxėstse! ²⁰ Nėstana'hone naa nėstaéseóešemone hétsėhéóhe tséhvósȯhetse. Naa móme'ȯhkeéveévȧhéováxe! Nėstavá'nenėhetone tséhéhétse, 'Hea'ėháma éna'haa'e hováhne naa móno'mȧha'hamaehevóhe.'" ²¹ Naa na'ėstse he'neho Reuben mo'ȯhkėhestóhehéhe, móxháa'éhahehéhe. Móstanéstovȯhevóhe hevásemo, mósto'seonésevéstȧhémȯhevóhe Josephevaho. Mostsėhetȯhevóhe hevásemo, "Névé'na'hovo, ²² naa mato névé'eónėxanóvo. Mé'tó'e nétavá'neéseóešemone hétsėhéóhe tséhvósohe." Móstšėhešetanȯhéhe, "Nȧhtsenėhmóneévȧhé­hoestano nenóveto. Ma'taéšeévȧhóesta'ó'hóto nȧhtaévȧhóo'otseho." ²³ Joseph tséstȧho'eohtsėse móhné'seéstse'hená'hamaehevóhe he'neho. ²⁴ Naa nėhe'še móstaése­óešemae­hevóhe tséh­vósȯhetse. ²⁵ Mósto'se­mésėhehe­vóhe he'neho, hénėhéóhe ho'eva móstȧhámės­toehevóhe. Naa nėhe'še móstavóo­mȯhevovóhe vo'ėstanóho móhne'­ameoh­tsėhevóhe, Ishmaelites, mó'ȯhkėhestóhehevóhe. Móstáhoehe­novo­vóhe pa'e'pa'onáheho, mó'ȯhkė­hohtóvotȯhevovóhe vo'ėstanóho, nėhéóhe móxhé'ȯh­tsėhevóhe Gilead. Naa hósėstse pa'e'pa'onáheo'o mó'amo'xéoh­tsėhenovóhe hová'éhe heva heo'keméeotsestȯtse naa máto heséeo'ȯtse. Móstaamėhé­ohtóvȧhenovóhe hé'tóhe nėhéóhe Egypt. ^26-27 Na'ėstse Joseph he'neho Judah móstsėhehéhe, "Naa máto heva néme'ta­šėhešévémáne: Nétavá'nėhohtóvanone kómááhe nėstsėsáa'­ónėxanóhene, néheváseménone. Hová'éhe néme'héamȧhénone ma'tavé'na'hótse naa máto ma'tavé'netsé'étse tséhešėhovánee'ėse." Naa néhe hósėstse móstapévatsėstȯhenovóhe. ²⁸ Naa nėhe'še néhe tséohkėhohtóvatsese tséstȧho'ėhótaevȯse, néhe he'neho móhne'évȧhóestanaehevóhe Joseph hénėhéóhe tséhvósȯhetse naa móxhohtóva'toehevóhe Ishmaelites. Móhnéso'oemėhéhe naa nėhe'še móstatsėhe'otsėhaehevóhe hénėhéóhe Egypt. ²⁹ Naa Reuben móho'nóxhoo'ėstse tséstȧhohtóvávȯse Josephevaho. Móstaméhae'­évȧ­­héhoestanaehevóhe, mó'éšeáahtse'­hováneehehéhe hénėhéóhe. ³⁰ Tséstaévȧhósėho'ėhné'tóvȯse néhe hevásemo móstsėhetȯhevóhe, "Ehovánee'e tséhevásemétse, naa náme'tatónėšévémȧse?" ³¹ Nėhe'še na'ėstse kȯsáne móhna'hohevovóhe, móstanovėse­mome'aévėšemȯhevovóhe Josephevaho heéstse'heno. ³² Naa nėhe'še héhevóho móstavóo'sėhohenovóhe néhe éstse'heno, móstsėhetȯhevovóhe, "Tsé'tóhe námé'ovone, mó-heéstse'heno nee'ha?" ³³ Tséstavóómȯse móstananovȯhevóhe. "Héehe'e, heéstse'heno! Móoné'seómena'haehevóhe hováhne, hea'ėhama éma'xepéa'hamáá'e naa mótȯséeno'mȧhaetaehevóhe," móxhehéhe." ³⁴ Naa móstama'xevone'éšeánovetanȯhéhe. ³⁵ Naa néstȯxetsėse hevo'ėstanemo mó'onésevovóešemaehevóhe, naa móho'nó'­áahtovȯtse. Móstsėhehéhe, "Nȧhtanėšėhetóse­ame­ánovetano ta'e ma'tanaéto." ³⁶ Naa nėhe'xóvéva hápó'e vétséno tséhohtóva'toese Joseph móstaéšėho'eohtsėhevóhe Egypt. Naa nėhéóhe móstȧhóseo'omėhohtáva'toehevóhe, na'ėstse hetane Potiphar, móxheševéhehéhe. Néhe Potiphar móhvéhone­matanáe­ve'ho'évėhéhe tséxhemȧheónetsėse tséma'xevéhonevetsese.

38

Judah and Tamar

¹ Nėhe'xóvéva hápó'e na'ėstse Joseph he'neho Judah tséhestoestse móstatsėhe'hehéhe Adullam hénėhéóhe hevésenóho tséhvo'ėstanéhevetsėse Hirahevaho. ² Naa tséstaéšenenóvoo'ėse móhvóomȯhevóhe na'ėstse kȧse'éeheho, heho Shua mó'ȯhkė­hestóhehevóhe. Mós-Canaanit-évėhevóhe. Judah mósta­véstoemȯhevóhe ³ naa móhna'nóehnėhevóhe, móhmȧhe­hetanévėhevóhe. Tséháa'éhahétsese Er móxheševéhohevóhe. ⁴ Naa tsénéxa'onėstse heške móstaomeoesevéhaehevóhe Onan, móxhestóhehéhe. ⁵ Tséhvo'ėstanéhévévȯse Chezibeveno, hénėhéóhe móxhestáotsėhéhe tsétšėhe'kéhaestse. Naa heške móxhósetaome­oesevéhaehevóhe Shelah. ⁶ Naa tséstaéšeéšee'ėse Er, heho móstamonéhetsenotóhe he'óho tséto'sevéstoemose, Tamar móxhestóhehéhe. ⁷ Naa oha mó'ame­óo'ȯse­vo'ėstanéhevėhéhe Er, naa tséhvé'nėheševo'ėstanéhevėse móhvé'šena'haehéhe Ma'heóneva móstaomenėhešéhahtsėhéhe. ⁸ Naa nėhe'še Judah hee'haho tsénéxa'ónetsese móstsėhetȯhevóhe, "Naa hétsėhéóhe tséhvo'ėstanéhévétse étsėhéso mé'tó'e nėstsevéstóémo tsé'tóhe tséméhaevéstoemose tséhe'néheto. Naa mȧxhenésónėhése mȧxhetanévesėstse Er hee'haho tsehesétame, naa tsemȧheamahe netao'o hová'éhe tséméhae'á'énȯtse Er." ⁹ Naa héne móho'nóxho'aestse heho tséhetaa'ėse. Móskánomevéamȯhevóhe Tamarhevaho naa oha tóséé'e móho'nóxhenésonaovȯtse. ¹⁰ Naa Ma'heóneva móho'nóhpévatsėstotsėse. Naa héne móhnóhpavé'šė­hováneehehéhe. ¹¹ Judah móho'nóhnėheto'ȧhetsėstomevȯtse néhe hee'haho tsétšėhe'kéhahétsese Shelahevaho tsésto'sėhósenėhešė­hováneehetsėse. Móstsėhetȯhevóhe Tamarhevaho, "Taévatšėhešė­hóó'óhtsėstse tséxhéstȧheto. Naa nėhéóhe nėšėhoeo'o, nėstsevé'eévȧhósevésėhevoone ta'e ma'taéše­éšee'ėstse tsé'tóhe Shelah. Naa nėhe'še nėstavéstoema," móhvá'ne­nėheše­netsé'e'tovȯhevóhe hevéxaho. ¹² Tséstaéšė­háestȯheaénoo'etse Judah tsévéstoemose móhnaehevóhe. Naa tséstaéšeénėšéševėse móstao'setšėheše­vé'ȯhtsémȯhevóhe hevésenóho Hirahevaho hénėhéóhe Timnaheveno. Móstao'sėhéve'hoomȯhevovóhe Judah hekȯsaemo tsésto'seoo'kȧxetsėse. ^14b Naa nėhe'xóvéva néhe tséméhaehevéxahese Tamarhevaho mó'ȯhketšėhešetanȯhéhe, "Shelah móéšeéšeehéhe naa hovánee'e hová'éhe násáaho'hé­mé'ėstomóéhe. Naa hea'e náto'sėsáa­tónėševéstoemóhe." ¹³ Naa tséstanéstomónėse Judahevaho tsésto'sėho'eohtsetsėse ^14a móstané'tanȯhenótse hestone'óonȯtse tsévé'šėhéne'enoese tséhešenėšéševėse, naa móstanėheše­e'sanéoohehéhe ta'se mátȧháa'e, naa móhno'hóoménenȧhtsėhéhe. Naa móstanovȯsė­héamónoehéhe méónéva a'e Enaimeveno, naa héne meo'o mótatsėhe'otséhanéhe Timnaheveno. Móxhéne'enȯhéhe hénėhéóhe tséto'sėhešeamėsóhpeohtsetsėse tséméhaehemėšémese Judahevaho. ¹⁵ Naa Judah tséhnėšená­ameohtsėse móstavóomȯhevóhe néhe he'óho naa oha móho'nóhnanovȯtse tséhvé'hóoménenȧhtsetsėse. Hotȧhtse mónėséhanéhe tséméhaehevéxahese Tamarhevaho. "Mátȧháa'e," móxheše­tanóotsėhéhe Judah. ¹⁶ Móstȧho'eohé'­tovȯhevóhe, "Naa mónėstsenėhvéame?" móxhetȯhevóhe. "Naa hénová'e tséto'semétseto?" móxhetaehevóhe. ¹⁷ "Naa na'ėstse kȯsáéso," Judah móxhetȯhevóhe. "Naa hénová'éto éme'métseto hétsetseha ta'e máhnėxho'eotsehȯtse kȯsáéso?" móxhetaehevóhe. ¹⁸ "Naa hénová'e tsého'ȧheto?" móxhetȯhevóhe. ¹⁹ "Naa nemȧxanenestȯtse tséhevo'ótané'tomo naa nėstó'kȯhtóhe," móxhetaehevóhe Tamarhevaho. "Naa nómonėhe'še," móxhetȯhevóhe. Móstaosáanevéamȯhevóhe. Naa tséstaévȧ­ho'ė­hóó'óhtsėse Tamar móstaévȧhóseéstanȯhenótse nesta hestone'óonȯtse. Nenóveto móxhéne'enȯhéhe tséstȧhóse'ėse. ²⁰ Nėhe'še Judah móstsėhetȯhevóhe hevésenóho Hirahevaho, "Tsé'tóhe kȯsáéso tatsėhe'otšėšeha, tȧhémetseha néhe mátȧháa'e. Naa né'évȧhestanomeo'o navo'ota naa nȧhtó'kȯhtóhe." Naa tséstȧho'ehnėse móxhováneehehéhe néhe mátȧháa'e. ²¹ Nėhe'še móstatóxenėstsėstovȯhevóhe néhe hetanóho a'e nėhéóhe tsémaevo'ėstanéhevétsese Enaimeveno, "Naa tósa'e étóne'oohe néhe mátȧháa'e tsėhéóhe tséméhaeamónoo'ėstse méóne?" "Naa hovánee'e ésáamátȧháa'évéhe hétsėhéóhe," moxhetaehevóhe. ²² Naa móstaévatsėhe'ȯhtsėhéhe hevésenóho Judah nėhéóhe tséxhoetsėse. "Násáamé'ovóhe. Nánėhetaa'e, 'Hovánee'e ésáamátȧháa'évéhe hétsėhéóhe,'" móxhehéhe Hirah. ²³ "Naa éme'nėšėho'tse tséméto. Naa tsé'tóhe kȯsáéso tsétaméhaemeto nȧhtanėšeévaá'éno. Naa ma'tanėševé'hetóseamenȯhtsemótse nėstsenėxhohátse'toeneo'o," móxhetȯhevóhe Hirahevaho. ²⁴ Mó'éšeáahtse'na'heéše'hamȧhéhe Tamar, tséstanéstomónėse Judah, "Tséméhaehevéxaheto Tamar tséhmátȧháa'évétánȯse móstȧhésėhóse'ėhéhe." Naa móstamomáta'eotsėhehéhe Judah, "Tȧhóesto'ėstósema naa vonȧho'nóhéne!" ²⁵ Naa tséstanėšenáamėhóestósemėse Tamar móstsėhehéhe, "Tȧhéhotoneváena namėšeme Judah, naa hé'tóhe tano'métȯhéne ho'ota naa hó'kȯhtóhe, naa tsėhetóhéne, "Vé'hóóhtȯtse! Néhe tséá'éno hé'tóhe, nea'háanéhe tséoxėse'étaóéése.'" ²⁶ Naa tséstavóóhto Judah móstsėhehéhe, "Šéaa, hésévávónó'e, navo'ota naa nȧhtó'kȯhtóhe!" Nėhe'še móstsėhehéhe, "Tsé'tóhe tséméhaehevéxahéto ésáa'oné'seómemátȧháa'évéhe. Evá'nenėhesémáne. Naa tséhnéehóvéto náma'xeó'ȯhto'eého tsé'tóhe tséméhaehevéxahéto. Nánetse'e tséhnėheto tséto'sevéstoemȯse tsé'tóhe nae'haho tsétšėhe'kéhahétsese Shelahevaho, naa nėhe'še násáanovȯse­métȯhénoto." Naa Tamar mó'évaénanėhéhe naa Judah mé'tó'e móstaévaase­vovóhnėhešéhohevóhe. ²⁷ Tséstaéšeto'seanéotsėse Tamar móstȧhéne'enóhehanetséhe tsésto'sėhestȧhkėhnévóéhnėse. ²⁸ Na'ėstse néhe mé'ėševȯtse móhnėxhóehe'onáotsėhéhe. Naa néhe tsétoenovȧtse móstatoo'ėšévaenȯhevóhe tséma'onéehétsese ho'tanono hénėhéóhe he'ȧhtseneva. "Tsé'tóhe éovóehestáotse," móxhehéhe. ²⁹ Naa oha móstaévaésėhe'onáotsėhéhe naa mé'tó'e néhe tsésáahevóhonééstse móhne'ovóehestáotsėhéhe. Naa néhe tsétoenovȧtse móstsėhehéhe, "Nooo, étatónėšenėhesóotsénėse!?" Naa tsé'tóhe tséovóehestáotsėstse Perez móstȧhešeoesevéhehéhe, mó'ȯhkenėhestóhehanéhe tséhóevésétánȯtse. ³⁰ Naa nėhe'še mé'tó'e néhe na'ėstse tséxhósėhestáotsėse móssó'­pȧhonoe'tȯhevóhe he'ȧhtseneva néhe ho'tanono. Zerah móstȧheševéhehéhe, mó'ȯhkenėhestóhehanéhe Eše'he Ȯhmé'éhnėstse. Néhe Perez naa Zerah móhnéšėhetanévėhevóhe.

39

Joseph and Potiphar's wife

¹ (Naa éto'seévȧhósėhóseme Joseph.) Hénėhéóhe móstaéšė­ho'eohtséhehéhe Egypt tsésto'semomóonéhevėse. ² Naa Ma'heóneva móxháhané'oehevóhe naa mó'ȯhkeno'­véstȧhémaehevóhe netao'o tséhešévėse. Hénėhéóhe hemȧheóne Potipharhevaho móxhotse'óhe­vo­motȧhohevóhe. ³ Naa Potiphar móstȧhéne'enáotsé'tȯhéhe Ma'heóneva tséheševéstȧhémaa'ėse Joseph naa tséohkėheše­no'vé'še­pévotse'oese. ⁴ Naa móstaoseepévatamaehevóhe naa móstȧhóna'ove­véhoneve'sėhaehevóhe hénėhéóhe taamááhe hemȧheóne naa máto netao'o tséstaomeá'éno. ⁵ Naa tséhvé'še­néehóvetsėse Josephevaho, Ma'heo'o móstaasepéve'tomóvȯhéhe Potiphar netao'o hevo'ėstanéhevestȯtse hénėhéóhe hemȧheóne naa hesto'eva. ⁶ Naa Joseph tséhvé'nėhešepévotse'oese, néhe Potiphar hová'éhe móho'nó'ȯhkeóetsetanó'to, oha tséto'semesėse. Naa Joseph mó'oseeono'ȧhehéhe. ⁷ Naa a'e nenóveto néhe Potiphar tsévéstoemose móstapévatamaehevóhe, naa nėhe'še móstȧho'ȧhé­oetsé'­toehevóhe. "Néxhéveamėstse!" móxhetaehevóhe. ⁸ "Hová'ȧháne, náme'hénėhešé'tóvo tsé'tóhe tséhotse'ótá'ėstse. Naa náhóna'ovevéhonaova. ⁹ Nánėhešene'étamé'tova tsésto'semȧhe­ne'evávóóhtómo hová'éhe, oha tsévéstoemȯtse néno'keá'ena. Mónáme'nėhešėhé­havėsévo'eétahe. Esáanėheto'ȧhéhe Ma'heo'o," móxhetȯhevóhe Joseph. ¹⁰ Naa móho'nóhnéhnetamėstse néhe he'e, móhváhtomeamėho'ȧhéhenotóhe. "Hová'ȧháne," mó'ȯhkėhetȯhevóhe Joseph, móho'nó'ȯhkeno'háhane'ovȯtse. ¹¹ No'ka éšeeva tséstaésėhéhotse'oese, tsémȧheónėhotse'óhese móhmȧhehovánee­hehevóhe hénėhéóhe. ¹² Potiphar tsévéstoemose móhno'kėhoehéhe. Móstanȧha'enȯhevóhe Josephevaho, móstȧhósenėhetȯhevóhe, "Néxhéveamėstse!" Naa móstama'xėšéšėxa'xėhéhe, heéstse'heno móhné'seotsėhevóhe. Móstȧhóo'ȧhéotsėhéhe, móstanoohto'ȧhé­otséhenotóhe hepėsó'hestoto. Naa néhe he'e mósšéšėtoenȯhevóhe néhe hepėsó'hestoto. ^13-14 Móstaasepe'pe'éstȧhéhe naa néhe hósėstse hotse'ono móhne'ésto'ȧhéotsėhevóhe. Móstsėhetȯhevóhe, "Nooo, tsé'tóhe kȧsováahe tsé-Hebrew-hevėstse, tsėhéóhe tséhotse'ótaese tsévéstoemo, névá'nėho'hétanéhevo'eéhaene. Náohto'se­na'so'eéševaena, nėhe'še náma'xeaseéškȯse'hahe. ¹⁵ Nėhe'še étanovȯsėhóo'ȧhéotse, étanoo'hováoohénoto hepėsó'hestoto, tsea'háanevóhe," móxhehéhe néhe he'e. ^16-18 Naa nėhéóhe néhe hepėsó'hestoto móhnėšėho'hohevóhe ta'e tséhnėxho'ė­hóo'ȯhtsetsėse tsévéstoemose. ¹⁹ Naa tsésta­néstomónėse Potiphar mó'oseemomáta'eotsėhéhe. ²⁰ Móstaése­óešemȯhevóhe Josephevaho too'ėhémȧheóne, tsé'ȯhketoo'ėhetsėse néhe tséma'xevéhonevėstse hestotse'ono ȯxhávėsévo'eé­tȧhévosėstse. ²¹ Naa hénėhéóhe móssó'eamevéstȧhémaehevóhe Ma'heóneva, naa móhnėšeame­méhotaehevóhe, naa héne móhvé'še­pévatamaehevóhe tsévéhonene'evávoosanétsese. ²² Naa nėhe'še hápó'e móstanėhetotse'ótaehevóhe tsésto'sene'evávóómȯse néhe tsétoo'ėhétsese, naa móhmȧhevovóhnėhešéstsėhéhe netao'o hová'éhe hénėhéóhe hotómá'e too'ėhémȧheóne. ²³ Tséhvé'nėheše­pévotse'oese Joseph, néhe tsévéhone­ne'evávóosanétsese hová'éhe móho'nó'ȯhkeóetsetanó'to. Ma'heóneva móhnėheše­véstȧhé­maehevóhe Joseph.

40

     ¹ Tséstanenóve'xóvetse tséma'xevéhonevėstse móho'nós­pévátsésto neše hevéhonotse'ono tséhešévetsėse. Na'ėstse mó'ȯhkėho'hénoohomóehevóhe naa néhe na'ėstse móhvéhonėhomȯsévé'ho'évėhéhe. ² Móstȧ­háestáhaotsé'tovȯhevóhe hestotse'ono ³ naa nėhéóhe móstaéseóešemȯhevóhe tséstoo'ėhetsėse Josephevaho. ⁴ Naa néhe tséohkevéhonene'evávóósánėstse móhnėhetȯhevóhe Josephevaho tsésto'sene'evávóómȯse tséhnéšetsėse. Móxhoháa'éhoehehevóhe. ⁵ No'ka taa'eva móhnéše­ováxenȧhevóhe. ⁶ Tséstaméovóona'otse tséstȧho'ėhótaevȯse Josephevaho móstȧ­héne'enáotsé'toehevovóhe tséhešėhávėsévetanóvȯse. ⁷ "Hénova'e tséhésėhávėsévetanóse?" móxhehéhe Joseph. ⁸ "Naa nánéšeováxenáme, hovánee'e ésáahéne'enóhe tséhešėtováto," móxhetȯhevovóhe. "Nama'heóname éhéne'enanȯtse ováxėstotȯtse tséhešėtovátotse. Nétónėšeováxenáme?" móxhetaehevóhe. ⁹ Naa néhe na'ėstse tséohkeméhaehénoohemovose tséma'xevéhonevetsese móstsėhehéhe, "Naa náno'ó'eováxe na'ėstse hohpȧhaa'éhemeno'e ¹⁰ he'ama éna'hánėstse hestaenȯtse, étavéhpotséveotsénėstse, naa nėhe'še a'e héne hohpȧhaa'éhemenȯtse énėxhoe'toetsénėstse naa étano'péveéxȧho'oetsénėstse. ¹¹ Naa hé'tóhe náno'eóó'e hetohko tseohkevé'šemanėstse tséma'xevéhonevėstse naa héne nátao'enanȯtse hohpȧhaa'éhemenȯtse naa hénėhéóhe nátaaseo'ȯsé'o'tsenȯtse hetóhkonéhéva. Nėhe'še nátamanoho tséma'xevéhonevėstse," móxhehéhe. ¹² Naa Joseph móstsėhetȯhevóhe, "Naa étšėhešėtováto tséhešeováxenato. Héne na'he hestaenȯtse évé'šėhetáohaméstóvénėstse na'hee'ėše. ¹³ Nėhe'xóvéva nėstseévȧhóe'énana tséma'xemȧho'emanėstse. Naa nėstseohkeévȧhósėhénoohomevo. ¹⁴ Nėstsevé'vonetanó'tove, nėhetóhta'haovoo'o tséma'xevéhonevėstse tséheševéstȧhémátse nonohpa hápó'e nȧhtseonȧháxevé'šeévȧhóe'énana. ¹⁵ Ná-Hebrew-heve, hétsėhéóhe (Egypt) náho'nomáhtsé'tóne tsésto'se­momóonéhévéto. Násáa'ó'ȯhto'eétȧhéhe tósa'e, hénová'e éme'vé'šėhétoo'ėhéto?" móxhehéhe Joseph. ¹⁶ Naa néhe homȯsé­ve'ho'e tséstanéstomóné'to héne ováxestȯtse tséhešėtovátotse móstapévatsėstȯhéhe, naa hápó'e mótaosáanemé'ėstomévȯhevóhe Josephevaho tséhešeováxėse. "Naa hápó'e nátšėhešeováxe: éna'hanėstse kóhkonȯheo­nȯtse tsé'ȯhke­vé'hó'ta, éto­tóovo'­tá­nėstse, namé'kóne étáho'tánėstse. ¹⁷ Naa héne tsétáho'ko'ta netao'o hová'éhe tséohkėhonóhtomovo tsé­ma'xe­­véhonevėstse émȧhevé'še­ó'otómo'enatse. Naa vé'kėseho éohkease­méseotsénóvo," móxhehéhe. ¹⁸ Nėhe'še Joseph móstsėhetȯhevóhe, "Naa étšėhešėtováto héne tséhešeováxenato: Hé'tóhe na'he tséohkevé'hanenéstovee'ėstse évé'šėhetáoha­méstóvénėstse na'hee'ėše. ¹⁹ Ma'tana'heé­no­'etse tsé­ma'xe­vého­nevėstse nėstsee'enotová­vo'ohe. Naa nėhe'še nėstse­novȯsė­hoé­sema hoóhtsetseva, naa nėstsė­ho'ėhéméváá'e vé'kėseho," móxhehéhe. ²⁰ Naa tséstana'­he­éno'etse móstȧheaénamȧhéhe néhe tséma'xevéhonevėstse. Móstamȧhemó'otȯhevóhe tsévéhonotse'óhetsese. Nėhe'še móstsėhehéhe, "Néxhéhoeotseha néhe néše hetaneo'o, tséohke­méhae­hotse'ótóno." ²¹ Móstanėhetȯhevóhe néhe tséohkė­hénoohomóese tsésto'seévȧhósenėhetotse'ótose. ²² Naa néhe na'ėstse mé'tó'e móhna'hehéhe, móhnovȯsėhoésemėhéhe hoóhtsetseva. Móstó'taemȧhenėsóhanetséhe Joseph tséhešemé'ésto. ²³ Naa néhe tséohkėhénoohomevose tséma'xevéhonevetsese móho'nóstȧxae'évamé'etanó'tóvȯtse Josephevaho.

41

Joseph interprets the king's dreams

¹ Naa tséstanéšeaénoo'etse néhe tséma'xevéhonevėstse hápó'e móstaosáaneováxenȧhéhe. Móstšėhešeováxenȧhéhe: hénėhéóhe móhnéehéhe tóxeo'hé'e, Nile mó'ȯhkėhestóhehanéhe héne o'hé'e. ² Naa nésohto vé'ho'éotóao'o móhnėhmé'eonóhnėhevóhe hénėhéóhe o'hé'e, móhma'xėhe'keómėhevóhe. Hénėhéóhe a'e tóxeo'hé'e móstaaseévenó'tsėhevóhe. ³ Naa nėhe'še nésohto móhne'áahtse'hósemé'eonóhnėhevóhe. Naa mé'tó'e néhe mó'oseetóhkona'hehevóhe. ⁴ Naa nėhe'še sé'ea'e mótaasemȧha'hamȯhevovóhe néhe vé'ho'éotóa'o tséhe'keómetsese. Naa hénėhéóhe móstȧšé'šeotsėhéhe néhe tséma'xevéhonevėstse. ⁵ Naa nėhe'še móstaévȧhósenáootsėhéhe. Móstȧhóseováxenȧhéhe. Móstšėhešeováxenȧhéhe: nésohto móhnėhestáhanevótse pénȯheonéma'óhkeenáhtotȯtse móspȧhonoe'tóhanevótse na'ėstse pénȯheonévó'éva. Mó'éšepéveéxȧho'táhanevótse. ⁶ Naa nėhe'še nésohto ma'óhkeenáhtotȯtse móxhósemé'pȧhonoe'tóhanevótse. Naa héne mé'tó'e mó'áhanȧho'táhanevótse. ⁷ Naa hé'tóhe tséáhanȧho'taa'ėstse móstamȧha'hahtsėhenovótse héne tsépéveéxȧho'tátsee'ėstse. Naa hénėhéóhe néhe tséma'xe­véhonevėstse móstaévȧhósėšé'šeotsėhéhe. Móstȧhéne'enȯhéhe tsévá'nėhešeováxėse. ⁸ Naa tséstavóona'otse móstaóetsetanó'tȯhéhe tséhešeováxėse naa máto tséhešėtovátotse. Móstamóheeva­mȯhevóhe ma'heónevo'ėstanóho naa tséháehéne'enovȧhétsese hénėhéóhe Egypt. Móxhóhta'haovȯhevóhe tséhešeováxėse, héva na'ėstse móho'nóxhéne'enotsėstse heováxėstotȯtse tséhešėtovátotse. ⁹ Nėhe'še tséohkėhénoohomevose tséma'xevéhonevetsese móstȧxaetae'évamé'etanóotsėhéhe. Móstsėhetȯhevóhe néhe tséma'xevéhonevetsese, "Otsėhámóhe néto'se­méhae­hóhta'háovȧtse. ¹⁰ Nésó'héne'enahe tsé'omáta'eotseto, néóešememeno, nánéehove naa tsé'tóhe véhonėhomȯséve'ho'e too'ėhémȧheóne? ¹¹ No'ka taa'eva nánéšeováxenáme. ¹² Naa nėhéóhe na'ėstse kȧsovááhe évéstoo'ehe, é-Hebrew-heve." Móxhósetsėhehéhe, "Ehotse'ótáá'e tséne'evávoosanétsese. Tséxhóhta'haovótse tséhešeováxenávótse námé'ėstomóene tséhešetovátotse. ¹³ Naa étó'menėhesotse tséhešemé'ésto. Hámó'ȯhtse hétsėhéóhe néohkeévȧhósėhénoohomevȧtse, naa mé'tó'e néhe véhonėhomȯséve'ho'e néná'ho," móxhetȯhevóhe. ¹⁴ Naa nėhe'še néhe tséma'xevéhonevėstse móstaonóomȯhevóhe Josephevaho. Naa Joseph móstaovóeoo'kemé'hahtsenáootsėhéhe naa móstano'nétȧhévee'sanéoohehéhe. Naa nėhe'še hénėhéóhe a'e móstatsėhe'oohé'toehevóhe tséxhoetsėse tséma'xevé­honevetsese. ¹⁵ Naa nėhe'še móstsėhetaehevóhe tséma'xevéhonevetsese, "Náováxe, naa hovánee'e ésáahéne'enóhe tséhešėtovátotse. Nánéstomóne mónéohkėhéne'enȯhéhe hé'tóhe ováxėstotȯtse tséhešėtováto." ¹⁶ Naa Joseph móstsėhetȯhevóhe, "Naa násáataomėhé­hene'enóhenȯtse hé'tóhe ováxėstotȯtse tséhešėtováto oha nánėhetȯhóota nama'heóname." ¹⁷ Naa nėhe'še néhe tséma'xevéhonevėstse móxhóhta'haovȯhevóhe tséhešeováxėse. Móstsėhetȯhevóhe, "Tséstaováxenáto nánéé'e tóxeo'hé'e Nile. ¹⁸ Naa návóomoo'o nésohto vé'ho'éotóao'o, énėhmé'eonóhneo'o o'hé'e, éma'xėhe'keómeo'o. Etaaseévenó'tseo'o tóxeo'hé'e. ¹⁹ Naa nėhe'še nésohto énėxhósemé'eonóhneo'o hénėhéóhe o'hé'e, mé'tó'e tsé'tohe éma'xetóhkona'heo'o. Násáatšėhe'še­vóomóheo'o tsénėhešetóhkona'hese hétsėhéóhe netao'o Egypt. ²⁰ Naa néhe tsétóhkona'hese tséma'xėhe'keómetsese étamȧha'hamovo. ²¹ Tséstaéšemȧhemȧha'hamovȯse ésó'eáahtse'nėhešetóhkona'heo'o. Naa nėhe'še nátȧšé'šeotse. ²² Nėhe'še tséstaévȧhósenaóotséto nátaévȧhóseováxe. Návóohtanȯtse nésohto pénȯheoné­ma'óhkeenáhtotȯtse, épȧhonoe'tónėstse na'ėstse pénȯheonévó'éva. Eéšepéve­éxȧho'ónėstse. ²³ Naa nėhe'še nésohto pénȯheo­néma'óhkeenėstotȯtse énėxhósemé'pȧhonoe'tónėstse na'ėstse pénȯheonévó'éva. Mé'tó'e héne énoónónėstse. ²⁴ Naa héne tsénoóno'o'ee'ėstse étamȧha'hahtsénovȯtse héne tsépéve­éxȧho'tátsee'ėstse. Tséhmé'ėstomevono tsé'tóhe ma'heónevo'ėstaneo'o ésáahéne'enóhénóvo tséhešėtovátotse tséhešeováxenavo." ²⁵ Joseph móstsėhetȯhevóhe, "Hé'tóhe tséhešeováxenato nexa éséesónėstse. Ma'heo'o mónévóo'sėhaehéhe tséto'sėheso. ²⁶ Tsé'tóhe nésohto vé'ho'éotóao'o tséma'xėhe'keómese évé'šėhetáohaméstoveo'o nésȯhtȯheaa'e, hová'éhe netao'o éto'seóótȧhómo. Naa hé'tóhe nésohto pénȯheonéma'óhkeenáhtotȯtse tsééšepéveéxȧho'taa'ėstse máto héne énėhešėtovátónėstse nésȯhtȯheaa'e tsésto'seóótȧhómo hová'éhe. ²⁷ Naa mé'tó'e tsé'tóhe nésohto vé'ho'éotóao'o tséma'xetóhkona'hese tsénėhmé'eonóhnese naa hé'tóhe nésohto pénȯheonéma'óhkeenáhtotȯtse tsénoóno'o'ee'ėstse évé'šenėhešėhetáohaméstóvénėstse nésȯhtȯheaa'e móto'sema'xeovávoonėstóvėhanéhe. ²⁸ Naa éto'seoné'seóme­nėheso tséhetátse. Ma'heo'o névá'nevóo'seha. ²⁹ Naa nésȯhtȯheaa'e netao'o hétsėhéóhe Egypt tseoseeóótȧhómo hová'éhe. ^30-31 Naa nėhe'še nésȯhtȯheaa'e mé'tó'e netao'o tsema'xeovávoonėstove. Tsėhótoanávetanóhtove. Hová'éhe tsemȧhehová'ȧháne, naa tseno'vonetanó'tánóvo tsé'óotȧhómanomévȯse hová'éhe. ³² Naa tséhvé'nėhešeováxenato nexa tseoné'seómenėheso a'e. ³³ Mónėstse na'ėstse hetane tséoto'xovaestse tseto'semȧhenėhešene'evávóóhta hová'éhe netao'o hétsėhéóhe Egypt. ³⁴ Naa máto monotse'ónánėstse hósėstse tséto'sevéstȧhémaese tsé'tóhe tséoto'xovaestse tséovóemoneto. Naa nésȯhtȯheaa'e tséto'sėhešėhótoanáto naa ma'taame'xove ma'ȯhkeo'eno'éstove nėhéóhe nóhona nėstsenėhešeová'e'šeénanánóvo. Na'ėstse hóvȯhto'tséhéne héne mésėhestȯtse. ³⁵ Naa netao'o tsėhéóhe Egypt tsemȧhenėhešéveo'o tséhvé'nėheto'emaneto, némȧhevéhoneve. ³⁶ Komááhe ma'taaseovávoonėstove tsėho'tatse tséto'semésėhévȯse," móxhehéhe Joseph.

Joseph becomes governor of Egypt

³⁷ Naa néhe tséma'xevéhonevėstse naa néhe tsévéhonotse'óhese móstapévatsėstȯhenovóhe tséhetsėse Josephevaho. ³⁸ Naa néhe tséma'xevéhonevėstse móstatsėhetȯhevóhe, "Eháhane'óó'e Joseph hema'heónamo. Náhésemonenȯtse tséto'sene'evávóóhto netao'o Egypt." ³⁹ Naa nėhe'še móstsėhetȯhevóhe Josephevaho, "Mónénėheše­vóo'sėhaehéhe Ma'heo'o hé'tóhe netao'o. Néoto'xovahe. ^40-41 Naa hétsetseha nétanėhetȧtse, nėstsėhóna'ovevéhoneve hétsėhéóhe netao'o Egypt. Naa netao'o vo'ėstaneo'o nėstseohkeáahtóó'e." ⁴² Naa néhe tséma'xevéhonevėstse móstané'tanȯhéhe taamááhe hemo'eško. Naa nėhe'še móstaéstanomóvȯhéhe Josephevaho hemo'ėškónéva, komááhe tsevé'šėhéne'enohe tséhešėhóna'ovevéhonevėse. Naa móstano'péveváxeenȯhevóhe, móstano'hevo'ótanȯhevóhe tsévé'šemanėhetsėse véhonema'kaataeva. ⁴³ Naa nėhe'še mósta­vóo'ėstómané'toehevóhe. Tséhóna'ovevéhonevėstse heamó'eneóne móstáhoehéhe tséstóxéšėse Joseph. Naa véhonenótȧxevé'hó'e mó'ameovóeohtsėhevóhe, mó'ame­po'anomóehevóhe tsésto'sėsóhpetáhoo'ėse Joseph. ⁴⁴ Naa néhe tséma'xevéhonevėstse móstsėhetȯhevóhe Josephevaho, "Nákánomema'xemȧho'emane hétsėhéóhe Egypt naa oha tséhnéehóveto nėstseohkemȧhe­vése­áahtóne tséheto." ⁴⁵ Naa "Zaphenath-Paneah", móxheševéhaehevóhe tséma'xevéhonevetsese. Naa móhno'métaehénotóhe he'óho, Asenathevaho móxheševéhehevóhe. Naa móxhéhehénotóhe Potipherahevaho, móhma'heóne­vého'évėhevóhe hénėhéóhe mȧhoéstóva On tséhestohe. ⁴⁶ Nėhe'xóvéva Joseph móhna'no'eaénamȧhéhe. Móstaasetóxeohtsėhéhe netao'o Egypt. ⁴⁷ Naa móstaoné'seóme­nėhesóhanetséhe tséhešemé'ésto héne ováxestȯtse, nésȯhtȯheaa'e netao'o hová'éhe mó'osee­pévone'óhanéhe hénėhéóhe Egypt. ⁴⁸ Netao'o Egypt Joseph naa hestotse'ono móstaasė­hóvȯhto'tsėhenovóhe hósėstse tséhetaa'énano'óhetse. Naa hénėhéóhe netao'o mȧhoéstóva Egypt móxho'táhanevótse tsésto'seénanomevȯse héne tséhóvȯhtsévȯse. ⁴⁹ Naa móhméhae'amėhoéstȯhéhe tséhetaa'énanetse naa móstaoseeháahpe'óhanetséhe móstavonoéstonėhéhe. Nėhe'še tséhvé'nėhešeóótȧhómo móho'nó'ȯhkeévȧhoésto. ⁵⁰ Naa tséssáa'éšeaseovávoonėstovėhanéhetse Joseph naa tsévéstoemose móhnésoehnėhevóhe, móhnéšėhetanévėhevóhe. ⁵¹ Tséovóehestáotsétsese Manasseh móxheševéhohevóhe, mó'ȯhkenėhestóhehanéhe Tsévé'ševonetanóto. Náhésėheševého tséhvé'nėheševéstȧhémá'ėse Ma'heo'o tsésto'sėsáa­hetósemé'etanó'tȯhémo tséxhótoanávetanóto naa máto ného'ééhe naa navo'ėstanemo. ⁵² Naa nėhe'še néhe tsétšėhe'kéhaestse Ephraim móxheševéhohevóhe, mó'ȯhkenėhestóhehanéhe 'Ma'heo'o námétaenoto ka'ėškóneho'. Náohkeméhaehávėsévetano tséxhohtóvota'évȯse tséhe'néhetono naa tsésto'seno'­momóonéhévéto naa mé'tó'e hétsetseha náohkeoseepévetano hétsėhéóhe Egypt tséhvé'métá'ėstse Ma'heo'o neše hetanéka'ėškóneho. ⁵³ Tséhnésȯhtȯheaénoo'etse ⁵⁴ móstȧho'­nėhe'xóvėhanéhe tsé'aseovávoonėstove. Móstó'tae­nėhesóhanetséhe Joseph tséxheese. Naa netao'o ho'eva móstama'xease­ovávoonėstovėhanéhe naa oha hénėhéóhe Egypt móhma'xėhóvȯhto'sanėhevóhe. ⁵⁵ Naa nėhe'še tséstaase­ovávoonėstove hénėhéóhe Egypt mósta­nėševátamóena'­tovȯhevovóhe tséma'xevéhonevetsese, "Néxhoxomemeno," móxhetȯhevovóhe. Naa nėhe'še móstsėhetaehevovóhe, "Tȧhéve'hooma Joseph." ⁵⁶ Naa Joseph mósta'ta'enȯhenótse hénėhéóhe tséxhóvȯhto'sanévȯse, naa mó'ȯhkėhohtóvotȯhevovóhe vo'ėstanóho. ⁵⁷ Naa máto vo'ėstaneo'o tsésáahéstȧhéhese Egypt mó'ȯhkėho'héohtóvotȧhenovóhe mésėhestȯtse.

42

Joseph's brothers go to Egypt to buy food

¹ Naa nėhe'xóvéva tsé'aseovávoonėstovetse Joseph heho, Jacobevaho, móssó'vo'ėstanéhevėhevóhe hénėhéóhe Caanan. Tséstanéstomónėse tsé'ȯhkėhohtóvȧhtovetse mésėhestȯtse hénėhéóhe Egypt, nėhe'še móstsėhetȯhevóhe hee'haho, "Névé'nėšėhe'keamónóéme, éme'tónėšévėstove! ² Hénėhéóhe nánéstomóne Egypt móoóotȧhámȯhanéhe mésėhestȯtse. Naa tanėhe'ohtse hánȧháóhe, tȧhéohtóva komááhe nėstsėsáavése­ávoonėhema." ^3,5 Móstaosáanenėhe'ȯhtsėhevóhe mȧhtohto hee'haho. Móstavé'ȯhtsémȯhevovóhe hósėstse tsétȧhéohtóvatsese. ⁴ Naa Jacob móxhestomanȯhevóhe néhe tsého'óxetšėhe'kéhahétsese hee'haho, Benjaminevaho. "Ma'tavé'vé'háhtsėstse tsėhósetóneto'omenehe hámó'ȯhtse tséxheto'omenėhetsėse he'neho Joseph," móxhešetanȯhéhe Jacob. ^6,8 Naa Jacob hee'haho tséstȧho'eohtsévȯse Egypt móstȧhéve'hoomȯhevovóhe néhe tséhóna'ovevéhonevetsese, Josephevaho, naa oha móho'nóhnanovovȯtse tséhešėhevásemevȯse. Móstanéše­nėstanéoeotsėhevóhe, móstamá'kėsta'éoešenȧhevóhe ho'eva hénėhéóhe a'e maeto tséhnéetsėse, komááhe tsénėhešė­héne'enotsėse tséhešeono'átamovȯse. ^7-8 Naa Joseph tséstavóómȯse he'neho móstȧhóhneenanovȯhevóhe, móhvá'nenėhesémanėhéhe ta'se móho'nóxhéne'enovȯtse. Mó'éestsėstomótȧhaehevóhe na'ėstse hénėhéóhe tséhéstȧhétsese, ta'se mó'omáta'nėstsėstovȯhevóhe, "Tósa'e néhéstȧhéme?" "Naa náhéstȧhéme Canaan. Náho'ėhé­ohtóvánóne mésėhestȯtse," móxhetaehevóhe. ⁹ Joseph móstȧxaetaemé'etanóotsé'tȯhéhe tséhno'ó'eováxėse hákó'e tótseha. "Eee, hea'e nénetsé'éme, hea'e névá'ne­émoosė­ho'hétsėhetóó'óme, hea'e néto'seá'eotsé'tovemeno," móxhehéhe Joseph. ¹⁰ "Hová'ȧháne, násáanėhešėhého'eohtséhéme, nává'nevésėho'ėhéohtóváme. ¹¹ Námȧhevésėsóne'tovȧhtséme. Námȧhepévėhetanévéme. Mónáme'évėhénėhešévéme," móxhetaehevóhe. ¹² "Ee, hea'e névá'nenėhéme. Nésáatáve­oné'seómȧhahtóvatséhéme. Hea'e névá'nėho'ėhé­oo'hátamemeno," móxhetȯhevóhe. ¹³ "Naa tséhóna'ovevéhoneveto, náhetóméme, násáa'émoosė­ho'ėhé­tsėhetóo'óhéme. Náméhae­mȧhtóhtȯhóhtȧhnéšéme tséxhevésėsó­ne'tovȧhtsétse. Naa tséhéhétse Jacob ésó'vo'ėstanéheve hénėhéóhe Canaan. Naa oha na'ėstse tséhevásemétse ééšėhovánee'e. Naa na'ėstse ésétoo'e tsého'óxetšėhe'kéhaestse," móxhetaehevóhe. ¹⁴ "Naa nésó'nėhesétamatséme, hea'e névá'ne­émoosė­ho'ėhé­tsėhetóo'óme. ¹⁵ Naa nȧhtatšėhešéve. Hétsėhéóhe nėstamȧhe­hestomanatséme too'ėhémȧheóne. ¹⁶ Oha na'ėstse tsetaévȧ­hóó'óhtse, tsetanó'otsėhóho tséhevásemése. Naa máhne'évȧho'eotsévȯtse nȧhtanėhešėhéne'ena tséhešėhetómése. Naa néhe tsésétoese too'ėhémȧheóne tsetatonóomaevovo," móxhetȯhevóhe. ¹⁷ Naa nėhe'še Joseph móstaéstanȯhevóhe too'ėhémȧheóne. ¹⁸ Tséstana'heeno'etse móstaévȧhósė­héve'hoomȯhevóhe, mé'tó'e móstaévȧhósenétȧhévemȯhevóhe, "Tsé'ȯhkevé'eáahtovo Ma'heo'o nénėševátamatséme néhésenėševátamatséme nééšeévatáve­nétȧhévatamatséme. ¹⁹ Oha na'ėstse nėstȧhestomanatséme. Naa hósėstse tséhnéehóvése taévaasėhóo'otsestse nėstámévo komááhe nevo'ėstanémevoo'o tsemésėheo'o. ²⁰ Naa oha né'évaéšėhó'kė­ho'eotsėhóhéne nevásemevo. Nȧhtsevé'šenėhešėhéne'ena tséhešėhetómése, naa tséhméhaeoe'kėhévatamatsése héne néme'vé'šėhéna'hatsénóvo," móxhetȯhevóhe. "Héehe'e," móxhehevóhe. ²¹ Naa móstatsėhetȧhtsėhevóhe, "Heá'ėháma nétaomenėhešéhahtsémáne tséhvé'hešé'tovótse tséhevásemétse na'ėstse, Joseph, hákó'e tótseha. Nėhe'xóvéva névéstȧhémȧhtsé­tanó'toene naa néxaeno'eomóhtsemaene, naa oha nésáa'­áahtovóhene. Naa hea'ėháma hena'háanéhe tséhésėhótoanáotsétse hétsetseha." ²² Naa Reuben móstsėhetȯhevóhe hevásemo, "Néméhaenėhetatséme névé'eónėxanóvo tséhevásemétse, naa nésáa'áahtovéhéme naa hétsetseha mónééšėtaome­omáxėhahtséhemanéhe tséhešėhávėséve'tovótse." ²³ Naa Joseph móhmȧhe­nanéahtomóvȯhéhe tséhévȯse, naa oha móho'nóx­héne'enotsėstse, tséhvá'nenėhesémánėse, na'ėstse vo'estanóho mó'éestsėstomótȧhaehevóhe. ²⁴ Naa nėhéóhe oxėse Joseph móstatšėhešeaseohehéhe naa móstaa'xaaméotsėhéhe. Naa nėhe'še a'e móhne'évȧhósėho'héeestsėstovȯhevohe. Naa móstamonéhenotóhe na'ėstse he'neho Simeonevaho tsésto'sėsétoetsėse, móstaéstanȯhevóhe too'ėhémȧheóne. Móhmȧhevé'hoeóe'toehevóhe he'neho.

Joseph's brothers return to Canaan

²⁵ Naa nėhe'še Joseph móstsėhetȯhevóhe hestotse'ono, "Héne hestoo'henóvevótse o'otómo'enonȯhtova héne mésėhestȯtse, naa no'eémooseévaéstanomóvȯhéne héne hema'kaataemevo, naa tano'novó'e'sėhóhéne." ²⁶ Naa Joseph he'neho tséstaéšemá'se­táhovotovȯse a'kéevo'hame móstaévȧhóseasėhóo'ȯhtsėhevóhe. ²⁷ Hénėhéóhe tséstaohtaanévȯse na'ėstse móstata'ta'enȯhéhe hestoo'he tsésto'sėhoxomȯho'hamėse. Hotȧhtse hénėhéóhe mostáho'ko'táhanetséhe ma'kaata. ²⁸ Móstatsėhetȯhevóhe hevésėsono, "Šéaa, néxhéve'hoohtome hé'tóhe ma'kaata tséno'o'ta!" Móstamȧhevé'šėhéhpȯheotsėhenovóhe. Móstsėhetȧhtsėhevóhe nonámé'tó'e, "Šéaa, nénėhešéhahtsémáne. Mónééšeméšėhaehenéhe Ma'heo'o?" ²⁹ Naa tséstaévȧho'ė­hóo'ȯhtsévȯse móxhóhta'haovȯhevovóhe héhevóho, ³⁰ "Tséhóna'ovevéhonevėstse hénėhéóhe Egypt náxae'éemomáta'eéestsėstóéne, naa náno'nėhetaene, "Naa hétsėhéóhe mónévá'ne­émoosė­ho'ėhé­tsėhetóo'ȯheméhe." ³¹ Naa nátsėhetóne, "Héne násáavé'šėhé­ho'eohtséhénóne hétsėhéóhe tsésto'seémoose­tsėhetóó'ótse. Násáanėhestȧhevonó'évėhéme tsé'ȯhkeémoose­tsėhetóo'ose. ³² Náméhaemȧhtóhtȯhóhtȧhnéšéme tséhevésėsóne'tovȧhtsétse. Na'ėstse éhovánee'e. Naa na'ėstse ésétoo'e, tsého'óxė­tšėhe'kéhaestse," náhetóne. ³³ Nėhe'še nátsėhetaene, "Na'ėstse tsetȧsétoo'e. Taévaasėhóo'otsestse nėstámévo komááhe nevo'ėstanémevoo'o tsemésėheo'o. ³⁴ Naa nėhe'še né'évatsėhe'otsėhóhéne néhe tsého'óxėtšėhe'héhaestse. Nȧhtsevé'šenėhešėhéne'ena tséhešėhetómése. Naa nėhe'še nȧhtaévaénáno tsé'tóhe tséhestomano, naa nėhe'še tȧhósė­hohtávȧhéne mésėhestȯtse,' náxhetaene," móxhetȯhevovóhe héhevóho. ³⁵ Nėhe'še tséstané'to'enȯhtsévȯse hestoo'henóvevótse mó'évamȧhevésto'táhanetséhe hema'kaataemevo tsévé'šė­hohtóvávȯse. Naa héne móstaoseemȧhevé'šė­héhpȯheotsėhenovóhe. ³⁶ Héhevóho móstsėhetaehevovóhe, "Šéaa, náoseehótoanávetano, névovóevona'ó'hóvo Joseph, naa nėhe'še Simeon. Naa nėhe'še hétsetseha néto'sėhóseaseotséhóvo Benjamin." ³⁷ Naa Reuben móstsėhetȯhevóhe heho, "Naa táaxa'e, néhnėšenétse'oveha Benjamin. Nȧhtataomene'evávóómo, naa nȧhtsene'évȧ­ho'ėhóo'otseho. Naa mȧsáavé'nėhesóháne tana'hoono taamááhe nae'haho, énéšeo'o." ³⁸ Naa Jacob móstsėhetȯhevóhe hee'haho, "Náme'xaetónėšėhénetse'ovo. Eno'kėhe'eotse, he'neho Josephevaho ééšėhováneehóho. Naa náéšeéna'he, vé'tóneto'omeneestse Benjamin héne náme'na'haa'e."

43

¹ Naa tséstanėšeame'xóvetse móstȧsó'nėšema'xeame­ovávoonėstovėhanéhe Canaan. ² Naa Jacob hevo'ėstanemo móstaéšemȧheéstȯhenovóhe tséhetaa'hohtóvávȯse hénėhéóhe Egypt. Jacob móstao'sėhósetšėhešeméahénotóhe hee'haho Egypt tsésto'sėhósėhéohtóvatsėse hósėstse mésėhestȯtse, "Taévȧhósėtsėhe'ohtse, tȧhósėhéohtóva!" ^3-5 Nėhe'še Judah móstsėhehéhe, "Ného'e, mahvé'vé'háhtsėstse Benjamin hánȧháóhe nȧhtȧhósėhéohtóváme, naa mé'tó'e mȧsáavé'hahtsééstse nȧhtanėšėhoéme. Nátsėhetaene néhe hetane, "Oha mȧhvé'vé'háhtsėstse nevásemevo nėstsėhóse­nėhešė­hohtóváme!" ⁶ Naa héhevóho móstsėhetaehevovóhe, "Néóetsetanóxéme! Hénáá'e tséhésemé'emóse ésemáhévo?" ⁷ "Naa ného'e, néhe tséhóna'ovevéhonevėstse éhetóse­nėstsėstánoto nevo'ėstanémanóho. Náno'tsėhetaene, 'Mó-éhévo ésó'eametanéne? Mónétsėhestȯxéme naa móhe hósėstse ésétoeo'o?' Náhetóseovóhpona'óéne, hová'éhe hó'nėstsėstóétse náohkemé'ėstomevónóne. Náme'tónėšėhé­hene'enánóne tséto'sėhešenėhetaétse, tsésto'sėho'eotsėhótse tséhevásemétse!" ⁸ Naa Judah móxhósetsėhehéhe, "Ného'e, néhnėšenétse'oveha Benjamin. Naa a'e nȧhtaasėhéohtóvánóne mésėhestȯtse kómááhe nėstsėsáavéseávoonėhema. ⁹ Nȧhtataome­ne'evávóómo. Naa mahnėssáavé'eévȧ­ho'ėhóo'otsėhóhevo néxho'é'šeo'o naa nȧhtsetaomenėhešéhahtse. ¹⁰ Néma'xevone'éše­totóxėstánone. Naa vé'eénanȯtse Benjamin, nėhe'xóvéva tsé'ovóenėhetatsése náme'ne'éšeáahtse'évȧ­ho'ėhéohtáváme heva hákó'e nexa." ¹¹ Ta'mȧhove'še Jacob móstsėhetȯhevóhe hee'haho, "Naa nómonėhe'še. Tȧhémétȯhéne néhe hetane méahtotȯtse, tséoseepéva'e, heva heo'keméeotsestȯtse naa oó'xėseonȯtse, naa háhnomȧhépano'ėhaseo'o, naa šéstotó'eahke. ¹² Naa ma'kaata háahpe'e tano'no'eohtséhéne tséto'sevé'šėhohtóváse naa évamétȯhéne tséévȧho'no'o'ta nėstoo'henóvévo. Hea'e éó'ȯseésta'hahtsénóvo. ¹³ Naa taanáve'ȯhtsema ésemáhévo. Taonótoveohtséhéne! Naa tsetaometónéso. ¹⁴ Nȧhtanėheše­véestomevo Ma'heo'o hánȧháóhe ma'tȧho'eohtsése néhe hetane nėstsenėševátamaevo, tsene'onȧháxeévaénanóho Simeonevaho, naa Benjamin tsene'évaasevé'háhtse." ¹⁵ Móstaosáane­évȧhósetsėhe'ȯhtsėhevóhe tséxhoetsėse Josephevaho hénėhéóhe Egypt. ^16-17 Naa Joseph tséstavóómȯse Benjaminevaho tséhvé'hahtsetsėse, móstatsėhetȯhevóhe hevéhonotse'ono, "Tatsėhe'otšėšenano namȧheóne. Ma'xeéxanomáhéne mésėhestȯtse. Ma'tȧsétovoésta nȧhtavése'hanámoo'o." ¹⁸ Móstané'evė­héhpȯheotsėhevóhe tséstavé'tsėhe'ȯhtséhaevȯse Josephevaho hemȧheóne. "Hea'ėháma hétsėhéóhe néhésetsėhe'otsėhaeneo'o tséhvé'no'o'ta ma'kaata nėstoo'henóvane. Hea'e néto'semȧhehestomanaene, tseno'mȧhehestanóho tsé'tóhe a'kéevo'hame, hea'e néto'seasenovȯsemomóonáotaene," móxhešetanȯhevóhe. ¹⁹ Tséstao'seéstsėhnévȯse móstsėhetȯhevovóhe Josephevaho hevéhonotse'ono, ²⁰ "Hóovéhe, hétsėhéóhe tsé'ovóeho'ė­héohtóvátse náénanomóhtánóne. ^21-22 Naa nėhe'še tséstaévaasėhóo'ȯhtsétse, tséstaohtaanétse, tséstata'ta'enomátse nȧhtoo'henóvanótse, hotȧhtse ma'kaatanėstse étáho'ko'tánėstse hotómá'e. Násáahéne'enóhénóne tséxhéso. Naa oha hétsetseha náévano'ho'eotsėstsénóne naa máto hósėstse náho'eotsėstsénóne ma'kaata tséto'sėhósevé'šėhohtóvátse." ²³ Naa móstsėhetaehevovóhe, "Naa ééšėpéva'e, nééšeonénėxomevéme. Névé'eévaóetsetanó'tánóvo. Hea'e nema'heónamevo nééva­métaenovo nema'kaataamevo." Naa Simeon móhne'évȧ­hoeotsėhehéhe too'ėhémȧheóne. ²⁴ Naa nėhe'še móstamȧhe­éseotsėhaehevovóhe Joseph hemȧheóne. Móhmétaehenovóhe mahpe tséto'sevé'šenėše'hahtávóóvávȯse naa móstano'hé­hoxomóhetsenotóhe hetáhoestovevóho. ²⁵ Naa nėhe'še Joseph hevésėsono móhnėhmé'eotsėstsėhenovóhe tséto'semétóvȯse tséhóna'ovevéhonevetsese. ²⁶ Naa Josephevaho tséstȧho'ėhnetsėse móstamȧhemétȯhenovótse tséhetaa'ho'eotsėstsevȯse naa móstano'má'kėsta'éoešenȧhevóhe ho'eva. ²⁷ Móstsėhetaehevovóhe, "Mónémȧhepévomóhtȧhéme? Naa néhe ma'háhkéso tsétotóxemóse, éhévo, mó-ésó'eametanéne? Naa éno'pévomóhtȧhehe?" ²⁸ "Héehe'e, ésó'eametanéne tséhéhétse, naa éno'pévomóhtahe," móxhehevóhe. Naa nėhe'še móstȧhósemá'kėsta'éoešenȧhevóhe tséheta'éoetsėse. ²⁹ Joseph tséstamȧhevóómȯse hevésėsono, móstano'ke­nȯhtsevóomȯhevóhe hevásemo Benjaminevaho móhnéšė­heškėhenovóhe Rachelhevaho. Naa tséstavóómȯse móstsėhehéhe, "Naa néno'mé'emovo tséhevásemése tsésétoo'ėstse. Mó-tsea'háanéhe?" Naa Joseph móstsėhetȯhevóhe Benjaminevaho, "Nenáasėstse! Nėstavéestomó'hevomotaahtse nėstsėhótooma'ova Ma'heo'o." ³⁰ Nėhe'še Joseph móstaoseeóeometanóotsėhéhe, hénėhéóhe móstaasėta'xėhéhe tsé'a'e'šene'ho'tatse, naa móstaa'xaaméotsėhéhe. ³¹ Tséstaévaována'xaeotsėse móstaévanėše'šévoenėhéhe. Nėhe'še móstaévaéstsėhnėhéhe hénėhéóhe tséxhoetsėse hevésėsono. Móstsėhetȯhevóhe hestotse'ono, "Néssá'hoxomemeno!" ³² Naa tséstamésėhévȯse hevésėsono móhmano'e'hanȧhevóhe, naa Joseph móhno'ke'hanáehéhe. Nėhe'xóvéva néhe Egyptians, mó'ȯhkėšénetamȯhevovóhe Hebrews. ³³ Tséheta'ee'ėse Joseph mó'amóneoehevóhe hevésėsono, móhnėheto'hohevóhe tséhetó'ȧhehetsėse. "Naa étónėšėhéne'enánȯse tséhetó'ėhahévótse," móxhešetanóotsėhevóhe. ³⁴ Móhnėxhésėhoxomėhevóhe Joseph tsé'ȯhkevéhoneméseese. Naa Benjamin móxhehpėhoxomėhéhe nóhona tséhetaa'hoxometsėse he'neho. Naa móhma'xepéve­vése'hanámȯhevovóhe Josephevaho.

44

Joseph's missing cup

¹ Tsé'éšeéne'hanávȯse Joseph móstsėhetȯhevóhe hestotse'ono, "He'koneó'otómo'enȯhtomóvȯhéne hestoo'henóvevótse. Naa hema'kaataemevo no'eévȧhóseéstanomóvȯhéne. ² Naa nanome­névetohko tsévé'šemanehe vó'komema'kaataéva, éstanomóvȯhéne tsého'óxetšėhe'kéhaestse hestoo'henóvo, máto hema'kaataéme no'eévaéstanomóvȯhéne." ³ Naa tséhméovóona'otse móstaosáane­évȧhóseasėhóo'ȯtsėhevóhe. ⁴ Naa tséstaéše­nenóveaseohtsetsėse Joseph móstsėhetȯhevóhe hestotse'ono, "Taévanéheohé'tova. Naa ma'taévȧhohtameváenóse tsėhetoono, 'Néhávėsévo'eétȧhéme. Mónénomáhtsėhenovóhe henomenévetohko tsé­hóna'ove­vého­nevėstse? ⁵ Eohkevé'še­mane naa éohkeno'­vé'­šė­héne'ena tseto'sė­he­so­tse maeto.'" ⁶ Tséstaévȧ­hohtameváé­nȯse mósta­tó'­me­nėhe­tȯhe­vóhe Joseph­evaho tsé­hetaa'ėse tsésto'sėhe­tȯse. ⁷ Naa mó'éva­tsėhe­tae­he­vóhe, "Šeaa, násáa­xae­héne'e­nóhé­nóne tsénėhes­tomo. Náme'­hé­­nėhešévéme. ⁸ Hámó'ȯhtse náévȧho'eo­tsėstsé­nóne héne ma'kaata tséhno'o'ta nȧhtoo'he­nóváne tsėhéóhe tsé'ovóe­ho'ėhéohtóvátse. Hénová'éto éme'hése­nomáhtsėhótse néhe hetane?! ⁹ Táaxa'e, naa hétsėhéóhe mȧhee'kóóhtȯtse nȧhtoo'henóvanótse, naa héne nomenévetohko ma'tavé'mé'enomo, héne tséá'éno hoo'he tana'hoo'o, naa néstȯxétse tséhé'eotsétse nȧhtamȧhe­momóonéhévéme." ¹⁰ Naa móstsėhetȯhevóhe, "Oha néhe tséá'éno hoo'he tséhvésto'tatse nomenévetohko tseno'ke­momóonéheve." ¹¹ Móstanonótove­ana'ó'tsėhenovótse hestoo'henóvevótse, móstanonótove­ta'ta'e'ó'tsėhenovótse. ¹² Naa nėhe'še néhe Joseph hestotse'ono móstaaseévenȯhehéhe hénėhéóhe hoo'henóva. Móstaovóeéve­no'hohevóhe tséháa'éhahétsese. Naa nėhe'še móstanėheše­éveno'hohevóhe tséhetó'ėhahetsėse. Hotȧhtse néhe tsého'óxetšėhe'kéhaestse, Benjamin, hestoo'henóva, hénėhéóhe móstamé'e'ó'tsėhéhe. ¹³ "Naa néoseehótoanáotsema," móxheše­tanóotsėhevóhe Benjamin he'neho. Naa nėhe'še móstaévȧ­hóse­táhovotȯhevovóhe a'kéevo'hame, naa móstaévavé'ȯhtsémȯhevovóhe Josephevaho hestotse'ono. ¹⁴ Tséstaévȧho'ėhnévȯse Joseph hemȧheóne, Joseph móssó'hoehéhe, naa móstȧhóse­má'kėsta'éoešenȧhevóhe ho'eva. ¹⁵ Joseph móstsėhetȯhevóhe, "Hénová'e tséhésenėhešévése? Móho'nóhnėhešėhéne'enomáse tséohkėhešeáahtse'éše­mȧhehéne'enómo tséto'sėhesotse." ¹⁶ Nėhe'še Judah móstšėhešeno'ėstovȯhevóhe, "Tséhóna'ove­véhoneveto, náme'tónėšeno'ėstáme? Mónéme'héoné'seó­mȧhahtovéme. Naa hea'e nátaomenėhešéhahtséme, Ma'heo'o móhéne'enȯhéhe tséxhávėsévo'eétȧhévótse. Naa nȧhtanėše­mȧhemomóonéhévéme, Benjamin móme'no'kėhé­momóonéheve." ¹⁷ Naa móstsėhetȯhevóhe Joseph, "Hová'ȧháne, éto'sėsáa­nėhesóhane, oha tsé'tóhe hestoo'henóva tséno'o'tatse nomenévetohko tseno'kemomóonéheve. Oha néstȯxése taévȧhóó'óhtse, taévanȧho'ȯhtséva éhévo."

Judah pleads for Benjamin's release

¹⁸ Judah a'e móstȧho'néeotsé'tovȯhevóhe, móstsėhetȯhevóhe, "Tsévéhoneveto, nátatšėške'éestseotse. Nėstsenėhvé'e­omáta'eotse. Náhéne'enánóne hápó'e nénėhe'xóvevéhoneve tsé'tóhe tséma'xevéhonevėstse tséheševéhonevėse. Naa tséhnéehóvétse násáahová'ėhévéme. Naa néhnėševátamemeno. ¹⁹ Tséhmóneovóeho'ėhéohtóvátse nénėstsėstovemeno, "Mó-éhévo ésó'eametanéne? Naa mó-nétsėhestȯxéme?" ²⁰ Naa nėhe'še nétsėhetatséme, "Esó'eametanéne tséhéhétse, oha ééšeéna'he. Naa néno'mé'ėstomévatsénóvo na'ėstse tsésétoo'ėstse. Exhestáotse tsé'éšeéna'hėse tséhéhétse. Eméhaenéšeo'o, naa na'ėstse ééšėhovánee'e. Heškevóho Rachel mó'ȯhkė­hestóhehevóhe. Tsé'tóhe tsého'óxėtšėhe'kéhaestse éhoháeméhótáá'e ného'éehevaho.

Judah continues talking

²¹ Naa néno'nėhešéme, "Mahnėxhósėho'ėhéohtóváse né'éšėhó'kėho'vé'ȯhtsémȯhéne ésemáhévo komááhe nȧhtavóómo!" ²² Naa néno'tsėhetatséme nėhe'xóvéva, "Tsé'tóhe tsého'óxetšėhe'kéhaestse hó'ótóva mȧhvé'easeohtsėstse tséhéhétse ²³ Naa néno'tsėhešéme, 'Nėstsenėhvé'eévȧ­hósė­ho'ė­héohtóváme oha ta'e mȧhvé'háhtsėstse tsétšėhe'kéhaestse.' ²⁴ Naa tséstaévȧho'ėhóo'ȯhtsétse námȧhenėhetóhta'haovone tséhéhétse netao'o tséheto. ²⁵ Nenóveto náne'évȧhóse­tšėhešeméá'tóéne Naa nátsėhetóne, "Ného'e, néso'héne'enahe tséhetaétse néhe tséhóna'ovevéhonevėstse tséstaovóe­héohtóvávótse? Étsėhevoo'o, 'Nėstsenėhvé'eévȧ­hósėho'ėhéohtóváme ta'e máhnėxho'­vé'háhtsėstse tsého'óxėtšėhe'kéhaestse,'" ²⁷ Naa nátsėhetáéne tséhéhétse, "Néhéne'enánóvo ²⁸ Naa na'ėstse ééšėhovánee'e. Hováhne móhna'haehevóhe. Naa étaéšėháa'xove tséhe'šėhovánee'ėse. ²⁹ Naa ma'tavé'nétse'ovo tsé'tóhe tsétšėhe'kéhaestse Benjamin, vé'tóneto'omeneestse, náme'vé'šená'tsetano," móxhehéhe tséhéhétse. ³⁰ Naa Judah móstȧhósėtsėhetȯhevóhe, "Tséhóna'ovevéhoneveto, nétaoseemomóhtsemȧtse hétsetseha, tsé'tóhe tséhevásemétse, náme'évȧhóosevé'ȯhtsémaene. Eoseehoháeméhótáá'e ného'éehevaho. ³¹ Naa ma'tȧsáavé'eévȧho'ėhóosevé'hahtsééstse héne tsevé'šená'tsetano. ³² Nátsėhéto ného'éehe, "Néhnėšenétse'oveha tsé'tóhe tsétšėhe'kéhaestse tsésto'sevé'ȯhtsémaétse naa nȧhtataomene'evávóómo. Naa máhnėssáavé'eévėho'­vé'hahtsééstse néhmȧheho'é'šeo'o," náhéto.

Judah ends his speech

³³ Naa nétȧhósenėhešemomóhtsemȧtse, "Tsé'tóhe tséhevásemétse tanėšeévȧhóoseénaneha, mé'tó'e nȧhtanéehove tséto'semomóonéhevėse. ³⁴ Náme'xaetónėšeéveévȧhévé'hóómo tséhéhéto tsé'tohe mȧssáavé'eévȧho'ėhóosevé'hahtsééstse. Naa násáanėheševóomátanó'tovóhe tséxhósėhávėsévetanȯse," Judah móxhetȯhevóhe tséhóna'ovevéhonevetsese.

45

Joseph tells his brothers who he is

¹ Naa héne tséhetaa'ėse Joseph móho'nóstónėše­évavé'šė­he'konetanȯse, móstamȧhehóeneenáhnȯhevóhe hénėhéóhe tsémaehoétsese hotómá'e. Oha tséhnéehovėse naa hevésėsono móššéšėhoehevóhe. ² Nėhe'še móstama'xetȧhpe'a'xanéotsėhéhe, móhnéstoehevóhe Egyptians, nėhe'še móstȧhé­hohta'haoohé'tovȯhevovóhe tséma'xevéhonevetsese naa néhe máto hénėhéóhe tsémaehoétsese hemȧheóne. ³ Nėhe'še Joseph móstsėhetȯhevóhe hevésėsono, "Nánéehove Joseph. Mó-ésó'eoné'seómeametanéne tséhéhétse?" Móho'nóxxaetónėše­óxȯhévȯtse, ta'se móstó'omáehaehevovóhe. ⁴ "Névé'ee'tóhtȧhéme, nenáase!" móxhetȯhevóhe. Hevésėsono móstaosáanė­ho'eohé'toehevóhe a'e. Joseph móxhósetsėhehéhe, "Nánéehove nevásemévo tséxhohtóva'tovóse tsésto'semomóonéhévéto hétsėhéóhe Egypt. ⁵ Névé'ho'é'etȧhtséme. Ma'heo'o mónánėhesétamaehéhe tsésto'sėho'eohtséto hétsėhéóhe komááhe vo'ėstaneo'o tsėsáamȧheovávoonėheo'o. ⁶ Néšeaa'e étaéšeameovávoonėstove, naa nóhoneaa'e étaáahtse'só'he'eotse. ⁷ Hétsėhéóhe Ma'heo'o mónáhésevovóeho'méa'toehéhe komááhe nevo'ėstanémevoo'o tsėsáavéseovávoonėheo'o. ⁸ Naa nétaévȧhósenėhetatséme, hétsėhéóhe nésáaho'méa'tovéhéme, Ma'heo'o nea'háanéhe tsėhéóhe tsého'eohtsėhá'ėse. Naa máto Ma'heo'o énéehove hétsėhéóhe tséhésėhóna'ovevéhonévéto naa máto tsésto'semȧhene'evávóóhtómo hová'éhe netao'o hétsėhéóhe Egypt. ⁹ Nómonėhe'še, tanonótoveévaasėhóo'oohe, tsėhetóhéne ného'éehe, 'Nee'ha Joseph nénėstsėheta, "Ma'heo'o mónánėhesétamaehéhe tsésto'semȧhene'evávóóhtómo Egypt. Hétsetseha néhmȧheaseeestse, nėstavovóhnėhešéhatséme. ¹⁰ Tsėhéóhe tavo'ėstanéheveo'o Goshen, a'e tséhvo'ėstanéhévéto. Néhmȧheasėtóvóhtsėstse netao'o tséhetaa'eá'enomo, heva netao'o nevo'ėstanemo, naa hováhne heováestse tséhestase. ¹¹ Nóhoneaa'e étaaahtse'he'eotse tséto'sėsó'hešeame­ovávoonėstove, komááhe nėstavovóhnėhešéhatséme." ¹² Naa nėhe'še móxhósėtsėhetȯhevóhe, "Tséhe'néhe'tovatsése naa tséhevásemétse Benjamin, naa hea'e nééšeévapévenanovéme tséhvé'eéestsėstóvatsése tséhe'enėstsése. ¹³ Naa no'mé'ėstomevóhéne tséhéhéto hétsėhéóhe tséheše­vóoseonévéto, naa máto taamááhe tséheševo'ėstanéhévéto. Né'évaonótovė­ho'eotsėhóhéne ného'éehe," móxhetȯhevóhe hevésėsono. ¹⁴ Naa nėhe'še Joseph naa Benjamin móstaé'kotseváenȧhtsėhevóhe naa móstanéšea'xaaméotsėhevóhe. ¹⁵ Naa Joseph móssó'ea'xaamėhéhe, móstanėšetóxee'kotsenȯhevóhe he'neho. Naa nėhe'še ta'se móstavéhpanaeotsėhevóhe, móstaévȧhóseaseéestsėstóehevóhe. ¹⁶ Naa tséstanéstomónėse tséma'xevéhonevėstse naa hevéhonotse'ono móhvé'še­pévetanóotsėhenovóhe tséstaévamáno'eotsévȯse Joseph naa hevésėsono. ¹⁷ Naa nėhe'še néhe tséma'xe­véhonevėstse móstsėhetȯhevóhe Josephevaho, "Tsėhetóóne nevésėsono, 'Hóseaseeto'éhéne, naa ma'tanenése taévatšėhešėhóo'ȯhtséhéne Canaan. ¹⁸ Naa nėhe'še né'évatsėhe'otsėhóhéne éhévo naa netao'o hevo'ėstanemo," nėhetoone. Naa nėhe'še máhne'évȧho'eohtsévȯtse nȧhtamétónóvo tsétó'tšėšetaepéva'etse ho'e hétsėhéóhe Egypt. Naa tsepévėstao'omenėheo'o naa tsėsáano'eévȧháeanáheo'o. ¹⁹ Naa ésėsono tsetano'easeotsėstsénovȯtse amó'eneonȯtse tsésto'seévȧho'táhoévȯse tsévéstoemóvose naa henésonėhevóho naa éhévo. ²⁰ Tsenėšemȧhenoohtánóvo tséá'enomevȯtse netao'o, máhne'évȧho'eohtsévȯtse hétsėhéóhe nȧhtamóne­évȧhósemȧhemétónóvo hová'éhe," móxhetȯhevóhe Josephevaho. ²¹ Naa Joseph hevésėsono móstamȧhepévatsėstȯhetséhe tséhetsėse tséma'xevéhonevetsese. Joseph mó'osáane­métȯhenótse héne amó'eneonȯtse, naa móhno'novo'é'sėhohevóhe. ²² Naa móhno'métȯhenótse hone'óonȯtse no'ka tsé'ȯhkenétȧhéve­e'sanéstovetse, naa Benjaminevaho móhmétȯhenótse nóhona tsé'ȯhkenetȧhévee'sanéstovetse, naa na'he mȧhtóhtȧhnó'e ma'kaatánėstse. ²³ Naa heho móstano'métȯhénotóhe nésó'e a'kéevo'hame. Mȧhtohto mósto'seno'mȧheamo'xéohtsėhenovóhe netao'o hová'éhe tsétó'tšėšėhetaa'péva'etse hénėhéóhe Egypt, naa néhe hósėstse mȧhtohto mósto'seamo'xéohtsėhenovóhe pénȯheo'o, naa máto mésėhestȯtse tséhnėsto'seévanovo'évȯse mahne'évaase­tsėhe'ȯhtsévȯtse hénėhéóhe Egypt. ²⁴ Naa nėhe'še hevésėsono móstsėhetȯhevóhe, "Naa taévapéveasėhóó'óhtse, nėstsevé'ho'é'etȧhtsénóvo hová'éhe!" ²⁵ Naa tséstaévȧho'ė­hóo'ȯhtsévȯse, ²⁶ móxhóhta'haovȯhevovóhe héhevóho tsésó'hešeametanénetsėse Josephevaho, "Návóomóne Joseph. Éhóna'ovevéhoneve hénėhéóhe Egypt." Móstanėšepévė­sȯséveotsėhéhe tséhnėhetovȯse, naa móho'nóhno'e­oné'seómȧhahtóévȯtse. ²⁷ Naa ta'e tséstamȧhemé'ėstomoo'ėse netao'o Josephevaho tséhetsėse naa tséstano'vóóhto héne amó'eneonȯtse tséto'seévavé'šemȧhetsėhetó'eohtsévȯse hénėhéóhe Egypt, héne móstaévavé'šepéveotsėhéhe. ²⁸ Nėhe'še móstsėhehéhe, "Joseph mósó'eametanénėhéhe. Nóheto, nétaaseohémáne, náévȧhósevóomátanó'tóvo tséssáa­he'šenaéhéto."

46

Jacob and his family moves to Egypt

¹ Nėhe'še tséstamá'setáhovȯhto'hévȯse móstaaseehehevóhe. Naa tséstȧho'eohtsévȯse Beersheba hénėhéóhe Jacob móstȧháoenȧhéhe. Móstȧháoena'tovȯhevóhe Ma'heóneva, hápó'e tsé'ȯhkė­háoena'tovótsese heho Isaacevaho. ² Naa nėhe'še tséstaéšetaa'évetse Jacob móhnéstovȯhevóhe Ma'heóneva, "Jacob, Jacob!" "Hénová'éto?" móxhetaehevóhe. ³ "Náno'kema'heóneve, nánéehove eho Isaac tsé'ȯhkėháoena'tovose. Névé'ee'sėtsėhe'ohtse Egypt. Nėstaoseepéve'tovȧtse nonohpa tóoneeto nevo'ėstanemo tsetama'xemanȧho'oo'o. ⁴ Naa nėhéóhe nėstatšėheše­ne'evávoomȧtse Egypt. Hó'ótóva éšeeva néhe tóoneeto nevo'ėstanemo nȧhtsene'évatsėhe'otsėhoo'o tséhnėxhéstȧheto hénėhéóhe Canaan. Naa mȧhnaeto Joseph nėstsevovóhnėhešeha," móxhehéhe Ma'heo'o. ⁵ Naa tséstavóona'otse móstaévȧhóse­aseohtsėhevóhe. Mó'amó'eohtsėhevóhe Jacob naa néhe he'eo'o, naa ka'ėškóneho móhmȧhevéstoehevóhe. ^6-7 Móhno'mȧhe­aseotsėhóhevovóhe netao'o hováhne tséá'enóvose. ⁸ Naa Jacob hevo'ėstanemo tsévé'ȯhtsémaese naesóhtȯhnó'e naesohto (66) móhnėhestȯxėhevóhe. Mónėséhanevóhe tsé'tóhe: Jacob naa tsévéstoemose Leahevaho móhnaesóhtȯxėhevóhe hee'hahevóho, tséháa'éhahétsese, Reuben, mó'ȯhkėhestóhehéhe. ⁹ Naa Reuben hee'haho móhnévėhevóhe, móstšėheševéhehevóhe: Hanoch, Pallu, Hezron, naa Carmi. ¹⁰ Naa nėhe'še Simeon móstȧhósenėhe'éha­hehéhe. Móhnaesóhtȯxėhevóhe hee'haho, móstšėheševéhehevóhe: Jemuel, Jamin, Ohad, Jachin, Zohar, naa néhe na'ėstse hee'haho Shaul tséheševéhetsese, heške móxhéstȧhehevóhe hénėhéóhe Canaan. ¹¹ Naa nėhe'še néhe tséna'ha'onėstse Levi móxheševéhehéhe. Hee'haho móhna'hehevóhe, móstšėheše­véhehevóhe: Gershon, Kohath, naa Merari. ¹² Naa nėhe'še néhe tsénéva'onėstse Judah móxheševéhehéhe, móhméhaenóhonėhevóhe hee'haho. Naa hénėhéóhe neše móhnaehevóhe tséhnėxhé'ȯhtsévȯse, Er naa Onan móxheševéhehevóhe néhe tséhováneehese. Naa néhe tsévé'hahtsese móstšėheševéhehevóhe Shelah, Perez, naa Zerah. Naa néhe Perez móhnéšėhevóhe hee'haho, móstšėheševéhehevóhe Hezron naa Hamul. ¹³ Naa nėhe'še néhe tsénóhona'onėstse Issachar móxheševéhehéhe, móhnévėhevóhe hee'haho, móstšėheše­véhehevóhe Tola, Puvah, Jashub, naa Shimron. ¹⁴ Naa nėhe'še néhe tsénaesóhtȯha'onėstse Zebulun móxheševéhehéhe, móhna'hehevóhe hee'haho, móstšėheševéhehevóhe Sered, Elon, naa Jahleel. ¹⁵ Naa oha móhno'kȧhehevóhe hestónȧhevóho Jacob naa Leah, Dinah, móxhestóhehéhe. Naa hénėhéóhe tsénėxhéstȧhese Leaheveno na'nó'e hóhtȧhna'he (33) móhnėhestȯxėhevóhe. ¹⁶ Naa Jacob naa Zilpah móhnéšėhevóhe hee'hahevóho, Gad naa Asher, móxheševéhehevóhe. Néhe Zilpah mó'ȯhkė­hotse'óhevo­motȧhohevóhe Leahevaho. Naa néhe Gad móhnésȯhtȯxėhevóhe hee'haho, móstšėheševéhehevóhe Ziphion, Haggi, Shuni, Ezbon, Eri, Arodi, naa Areli. ¹⁷ Naa néhe na'ėstse Asher móhnévėhevóhe hee'haho naa na'ėstse móxhe'évėhevóhe. Hee'haho móstšėheševéhehevóhe Imnah, Ishvah, Ishvi, Beriah, naa heaxaa'éhemevóho Serah móxheševéhehevóhe. Naa néhe Beriah móhnéšėhevóhe hee'haho, móstšėheševéhehevóhe Heber naa Malchiel. ¹⁸ Naa hénėhéóhe tsénėxhéstȧhese Zilpaheveno móxhóhtȧhnaesóhtȯxėhevóhe (16). ¹⁹ Naa Jacob naa tsévéstoemose Rachelhevaho móhnéšėhevóhe hee'hahevóho, Joseph naa Benjamin móxheševéhehevóhe. ²⁰ Joseph mónėséhanéhe nėhéóhe tséhoo'ėstse Egypt. Hee'haho Manasseh naa Ephraim móxheševéhehevóhe. ²¹ Naa néhe Benjamin móhmȧhtóhtȯxėhevóhe hee'haho, móstšėheše­véhehevóhe Bela, Becher, Ashbel, Gera, Naaman, Ehi, Rosh, Muppim, Huppim, naa Ard. ²² Naa hénėhéóhe tsénėhmȧhehéstȧhese Racheleveno móxhóhtȧhnévėhevóhe (14). ²³ Naa Jacob naa Bilhah móhnéšėhevóhe hee'hahevóho, Dan naa Naphtali, móxheševéhehevóhe. Néhe Bilhah mó'ȯhkė­hotse'óhevomo­tȧhohevóhe Rachelhevaho. Naa Dan móhno'kȧhehevóhe hee'haho, Hashum móxheševéhehevóhe. ²⁴ Naa néhe Naphtali móhnévėhevóhe hee'haho, móstšėheševéhehevóhe Jahzeel, Guni, Jezer, naa Shillem. ²⁵ Naa hénėhéóhe tsénėxhéstȧhese Bilhaheveno móhnésȯhtȯxėhevóhe. ²⁶ Naa Jacob tséstamȧhehoemetsėse hevo'ėstanemo naesóhtȯhnó'e naesohto (66) móhnėhestȯxėhevóhe tsévé'ȯhtsémaese. Hétsėhéóhe hee'haho tsévéstoemóvose móho'nóhno'oemevȯtse. ²⁷ Naa nėhe'še hénėhéóhe Egypt tséstano'oemetsėse Joseph, naa móhnéšėhevóhe hee'haho, naa taamááhe tséhnéehovėse Jacob, nésȯhtȯhnó'e móhnėhestȯxėhevóhe. ²⁸ Tséstaéšėto'sėho'eohtsévȯse Goshen, Jacob móstatsėheše­méahénotóhe Judahevaho tsésto'sėhéhotonȯse Josephevaho, "Naa nėstsėhétoo'e'óene komááhe nėstseésto'eohtsé­haene Goshen." ²⁹ Naa tséstanéstomónėse Joseph móstȧhóhnee­asetsėhetó'eohehéhe, móstȧhétoo'e'ovȯhevóhe heho. Naa nėhe'še tséstavóómȯse heho, mó'óeometanóotsėhéhe, móstaé'kotsé­vaenȯhevóhe heho, naa móhnenóveno'­a'xané'tovȯhevóhe. ³⁰ Heho móstsėhetaehevóhe, "Nétaéšetaomeévȧhósevóomȧtse naa nėhe'še hó'nėšenaéto." Tséstaéšeéna'xanévȯse Joseph móstaésto'eohtsėho­hevóhe hénėhéóhe Goshen. ³¹ Nėhe'še Joseph móhmȧhe­tsėhetȯhevóhe hevo'ėstanemo, "Hétsetseha nȧhtatsėheto tsémȧho'emanėstse, 'Ného'éehe naa navóohestoto ééšėho'eohtseo'o. ³² Ekȯsáehetanéveo'o, naa éno'ho'eotsėhovo hekȯsáemevóho naa máto hestotóamevóho, naa máto netao'o hová'éhe tséá'eno­mévȯtse," nȧhtȧhéto. ³³ Naa nėstsemȧheonóomaevo. Nėstse­nėstsėstóévo tséohkėhetotse'óhévóse. ³⁴ Naa éšėhó'ke­tsėhetóhéne, 'Tséma'xevéhoneveto, námȧhe­kȯsáehetanévéme. Tóoneeto navóohestonaneo'o móskȯsáehetanévėhevóhe,' hetóhéne tséma'xevéhonevėstse, naa nonohpa nėhéóhe nėstseénanaevo Gosheneveno, hénėhéóhe nėstsepévevo'ėstanéhévéme, nėstsetaomea'e'ševo'ėstanéhévéme. Tsé'tóhe Egyptians éohkėšénetamovo kȯsáehetanóho," móxhehéhe Joseph.

47

     ¹ Naa nėhe'še Joseph noho he'neho móstatšėheše­vé'ȯhtsémae­hevóhe tséstȧhéeestsėstovovȯse tséma'xevéhonevetsese. Joseph móstsėhetȯhevóhe, "Tséma'xevéhoneveto, ného'éehe naa tsé'tóhe tséhevésėsónetono ééšėho'eohtseo'o, énėxhé'ȯhtseo'o Canaan. Emȧheho'eeheo'o, éno'ho'eotsėhovo hekȯsáemevóho naa hestotóamevóho. Naa hétsetseha nėhéóhe éhoeo'o Goshen. ² Nea'háanevóhe tséhevésėsónetono." ³ "Naa néohketóneto­tse'óhéme?" móxhetaehevovóhe tséma'xevéhonevetsese. Móstšėheše­no'ėstovȯhevovóhe, "Tséma'xevéhoneveto, námȧhe­kȯsáe­hetanévéme. Tóoneeto navóohestonaneo'o móskȯsáe­hetanévėhevóhe. ⁴ Naa hétsėhéóhe náho'eehéme. Tséhnėxhé'ȯh­tsétse Canaan éovávoonėstove. Naa tsé'tóhe kȯsáne naa netao'o hováhne tósa'e éohkėsáa'évenó'tsėheo'o. Naa heá'ėháma hénėhéóhe náme'nėševo'ėstanéhévéme Goshen," móxhetȯhevovóhe. ⁵ Naa Joseph móstsėhetaehevóhe tséma'xevéhonevetsese, "Tséxho'ee­hévȯse eho naa ésėsono ⁶ tséstó'taomenėhesé­tsėstomévȯse hénėhéóhe éme'vo'ėstanéheveo'o, naa oha hénėhéóhe Goshen étó'tšėšetaeno'kepévėho'eve, nátanėhesétamoo'o hénėhéóhe éme'vo'ėstanéheveo'o. Naa monėstse hósėstse ésėsono tséohkepévotse'óhese, naa heá'ėháma éme'ȯhkeno'­ne'evávoomovo nakȯsaemo naa nȧhtotóamo," móxhetaehevóhe. ⁷ Naa nėhe'še Joseph móhmónė­ho'eotsėhohevóhe heho tséxhoetsėse tséma'xevéhonevetsese. Joseph móstsėhetȯhevóhe, "Tséma'xevéhoneveto, tsé'tóhe ného'ééhe, Jacob, éheševéhe." Naa nėhe'še Jacob móxháoenavomotȧhohevóhe néhe tséma'xe­véhonevetsese. ⁸ Naa nėhe'še móstsėhetaehevóhe, "Hóovéhe, nétatónėstȯheaénáma?" ⁹ "Naa tséma'xevéhoneveto, no'ka mȧhtóhtȯhnó'e na'nó'e (130) nátanėhestȯheaénáma. Ného'éehe naa namėšéme móxhehpėháa'éhahevóhe, oha móho'nóx­hótoanávevo'ėstanéhévévȯtse," móxhetȯhevóhe. ¹⁰ Naa Jacob tsésto'seévaasevȯse móxhósėháoenavomotȧhohevóhe. ¹¹ Naa Josephevaho mó'osáanemétaehenovóhe héne ho'e hénėhéóhe Goshen tsésto'sevo'ėstanéhévévȯse. ¹² Naa móhno'mȧhe­métaehenovóhe mésėhestȯtse.

Famine in Egypt

     ¹³ Naa nėhe'xóvéva móssó'mȧheameovávoonėstovėhanéhe nėhéóhe netao'o Egypt naa Canaan. Naa vo'ėstaneo'o mó'oseemae'éehótoanávetanȯhevóhe. ¹⁴ Naa netao'o Joseph tséhetaa'hovȯhto'tsėse mó'ȯhkėho'ėhéohtóvȧhenovóhe. Naa héne ma'kaata tsévé'šėho'ėhéohtóvávȯse Joseph mó'ȯhkeénanȯhéhe néhe tséma'xevéhonevetsese tsé'ȯhkėho'tsetsėse hema'kaatáeme. ¹⁵ Tsé'éšemá'sėhema'kaataamévȯse néhe vo'ėstaneo'o móhnėxhého'ėhótȯhevovóhe Josephevaho, móstsėhetȯhevovóhe, "Násáa'évȧhema'kaataaméhéme, heá'ėháma néme'nėšė­hósemétsemeno mésėhestȯtse komááhe nȧhtsėsáa'ávóónėhéme." ¹⁶ Naa móstsėhetaehevovóhe, "Naa nėstȧhohtóvotȧhtsémáne. Néhmétsėhéne nėstotóamevoo'o naa nėstȧhósemétatsénóvo pénȯheo'o." ¹⁷ Naa mó'osáanenėhešė­hohtóvotaehevovóhe. No'keaa'e móstanėhešemá'sė­hohtóvȧhenovóhe hestotóamevóho. ¹⁸ Móstaévȧhósėho'ėhé­ve'hoomȯhevovóhe Josephevaho tséstaéšeno'keaénoo'etse, móstsėhetȯhevovóhe, "Hová'éhe nésáa'évȧhohtóvotatséhénóvo. Nééšemȧheá'enoo'o nȧhtotóamaneo'o. Oha tséhnéehóvétse naa nȧhto'ane éhe'eotse. ¹⁹ Naa heá'ėháma néme'vé'šė­hohtóvatsénóvo mésėhestȯtse, komááhe nȧhtsėsáa'ávóónėhéme. Hétsėhéóhe nȧhta­momóonéhévéme, naa nȧhto'ane nėstseá'éna," móxhehevóhe néhe vo'ėstaneo'o. ²⁰ Naa nėhe'še tséma'xevé­honevėstse móstanėhešemȧheá'enȯhéhe héne ho'e netao'o Egypt. ²¹ Naa móstano'mȧhenėhešemomóoneá'enȯhevóhe. ²² Naa oha ma'heónėhetanóho móho'nóhno'momóoneá'enȯtse tsé'ȯhkevé'hotse'otȯse naa mó'ȯhkeno'eonénėxomevȯhevóhe. ²³ Naa Joseph móstsėhetȯhevóhe netao'o vo'ėstanóho, "Naa hétsetseha tsémȧho'emanėstse ééšemȧheá'éna netao'o Egypt. Nėstamétatsénóvo tséto'seénano'óhtomáse. ²⁴ Naa ma'ȯhkeo'eno'ése ohkėhetotáevánomáhéne nóhona, naa héne na'ėstse métȯhéne tsémȧho'emanėstse, naa tséhetaa'he'eotse mésėhéne naa máto énano'óhtomáhéne. Naa nonohpa nėstsemȧhetaéotsé'tánóvo." ²⁵ Naa móstsėhetaehevóhe, "Hahoo, névo'ėstanévėšemeno. Naa nȧhtamomóonéhévéme." ²⁶ Naa nėhe'še Joseph móstanėhešeéxanȯhéhe ho'emanestȯtse tsé'ȯhketo'semétóvȯse tséma'xevéhonevetsese hósėstse héne tséénano'óhtomévȯse.

The last days of Jacob

²⁷ Naa tséstaame'xóvetse Jacob naa hevo'ėstanemo móstaasėháoovȧhehevóhe, naa móstano'easėháestȯxėhevóhe. ²⁸ Jacob hénėhéóhe Egypt móhvo'ėstanéhevėhéhe mȧhtóhtȯhohtȧhnésȯhtȯhe-aa'e (17). ²⁹ Naa tséssáa'éšenaéése móstaonóomȯhevóhe Josephevaho. Móstsėhetȯhevóhe, "Mȧhnaéto hétsėhéóhe nėstsevé'eáhto'hohe Egypt, ³⁰ oha taévȧhóo'otséšeo'o tséxhéstȧhétse Canaan, tsé'áhto'hohévȯse navóohestoto, heva ného'éehe Isaac naa namėšeme Abraham naa tsévéstoemo Rachel." "Naa épéva'e, nȧhtanėhešéve," móxhetaehevóhe. ³¹ "Mónėstseoné'seómenėhešéve?" móxhešenėstsėstovȯhevóhe. "Naa héehe'e, nėstaévaoné'seómėhóo'otsehȧtse," móxhetaehevóhe. Jacob móstavé'šepévomóhtȧhéotsėhéhe, móstaasėháoenȧhéhe, "Hahoo," móxhešėháoena'tovȯhevóhe Ma'heóneva.

48

Jacob blesses Joseph's sons

¹ Tséstanenóve'xóvetse Joseph móstȧho'ėhéme'ėstomóhehéhe heho tséhešėhoháomóhtȧhetsėse. Naa nėhe'še móstȧhé­ve'hoomȯhevóhe. Móhvé'ȯhtsémaehevóhe hee'haho, Manasseh naa Ephraimevaho. ² Tséstȧho'ėhnévȯse mótȧhotoneváenėhéhe Jacob, "Nee'ha Joseph ného'ėhéve'hooma." Móstaéšėhó'ke­éše­tomȯhtoehéhe, móstamásetsėstovȯhevóhe. ³ Móstsėhetȯhevóhe Josephevaho, "Tótseha Ma'heo'o náxho'ėhota hénėhéóhe mȧhoéstóva Luz, tsé'ȯhkėhestóhetse, nėhéóhe Canaan. Nástsėheta, 'Nėstaoseepéve'tovȧtse. ⁴ Nėstsėháestȯhnóéhne, naa tóoneeto nevo'ėstanemo tsėháestȯxeo'o. Hé'tóhe ho'e nėstsetóonee­á'enánóvo," Nátšėhešėhotséovó'sema, 'Nėstsėháestȯhnóéhne, naa hénėhéóhe tsenėxhéstȧheo'o tóoneeto nevo'ėstanemo tsema'xemanȧho'oo'o.' Naa máto náno'tsėheta, "Hé'tóhe ho'e nėstseá'éna naa tóoneeto nevo'ėstanemo tsenȧha'enánóvo tséhe'éšeamevo'ėstanéhévȯse," náxheta Ma'heo'o. ⁵ "Nééšeáahtse'nésóéhne tséhmónėho'eohtsétse Egypt. Nȧhtsenėhesétamoo'o ta'se nátaomėhee'hahénoto tsé'tóhe nee'haho, Ephraim naa Manasseh. Naa mȧhnaéto hová'éhe tsevéseamȧhénóvo tséá'enomovo. ⁶ Naa mȧhvé'hósėhenésonėheto héne tsenȧha'enánóvo hová'éhe tséá'enomáse tsé'tóhe nee'haho naa tséhnéehóveto. ⁷ Hena'háanéhe ta'se tséxhésemonóehnéto nee'haho tséhvé'hoháeméhoto nėškevo Rachel. Náhméhaevésėstánóvémóne tséhvo'ėstanéhevetsėse heho. Nėhe'še náhne'ameehéme. Naa éxhovánee'e nėhéóhe Canaan, tséssáa'éšėho'eohtséhétse Bethlehemeveno. Hénėhéóhe a'e tsé'ameehétse nááhto'hohno," móxhehéhe. ⁸ Máto móxhósėhetȯhevóhe Josephevaho, "Neváaseo'o tsé'tóhe tsého'vé'hahtsese?" ^10a Móho'nó'ȯhkeévapévóó'ȯtse, móho'nóxhésenanovȯtse néhe tsévé'ȯhtsémaese Joseph. ⁹ "Ného'e, nae'haho. Tsėhéóhe éhestáotseo'o Egypt. Nánėhešepévo'eeha Ma'heo'o," móxhetaehevóhe. "Néstsėhe'otšėšenano, nȧhtȧháoenavomotȧhoo'o," móxhetȯhevóhe Josephevaho. ^10b A'e tséstȧho'néeotsé'too'ėse, mó'é'kotseváenȯhevóhe. ¹¹ Nėhe'še Jacob móstsėhetȯhevóhe Josephevaho, "Ná'ȯhkėhóovenėhešėtano náme'évatšėhe'šėhévóómo, hotȧhtse néévȧhósevóomȧtse, náno'vóomoo'o nee'haho. Ma'heo'o mónánėhešepévo'eéhaehéhe." ¹² Nėhe'še Joseph móstano'héveenáhnȯhevóhe hee'haho, naa hénėhéóhe mé'tó'e tséheta'éetsėse heho móstama'kėsta'é­oešenȧhéhe ho'eva. ¹³ Naa tséstaévaoháá'ėse móhne'évȧhóse­néehohevóhe hee'haho hénėhéóhe maeto tséheta'éetsėse heho. Tsétšėhe'kéhahétsese, Ephraimevaho, hénėhéóhe henamósésto móstanéehohevóhe Jacobevaho. Naa tséháa'éhahétsese Manassehevaho mé'tó'e o'xe móstanéehohevóhe. Naa nėhe'xóvéva móhnėhešėhéne'enóhehanéhe néhe tsénéé'ėstse mé'tó'e ó'xe henamósésto mó'ȯhkėhehpeamȧhehéhe hová'éhe. ^14a Naa oha tséssáa'éšeasėháóénáése Jacob móxhátȯxóvėhe'onáotsėhéhe. ¹⁷ Joseph tséstavóómȯse heho tséxhátȯxóvėhe'onáotsetsėse móho'nóhpévátsésto. Móstaonéseévanétȧhévėhe'oná'o'hohevóhe heho. ¹⁸ Móstsėhehéhe, "Ného'e, nénétȧhévo'eétahe. Tsé'tóhe henamósésto tsénéé'ėstse Ephraim étšėhe'kéhahe. Héne nėstsėhenamósėstóva néme'vé'šetáxėhe'oná'ó'tóvo mȧxháoenavomotaohtse." ¹⁹ Naa móho'nó'áahtoo'ėstse heho, móstsėhetaehevohe, "Tóséé'e nánėhešéve. Tséháa'éhaestse tseoseeháestȯxóho tóoneeto hevo'ėstanemo. Naa tsétšėhe'kéhaestse tsėhehpėháestȯxóho," móxhetȯhevóhe. ^14b Nėhe'še móhmónemȧheháoenavomotȧhohevóhe. ¹⁵ Móstšėhešėháoenȧhéhe, "Ma'heo'o, néameonó'eotšeše. Naa hétsetseha nétanėheše­véestomevȧtse tséheševéstȧhémeto hápó'e nėheše­ovóhnėhešétanó'tovóhéne Joseph hee'haho ¹⁶ naa tóoneeto hevo'ėstanémevóho tsėháestȯxóho." ²⁰ Nėhe'še Jacob móstsėhetȯhevóhe Josephevaho, "Naa ame'xóvéva tóoneeto navo'ėstanemo tsetsėhetȧhtseo'o, 'Nonámé'tó'e nétȧháoenavomo­tȧhahtsémáne komááhe nėstsenėhešepéve'toene Ma'heo'o hápó'e tséhešepévé'tóvȯse Ephraim naa Manassehevaho.' ²¹ Náéšeto'sė­hovánee'e, Ma'heo'o nėstseamevé'ȯhtsémáévo, naa nėstseévano'tšėhešėhóo'otsėhaevo Canaan tséxhéstȧhétse. ²² Naa tsé'tóhe ésėsono tséto'sėhetaa'nȧha'enomevȯse ho'e, tsėsáanėhe'xóvao'óhanéhetse tséto'sėhetaa'nȧha'enomo. Héne ho'e tséto'senȧha'enomo náxhó'tȧhnónóvo néhe Amorites, éméhae'á'enánóvo, éno'kepévoma'o'e, éno'hoéhoseve," móxhehéhe Jacob.

49

Jacob blesses his sons

¹ Nėhe'še Jacob móhmóheévamȯhevóhe hee'haho, móstsėhetȯhevóhe, ² "Néspéveáahtove. Nétao'se­mé'ėstoméva­tsénóvo tséhnonó'kevétováhése tséto'sėheso nevo'ėstané­hévėstó­vévo. ³ Reuben, néxhėstáotse tséhmónepévekȧsováahéhévéto. Nékánomėháa'éhahe naa máto néméhaeono'átamane, ⁴ naa oha nóhásėháma nétaometónėšéve, néovóhponeno'véámo tsévéstoemo (oha néhe móho'nóxheškėstse). ^5-7 Simeon naa Levi, néséestoés­tomó'héme, néohkenéšėháahétanóme. Néme'hévėseóematséme. Momáta'eotsésee'ėstse néohke­na'tómanéme. Néohkeovóhpone­no'ee'ėškóhtȧhnóvoo'o vé'ho'éotóao'o. Naa tséhvé'nėheše­vo'ėstanéhévése nėstaomenėhešéhahtséme: naa máto tóoneeto névo'ėstanémevoo'o totáhoesta tsėhoeo'o tséhvo'ėstanéhevetsėse navóohestoto tóoneeto. ⁸ Naa Judah, tsé'ȯhkea'eotsé'toneto néohkėhóseovónanova, héne nėstsevé'šeono'átamáá'e nevésėsono. ⁹ Naa tsé'ȯhkeéševé'­péveéxaneneto, néohkee'semé'emo'eéháá'e vo'ėstaneo'o. ^11-12 Naa tóoneeto nevo'ėstanemo hesto'eónévo tseohkeoseepévone'otse, tseootȧhómotse. ¹⁰ Naa tseno'mȧho'e­manéheveo'o. Tseáahtóheo'o. Tseohkema'xėho'hé­metseo'o. ¹³ Zebulun, tóoneeto nevo'ėstanemo tsevo'ėstanéheveo'o tóxeo'hé'e tséhmȧhóomoehatse, hánȧháóhe Sidon tsetȧho'vo'ėstanéheveo'o. Ma'xėsémonȯtse tseohkė­ho'óe'ónėstse. ¹⁴ Naa Issachar, hétsetseha hóvotse néohkėsáa­hešėtanóhe, ¹⁵ naa hó'ótóva nėstsevo'ėstanéheve tsé'osee­pévatamáno'e, naa néoseema'xėhotse'ohe. ^16a Dan, tóoneeto nevo'ėstanemo ¹⁷ ésáakánomėháestȯxéheo'o naa oha tsėhoháata­maaheo'o naa tseohkeno'ee'hahtóheo'o, ^16b tsėho'emanéheveo'o, tseohkeno'eonó'eotsėhovo hevóohestovevóho," móxhetȯhevóhe Jacob. ¹⁸ "Ma'heo'o, néxho'ėhévo'ėstanévėšemenoo'o," Jacob móxhešėháoenȧhéhe. ¹⁹ "Gad, šéenovávé'hó'e nėstsea'eotsé'tóó'e, naa nėstseovánanoo'o naa nėstseévano'easevo'e'e'ovoo'o. ²⁰ Asher, nėsto'eo'o tseohkeoseepévóné'o. Tséháoovȧhese tseohkėho'ėhé­ohtóvánóvo. ²¹ Naphtali, nėstsetaomeó'tȯsétáno, nenésoneho tsemomó'onȧheo'o. ²² Naa Joseph, tóoneeto nevo'ėstanemo tsėháestȯxeo'o. ²³ Néméhaea'eotsé'tóne, nékánomeamė­hávėsévo'eéháne, ^24-25 nésáanéhnetametanóhe. Néó'tȯsétáno. Nénėšeamene'étamenȯtse Ma'heo'o. Néoseepévevéstȧhema. Ehoháatamaahe Ma'heo'o. Éohkevéstȧhémȯsáne. Éohkevovóhnėhe­šés­tómáne. Tseno'pévoo'koho nonohpa nėsto'eo'o tseoseepévóné'o naa nėstseno'ma'xėhestotóame. ²⁶ Ma'heo'o néohkepéve­vovóhnėhešeha, naa nėstsetó'nėše­nėheše­ame­pévo'eeha. Naa nėstseno'péve­ameohtséhoo'o tsé'tóhe nevésėsono. ²⁷ Benjamin, nevo'ėstanemo tsepévenótȧxéveo'o. Tseohkėhó'tȧhevao'o, naa tséhetaa'­nȧha'enomevȯse hová'éhe tseohketóxeméánóvo," Jacob móhnėhešeéestsėstovȯhevóhe hee'haho. ²⁸ Móhmȧhtóhtȯ­hóhtȧhnéšėhevóhe, naa néhe Israelites tséhestóhese móhnėx­héstȧhehevóhe hétsėhéóhe néhe Jacob hee'haho tséhestȯxetsėse.

Jacob's death

^29-32 Nėhe'še Jacob móstsėhetȯhevóhe hee'haho, "Náéšeto'sėhovánee'e. Taévȧtšėhešėhóo'otšėšéhéne Canaan. Hénėhéóhe vóxéva véseéstanéhéne tsé'éstanévȯse navóohestoto naa máto néhe tséméhaevéstoemo, Leah. Namėšéme Abraham móxhohtóvȧhéhe ho'e héne tséxho'tatse voxe, móhméhae'á'enȯhéhe na'ėstse hetane, Ephron mó'ȯhkėstóhehéhe, hénėhéóhe móxhéstȧhehéhe Hittites. Héne voxe Machpelah mó'ȯhkė­hestóhehanéhe a'e móxho'táhanéhe mȧhoestȯtse Mamre, mó'ȯhkėstóhehanéhe," móxhehéhe Jacob. ³³ Naa tséstaéšemá'se­mé'ėstomevȯse hee'haho netao'o, tséstaévȧhósėhánȯseovešėse móstanaeotsėhéhe. No'ka mȧhtóhtȯhnó'e névó'e nésȯhtoha (147) móhnėhestȯheaénamȧhéhe tséxhovánee'ėse.

50

     ¹ Tsé'éšenaeotsetsėse heho, Joseph móhno'a'xanéhenotóhe. ² Nėhe'še Joseph móstsėhetȯhevóhe néhe tséohke­ovóhnėhešéstomanétsese, "Sá'pévana ného'éehe." ³ Néhe Egyptians mó'ȯhkepévanȯhevovóhe tsénaétsese, névo'ee'ėše mó'ȯhkenėhe'xóvėhanetséhe. Naa má'sepévanóvosėstse na'nó'éé'ėše mó'ȯhkėsó'nėšeamenėšéševėhevóhe néhe Egyptians. ⁴ Naa tsé'éšemá'senėšéšévévȯse Joseph móstsėhetȯhevóhe néhe tséma'xevéhonevetsese hevéhonotse'ono, ⁵ "Tséssáa'éšenaéése ného'éehe nánėheta taévȧhóo'otšéšeo'o. Naa heá'ȧháma néme'tanėhešėhénėstsėstovovo tséma'xevéhonevėstse, komááhe náme'nėhešenétse'ova naa nȧhtsene'évȧho'eohtse, hetóhéne," móxhetȯhevóhe. ⁶ Naa néhe tséma'xevéhonevetsese móstšėhešeno'ėstóehevóhe, "Naa nȧhtanėhešenétse'ovo tsésto'seévȧhóo'otséóse heho." ^7-9 Móhmȧsóve'ȯhtsémaehevóho hoháesto vo'ėstanóho, néhe tséma'xevéhonevėstse háesto hestotse'ono móstavé'hahtsėhevóhe, naa máto háesto tsééšėhátaa'éhahetsese móhvé'hahtsėhevóhe, hópahpa nótȧxévé'hó'e móhno'vé'hahtsėhevóhe, naa néstȯxetsėse Joseph hevóohestoto, oha móhno'kėsétoehevóhe ka'ėškóneho naa hestotóamevóho máto móstanootȯhevóhe. Móhma'xe­vonėstȯxėhevóhe tsétȧhóosevé'ȯhtsémaese. ¹⁰ Tséstaéšėto'sė­ho'eohtsévȯse hénėhéóhe mȧhoéstóva Atad, móstavéehevóhe tsé'ȯhkėšéa'hametse pénȯheo'o. Naa hénėhéóhe éše'he tséstaohkėhéseta'ehnėse mó'ame'sevóhanéhe ó'he'e Jordan. Tséstaéševéévȯse móstȧhósemé'etanó'tovȯhevóhe Jacobevaho, naa nésȯhtȯhéé'ėše móxhósea'xaamėhevóhe. ¹¹ Naa néhe Canaanites hénėhéóhe tsévo'ėstanéhevese tséstavóomovȯse tséhma'xea'xaametsėse, móstsėhehevóhe, "Šéaa, tsé'tóhe Egyptians mó'ȯhkėháa'éšenėšéševėhevóhe." Abel-mizraim móxheše­véstȯhenovóhe, mó'ȯhkenėhestóhehanéhe Egyptians tséhma'xea'xaamévȯse. ^12-13 Naa nėhe'še Joseph naa hevésėsono móstȧho'héestanȯhevovóhe héhevóho hénėhéóhe vóxéva máto tsé'éstanetsėse hemėšemo naa heho hákó'e tótseha. Móstó'taenėhešévėhevóhe tséhetaevȯse héhevóho. ¹⁴ Naa nėhe'še Joseph naa néhe tsévé'ȯhtsémaese móstaévaasėtšėhešė­hóo'ȯhtsėhevóhe Egypt.

Joseph's pomise to his brothers

¹⁵ Nėhe'še Joseph he'neho móstsėhetȧhtsėhevóhe, "Hea'e Joseph néóhnetsėstóene. Hápó'e hea'e néto'seévatónėšé'toene tséhvé'hávėsévo'eéhótse, hétsetseha tsé'éšėhovánee'ėse tséhéhétse." ¹⁶ Móstȧhotonȯhevovóhe Josephevaho, "Tséssáa'éšenaéése tséhéhétse, ¹⁷ nátsėhetáéne, "Tsėhetóhéne Joseph, 'Vonetano'tȯtse ésėsono tsénėškánomė­hávėsévo'eé­hata'óse,'" éhevoo'o. "Naa hétsetseha nétataomenėstsėstóvatséme, heá'ėháma néme'vonetanó'ta tséxhávėsévo'eéhatsése. Naa náohkeno'háoena'tovone néhe Ma'heo'o tsé'ȯhkėháoena'tovose tséhéheto," móxhetȯhevovóhe Josephevaho. Naa tséstanéstomónėse Joseph mó'óeometanóotsėhéhe. ¹⁸ Naa nėhe'še móstataomė­ho'ėhéve'hoomaehevóhe he'neho. Móstama'kėsta'éoéšenȧhevóhe ho'eva, nėhe'še móstsėhetaehevóhe, "Ného'ėhénėhetatséme, nȧhtamomóonéhévéme." ¹⁹ Naa Joseph móstsėhetȯhevóhe, "Naa névé'héhpȯhetanóme, Ma'heo'o énéehove tsémȧhetšėhešeéxáno netao'o hová'éhe. ²⁰ Nėhe'xóvéva nékánomėhávėsévo'eéšéme, Ma'heo'o mónáhpéve'toehéhe komááhe tséto'sėheševéstȧhémóno vo'ėstaneo'o ma'aseovávoonėstove. ²¹ Naa névé'héhpȯhetanóme, nėstamȧhevovóhnėhešéhatséme." Héne móstaévavé'še­pévomóhtȧhé­otsėhenovóhe nehe he'neho.

Joseph's death

²² Móstanėševo'ėstanéhevėhevóhe hénėhéóhe Egypt Joseph, hevésėsono, naa hevo'ėstanémevóho. ²³ Joseph mó'éšė­héne'enovȯhevóhe hevéxaho, hee'haho Ephraim naa Manasseh henésonėhevóho, naa máto hevéxahevóho hee'haho. Machir móxheševéhehevóhe Manasseh hee'haho. Naa móhmȧheméhotȯhevóhe. ²⁴ Naa tséssáa'éšenaéése móstsėhetȯhevóhe hevóohestoto, "Náéšėto'sėhovánee'e. Ma'heo'o nėstseamenėhešeovóhnėhešéháévo naa hó'ótóva éšeeva nėstseévano'hóo'ȯhtséháévo tséxhéstȧhétse Canaan. Hénėhéóhe Ma'heo'o tséhvéstomóevose tséhéhéto Jacob, tséhemėšéméto Isaac, naa heho Abrahamevaho." ²⁵ Naa mato Joseph móstsėhetȯhevóhe he'neho, "Néhnėheševéstomeve, hó'ótóva ma'évatšėhešė­hóo'ȯhtsése Canaan taévano'hóo'otšėšéhéne," móxhehéhe. ²⁶ Naa Joseph hénėhéóhe móhnaehéhe Egypt, no'ka mȧhtóhtȧhnó'e mȧhtohto (110) móhnėhestȯheaénamȧhéhe tséxhovánee'ėse. Máto móhnėhešepévėhóxe'anėhéhe heho Jacobevaho tséhešė­hóxe'anetsėse tséhnaetsėse naa mó'no'eéstanȯhevovóhe vé'hoéstóva.

Exodus (needs more revision)

1

     ¹ Naa tséstaame'xóvetse Joseph naa he'neho naa néhe hevo'ėstanémevóho tsétatsėhe'hese Egypt hénėhéóhe tséxhése­aseehevȯse Canaan. Mó'éšenaehevóhe. Naa oha tóoneeto hevo'ėstanémevóho Israelites tséohkėhestóhese móhma'xe­vonėstóehnėhevóhe. Naa nenóve'xóvéva móstama'xease­vonėstȯxėhevóhe Israelites nėhéóhe netao'o ho'eva Nėhpa'ósaného'eva móhmȧhevo'ėstanéhevėhevóhe naa móhno'hoháatamaahehevóhe. ^{2 3 4 5 6 7 8} Naa tséstaame'xove na'ėstse hetane hénėhéóhe tséhéstaestse Nėhpa'ósaného'eva móstamȧho'emanéhevėhéhe. Móho'nóxxae'éšėpévėhéne'enotsėstse Josephevaho, naa máto tséstaéenéstomónėstovetse. Móho'nó'éšė­héstaestse Josephevaho hénėhéóhe tséxhóna'ove­véhonevetsėse, naa néhe tséheševéstȧhémotsėse Nėhpa'ósanéhetanóho nėhéóhe tsé'ovávoonėstovetse. ⁹ Naa nėhéóhe tsé'tóhe tsémȧho'emané­hevėstse móstsėhetȯhevóhe hevéhonotse'ono, "Táaxa'e, tsé'tóhe Israelites éma'xevonėstȯxeo'o naa éoseehoháatamaaheo'o. ¹⁰ Naa nėstsene'onȧháxeomáxaeneo'o tsénėhpa'ósanéhetanévétse. Ma'tavé'easeméoxevaenȧhtséstovetse tseonȧháxevéstȧhéotsémovo hánȧháóhe o'xe naa nėstsenėh­véseméoxevaenaeneo'o. Naa nėhe'se tsetanovȯseasė­sóhpa'xeo'o hétsėhéóhe tséméhaehéstȧhévȯse nėsto'ane. ¹¹ Nómonėhe'še naa, ta'se nétao'seonéseasė­hoháóhtsétsévémáne tsésto'seonésėtó'hanotsėse tsema'xease­manȧha'ovȯse. Naa nėhe'še néhe Israelites móstamomóo­notse'onévėhevóhe. Naa néhe tsémȧho'emanėstse hestotse'ono móstanėhetȯhevovóhe hosėstse tséto'se­ne'evávoomaevose tsésto'sevé'šemétsėstómévȯse hoháotse'óhéstóva. Naa néhe Israelites móhma'xemanėstsėhenovótse neše mȧhoéstotȯtse, Pithom naa Rameses, mó'ȯhkėhestóhehanevótse. Hénėhéóhe hová'éhe tsésto'sėhovȯhto'tsėstse tséhnéehovėse néhe tsemȧho'emanėstse. ¹² Naa néhe Nėhpa'ósanéhetaneo'o tsénėšėhetóse­ame­nėševátamo'­eé­hóvȯse Israelites móstanėšė­hósema'xe­asemanȧha'ȧhevóhe. Naa nėhéóhe totáhóésta Nėhpa'ósaného'eva móhvo'ėstanéhevėhevóhe. Naa nėhe'še Nėhpa'ósanéhetaneo'o móstaohkee'hohevovóhe tsé'tóhe Israelites. ¹³ Naa tsé'tóhe Nėhpa'ósanéhetaneo'o móstaosee­mométsėstóvo'eéhohevovóhe tsé'tóhe Israelites, mó'ȯhkėhoháotse'ó­tȯhevovóhe. ¹⁴ Mó'ȯhkemétsėstómȯhevovóhe tsésto'semanėstóo­tȧháévȯse hová'éhe heva mȧheonȯtse naa hová'ehȯtse, naa héne mó'ȯhkeno'eame­no'eohtsėhenovóhe bricks tséhoháananetátsese, naa héne máto tséohkevé'šėhóna'oovȯse néhe bricks naa netao'o mó'ȯhkė­hoháotse'óhehevóhe. Móho'nóxxaetónėšenėševátamóvȯtse. Mó'ȯhkėhoháotse'ótȯhevovóhe. ¹⁵ Naa nėhe'še néhe tsémȧho'e­manėstse móstsėhetȯhevóhe neše he'óho, Shiphrah naa Puah, móxhėševéhehevóhe, néhe Israelite women taanéotsévosėstse, tsé'tóhe neše he'eo'o mó'ȯhketoonovȧhevóhe. ¹⁶ "Naa mȧxhósė­toonováse, mȧhvé'hestáotsėstse hetanéka'ėškóne, na'hóhéne! Naa mȧhvé'hestáotsėstse he'éka'ėškóne, tsenėšeametanéne!" Naa tsé'tóhe he'eo'o mó'ȯhkeáahtovȯhevovóhe Ma'heóneva. Naa nėhe'še móho'nó'áahtovovȯtse tsé'tóhe tsémȧho'emanétsese tséhetaevȯse. Móho'nó'ȯhkena'hovȯtse néhe hetanéka'ėškóneho. ¹⁷ Naa nėhe'še tsé'tóhe tsémȧho'emanėstse móstaévȧhóseonóomȯhevóhe tséohketoonovátsese. Naa móstama'xeomáta'tsėhetȯhevóhe, "Hénová'e tsésáahése'áahtovéhése? Mó-tsé'tóhe hetanéka'ėškóneho énėšeametanéneo'o? ^18 19 Naa nėhe'še móstsėhetȯhevovóhe, "Nooo, tséma'xene'tȧheto, tsé'tóhe Israelites he'eo'o naa tsé'tóhe Nėhpa'ósanéhe'eo'o éohkeonétȧhévėhenésonėheo'o. Tsé'tóhe Israelites éohkenéheanéotseo'o naa hó'ótóva éohkeéšeáahtse'­má'seanéotseo'o nátaohkemónėho'eohevone. Naa néhe tséohke­toonovase tsé'ȯhkevé'eáahtovovȯse Ma'heóneva, móspéve'toe­hevovóhe naa móstaamėhenésonėhehevóhe. ²⁰ Naa néhe Israelites móhnėšema'xė­hetósėhenésonėhehevóhe. ²¹ Naa néhe Israelites móhnėšema'xė­hetósemanȧha'ȯhevóhe. Naa mó'oseeno'­hoháatamaahehevóhe. ²² Naa nėhe'še néhe tsémȧho'emanėstse móstatsėheto'emaovȯhevóhe néhe hevo'ėstanemo, "Tatóxėhesta­nóhéne tsé'tóhe tsémónėhestáotsese hetanéka'ėškóneho! Naa nėhéóhe taohkėsé'a'hamóhéne o'hé'e, Nile, tséohkėhestohe, komááhe tsetamémėstaneo'o! Naa oha tsé'tóhe he'éka'ėškóneho tseohkenėšeametanéneo'o."

2

Moses is born

¹ Naa nėhéóhe nėhe'xóvéva na'ėstse hetane móxhéstȧhehéhe Levi hemanȧhéstóva. Móhvéstoemȯhevóhe he'óho, máto hénėhéóhe tséhéstȧhétsese. ² Naa móxhee'hahehevóhe. Naa tséstavóómȯse hee'haho néhe he'e, tséhešepévȧhetsėse, na'he éše'hóho mó'ame­nó'oe­tȯhevóhe. ³ Nėhe'še tséssáa'évatónėše­nó'oetoeese, móstamanėstsėhéhe hová'éhe tsésto'se­vé'hoetsėse. Móhvé'šemané­hanéhe hesėsevá­vónó'éva. Naa hé'tóhe mo'ȯhtáe­ahke móstama'xe­pȧhoenȯhéhe nėhéóhe netao'o "tar" komááhe tsésto'sėsáa'­ése'sevóhanéhetse. Naa nėhe'še móstaéstanȯhevóhe hee'haho hénėhéóhe. Nėhe'še móstȧsé'oenȯhevóhe hénėhéóhe tséhma'xetó'ėstó'o'etse mȧhpeva, hénėhéóhe tóxeo'hé'e, Nile River. ⁴ Naa néhe hemeho néhe mé'ėševȯtse vó'héé'ėse hénėhéóhe móhnéehéhe. Móhne'evávoomaehevóhe. ⁵ Naa néhe tsémȧho'e­manėstse hestónaho móstȧsé'hetoo'hamėhéhe hénėhéóhe o'hé'e. Naa néhe kȧse'éeheho tséstaéeametóxėhnévȯse hénėhéóhe tóxeo'hé'e néhe tsémȧho'emanėstse hestónaho móstavóohtȯhéhe hénová'étótsénėse hénėhéóhe móxhoéstȯhanetséhe mȧhpeva.

Nėhe'še mós­tsėhe­tȯ­hevóhe néhe kȧse'ée­heho hesto­tse'ono, "Há'tóhe néxhé­onovóénȯtse!" ⁶ Naa nėhe'še néhe tsémȧho'emanėstse hestónaho tsésta­ta'ta'e'ó'tsėse tsé'onóvoe­no­mevȯse hótȧhtse hénėhéóhe mé'ėševȯtse móxhoehéhe hotóma'e! Móxhetanévėhéhe. Naa móhnėšenáa'xaamėhéhe néhe kȧse'éehe móstanėševá­tamȯhevóhe. Móstsėhehéhe, "Nooo, tsé'tóhe mé'ėševȯtse mó-Hebrew-évėhéhe." ⁷ Naa nėhe'še néhe mé'ėševȯtse hemeho móhnėxho'eohehevóhe hénėhéóhe. Móstsėhetȯhevóhe néhe kȧse'éeheho, "Mó-na'ėstse tsé'tóhe nȧhtsenėxhéonóeoesemo Hebrew he'e tseohkenéno'sėhóho?" ⁸ "Naa héehe'e, néhnó'otšėšeha na'ėstse!" móxhetaehevóhe. Nėhe'še néhe hemeho móstataome­nó'oohé'tovamȯhevóhe heške. ⁹ Naa nėhe'še nėhéóhe tséstȧho'eoese o'hé'e, néhe tsémȧho'emanėstse hestónaho móstsėhetaehevóhe, "Tsé'tóhe tȧhestaneha mé'ėševȯtse naa ohkevá'nenéno'sėhoo'o! Naa nėstano'eonénėxomevȧtse." Naa nėhe'še móstȧhóo'ȯhtsėhohevóhe, mó'ȯhkenéno'sėhohevóhe. ¹⁰ Naa nėhe'še tséstanenóve'xóvetse, néhe hetanéka'ėškóne tséstaéšėháa'éhaestse, heške móstatsėhe'o­tsėhaehevóhe hénėhéóhe néhe tsémȧho'emanétsese hestónaho tséxhoetsėse. Naa móstamonóehné'toehevóhe. Móstsėhehéhe, "Naa tsé'tóhe náonóvóéno hétsėhéóhe mȧhpeva, naa Moses tsetȧheševehe, Ȯhtonóvóénėstse, móxhešetsėhésevéhehéhe.

Moses flees to Midian

     ¹¹ Naa no'ka éšeeva Moses tséstaéšeéšee'ėse móstȧhé­ve'hoo­mȯhevóhe taamááhe hevo'ėstanemo, Hebrews. Naa mósta­vóohtȯhéhe tséhešė­hoháotse'óhetsėse. Máto móstano'­vóomȯhe­vóhe néhe na'ėstse Nėhpa'ósané­hetanóho móhne'e­nésėhohevóhe néhe na'ėstse Hebrew hetanóho, taamááhe hevo'ėstanemo. ¹² Naa nėhe'še móstané­ma'ó'­tsėhetó­eotsėhéhe hénėhéóhe netao'o, hováneehóho móho'­nós­ta­vóómȯtse. Naa nėhe'še tsé'tóhe mósta­ne'to'é­na'xé­vaenȯhevóhe Nėhpa'ó­sané­hetanóho. Naa móstanó'oet­ȯhevóhe tósa'e tséxheséovó'­oma'ó'etse. ¹³ Naa tsésta­vóona'­otse móstaévȧ­hósetsėhe­'ȯhtsėhéhe hevo'ėsta­nemo tséx­hoetsėse. Naa hotȧhtse móstavóomȯhevóhe néhe neše hetanóho, móstaameméotȧhtsėhevóhe, Hebrew hetanóho. Móstsėhe­tȯhevóhe néhe na'ėstse hetanóho tséhávėsévo'eétȧhétsese, "Névé'ne'enésého tsé'tóhe taamááhe na'ėstse nevo'ėstane!" ¹⁴ Naa nėhe'še néhe hetanóho móstsėhetaehevóhe, "Naa névááhe tsénėhetáta'e tsésto'sėho'emaovése? Naa néváéso tséhnéehóvétse tséhávėsévo'eétaestse? Mó-máto nėstsenėhna'xévaene tséhešena'xéváénȯse néhe Nėhpa'ósanéhetane éšeeva?" Naa nėhe'še Moses móstae'tóhtȧhéotsėhéhe, móstšėhešetanóotsėhéhe, "Šeaa, heá'ėháma návóomáá'e naa heá'ȧháma nátaéšeno'mé'emáá'e tséhešévevo." ¹⁵ Naa nėhe'še tsémȧho'emanėstse tséstanéstomónėse Moses tséhešévėse, móstaoseeonésena'hohevóhe, oha Moses móstaéšeáahtse'e­asėsóhpa'xėhéhe. Naa nėhéóhe móstȧhévo'ėstané­hevėhéhe éše'he tséhne'ȯhkėhésemé'éhnėse, hénėhéóhe ho'eva Midian tséohkėhestóhetse. ¹⁶ Naa no'ka éšeeva hénėhéóhe tsénėšená­amónoo'ėse a'e vótȧheenone, ¹⁷ naa néhe na'ėstse ma'heónėhetane Jethro móxheševéhehéhe, móhnésȯhtȯxėhevóhe hestónaho, nėhéóhe móhvo'ėstanéhevėhevóhe Midian. Néhe hestónaho móhnėx­ho'óomanȯhevóhe. Móstaó'otómo'enetsėhenovótse hénėhéóhe tsé'ȯhkėhésemanetsėse néhe héhevóho hekȯsaemo. Naa nėhe'še hénėhéóhe néhe kȯsáne móstamanėhevóhe. Naa tsénėšenámanévȯse, naa hósėstse kȯsáevé'hó'e móhnėxho'eohtsėhohevovóhe hekȯsaemevóho. Naa móstaasevo'e'ovȯhevovóhe néhe kȧse'éeheho. (Naa nėhe'še) Moses móstanéhoveóeotsėhéhe naa móstȧhóone­vótȯhevóhe néhe kȧse'éeheho. Nėhe'še mósta­véstȧhémȯhevóhe, móstano'taomemanetȯhevóhe néhe kȯsáne. ¹⁸ Naa nėhe'še néhe kȧse'éeheho tséstaévȧho'ėhóo'ȯhtsévȯse, héhevóhe móstsėhetae­hevovóhe, "Šeaa, mónééšeáahtse'eévȧ­ho'eénėhémanȯho'haméme hétsetseha!" ¹⁹ Naa nėhe'še móstsėhetȯhevovóhe, "Naa hénėhéóhe Nėhpa'ósanéhetane éhoo'e nėhéóhe vótȧhéénóne. Naa néhe kȯsáehetaneo'o tsé'ȯhkeasevo'e'óétse, náhoonevótaene, naa náno'véstȧhémaene tséhmanȯho'hamévótse. ²⁰ Naa nėhe'še móstatsėhetȯhevóhe hestónaho, "Naa tósa'e hétsetseha éhoo'e? Mó-nėhéóhe ésó'eamónoo'e? Névé'nėšenootóvo hénėhéóhe! Tȧhémo'ota!" ²¹ Naa tséstaéšeéne'hanávȯse Jethro móstatsėhe­tȯhevóhe Mosesevaho, "Naa heá'ėháme hétsėhéóhe néme'nėšėhoo'e. Naa néme'vésėstanovéméme. Naa Moses móstsėhehéhe, "Naa épéva'e." Naa nėhe'še móstaéše­nenóve'xóvėhanetséhe, tséstaéše­vésėstanovȯse, Jethrohevaho móstamétaehénotóhe na'ėstse hestónaho tsésto'sevéstóémȯse, Zipporah, mó'ȯhkėhestóhehevóhe. ²² Naa nėhe'še nenóve'xóvéva móstȧhee'hahehevóhe. Naa tséxhestáotsetsėse, Moses móstsėhehéhe, "Naa hétsėhéóhe nánótseve, tsėhéóhe násáahéstȧhéhe. Naa tsé'tóhe nae'ha nȧhtšėheševého Gershom, Nótse, móxhešetsėhésevéhehéhe." ²³ Naa nėhe'še móstaosee'éšėháestȯhnó'eaénoo'éhanéhe, hénėhéóhe tsémȧho'emanėstse Nėhpa'ósaného'eva, móhnaehéhe. Naa néhe Israelites móhnėšeametotóxėstȯhenovóhe tséhešė­hoháe­momóonéhévévȯse. Naa móxxaenėše­omómoena'tovȯhevovóhe Ma'heóneva. Móhnėhetȯhevovóhe, "Néhvéstȧhémemeno!" ²⁴ Naa Ma'heo'o móhnéstovȯhevóhe, naa móstamé'etanóotsé'tȯhéhe tséheševéstomevotsėse néhe tósa'e tséxhéstȧhévȯse Abrahamevaho, naa Isaacevaho, naa Jacobevaho. ²⁵ Naa móstano'vóohtȯhéhe tséhešėhoháehávėsévemomóonéhevetsėse, naa móstanėševátamȯhevóhe.

3

God Speaks to Moses At the Burning Bush

¹ Naa nėhe'še móstanenóve'xóvėhanéhe Moses móhnėšenáne'evá­voomȯhevóhe néhe hemėšemo hekȯsaemo. Tsé'tóhe kȯsáne móstatsėhe'otséhohevóhe hákó'e vone'še móstaamė­sóhpeohtsé­hohevóhe tséxhoéhosévetse hénėhéóhe móstaame­tsėhe'ȯhtsėhéhe éše'he tséstaohkėhéseta'ehnėse. Naa nėhe'še nėhéóhe móstȧho'e­ohtsėhevóhe na'ėstse hoéhoseva, Sinai mó'ȯhkėstó­hehanetséhe, tósa'e nėhéóhe Ma'heo'o tsé'ȯhkėháoena'toese. ² Naa hénėhéóhe Ma'heo'o Tséne'tȧhétsese Ma'heónėhotse'ono móxho'eohé­toehevóhe móhma'xeéxo'ȧséhanetséhe tséheškóvone'otse. Naa Moses móstano'vóohtȯhéhe, héne heškó­vó'ėstse tséssáa­vona'ȧsé­otséhanéhetse. ³ Moses mós­tšėheše­tanóo­tsėhéhe, "Šéaa, hé'tóhe éxae'­otoéso! Hé'tóhe heškó­vó'ėstse ésáa­vonȧho'tá­hanehȯtse. Táaxa'e tȧháóhe o'xe nátatsėhe'ohtse komááhe nȧhta­péve­vé'hóóhta." ⁴ Naa nėhe'še Ma'heo'o tséstȧhéne'eno néhe Moses a'e kahkėse tséhne'asė­ho'eohtsėse, móstatsėhetȯhevóhe, móstȧhéseéestsėstovȯhevóhe hénėhéóhe tsé'éxo'ȧsetse héne heškóvó'ėstse, móstsėhehéhe, "Moses, Moses!" Naa nėhe'še móstatsėhetȯhevóhe, "Hénová'éto?" ⁵ Naa nėhe'še Ma'heo'o móstsėhetaehevóhe, "A'e kahkėse nėstsevé'ho'ehne! Né'tó'ėstse, tsėhéóhe nétáxeóó'e ho'eva Ma'heo'o tsého'eohé'­továta'e. ⁶ Tséhnėxhéstȧheto nánéehove nea'háanevóhe tséxháoena'­tovóvose, Abraham naa Isaac naa Jacob, tséhema'heó­nėha­mé'tovóvose." Nėhe'še Mostanėhpéne'o'­hahtsėhéhe tséxhomá'xe­e'sevé'hóómȯse Ma'heóneva. ⁷ Nėhe'še Ma'heóneva móstsėhetae­hevóhe, "Náhéne'ena tsé'tóhe navo'ėstanemo tséhešėhoháe­hávėséve'tȯhévȯse naa máto tséhešeéhévȯse hénėhéóhe Nėhpa'ósaného'eva. Nánéstovoo'o tsé'ȯhkemomóena'too'évȯse naa nátsėhetáá'e, 'Névéstȧheme! Néhvo'ėstanéveše tsé'tóhe hetaneo'o náohkėhoháo'emaóeneo'o tséhvé'momóónéhévétse. Námȧhe­héne'ena tséhetaa'­mométsėstóvetanóvȯse naa hétsetseha náhésėho'eanȯhehé­vo'ėstanévėhoo'o tsésto'seévȧhóeotsėhono hétsėhéóhe Nėhpa'ósaného'eva. Naa tsésto'seévatsėhe'otsėhono hénėhéóhe ho'eva Canaan tséohkėhenove hénėhéóhe netao'o ho'e épéveénano'ého'eve. Hénėhéóhe heováestse heševo'ėstaneo'o évo'ėstanéheveo'o. Naa tsé'tóhe étsėhestóheo'o Canaanites, Hittites, Amorites, Perizzites, Hivites, naa Jebusites. Naa hétsetseha nétȧhósenėhetȧtse, tséhešenéstovono tsé'tóhe navo'ėstanemo tsé'omómóena'too'évȯse, naa náhéne'ena tsé'tóhe Nėhpa'ósané­hetanóho tséhešemométsėstóvo'eéháévȯse. ^8 9 10 Naa hétsetseha nénėhesétamȧtse, nátanėhešemoné'tovȧtse. Tsé'tóhe tsémȧho'e­manėstse Nėhpa'ósaného'eva tȧhéve'hoomeha, naa tsėhetoo'o, 'Enananenano tsé'tóhe navo'ėstanemo komááhe nȧhtaéva­aseohtsé­hoo'o hétsėhéóhe Nėhpa'ósaného'eva (Egypt). ¹¹ Naa Moses móstsėhetȯhevóhe Ma'heóneva, "Šéaa! Násáaxae­hová'ėhévéhe, naa máto nátónėšėhéve'hoomóhe tsé'tóhe tsémȧho'emanėstse, naa máto tsésto'seévaaseohtséhóno tsé'tóhe vo'ėstaneo'o hétsėhéóhe Nėhpa'ósaného'eva." ¹² Naa nėhe'še móstsėhetaehevóhe, "Naa nėstavé'ȯhtsemȧtse. Nėstsevé'še­tšėhešėhéne'ena tséhešeméa'­továtse tsé'tóhe máhne'éšeévaase­ohtséhóse navo'ėstanemo Nėhpa'ósaného'eva, nénéehove naa néhe vo'ėstaneo'o tsévé'ȯhtsé­mata'ose hétsėhéóhe nėstsėhósė­háoena'tovéme hétsėhéóhe hoéhoseva. ¹³ Nėhe'še Moses móstsėhetȯhevóhe Ma'heóneva, "Naa tsé'tóhe ma'tȧhéve'hoomono nevo'ėstanemo, naa ma'tatsėhetono, "Tsé'tóhe Ma'heo'o tséháoena'tovóvose tséxhéstȧhése nea'háanéhe náho'méa'tova." Naa nėhe'še nȧhtsetsėhetáá'e, "Naa étónėševéhe tsé'tóhe, naa nȧhtseóxȯhetoo'o?" ¹⁴ Naa nėhe'še móstsėhetaehevóhe, "Tsėhetóóno, 'Nánéehove tsénéehovėstse hetóóno néhe navo'ėsta­nemo. Naa nea'háanéhe tsėhéóhe tsého'méá'tóó'ėstse. Naa no'tsėhetóóno, "Ma'heo'o Tséne'taestse nea'háanéhe tséháoena'to­vó­vose nėhéóhe tséhnėxhéstȧhése tséhema'heónėhamé'tovóvose Abraham, Isaac, naa Jacob. Nea'háanéhe hétsėhéóhe tsého'méá'­tóó'ėstse. Nánéehove Tséhnéehóvéto, náheševéhe. Naa tóséé'e nȧhtsenėheševéhe. ^15 16 Naa néhe tóoneeto nevo'ėstaneo'o hétsetseha nėstseohkenėheševéháá'e. Naa nenáase naa tsé'tóhe navo'ėstanemo Isrealites tséhátaa'éhahese móheévamenoho, naa nėhe'še tsėhetóóno, 'Ma'heo'o Tséne'taestse nėhéóhe tséxhéstȧhése tséohkėháoena'tovóvose naa máto tséhema'heónėhamé'toese Abraham, Isaac, naa Jacobevaho, hétsėhéóhe náho'eohé'tova. Nátsėheta, 'He'ama nánėxhé'óhtse tsėhéóhe náho'eanȯheóhtse, naa nátaéševóóhta netao'o hová'éhe hé'tóhe tséhešenėševá­tamo'eéhaese tsé'tóhe Nėhpa'ósanétaneo'o. Naa hétsetseha nétavéstomévatséme tsé'tóhe navo'ėstanemo Tsémonéstovese (Israelites) nȧhtsene'évaaseohtséhoo'o hétsėhéóhe Nėhpa'ósaného'eva tséhnėševátamo'eéhévȯse naa nėstatsėhe'otsėhatséme hétsėhéóhe ho'eva tósa'e tsé'oseepéva'e hová'éhe tséohkėhóné'o. Hénėhéóhe ééšemaevo'ėstanéheveo'o heováestse heševo'ėstaneo'o. Eohketsėhestóheo'o Canaanites, Hittites, Amorites, Perizzites, Hivites, naa Jebusites, nėhetóóno néhe," éhevoo'o Ma'heo'o. Néhe vo'ėstaneo'o nėstseáahtóó'e, naa tatšėheše­vé'ȯhtsémóóno néhe tséhátaa'éhahese hénėhéóhe hénėhéóhe tséhoo'ėstse néhe tsémȧho'emanėstse Nėhpa'ósané­ho'eva naa tsėhetóhéne, "Tsémȧho'emaneto, Ma'heo'o Tséno'kene'taestse tsé'tóhe tsé-Hebrew-hévétse (Tsémoné'tóétse Ma'heo'o) tséhema'heónėhamétse naa tséohkėháoena'tovótse náho'ėhótaene. Naa hétsetseha ne'énanovemeno tsėhéóhe nȧhtatsėhe'ȯhtséme tóhtóó'e tsésto'sėhéháóénátse naa máto hová'éhe tsésto'seénanomátse tséhnéehovėse nama'heónėhamáne na'héé'ėše tsetanėhe'xove tsétȧho'xóveohtsétse. ^17 18 19 Naa náhéne'enovo néhe tsémȧho'emanėstse Nėhpa'ósaného'eva nėstsėsáa'énaehevo. Naa nȧhtamétsėstoóesemo. ²⁰ Nȧhtȧhotse'ohta nȧhtoháatamaahestȯtse naa néhe nȧhtamétsėstómoo'o Nėhpa'ósanétaneo'o naa nȧhtavóo'sėhónone hová'éhe tséhoháa­tamano'etse hénėhéóhe hesto'evo. Naa nėhe'še nėhe'xóvéva néhe tsémȧho'emanėstse nėstseénanáévo. ²¹ Naa ma'tamomé­tsėstóvo'eéhóno Nėhpa'ósanétaneo'o nėstseosee­ono'átamaevoo'o tsésto'seaseohtsévóse nėstsemétaenovo hová'ehȯtse. ²² Naa tsé'tóhe Tséhetaa'monéstovese (tséhetaa'-Israelites-évévȯse) he'eo'o éme'héve'hoomóho tsé'tóhe Nėhpa'ósané­he'óho nėhéóhe a'e tsémaevo'ėstanéhevetsese. Naa nóhásȯháma vo'ėstanóho nėhéóhe máto tséhoétsese hemȧheóne­vótse naa éme'véestomevónovȯtse hone'óonȯtse naa hová'éhe tséhetaa'péva'etse tséto'sėhone'o­mévȯse heva vo'ótanȯtse naa máto héva hóseestȯtse naa máto hóhonȯtse tsévé'šemanétsee'ėstse véhonema'kaataeva naa vó'komema'kaataeva. Naa hé'tóhe hóne'ó'sėhóhéne nee'hahevoo'o naa nėstónȧhevoo'o. Naa nėstsenėhešeamȧhénovȯtse tsé'tóhe Nėhpa'ósanétaneo'o tséhetaa'eá'enomévȯse tsépéva'etse," móxhetaehevóhe Ma'heóneva Moses.

4

¹ Naa nėhe'še Moses móstsėhetȯhevóhe, "Ma'heo'o, nevo'ėstanemo nésáa'oné'seómȧhahtóeheo'o, násáa'áahtóeheo'o, nȧhtsetsėhetáá'e, "Hee, Ma'heo'o, móho'nó'oné'seómėho'eohé'továta'e," nává'nenėhešeoo'hetano. ² Naa nėhe'še móstsėhetaehevóhe Ma'heóneva, "Naa hénová'e héne tsétoenomo?" "Naa nȧhtó'kótóhe," móxhetȯhevóhe. ³ Naa nėhe'še móstsėhetaehevóhe, "Óehahtsėstse (hénėhéóhe ho'eva)! Nėhe'še Moses tséstanėhešeóehahtsėse, móstȧšé'šenovotsé­veotsé­hanetséhe. Moses móstaase­ka'a'xé'­tovȯhevóhe. ⁴ "Mó'évȧhósetsėhetaehevóhe, "Heseváeneha hestsevá'xéva!" Moses tséstaanȯheheseváénȯse, móstaévȧ­hetó'kȯhtȯhéneveotséhanetséhe. ⁵ Naa nėhe'še Ma'heóneva móstsėhetaehevóhe, "Ma'tȧho'héve'hoomóse navo'ėstanemo hósenėheto'eétȧheo'o! Nėstsevóo'sėhónóvo néhe navo'ėstanemo Tsémónestovese tséhešenéehóvevo néhe Ma'heo'o tóoneeto hevo'ėstanémevóho tséohkėháoena'tovóvose néhe hema'heónė­hamevóho, Abraham naa Isaac naa Jacob, tséheše­oné'seómė­ho'eohé'továtse. ⁶ Táaxa'e naa hénėhéóhe ésėhe'onáotsėstse neéstse'henova!" Tséstaésėhe'onáotsėse, naa tséhne'évȧ­hóehe'onáotsėse, móhma'xėhemanóhanetséhe he'ahtse. ⁷ Naa nėhe'še Ma'heóneva móxhósetsėhetaehevóhe, "Naa évȧhóseésė­he'onáotsėstse hénėhéóhe neéstse'henova!" Móstaévȧhóse­ésė­he'onáotsėhéhe naa nėhe'še tséhne'évȧhóe­he'onáotsėse, mó'évapéveotséhanetséhe. ⁸ Naa nėhe'še móxhósetsėhetȯhevóhe Mosesevaho, "Tsé'tóhe navo'ėstanemo mȧssáavé'eoné'seó­mȧhahtáhévȯtse, hé'tóhe ma'éševóohtomévȯtse tséhešema'heóne­éxo'eétȧhéoohevo, naa nėhe'še tseonȧháxe­oné'xeómȧhahtao'o hé'tóhe ma'tȧhósevóohtomévȯtse, tséto'sėhósėhešévevo. Naa hé'tóhe nexa tséhma'heóno'eé­tȧhéoohevo, mȧssáavé'tónėšė­vé'šėhóseoné'seómȧhahtáhévȯtse, naa mȧssáavé'eáahtóvata'óhése, nóohomeo'o hósėstse mahpe o'hé'e Nile tséhestohe naa nėhéóhe ho'eva hée'ó'tseo'o! Naa hé'tóhe mahpe tsema'éveotse." ⁹ Naa nėhe'še Moses móstsėhetȯhevóhe, "Ma'heo'o, névé'méa'tove naa máto névé'nėhesétame! Ta'se náohkėsáa­péveéestséhe. Naa hétsetseha hámó'ȯhtse tsé'ameéestsėstoveto násáaxaepéveéestséhe. Náhávėséve­éestséstove, náohkėhe'keéestse, naa máto náohkeóe'tovenestse." ^10 11 Nėhe'še Ma'heóneva móstsėhetaehevóhe, "Névé'nėheve! Nánéehove Ma'heo'o, tséohkėhéseéestsénove tsémanestsėse. Naa máto nánéehove tséonéahtámanėstómánėstse, naa máto nánéehove tséohkevóosané'sėhánėstse, naa máto tséohkeó'o'enėstovetse. Naa táanáasėstse! Nėstavéstȧhemȧtse tsésto'seéestseto. Naa nėstamé'ėstomevȧtse tséto'sėheto." ¹² Naa nėhe'še Moses móstȧhósetsėhetȯhevóhe, "Ma'heo'o, névé'nėhesé­tame, névé'tšėhešeméa'tove, vo'ėstane tsénétaestse éme'taméa'­tohe!" ¹³ Nėhe'še Ma'heo'o móstaomáta'etanóotsé'tovȯhevóhe Mosesevaho. Móstsėhetȯhevóhe, "Naa néhe tséhe'néheto Aaron hénėhéóhe tséhéstaestse Levites éohkepéveéestse, naa éhéne'ena tséohkėhešepéveéestséstovetse. Naa hétsetseha tséstsėhe'xóveo­tsetse hétsėhéóhe éne'ametsėhe'ohtse néne'amėhéve'hoome. Naa nėstseoseepévetano mȧhvóomáta'e. Nėstsepévemásetsėstova. ^14 15 Naa taévanéšetsėhe'ȯhtséhéne hétsėhéóhe Nėhpa'ósaného'eva. Hénėhéóhe nėstseéestsėstova naa nėstsemé'ėstomevo tséto'sėheese. Hénėhéóhe nėstseéestsėstomótaha. Naa nėstanéševéstȧhématséme tsésto'seéestsése. Naa nėstamé'ėstomévatséme tséto'sėhešévése. ^16 17 Naa hé'tóhe nėstó'kȯhtóhe tano'eohtsėstse! Néto'sevé'šema'heóno'eétahe.

Moses returns to Egypt

¹⁸ Naa nėhe'še Moses móstȧhéve'hoomȯhevóhe hemėšemo Jethrohevaho naa móstsėhetȯhevóhe, "Táaxa'e naa, ne'évaénánėstse nȧhtseévatsėhe'ohtse Nėhpa'ósaného'eva. Navóohestoto hea'e ésó'eonȧháxevo'ėstanéheveo'o hénėhéóhe." Naa néhe hemėšemo móstsėhetaehevóhe, "Naa épéva'e. Taévapévėhóo'ȯhtseo'o!"

20

The Ten Commandments

     ³ Ma'heo'o nétsėhetaene, "Oha no'kėháoena'tove! ⁴ Névé'háóéná'tánóvo nóhásėháma hová'éhe, naa máto névé'hema'heónėhaménóvo, oha tséhnéehóvéto! ⁷ Névé'vé'šė­hávėsévo'anénóvo navéhestȯtse! ⁸ Ono'átsėstome mȧhma'heóneéšeeve. Ohkėhosotómoo'e nėhe'xóvéva. ¹² Ono'átama éhevoo'o naa nėškevoo'o nonohpa nėstsėháa'éševo'ėstanéhévéme hétsėhéno ho'eva tsémétatsése. ¹³ Nėstsevé'ne'to'éna'hanéme. ¹⁴ Nėstsevé'nooseoe'kėhénovoo'o tsévéstoemósee'e. ¹⁵ Nėstsevé'nomáhtséme. ¹⁶ Nėstsevé'eaéstomėho'é'etovo vo'ėstane. ¹⁷ Nėstsevé'ee'hanósetanóme.  

34

     ⁸ Moses tséstamá'ėsta'éoešėse ho'eva, móstšėhešėháoenȧhéhe, ⁹ "Ma'heo'o, mȧhvé'pévatamemenoto, néhvé'ȯhtsémemenoo'o! Néohkėsáaméhae'áahtóvatséhéme, naa oha hétsetseha ne'évaasėtanomevemenoo'o nȧhtávėsévo'eétȧhéstonane! Naa mónėstsenėhno'henésonėhe'tovemeno?"

1 Kings

18

Elijah and the prophets of Baal

 

Introduction 

     Hákó'e évaveto hénėhéóhe Israel tsé'ȯhkėhenove vo'ėstaneo'o móhnėhešeovéstomóhehevohe oha tséhešeno'kȧhetsėse Ma'heóneva. Naa hósėstse mó'ȯhkėháoena'tovȯhevovóhe tsénétȧhétsese ma'heono, Baal mó'ȯhkėhestóhehevóhe. Nėhe'še Ma'heo'o mó'ȯhke­nėheše­tanȯhéhe, "Oha náme'ȯhkehó'keévȧhósėháóéná'tóó'e.

    ¹ Nėhe'še Ma'heo'o móstanėhešeéxanȯhéhe na'heáá'e móho'nós­to'sėhoo'kȯhotse. Hová'éhe móho'nóxhóné'o. Na'ėstse hetane Elijah mó'ȯhkėhestóhehéhe, móhma'heónėhóo'xeváhevėhéhe. Mó'ȯhketó'­tšėše­éenėhešévėhéhe tséévėhetaa'ėse Ma'heóneva. ² Tséstaéše­na'heaénoo'etse móstȧhéve'hoomȯhevóhe tséma'xevéhonevetsese hénėheóhe Israel, Ahab mó'ȯhkėhestóhehéhe. ¹⁹ Elijah móstsėhe­tȯhevóhe, "Nėhešenano nevo'ėstanemo, "Tsetatsėhe'ȯhtseo'o Hoéhose Carmel tséxhestohe. Tseno'vé'hahtseo'o néhe ma'heónevé'hó'e hápó'e tséohkėháoena'tovóvose hema'heónamevóho Baalhevaho, névó'e hóhtȯhnóhónó'e (450) móhnėhestȯxėhevóhe. Nėhe'še néhe tséma'xevéhonevėstse móstaosáanenėhešévėhéhe tséhetaa'ėse Elijahevaho. ²⁰ Tséstaéšė­ho'eohtsévȯse ²¹ Elijah móstšėheše­nėstsėstovȯhevóhe néhe vo'ėstanóho, "Tóne'še néto'seévȧhóseasė­háoena'tovovo Ma'heo'o? Naa mȧhvé'eoné'seómema'heónatamóse, háoena'tova! Naa máto héva tsé'tóhe Baal mȧhvé'ma'heónatamóse háoena'tova!" móxhetȯhevóhe. Néhe vo'ėstanóho móho'nóh­no'ėstoo'ėstse. ²² Elijah móxhósė­tsėhetȯhevóhe, "Évanéhe'ome tséhešeovéstomónése tsé'ȯhkėhešėháoenȧhtove. Náohkėsó'­no'ke­ma'heónėhóo'xevoto nama'heóname. Naa tsé'tóhe tsénétȧhéve­ma'heónetanose éma'xevonėstȯxeo'o. ²³ Naa táaxa'e neše vé'ho'éotóao'o néstsėhe'otseha. Na'ėstse hestanóhéne naa na'ėstse nȧhtȧhestano. Naa na'hóhéne. Naa ma'éšemá'seéxanomáse hénėhéóhe tsé'ȯhkeéxo'ȧsénȧhnéstove táxeénanomáhéne héne ho'évohkȯtse hénėhéóhe tséxhóné'ta kȧhamȧxėstse. Naa oha nėstseéševé'tsé'hánóvo! Naa hápó'e náto'sėtó'taenėhešéve. ²⁴ Naa tsé'tóhe ma'heónevé'hó'e tsėháoena'tovovo hápó'e hema'heónamevóho Baalhevaho naa hápó'e náto'sėháóéná'tóvo nama'heóname. Nėstanėheševéestomevóneo'o nema'heónamaneo'o tseéxo'ȧsé'ó'tse. Naa héne ma'éxo'ȧsé'ó'tse tsevé'šėhéne'enohe tséhešeone'seómema'heónevėstse," móxhehéhe Elijah. ²⁶ Naa néhe vo'ėstaneo'o móspévatsėstȯhenovóhe tséhetsėse. Mó'osáaneasėháoenȧhevóhe. Móhma'xepe'pe'éstȧhevóhe. Móstanėšėháa'xóvėhanéhe, nonó'hónó'e mó'asetȧhpe'e'hahehevóhe. "Baal, néhno'ėstove!" móxhehevóhe. Móhno'­néma'ȯhomó'­he'tȯhe­novóhe héne tsépévanomevȯse. Naa hováneehóho móho'nóh­no'ėstóévȯtse. ²⁷ Tséstaéšėsétovoéstatse Elijah mó'asetotó'hose­mȯhevóhe, "Háahpe'e'hahe! Hea'e nema'heónamevo étaéóhtse, naa móhea'e énaóotse. Onésėšé'šema! Ma'xėhóse­tȧhpe'e'hahe!" Elijah móxhetȯhevóhe. ²⁸ Mó'osáane­ma'xené'evepe'pe'éstȧhevóhe. Móhno'eováne'ȯhestsėhevóhe ta'e tsé'éše­momé'aévenóohévȯse. Móstanėšėhetóse­ame­pe'pe'éstȧhevóhe naa móhno'­néma'ȯhomó'­hehevóhe ta'e tséstȧhetóevetse. Naa móho'nóstónėšeno'ėstóévȯtse hema'heónamevóho. ³⁰ Nėhe'še Elijah móxhósetsėhetȯhevóhe néhe vo'ėstanóho, "Nenáase! Néxhéve'hoome!" Elijah móstaasepévanȯhéhe tsésto'setáxeéxo'ȧsénáhnėse. (Tótseha móxho'táhanetséhe héne tsé'ȯhkeéxo'ȧsénȧhnéstove naa héne móstavovóeévapévanȯhéhe.) ³¹ Móhmóheeotsėhohevóhe mȧhtóhtȯhóhtȧhneše ho'honaa'o, néhe nonóna'ėstse ho'honáeo'o ta'se mósto'senéehóvėhevóhe Jacob hee'haho. (Tsé'tóhe Jacob nea'háanehe Israel tséheševéhaa'ėse Ma'heóneva.) Naa nėhe'še Elijah móstanéma'o'vósȯhehéhe. ³³ Móstatáxeénanȯhenótse kȧhamaxėstse hénėhéóhe ho'honáéva. Héne ho'évohkȯtse móstsėhetȧxȯhéhe. Nėhe'še móstatáxeénanȯhéhe héne ho'évohkȯtse hénėhéóhe kȧhamȧxėstse tséstotóovo'tatse. Móstsėhetȯhevóhe néhe vo'ėstanóho, "Néxhénoohome mahpe, hé'tóhe hotse'óhtomáhéne neve hemanȯhévetóhkonȯtse tséstó'tae­tótȧhpe'ó'enaa'ėstse! Naa táxėhéa'hahtséhéne héne mahpe hétsėhéóhe tséstotóovo'ta kȧhamaxėstse naa ho'évohkȯtse." Naa tséstaéše­nėhešévévȯse ³⁴ Elijah móxhósetsėhetȯhevóhe, "Néxhósėhénoohome naa hósetáxėhéa'hahtséhéne kȧhamȧxéhéva naa ho'évȯhkótséva." Naa nėhe'še tséstana'ha'ónetotse tséxhósenėhetaévȯse hotȧhtse mósta­mȧhe­he'kóo­va­o­tséhanevótse héne kȧhamaxėstse naa ho'é­vohkȯtse, naa máto móstanėše­péve­ó'otómoo­váotséhanéhe hénėhéóhe tséstaméhae­néma'o'vósȯhénėse. ³⁶ Tsésta­éše­má'ta­nenėse mó'éšėhetóevė­hanetséhe nėhe'xóvéva mó'ȯhkeasė­háoenȧhevóhe vo'ėstaneo'o. Naa hénėhéóhe a'e Elijah móstȧho'ėh­nėhéhe tsé'ȯhke­éxo'ȧsénȧhnésto­vetse. Mó'asė­háoenȧhéhe, "Ma'heo'o, Tséhema'heónė­hamé'toese Abraham, Isaac, naa Jacob, vóo'šėšenano tsé'tóhe vo'ėstaneo'o tséhešeno'ke­oné'seóme­ma'heóneveto, naa máto tseno'nėhešė­héne'enánóvo tséhešeoné'séomema'heónėhóo'xeváhévéto naa tséno'hešenėhešévéto tséheto'ȧheto. ³⁷ Naa néssá'no'estȯtse nȧhtáoenahtȯtse, komááhe tsetȧhéne'enánóvo tséhešeno'ke­ma'heóneveto naa héne nėstseévano'vé'še­asė­háoena'tóó'e!" móxhešėháoenȧhéhe. ³⁸ Nėhe'še Ma'heo'o móhne'anȯhe­éxo'ȧsé'o'­tsėhéhe. Hová'éhe netao'o móstamȧhevoneoestȧho'táhanéhe hene kȧhamaxėstse, ho'évohkȯtse, naa hópahpa ho'honáeo'o naa hová'éhe mahpe móho'nóssééha. ³⁹ Nehe vo'ėstaneo'o tséstavóohtomevȯse, móstama'kėsta'éoešenȧhevóhe ho'eva naa móstsėhehevóhe, "Tsé'tóhe Ma'heo'o mónėséhanéhe tséno'ke­oné'seómema'heónevėstse!" ⁴⁰ Naa Elijah móstsėhetȯhevóhe, "Néhmóheeotseha tsé'tóhe aéstome­ma'heónevé'hó'e, naa taévaanȯheotseha hoéhoseva!" Naa tséhvé'nétȧhéve­ma'heónetanovȯse móhvé'šėhováneehehenovóhe móstaomenėhešéhahtsėhevóhe.

2 Kings

4

Elisha helps a poor widow

¹ No'ka éšeeva na'ėstse he'e móstsėhetȯhevóhe Elishahevaho, "Néhéne'ena ééšenaa'e tséméhaevéstoemo. Eméhaevésema'heónė­hóo'xeváheve. Naa néohkeméhaevéstotse'óhema. Éohkeméhae­háoena'tovóho Ma'heóneva. Na'ėstse hetane náho'ėhéve'hooma, móamėhahtomevȯhevóhe tséméhaevéstoemóto. Naa hová'éhe násáaxae'évavé'šeonénėxomevóhe. Naa néhe hetane énėsto'sėho'nó'otsėhóho nae'haho tsénéšetsėse tsésto'seévavé'šeonénėxomoese. Hea'ėhama néme'nėševéstȧheme?" ² Naa móstsėhetaehevóhe Elishevaho, "Naa nėstatónėševéstȧhemȧtse? Naa máto hénová'e tsého'tseto nemȧheóne?" "Naa oha na'ėstse étšėške'vé'hó'ta amėške náhó'tse," móxhetȯhevóhe. ³ "Naa táaxa'e, tatóxevéestomevoone tsévésto'tsémaóoése amėškévetóhkonȯtse! ⁴ Naa mȧhne'éšėho'eotsėstsése, taéstsėhnéhéne nemȧheónévo, oha tséhnéehóveto naa nee'haho. Néxhoónomáhéne. Naa ésėhénenomáhéne amėške tsého'tseto hétsėhéóhe tsého'eotsėstsésee'e amėškévetóhkonȯtse," móxhehéhe Elisha. ⁵ Mó'osáanenėhešévėhevóhe tséhetaevȯse. Hotȧhtse héne amėške tsétšėške'vé'ho'tatse tsého'tsėse néhe he'e móstaasėhénenȯhéhe móstamȧheó'otómo'enȯhtsėhenótse héne tséhetaa'ho'eotsėstsévose amėškévetóhkonȯtse. ⁶ Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe na'ėstse hee'haho, "Táaxa'e, na'ėstse néxhósėtsėhe'oohé'tȯtse!" Móstsėhetaehevóhe, "Náhko'e, hová'éhe ésáa'évȧho'táhane, ééšemȧheó'otómo'enánėstse." Naa tó'nėhé'še héne móstaénėhóe'sevóhanéhe amėške. ⁷ Nėhe'še néhe he'e móstȧhéme'ėstomevȯhevóhe tséhesóotsetse Elishahevaho. Móstsėhetaehevóhe, "Naa héne tȧhéohtóvȧtse, évaonénėxomevoo'o tséhetaa'eamėhahtoese néhe hetane. Naa tséhe'eotse hotse'óhtomáhéne vé'ševo'ėstanéhévėhéne!"

2 Chronicles

7

     ¹⁴ Ma'heo'o étsėhevoo'o, "Mȧhvé'nėševátamóena'too'évȯtse, mȧhvé'sáa'évaóo'o'ȯsevo'ėstanéhévėhévȯtse, naa mȧhvé'no'eévano'néhe'oo'evȯtse, naa nȧhtseévȧhóse­no'ėstá'tomóvonȯtse hestáoenȧhtovevótse, naa netao'o hestávėsévo'eétȧhéstóvévo nȧhtsevonetanó'tomovo, naa tseno'eévapévėstao'omenėheo'o.

 

 

Psalms

1

     ¹ Ma'heo'o éohkepéve'tovóho tsésáa'áahtóhese vonȯhóha'óvȧhtsestȯtse, naa máto tsésáa'a'ovó'sėhaehévose hávėsévo'eétȧhé'heono, naa máto tsésáavésetotó'hosemóhevose Ma'heóneva. ² Nea'háanevóhe tséoné'seóme­néhe­vo'ėstanéheve'tomevȯse Ma'heo'o hesto'emanestȯtse, éno'eametoetanó'tomóvónóvo oešeeva naa totaa'eva. ³ Éto'sevé'šepévėstao'omenėhénóvo. ⁴ Naa mé'tó'e hávėsévo'eétȧhé'heono hová'éhe tsėsáa'amȧhéhénóvo, hóvotse tséohkėsáahešetanóhese. ⁵ Naa mȧxho'óxeéšeevetse Ma'heóneva tséasėto'eéhaevóho, tsėsáavésėpévėstao'omenėhéheo'o tséto'sėhešepévėstao'omenėhetsėse tséáahtovóvose Ma'heóneva, tsetaomenėhešéhahtseo'o. ⁶ Ma'heo'o éhótooma'ovóho tsémȧhene'étamé'toese.

4

     ³ Ma'heo'o émásetsėstovóho tsénéhevo'ėstanéheve'toese, éohkeáahtósáne tséhešėháoenȧhtove. ⁸ Ma'heo'o, hó'to'seovėšenáto néohkene'evávoome náohkėhéseována'xaenaóotse.

16

     ¹ Ma'heo'o, nénó'hová'tovȧtse. Néxhóoma'ovėstse. ² Néhema'heónėhamé'tovȧtse. Netao'o hová'éhe tsépéva'e énėxhéso tséhnéehóveto. ³ Návé'šėhetótaetanónoto tséáahtóvata'óse. ⁴ Naa tséháoená'tovóvose nétȧhévema'heono nea'háanevóhe tséto'sėhávėsévetanose. Mónáme'vésėhéhaoena'tovamóho hema'heónamevóho. ⁵ Tséhno'kenéehóveto néne'étamé'tovȧtse. Néohkevovóhnėhešeše. ⁶ Népévėstao'omeneše. ⁷ Hahoo, néhetȧtse tsé'ameonó'eotšėšeto. Hó'nėšekánomea'enó'néto nésó'eameonó'evame. ⁸ Násáa'e'tóhtȧhéhe tsé'ȯhkevé'e­amevé'ȯhtsémeto. ⁹ Hena'háanéhe náohkėhésėhetótaetano. Návé'šeována'xaestáha tséxhomá'xenėhešėhéne'enómo nėstsėsó'eamevovóhnėhešeše hó'nėšekánomeéšenaéto. ¹¹ Naa nésó'no'eamevovéstomeve éme'hešepévenéhe'ómo nemeo'o. Naa nėstsea'enėhetótaevésėstanovemȧtse.

23

The good shepherd

     ¹ Ma'heo'o, néohkenėheševovóhnėhešeše tséohkėheše­vovóhnėhešé­hévȯse kȯsáne. Násáa'o'hémetanóhe. ² Tsé'éše­ná'so'enȯhéto, nėhe'še néhosótomėšeme tséxhoxo'ȯhtsévo'o'e. Néhémanoxe tséxhe'ko­tóomóéha. ³ Néohkeévȧhetótaetanoxe. Néohkeameonó'eotseše tséheševéstomeveto. ⁴ Hó'nėšė­kánome­­nėhpea'enó'néto tsé'amėhnéto, násáa'e'tóhtȧhéhe tséhvé'eame­vé'ȯhtsémeto. Nėstó'kȯhtȯheneva névé'šėhótooma'ove. ⁵ Némó'oxe. "Vá'ȯhtáma," néheše. Tséohkenėsétama'ese návé'hoomáá'e, naa násáa'e'hóheo'o tséhvé'vé'ȯhtsémeto. Néná'so'enoxe. ⁶ Tsétó'he'éšeametanénéto nėstseamevovóhnėhešeše. Naa nėhe'še nėstsea'enevésėstanomevȧtse.

25

¹⁰ Ma'heo'o, tóséé'e néohkeamevovóhnėhešéhoo'o tsénéhe­vo'ėstanéheve'tovata'óse.

31

     ²³ Tsémȧheoné'seómȧhahtáse, méhota Ma'heo'o! Éhótooma'ovóho tséne'étamé'toese, naa mé'tó'e tséohkėhoháepévatamȧhtsese tseaseto'éeo'o, naa tsetaomenėhešéhahtseo'o. ²⁴ Tsémȧhene'étamése Ma'heo'o, vé'šėhéestáha!

46

¹⁰ He'kotoo'ėstse, hene'enȯhtse tséhešema'heónévéto. 

51

     ^1-2 Ma'heo'o, tséhvé'méhoxeto, néhnėševátamėstse. Néhmȧhe­asetanomevėstse nȧhtávėsévo'eétȧhestȯtse. ³ Náhéne'ena tséhešėhávėsévo'eétȧhéto. ⁴ Nénéehove néhávėsévo'eehȧtse. Nésáa'áahtóvatséhe tséhešetanó'toveto. Eoné'seómenėheso tséhešėhéne'enoveto, naa nátaomenėhešéhahtse. ⁵ Tséhmónėhestáotséto hákó'e mónáhne'asenėhešė­hávėséve­vo'ėstanéhevėhéhe. ⁶ Naa tséhvé'nėhesétameto náme'onó'evo'ėstanéheve, naa néhnėhešepévevovéstomeveo'o. ⁷ Néhmȧheasėtanomevėstse netao'o tsésáaho'ȧhétsėstomevéheto! ⁸ Né'évȧhetótaetanoxėstse! ⁹ Mȧhevonetanó'tȯtse nȧhtávėsévo'eétȧhestȯtse. ¹⁰ Né'évavóhetanėstse naa nėstseévȧ­hósepéveasene'étamé'tovȧtse. ¹¹ Névé'vonetanó'tove naa mato névé'nooxe. ¹² Tséhmónevo'ėstanévėšeto náoseevé'šepévetano. Naa né'évȧhósenėhešepévetanoxėstse. Naa néhvéstȧhemėstse tsésto'seévȧhóseaseáahtóvátse. ¹³ Nȧhtavovéstomevónóvo Ma'heo'o hesto'emanestȯtse tsé'tóhe hávėsévo'eétȧhé'heono nónóhpa tseévȧhóseáahtomóneo'o. ¹⁴ Násáanaétanóhe, néhvéstȧhémeo'o. Nėstavového'otȧtse tséheševo'ėstanévėstómaneto. ¹⁵ Néhvéstȧhémeo'o tsésto'seéestséto naa nėstavovehȧtse. ¹⁶ Heováestse hó'nėšėkánomema'xėheto'eétȧhéto, mónéme'vé'šėhémasetsėstove. ¹⁷ Naa mȧhvé'eoné'seómeánovetanóto nėstseévanėhešemásetsėstove.

 

86

¹⁵ Ma'heo'o, tóséé'e néameméhoxemeno.

 

92

     ¹ Ma'heo'o, "Hahoo," néhetȧtse. Naa máto néno'easénootȧtse. ² Méovóona'oo'ėstse náohkemé'ésta neméhosanestȯtse. Naa taa'éva mato náohkemé'ésta neóehnovȧhestȯtse ³ hó'némenéto. ⁴ Netao'o tséohkėhešéveto náohkevé'šepévetano, hena'háanéhe náohkėhésėhetótaenéméne.

 

95

     ⁶ Nétȧháoena'tovone Ma'heo'o tséhemanėstóonéhé'tóétse. ⁷ Néhema'heónėhaménone naa néohkepévevovóhnėhešéhaene.

 

100

     ¹ Nétamȧheasénoótone Ma'heo'o! ² Nétanóhtsėhótone! Nétȧhetótaeháoena'tovone! ³ Ma'heo'o nea'háanehe tséoné'seóme­ma'heónevėstse, naa nétanėhešemé'etanó'­tovone. Némanėhaene. "Nanésoneho" néohkėhetaene. Naa néohkeno'ne'evá­voomaene. ⁴ Nétȧhé­éstsėhnémáne ma'heónemȧheóne. "Hahoo," nétȧhéhetone Ma'heo'o. Naa nétano'vového'ótone! ⁵ Ma'heo'o éhoto'ahe, néméhotaene, naa tsévéstomósánėse tóséé'e tseamenėhesotse.

103

    ¹ Nátao'sevového Ma'heo'o. ² Náme'tšėhe'šėhévonetanó'tomóvo tséohkė­hešepopé­vé'tóó'ėse. ¹⁷ Ma'heo'o éméhoto tóséé'e tsénéhe­vo'ėstanéhe­ve'toese. Naa tóoneeto hevo'ėstané­mevóho tsévéstomó­hévȯse tse­amȧhé­­nóvo ¹⁸ mȧhvé'e­ame­néhe­vo'ėstané­heve'tovovȯtse Ma'heóneva.

 

 

 

107

     ¹ "Hahoo," nétȧhetone Ma'heo'o tséohkėhešepévé'tóétse. Naa tóséé'e néméhotaene. ^2 8 "Hahoo," nétȧhetone Ma'heo'o tséhvé'méhotaétse naa máto tsé'ȯhkevovóhnėhešéhaétse. ⁹ Ma'heo'o éná'so'enotóho tséháeanátsese.

116

   ¹⁵ Ma'heo'o éhoháeméhoto tséne'étamé'toese naa hó'naevȯtse éohkevéseánovetano.

119

     ⁹ Tsétó'kėhahese vé'eáahtomevȯtse neéestsestȯtse tsevé'še­onó'e­vo'ėstanéhévénóvo. ¹⁰ Ma'heo'o, névé'šė­háoena'tovȧtse netao'o tséhnéehóvéto. Naa néhno'eameonó'eotse­šėstse nesto'emanéstóva.

¹¹ Ma'heo'o,  ná­­ohke­­­toetanó'ta neéestsestȯtse nonohpa násáavé'šė­hávėsévo'eétȧhéhe. ¹⁰⁵ Ma'heo'o, neéestsestȯtse návéstȧhémaa'e tsé'ameohtséto, ta'se náohkeanȯhe­vó'ho'ėho'hee'e naméónéva.

121      

     ¹ Tséhvéstȧhémȧhtsétanóto hoéhoseva nátatšėheše ma'heono tsé'ȯhkėhoévȯse éohkėvoone vo'ėstaneo'o. "Heá'ėháma nȧhtsevéstȧhémáá'e," náhešetano. ² Naa oha ésáanėhesóhane, oha éno'kahe ma'heo'o tsévéstȧhémá'ėstse. Nea'háanéhe tsémanestsėstse netao'o hová'éhe. ^3-4 Ma'heo'o néohkeamene'evávoomaene oešeeva naa totáa'eva, móho'nóhkevésenaóotsėstse. ⁵ Néohkėhovéo'a'óene éše'he nonohpa nésáa'oné'xȧho'heehene, ⁶ naa hová'éhe móné'me'hée'tánone taa'eva. ⁷ Ma'heo'o nėstseno'hótooma'óene netao'o hová'ėhéstónėhéva tséhótoanátotse. ⁸ Néohkeno'­ne'evávoomaene tséévėhe'ȯhtsévótse hétsetseha naa ame'xóvéva.

139

     ^13-15 Ma'heo'o, móné'éšeáahtse'péveéxanėhéhe tséssáa'éše­kánomėhestáotséhéto. Naa hahóo nétavé'šėhetȧtse! ¹⁶ Mónééšeáahtse'héne'enȯhéhe tséto'sėheševo'ėstanéhévéto. ¹⁷ Mónépévatamėhéhe. ¹⁸ Hó'méošé'šeotséto nésó'vé'ȯhtseme. Naa hahoo nétavé'šėhetȧtse. ^19 23 Ma'heo'o, tséhešetanóto néspéveoo'hátséstȯhtse! ²⁴ Tsé'ó'ȯhto'eétȧhéto néhvóo'šešėstse! Naa né'ameonó'eotšėšeo'o neméónéva.

145

³ Ma'heo'o, néoseehoháatamaahe. Netao'o vo'ėstane néme'ȯhkevového'ota, násáakánomepévėhéne'enóhénóne tséhe'xóvėhoháatamaaheto. ⁴ Naa hápó'e tóoneeto navo'ėstanémaneo'o néme'ȯhkenėhešetotóxemáá'e tséhešėhoháatamaaheto.

150

⁴ Vového'ota Ma'heo'o ho'sóéstóva tsénėšená­amepó'ponohe onéhavo'e.

 

Proverbs

1

     ¹⁰ Tséhee'hahé'továtse, nėstsevé'eéxa'e'óó'e hávėsévo'eé­tȧhé'heono! ²³ Néspéveáahtovėstse! Nétao'seoo'háevamȧtse.

3

     ⁵ Mȧhene'étamėstse Ma'heo'o. Nėstsevé'taomeametano. ⁶ Mȧhvé'eamemé'etanó'tovȯtse Ma'heo'o, nėstseameonó'eotseha. ⁷ Nėstsevé'nėheve, "Náéšemȧhehéne'ena hová'éhe"! Onétáhtse, nėšeameáahtova Ma'heo'o, naa nėstsevé'no'hávėsévo'eétahe! ¹² Ma'heo'o éohkeévaméseevamo tséméhotose, hápó'e tséohkėhešeméseevamȯse hetane tséhvé'méhótȯse hee'haho. ²⁸ Vo'ėstane mȧhvéstȧhémȧhtsétanótováta'e, sé'ea'e véstȧhéotsémoo'o. Nėstsevé'tonóóhta tsésto'sėhósevóona'o! ^29 30 Vo'ėstane nėstsevé'eaéstomeoó'évóto. ³³ Ma'heo'o éehóomóho hávėsévo'eétȧhé'heono, naa épéve'tovóho tséonó'evo'ėstanéhevetsese. ³⁴ Ma'heo'o ésáahová'ėhevátamóheho tsépévatamȧhtsétsese, naa épéve'tovóho tsésáapévatamȧhtséhetsese. ³⁵ Tséháatamaahese vo'ėstaneo'o tseono'átameo'o, naa mé'tó'e tsésáa'ono'etanóhese tsėsáahová'ėhevátaméheo'o.

10

     ⁴ Mȧhvé'hónestsėstato nėstsenėstamenóohéheve. Naa mé'tó'e mȧhvé'nȯhtóvotse'óheto nėstsepévėstao'omenehe. ¹² Péotȧhtsestȯtse éohkepe'pe'anováto, naa mé'tó'e méhosanestȯtse évé'šeo'omóometse vo'ėstaneo'o tséhávėsévo'eéstomanese. ²⁷ Mȧhve'eáahtovȯtse Ma'heo'o nėstsėháa'éševo'ėstanéheve, naa mé'tó'e mȧhvé'nėšeamėhávėsévo'eétȧheto néme'héhaa'éšetanéne.

11

     ¹ Ma'heo'o épéóhta oo'kėhéno'ėstȯtse, naa mé'tó'e épévátsésta tséssáaoo'kėhéno'eétȧhéstovėhanéhetse. ¹³ Névé'mȧhtsénáne, no'kėhéne'enȯtse hová'éhe. ²⁰ Ma'heo'o épéoto tséhoháohtsétsevetsese, naa mé'tó'e éméhoto tséonó'evo'ėstanéhevetsese. ²⁷ Tséó'tȯsétanose éono'átameo'o, naa mé'tó'e tséhé'heetovánovese tsėho'ėhóhtánóvo tséhávėséva'etse, tsetaomenéé'tánóvo hová'éhe.

12

     ¹³ Netsé'e'heono étaomėsé'oonȧhtseo'o, naa tsépéveoo'hetanóse mópévėstanovėhevóhe. ^14 15 Eohkemȧhehéne'enánóvo hová'éhe tsésáa'éšepévetóxetanóhese, naa tsétóxetanose mohkepéveáahtomónėhevóhe ȯhtseéestsėstóhevosėstse. ¹⁶ Esáapéva'éhane néhestáhestȯtse, naa vo'ėstane mȧhvé'eóoxȯhetáta'e nėstsevé'no'ėstovo he'kenootoo'o. ²⁵ Ȯhtóetsetanóhtovee'ėstse ta'se éohkėháenano, naa mé'tó'e vo'ėstane ȯhpéveéestsėstósanesėstse éohkevé'ševéhpanaeotsénove.

13

     ²⁴ Mȧhvé'méhótóse nenésonėhevoo'o óo'haávama. ²⁵ 

14

     ⁷ Névé'néma'e'ovóvoo'o hóvótse tsésáahešėtanóvosėstse, hová'éhe néme'vé'šėhéhene'ena.

15

     ¹ Váhtomepéveéestsėstova tsémomáta'emaesee'e nonohpa nėstseévavé'šeována'xaetanóotsénóvo. Naa mé'tó'e mȧhvé'eévano'ėstovóse ta'se nėstsėxaetsé'eoestȯhnóvoo'o. ^2 3 Ma'heo'o éohkemȧhevóóhta netao'o tséohkėhešévėstovetse heva mȧhvé'pévo'eétȧhéstovetse naa máto heva mȧhvé'hávėsévo'eé­tȧhéstovetse. ⁴ Mȧhvé'péveéestsėstóhevosėstse vo'ėstaneo'o éohkevé'šepévomóhtȧhénóvo, naa mé'tó'e mȧhvé'momáta'e­éestsėstóhevosėstse éohkevé'šė­hávėséve­tanóotsénóvo. ¹⁷ Nėstsepévomóhtȧhéme mȧhvése'hanámevosėstse tséméhotaesee'e hó'nėškánomeo'hémȧhévȯtse. Néme'hépeve­mésėhéme vé'vése'hanámóse tsépéotaesee'e. ¹⁸ Tsénéhestááhtse éohkėhóhneaseméó'étanó, naa mé'tó'e tséována'xaetanȯtse éohkeévȧxanánono'he. ¹⁹ Mȧhvé'hónetsėstato nėstsėhótoanávetano, naa mȧhvé'eoné'evo'ėstanéheveto nėstsėhe'anávetano.

16

     ³ Mȧhvé'he'konene'étamése Ma'heo'o netao'o tséhešetanóse, tsenėhešeéxána. ⁷ Naa Ma'heo'o mȧhvé'pévátsésto tséheševo'ėstanéhévévótse heva tséméhaenėsétamaetsee'e nėstseévananóeneo'o. ⁸ Hó'nėšėháo'omenėhése oha nėšeameonó'etano, névé'vé'šėháoovȧhénóvo oe'kéno'ėstȯtse. ⁹ Tséhnéehóvétse néameéxanenema oha Ma'heo'o énéehove tsééxáno éme'hešévévótse. ²⁸ Mȧhtsénanestȯtse éoseehávėséva'e. Eohkevé'šenėsétamȧhtséstove, hámó'ȯhtse tséméhaehevésenéhe'tovȧhtsese héne éonésovanaenovo mȧhtsénanestȯtse. ³¹ Vóhpa'estȯtse ta'se éhone'a tsémo'óna'e hóhkėha'e naa héne évé'šeamȧhéstove tsé'amepévevo'ėstanéhevėstove.

20

     ¹ Nonótovȧšé'šestȯtse éhávėséva'e. Eohkevé'šėhoháahetanóhtove naa éohkeno'vé'šepe'pe'anovato.  

21

     ²³ Mȧhvé'eóehnaveéestséstovee'ėstse éohkevé'šeována'xaetanóhtove.

22

     ⁶ Onó'eéšeeha nenésonėhevoo'o komááhe héne tsėsáanooseéhénóvo. ⁹ Ma'heo'o tsepéve'tovóho tséhóhneoxomóvose tsénėstamenóohéhevetsese. ¹² Ma'heo'o éne'evávoomóho tsépéveoo'hetanótsese, naa éohkepe'pe'a'o'ho netsé'e'heono.

25

     ¹⁸ Ta'se éohkėxaeováne'ȯheo'o vé'netsé'e'tȯhevosėstse vo'ėstane'o. ²¹ Vo'ėstaneo'o hó'nėšenėsétamaesee'e váhtomėhoxomóhéne, naa mȧhvé'háóónévȯtse no'manȯhéhéne. ²² Mȧhvé'nėhešepéve'tȯhevosėstse éohkevé'šetanéheotsénóvo, naa nėstsevé'šepévo'eéhaa'e Ma'heo'o.

Isaiah

9

     ⁶ Mé'ėševȯtse émónėhestáotse. Ehetaneve tséto'semȧhe­hevéhonamé'tovótse. Tseohketsėhestohe: Tsépéveóo'haahtóoestse, Hoháatamae-ma'heo'o, Tséa'enėhéhestovėstse, Tséohkeována'xeéestsėstósánėstse.

 

26

     ³ Ma'heo'o, vo'ėstaneo'o tsétoetanó'tovata'óse néohke­ována'xaetanóhoo'o, tséhvé'ne'étame'tovata'óse.

 

³¹ Mȧhvé'ne'etamése Ma'heo'o nėstsėhéestáha'óévo. Hó'nėšėhótoanáto nėstsėsaanéhnetameotséhéme.

 

55

    ^8-9 Ma'heo'o móstsėhehéhe, "Tséohkėhešeoo'hetanóse naa hápó'e tséohkėhešeoo'hetanóto éhehpėháa'ého'oésta. Naa hétsetseha néme'nétȧhéveoo'hetanóme naa néme'no'nétȧhévevo'ėstanéhévéme!"

 

 

Jeremiah

17

     ¹⁴ Ma'heo'o, tséohkeno'keamevovéhátse, Néhvo'ėstanévešėstse naa néhno'énomóhtȧhé'sešėstse.

 

 

Lamentations

3

²² Ma'heo'o tóséé'e néméhotaene. Tséhe'xóvenėševátamaétse néto'sėsáavonanaehene vo'ėstane. ²³ Nėstsenėhešene'étaménone nėhestoha éšeeva tsésto'senėševátamaétse. ²⁴ Náohkeametsėheve, "Ma'heo'o éno'kahe tséne'étaméto." ²⁵ Ma'heo'o émȧheovóhnėhešeho netao'o vo'ėstanóho tséne'étamé'toese.

Daniel

3

Introduction

Hoháá'ėše évaveto Jews móhmomóonéhevėhevóhe oxėse hénėhéóhe ho'eva, Babylonia tsé'ȯhkėhestóhetse. Na'he kȧsováaheho, móstšėheševéhehevóhe Shadrach, Meshach, naa Abednego. Móxhoháenéhevo'ėstanéheve'tovȯhevovóhe Ma'heóneva.

The three men in the fiery furnace

¹ Nėhéóhe móhmȧhevéhonevėhéhe Nebuchadnezzar, mó'ȯhkėhestóhehéhe. ² No'ka éšeeva móhmȧhemóheevamȯhevóhe hestotse'ono tsémaevéhonotse'óhetsese máto. Mósto'se­vóo'ėstómanéhenotóhe néhe tsémanėhétsese, tséhestȧse. ³ Tsésta­mȧheho'ėhnetsėse néhe tsémóheevamose móstanéehevóhe hénėhéóhe néhe tséheta'éoetsėse tsémanėhétsese. ⁴ Móstatȧhpe'­hóo'xe­váhtovėhanéhe, "Netao'o ⁵ ma'tanéstomáse hé'tóhe po'ponȯheo'o naa hová'éhe máto tsénéstonevone, mȧhemȧxa'éše­náhéne naa háoena'tovóhéne tsé'tóhe tsémaneestse! ⁶ Naa vo'ėstane tsésáavésenėhešeháoena'tovóéstse tseéseóešeme ma'xėho'ėstáva, énėheto'emane néhe tséma'xevéhonevėstse." ⁷ Naa móstaosáane­nėhešė­háoena'tovȯhevovóhe néhe vo'ėstaneo'o, oha na'he kȧsováaheho, mós-Jews-évėhevóhe móho'nóhvésėháoena'tovóvȯtse. ⁸ Naa hosėstse tsévéhonoemese móstȧhéme'emȯhevovóhe tsé'tóhe na'he kȧsováaheho. ⁹ Móstsėhetȯhevovóhe tséma'xevéhonevetsese, "Tséma'xevéhoneveto, ¹⁰ nénėheto'emane netao'o vo'ėstane tsemȧxa'éšenao'o naa tseno'háoena'tovovo tsé'tóhe tsémanėhétsese. ¹¹ Naa vo'ėstane tsésáanėheše­vésė­háoena'tovóéstse tseéseóešeme ma'xėho'ėstáva. ¹² Naa ótahe, éna'heo'o kȧsováaheho ésáavésė­háoena'tovóhevo, é-Jewséveo'o. Shadrach, Meshach, naa Abednego éheševéheo'o. Hóvotse ésáahesétsėstóhénóvo nėsto'emanestȯtse. Énétȧhóho tséȯhkėháoena'tovóvose." ¹³ Naa néhe tséma'xe­véhonevėstse tséstanéstomonėse móstamomáta'eotsėhéhe. Móstsėhetȯhevóhe hestotse'ono, "Néxhétsėhe'otseha néhna'hévȯse!" ¹⁴ Naa tséstȧho'eotsetsėse móhnėstsėstovȯhevóhe, "Mónésáavésė­háoena'tovóhévo tsé'tóhe tsémaneestse? ¹⁵ Nómonėhe'še hétsetseha ma'tanéstomáse po'ponȯheo'o mȧxa'éšenáhéne naa no'háoena'to­vóhéne tsé'tóhe tsémaneestse! Naa mȧhvé'nėhešévése tsemȧhepéva'e hová'éhe! Naa mȧssáavé'nėhešévėhése nėstseéseóešemanéme ma'xėho'ėstáva. Naa táaxa'e nėstsetónėševo'ėstanévėháévo nema'heónamevo?" ¹⁶ Naa móstšėhešeno'ėstóehevóhe, "Tséma'xe­véhoneveto, hová'éhe nésáavé'šetónėsétamatséhéme, ¹⁷ naa oha nama'heónamane nėstsevo'ėstanévėhaene mȧhve'nėhešėtanó'tóétse. ¹⁸ Naa tsetaometónéso, naa oha náme'tónėšėhéhaoena'tovóneo'o nema'heónamo naa néhe máto tsémaneestse," móxhetaehevóhe. ¹⁹ Naa móstaamėhótsenaeotsėhéhe tséhešeomáta'eotsėse tséma'xe­véhonevėstse. Móstsėhetȯhevóhe hestotse'ono, "Ma'xėho'ėhahtse ta'e mȧxhoháoho'ta!" ²⁰ Nėhe'še móhnėhetȯhevóhe henótȧxéve'ho'amo, "Too'eta naa nėhéóhe taéseóešema tséhma'xeéxo'ȧsetse!" ^21,23 Móhnėše­mȧhenėhesėsanėhevóhe tséstoo'ėhevȯse naa hénėhéóhe tséstaéšeéseóešemevȯse. ²² Tséhvé'ma'xėhoháoho'tatse néhe tsééseóešemaevose mó'áhanevo'ėho'hehevóhe. ²⁴ Naa tséma'xe­véhonevėstse tséstae'kóó'ȯse hénėhéóhe tsé'éxo'ȧsetse mósta­vóomȯhevóhe neve hetanóho mó'ée'amėhnėhevóhe hotómá'e. Mó'otóesetanóotsėhéhe, mótaévamȧsónehoveóeotsėhéhe, móstsėhetȯhevóhe tsévéseóemaese, "Ta'sótse oha na'he éése­óešemeo'o, ²⁵ naa návóomoo'o neve hetaneo'o. Esáa'éva­no'too'ėhéheo'o, ééeamėhneo'o hotómá'e tsé'éxo'ȧsetse. Esáa'ónėxȧho'héheo'o. Naa na'ėstse éma'heónenóohe," móxhehéhe. ²⁶ Naa néhe tséma'xevéhonevėstse a'e móstȧho'ėhóhtȯhéhe  tsé'éxo'ȧsetse. Mósta­ése­tȧhpe'­e'ha­hehéhe, mósta­véhohe­vóhe néhe kȧsováa­heho, "Shad­rach, Meshach, naa Abednego, tséháoena'­tovó­se móoné'­seóme­ma'he­ó­ne­­vėhéhe. Nenáase! Né'évȧhóéhne!" ²⁷ Naa nehe heováestse tséheševého­noemese, naa nótȧxévé'hó'e, naa hesto­tse'ono naa tsévéseóemaese tsémȧhe­hone­vėstse móhmó­he­e­hé­ve'hoeo­tsé'­tovȯhe­vovóhe néhe kȧsováaheho. Móho'nó'­éxȧho'hévȯtse naa móho'nóhno'ho'ėstámea'xévȯtse. ²⁸ Naa nehe tséma'xe­véhonevėstse móstsėhehéhe, "Tsé'tóhe na'he kȧsováaheho hema'heónamevóho mónėséhanéhe tséoné'seómema'heónevėstse. Móho'méahénotóhe hema'heónėhotse'ono tsésto'sėhótooma'ovȯse tsé'tóhe tséne'étamé'toese. Ésáa'áahtóhénóvo tséheto'emanevo. Ésáavésėháoena'tovóhevo tsé'tóhe tsémanėhétsese, éváhtome­amėháoena'tovovo hema'heónamevóho. ²⁹ Naa hétsetseha náto'senétȧhévo'emane: vo'ėstane tsévé'eoóoxȯhetȯtse néhe kȧsováaheho hema'heónamevóho tsevonaneo'o. Naa máto hovánee'e móme'tónėšėhénėheševo'ėstanévėháne tsé'tóhe tséheše­vo'ėstané­vėhaevȯse hema'heónamevóho," móxheto'emanėhéhe. ³⁰ Naa nehe na'he kȧsováaheho móstamonotse'onanéhenotóhe, mósta­véhonotse'óhehevóhe.

6

Introduction

 Háko'e tótseha néhe Babylonians tséohkėhestóhese móhma'xe­nȧha'e­nȯhevovóhe néhe Jews. Mósto'se­momóonáotȯhevovóhe, móstatsėhe'ȯhtséhohevovóhe hákó'e hénėhéóhe tséxhéstȧhévȯse, Babylonia mó'ȯhkėhestóhehanetséhe. Tséstaame'xóvetse mósta­onétȧhévȧhehevóhe tsémȧho'emanese. Na'ėstse Belshazzar mó'ȯhkėhestóhehéhe, móhne'to'éna'hehéhe. Naa nėhe'še néhe tsétȧhósema'xevéhonevėstse Darius mó'ȯhkė­hestóhehéhe. Hénėhéóhe móhnėxhéstȧhehéhe Medes tséohkėhestóhetsese.

Daniel in the lions' den

     ¹ Nehe Darius móhmonéhenotóhe no'ka mȧhtóhtȯhnó'e néso'e (120) hetanóho móstȧhe'némeahénotóhe tsésto'sėhóna'ovevéhonevetsese tséhetaa'óma'o'etse hénėhéóhe Babylonia. ² Nėhe'še móstȧhóse­monéhenotóhe na'he hetanóho mósto'seohkene'evá­voomȯhevovóhe tsé'tóhe tséhóna'ove­véhonevetsese. Na'ėstse mósJewévėhéhe Daniel mó'ȯhkėhestóhehéhe (Ma'heóno'emanėstse móxheševéhehéhe). ³ A'e móstȧhéne'enóseonévȧhenetséhe Daniel tséohkėhešeoseepévotse'oese naa móhno'eoto'xovȧhehéhe. Naa néhe tséma'xevéhonevėstse móstanėhešetanȯhéhe, "Tsé'tóhe Daniel tsėhóna'ovevéhoneve." ⁴ Naa tséstanéstomónévȯse néhe hósėstse hotse'ono tséhešetanotsėse tséma'xevéhonevetsese mó'e'hanó­taehevóhe. Mó'ȯhkeonése­nȯhtsevóohtȯhenovóhe hová'éhe tséto'sevé'šemomáxemovȯse Danielhevaho. Naa móho'nóstonėše­nėheše­nȧha'enovȯtse tséssáavé'vése­ó'ȯhto'eétȧhéstóvéése. ⁵ Néhe hotse'ono nonámé'tó'e móstsėhetȧhtsėhevóhe, "Hová'ėhéstónėhéva nésáatónėševé'še­omáxemóhenone, naa heá'ėháma néme'tavé'še­omáxemónone tséohkėhešėháóénȧse." ^6-7 Nėhe'še móstȧhé­ve'hoomȯhevovóhe Dariusevaho, móstsėhetȯhevovóhe, "Tséma'xemȧho'emanéheveto, néme'a'enevo'ėstanéheve! Tséhetaa'hotse'óxése nátšėhešetanóme néme'nėheto'emane, néme'no'kenéehove tséto'semȧheháoena'toese. Na'nó'éé'ėše nėstseamėháóéná'tóne naa vo'ėstane tsésáavé'nėhešé­vééstse tseéseóešeme hénėhéóhe tséhnėhpo'anévȯse nanóse'hameho. ⁸ Nėhetȯxe'ȯhomeo'o hé'tóhe ho'emanestȯtse tsėsáa'éva­tónėšenétȧhévanéhane. (Mónėhesóhanéhe hénėhéóhe tóneto'e­manévosėstse móho'nó'ȯhketónėšeéveévanétȧhévane.) ⁹ Mó'osáanenėhetȯxe'ȯhehéhe néhe tséma'xevéhonevėstse naa móhno'mȧxanené'tȯhéhe. ¹⁰ Tséstanéstomónėse héne ho'emanestȯtse néhe Daniel móstȧhóosėhéhaoenȧhéhe. Naa hénėhéóhe hemȧheóne tséxhe'amemȧheónevetse móhvó'nȧhanéstovėhanetséhe móstatsėheta'é'tȧhanéhe Jerusalem. Naa hénėhéóhe mó'ȯhkenéše­nėstanéoehéhe, mó'ȯhkėháoenȧhéhe na'he no'ka éšeeva. ¹¹ Naa néhe hetanóho tséóhnetsėstóese móstȧhóosėho'e'óehevóhe. Móhvé'hoomae­hevóhe tséxhósėháóénȧse. ¹² Tséstavóomaa'ėse móstaonótovėhé­hotoneváenȯhevovóhe néhe tséma'xevéhonevetsese. Móstsėhe­tȯhevovóhe, "Tséma'xemȧho'emanéheveto, ta'sótse némónenėhe­to'emane oha néto'seohkeno'kėháóéná'tóne na'nó'éé'ėše, naa tsésáanėhešévééstse éto'seéseóešeme hénėhéóhe vóxéva tséhnėhpo'anévȯse nanóse'hameho." "Naa néhetóméme, naa tsėsáa'évatónėšenétȧhévanéhane hé'tóhe ho'emanestȯtse," móxhetaehevovóhe. ¹³ "Naa tsé'tóhe Daniel ésó'nėhešėháóéna tséohkėhešėháóénȧse na'he óešeeva. Ésáa'ónėstóhe nėsto'emanestȯtse," móxhehevóhe néhe hetaneo'o. ¹⁴ Néhe tséma'xevéhonevėstse tséstanéstomónėse móstaóetsetanóotsėhéhe. "Náme'taévatónėševo'ėstanévȯhosėstse?" móxhešetanȯhéhe. Naa mó'amemé'etanó'tȯhéhe éme'heševo'ėstanévéóse. ¹⁵ Tséstaéšėhetóevetse néhe hetanóho móhne'évȧhósėho'ė­hé­ve'hoomaehevóhe. "Tséma'xemȧho'emanéheveto, nénėhešėhéne'ena hé'tóhe ho'ema­nestȯtse ésáa­tónėšeévanétȧhé­vanéhane," móxhetaehevóhe. ¹⁶ "Naa nómo­nėhe'še, néxhé­tsėhe'otseha!" móxhehéhe néhe tséma'xe­vého­nevėstse. Tséstȧ­ho'ėhnetsėse móstsėhetȯhe­vóhe Daniel­hevaho, "Naa nema'heóname néme'­vo'ėstanéveha." ¹⁷ Nėhe'še móstaéseóeše­mȯhevovóhe hénėhéóhe vóxéva tséhnėhpo'ane­tsėse nanóse'­hameho. Mósta­vé'še­nėhpo'ȯhe­henovóhe ma'xė­ho'honáéva. Nėhe'še néhe tséma'xe­véhonevėstse naa néhe tséhóna'ove­véhonevetsese mósta­mȧxané'­tȯhenovóhe tséstaéšemá'senėhpo'anetse. ¹⁸ Nėhe'še néhe tséma'xe­véhonevėstse móstȧhóosėhéovėšenȧhéhe. Naa móho'nós­tonėše­naóotsėstse, naa máto móho'nóhno'mésėhétánȯtse, naa máto hová'éhe hóvotse móho'nó'hetsésésto tséhešévėstovetse. ¹⁹ Tséstaméovóona'otse mósto'éotsėhéhe, ²⁰ Tséstȧho'eoese vóxéva móstaésetȧhpe'e'hahétsėstovȯhevóhe, "Daniel, mó-nema'heóname néhótooma'ova?" ²¹ "Héehe'e, tséma'xemȧho'emanéheveto. ²² Nama'heóname ého'eanȯheméaohénoto hema'heónėhotse'ono, naa énėhpo'ȧhtsenahno tsé'tóhe nanóse'hame. Hóvotse násáahesétamaeheo'o. Násó'eametanéne tsé'ȯhkėsáavé'e­ó'ȯhto'eétȧhéhéto. Nama'heóname naa máto nénéehove hea'e nénėhešėhéne'enánóvo," móxhetaehevóhe Danielhevaho. ²³ Tséstanéstóvȯse néhe tséma'xevéhonevėstse mó'osee­pévetanóotsėhéhe. Nėhe'še hestotse'ono móstsėhetȯhevóhe, "Évané'tana Daniel." Tséhmá'sėhóestanaa'ėse móstavóomȯhevovóhe tséssáahešetónėstȧhéhetsėse. Tséhvé'ne'étamėse Ma'heóneva móhnėheševéstȧhémaehevóhe. ²⁴ Naa nėhe'še mé'tó'e néhe tséma'xevéhonevėstse móstsėhetȯhevóhe hestotse'ono, "Heseváena tsé'tóhe hetaneo'o tséonéseomáxėhóvose Danielhevaho. Mé'tó'e nėhéóhe taéseóešema vóxéva." Sé'ea'e móhne'ȯhkeno'­otómaehevovóhe néhe nanóse'hame taameéseana'óvosėstse. ²⁵ Nėhe'še néhe tséma'xevéhonevėstse móstaévanétȧhévanȯhéhe ho'emanestȯtse. Móhnėhešeéestsévȯxe'ȯhehéhe hénėhéóhe netao'o ho'eva tséhe'enėstsevȯse. "Hé'tóhe ho'emanestȯtse émóna'e tséstao'sėheto'emanéto. Hétsetseha tsėháoena'tohe Daniel hema'heónamo." ^26 27 28 Naa néhe Daniel móstanėheše­pévėstanovėhéhe tséhe'éšeamemȧho'emanéhevetsėse Dariusevaho naa máto tséstȧhósėhóna'ovemȧho'emanéhevetsese Cyrusevaho.

7

¹³ Daniel móstsėhetȯxe'ȯhehéhe, "Máto hé'tóhe návóo'sėhane: návóómo ta'se hetane. Ene'ameanȯhoése vo'eva. Etaóešé'tovóho a'e A'eneametanénema'heóneva. ¹⁴ Tséstaéšeóéšėse néhe hetane tsévóomo, Ma'heóneva émé'nééháá'e véhónoéstóva, éno'hoháatamaahé'sėháá'e, naa éno'vó'ho'ėho'hévatamaahe. Eto'semȧheáahtóó'e netao'o vo'ėstanóho heováestse tséhe'enėstsétsese. Tóséé'e éto'sevéhonoo'e."

Micah

5

     ² Ma'heo'o mó'éestsėstȯhéhe na'ėstse mȧhoestȯtse, "Bethlehem Ephrathah, tsévéstó'ta Judaheveno, nékánometšėške'mȧhoéstove, mé'ėševȯtse tsėhestáotse hénėhéóhe nemȧhoéstóva, tsemȧhevéhonamé'tóó'e Israelites. Hevo'ėstanemo tsenėxhéstȧhóho hákó'e évaveto."

 

Zephaniah

3

     ¹⁷ Ma'heo'o tséhvé'vé'ȯhtsémaése nevo'ėstanévėhaevo. Naa nėstseno'másetsėstoevo. Tséhvé'méhotaése nėstsevovóešemaevo. Naa nėstsevového'ótaevo. ^18 19 20

 

Zechariah

4

    ⁶ "Tséhvé'hoháatamaema'heónévéto nėstsévé'taomene'étaménóvo taamááhe nėstoháatamaahéstóvévo. Oha ne'étame nama'heónemȧhta'sóomanéhame," éhevoo'o Ma'heo'o.

 

 

Malachi

4

     ⁶ "Tséhvé'hoháatamaema'heónévéto nėstsévé'taomene'étaménóvo taamááhe nėstoháatamaahéstóvévo. Oha ne'étame nama'heónemȧhta'sóomanéhame," éhevoo'o Ma'heo'o.

 

Matthew

1

An angel comes to Joseph

     ¹⁸ Etšėhešemé'eme tséxhestáotsėse Jesus. Na'ėstse hetane Joseph móxheševéhehéhe, móhnėxhéstȧhehéhe David hemanȧhéstóva Tséma'xevéhonevetsese. Mósto'sevéstoemȯhevohe Maryhevaho. Hotȧhtse mó'éšeáahtse'hóse'ėhevóhe, Joseph móstao'seéva­vé'še­nétȧhévetanóotsėhéhe héne. Móho'nóxhene'eno tséheševé'šė­hóse'etsėse Ma'heónemȧhta'sóomȧhéva. ¹⁹ (Nėhe'xóvéva kȧse'éeheho mó'ȯhkeméhaehávėsévatamėhevóhe tséémooh­tóse'ese) . Naa Joseph tséhvé'pévoéstomo'hėse móho'nós­to'seéemé'éstȯtse, mósto'seévȧ­he'kenootȯhevóhe Maryhevaho. ²⁰ Móhnenóve­oo'hetanȯhéhe. Naa nėhe'še tséstanaóotsėse móstatšėheše­ováxenȧhéhe, na'ėstse ma'heónėhotse'ono móxho'ėhótaehevóhe, "Mary énėsto'sevé'šė­henésone Ma'heóne­mȧhta'sóomȧheva. Névé'tónėšétáno oha váhtome­véstoemeha." móxhetaehevóhe. ²¹ Naa mȧxhestáotsėstse Jesus heševéhoo'o éohkenėhestohe Vo'ėstanévėstómanéhe. Naa nea'háanéhe éto'sevo'ėstanévėstómáne," móxhetaehevóhe néhe ma'heónė­hotse'ono. ²⁴ Tséstaévȧšé'šeotsėse Joseph mó'osáane­to'senėševéstoemȯhevóhe Maryhevaho. ²⁵ Naa oha móho'nóh­véámȯhtse ta'e tsé'éšėhestáotsetsėse néhe mé'ėševoto. Jesus móxheševéhohevóhe Joseph. ²² Naa mó'oné'seóme­nėhesóhanetséhe hákó'e tótseha na'ėstse ma'heónėhóo'xeváhe tséhetȯxe'ėstónėse. ²³ "Kȧse'éehe tsésó'koomaestse tsėhenésone naa Immanuel tsėheševéhóho Ma'heo'o Tsévéseóemaétse, móhkenėhestóhehanéhe héne Immanuel," éhetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstoo'o.

2

The wise men

¹ Jesus móxhestáotsėhéhe Bethlehem tséno'oeme Judea. Nėhe'xó­véva Herod móhma'xevéhonevėhéhe, móxhoehéhe Jerusalem. Hósėstse hetaneo'o tséháehéne'enovȧhese móstȧho'eohtsėhevóhe hénėhéóhe Jerusalem, móhno'ée­nėstá'tovȯhe­vovóhe néhe mé'ėševoto. ² "Tósa'e éhoo'e tsé'tóhe mé'ėševȯtse tséto'sema'xevéhónévé'tovóvose tsé'tóhe Jews. Háá'ėše éše'he tséhne'ȯhkėhésemé'éhnėse návóomone na'ėstse hotohke, návé'šėhéne'enánóne tsééšėhešė­hestáotsėse, naa náho'hé­haoena'tovone," móxhehevóhe. ³ Herod naa tsémae'ée­vo'ėstané­hevese Jerusalem tséstanéstomó­névȯse, móstavé'še­óetsetanóo­tsėhenovóhe. ⁴ Nėhe'še Herod móhmóheéva­mȯhevóhe ma'heóne­vé'hó'e, mósto'se­nėstsės­tovȯhevóhe, "Tósa'e éto'sė­hestáotse tsé'tóhe Tséto'sė­ho'méase Ma'heo'o?" ⁵ "Naa Bethlehem. ⁶ Na'ėstse ma'heónėhóo'xeváhe étsėhetȯxe'ėstóne, 'Naa Bethlehem tsé­no'oeme Judeaheveno, tsema'xemȧhe­héne'enóseoneve tsés­to'sevé'hestáotsėse hénėhéóhe tsé'tóhe mé'ėševȯtse. Tsé'tóhe mé'ėševȯtse tsema'xevéhoneve naa tseonó'eotsėhóho Israelites (néhe Israelites mó'éšeáahtse'­moné'toehevovóhe Ma'heóneva tótseha),'" móxhetaehevóhe néhe ma'heónevé'hó'e. ⁷ Nėhe'še Herod móstaémooseonóomȯhevohe néhe hetanóho tséháehéne'enovȧhé­tsese. Tséhvá'nenėhesémánėse móstanėstovȯhevóhe, "Tóne'še névóomovo néhe hotohke?" Naa móhmé'ėstomóehevóhe tséhetaa'­héne'enomévȯse. ⁸ "Naa tȧhénȯhtsevóoma néhe mé'ėševȯtse hénėhéóhe Bethlehem. Naa mȧhmé'ovóse, né'évȧhé­me'ėstome­véhéne nonohpa nȧhtavésėhé­háóéná'tóvo," móxhehéhe Herod. ^9-10 Naa tséstaévaasė­hóse­aseohtsévȯse néhe hetaneo'o mó'évȧhóse­vóomȯhevovóhe néhe hotóhkeho naa mó'oseepévetanóotsėhevóhe. Móstaame­néhe'o­vȯhevovóhe néhe hotóhkeho tséstaamoésenatsėse, nėhe'še he'ama móstató'omoése­nȧhéhe hénėhéóhe mȧheóne tséx­hoo'ėse nehe mé'ėševȯtse. ¹¹ Tsésta­éstsėh­névȯse, mósta­voómȯhe­vovóhe néhe mé'ėševoto naa heške Mary­hevaho. Naa móhmȧsó­metȯhe­novóhe tséháoe­metse hová'éhe, heóve­ma'kaata, naa tséohkevé'še­tsėhetȧho'­hóvȧh­tovetse, naa tséheo'ke­­méeotsetse, móstavé'šė­ho'hé­masetsėsto­vȯhe­vovóhe. ¹² Tséh­vá'ne­nėhesémánėse Herod, néhe heta­neo'o móhnėheše­ováxenȧhevóhe oxėse tsésto'seéva­tšėhešeasė­hóo'ȯhtsévȯse komááhe tsėsáa­héhotonóhevo Herodevaho.

Escape to Egypt

¹³ Naa néhe hetaneo'o tséháehéne'enovȧhese tséstaéšeéva­aseohtsévȯse Ma'heo'o mó'anȯheméaoohéhenotóhe ma'heónė­hotse'ono Joseph tsésto'sėhéhotonaa'ėse ováxėstóva. "To'éotsėstse!" móstsėhetaehevóhe. "Tatsėhe'otšėšenano tsé'tóhe ka'ėškóne naa heške Egypt. Naa hénėhéóhe nėšėhoéhéne ta'e ma'taévȧhósė­ho'ėhé­nėhetatsése tsésto'seévȧho'ėhóo'ȯhtsése. Herod énȯhtsevóomóho tsé'tóhe ka'ėškóneho, éna'hátanó'tovóho. ¹⁴ Naa héne taa'eva Joseph móstó'nėšeto'éotsėhéhe naa móstatsėhe'otsėhohevóhe tsévéstoemose naa néhe ka'ėškóneho Egypt.

The killing of the children

¹⁵ Naa hénėhéóhe móhnėšėhoehevóhe ta'e Herod tséhnaa'ėse. Móhmȧhenėhesóhanetséhe tséheševéstomósánėse Ma'heo'o tsénėhetȯxe'ėstónėse ma'heónėhóo'xeváhe Jeremiah, móstsėhe­tȯxe'­ės­tónėhéhe ma'heónȯxe'ėstóonéhéva, "Náne'évȧhé'otseho nae'ho Egypt." Nėhe'še Herod tséstanéstomónėse néhe hetaneo'o tséháehéne'enovȧhese tséssáaho'ėhéme'ėstomóéése hová'éhe mó'omáta'eotsėhéhe. Móstanėheto'emaovȯhevóhe hestotse'ono tsésto'semȧhena'hotsėse hetanéka'ėškóneho hénėhéóhe tsémaevésėstanovese Bethlehem, tsénéšeaénamase naa tsétó'kėhahese. Hé'tóhe móstavé'šenėhešėhetáohamėhéhe tséhetaa'ėse néhe hetanóho tséháehéne'enovȧhétsese tséhmé'ės­tomoo'ėse. ¹⁶ Naa Ma'heo'o tséheševéstomósánėse móhmȧhe­nėhesóhanetséhe, naa néhe ma'heónėhóo'xeváhe Jeremiah móstsėhetȯxe'ėstónėhéhe ma'heónȯxe'ėstóonéhéva, ^17 18 "Hénėhéóhe Ramah, énéstohe éma'xėhoó'hetȧhpe'a'xane vo'ėstane. Mónėséhanéhe Rachel móxhésta'xanéhenotóhe henésono. Naa vo'ėstanóho móho'nóstónėševovóešemaa'ėstse tséhvé'­na'hetsėse henésono."

The return from Egypt

¹⁹ Naa tsé'éšenaa'ėse King Herod ma'heónėhotse'ono móxho'ė­hótaehevóhe Joseph ováxėstóva hénėhéóhe tséhvo'ėstané­hévévȯse Egypt. ²⁰ Móstsėhetaehevóhe, "To'éotsėstse naa taévatsėhe'o­tšėšenano tsé'tóhe ka'ėškóne naa heške Israel. Hénėhéóhe vo'ėstanóho tséhméhaena'hátanó'toese ééšemȧhenaeo'o." ²¹ Joseph mósto'éotsėhéhe naa nėhe'še móstaévatsėhe'ȯhtsėhevóhe Israel. ²² Naa tséstanéstomónėse néhe Herod hee'haho Archelaus tséhešemȧho'emanetsėse hénėhéóhe Judea, móstae'se­tsėhe'ȯhtsėhéhe. Nėhe'še ováxėstóva mó'évȧhósenėhestóhehéhe tsésto'sėtsėhe'ohtsėse Galilee. ²³ Naa hénėhéóhe móstȧhé­vo'ėstané­hevėhevóhe mȧhoéstóva Nazareth tséohkėhestóhetse. Naa Ma'heo'o tséheševéstomósánėse móhmȧhenėhesóhanetséhe, naa néhe máto ma'heónėhóo'xeváhe tséheese móxhesóhanetséhe, "Nazarene tseohkėhestohe," móxhehéhe.

5

The Sermon on the Mount

     ¹ Jesus tséhvóóhtȯtse tséhešėhoháetanevoo'etse, móstae'ėhnėhéhe tsésto'sėhéseanȯhema'heóneéestsėse. Hénėhéóhe tséstȧ­hámėstoeotsėse hevovéstomóseono a'e móxhoehevóhe. ² Naa móstatsėhehéhe, ³ "Ma'heo'o éohkepéve'tovóho tséne'étamé'toese, éhevéhonamé'tóó'e. ⁴ Eohkepéve'tovóho tséháo'omeeotsétsese, évovóešemóho. ⁵ Eohkepéve'tovóho tsésáapévatamȧhtséhetsese, hová'éhe tseamȧhénóvo tséhetaa'véstomevȯse hétséno ho'eva. ⁶ Eohkepéve'tovóho tséonó'evo'ėstanéhevetanótsese, tsėho'éšé'tánóvo. ⁷ Ma'heo'o éohkenėševátamóho tsénėševátsėstȧhé'heónevetsese. ⁸ Naa Ma'heo'o éohkepéve'tovóho tséma'heónetanótsese, tsevóomáá'e. ⁹ Ma'heo'o mato éohkepéve'tovóho tséóo'haahtóohétsese. "Tsé'tóhe nanésoneho," tsėhetóho. ¹⁰ Eohkepéve'tovóho tséhávėsévo'eéhetsese tséhvé'néhevo'ėstanéheve'too'ėse, éhevéhonamé'tóó'e." ¹¹ Nėhe'še Jesus móstȧhósetsėhehéhe, "Nétatsėhetatséme, hó'nėšekánomė­hávėsévo'eéhanése tséhvé'ne'étamé'tovése, ¹² váhtomė­hetótaetanóhéne. Naa mé'etanó'tomova ma'heónėhóo'xeváheo'o tséheševésėhávėsévo'eéhévȯse naa héne vé'šėhéestáháhéne. Naa nėstsevé'šeamȧhénóvo hová'éhe tséoseepéva'e he'amo'omééno."

Love

     ⁴³ Naa móstȧhósetsėhehéhe Jesus, "Eohketsėhevoone vo'ėstaneo'o: 'Méhota tséhó'xatamaesee'e naa péota tsénėsétamaesee'e.' ⁴⁴ Mé'tó'e nétatsėhetatséme: 'Méhota tsénėsétamaesee'e naa háoenavomotaha tséohkemométsėstóvo'eéhaesee'e.'" ⁴⁸ Éme'nėhešepévȧhéstove Ma'heo'o hápó'e tséhešepévaese.

6

The Lord's Prayer

     ⁹ Ma'heo'o Tséhéhe'tovatsemenoto tséhestoéstoveto he'amo'o­mééno, néme'só'hove­mȧhe­ma'he­óno'­ótáne. ¹⁰ Néxho'hé­vehonoeo'o. Eme'­nėheso tséhešetanoto hétsėhéno ho'eva hápó'e tséhéso hénėhéóhe he'amo'omééno. ¹¹ Oešeeva néxhoxomemenoo'o. ¹² Néhvone­ta­nó'tȯtse tsé'ó'ȯhto'eé­tȧhétse hápó'e tséévȧheše­vonetanó'­tomóvótse vo'ėstaneo'o tséó'ȯhto'eéhaetse. ¹³ Hótooma'­ove­­menoo'o mȧxhávėséve­vonȯhóha'ónétse, naa máto ne'aseotšėšemenoo'o tósa'e tséxhávėséva'e. Némȧhe­véhonoo'e, néhoháatamaahe, naa néno'vó'ho'ėho'­hé­vata­maahe hétsetseha naa a'ene'­xóvéva. ¹⁴ Naa nétatsėhetatséme, ma'évananovóse tséó'ȯhto'eé­haesee'e hápó'e nėstseévanėheše­nanóévo Ma'heo'o. ¹⁵ Naa mȧssáavé'eévananovóhése hápó'e Ma'heo'o nėstsėsáa'éva­nanóéhévo. ¹⁶ Ma'ávóónése émoosenėheto'eétȧhéhéne. Hósėstse éohkeménȯhketanoo'o ȯhtávoonevosėstse. Naa hová'éhe móme'vé'šėhéamȧhénóvo. ¹⁷ Naa tséhnéehóvése váhtomė­hóxe'anȧhtséhéne hó'nėšeávóónése, hovánee'e móme'héene'ena oha Ma'heo'o. Naa nėstseamȧhénóvo tsévé'šeávóónése.

Worry

     ³¹ Névé'eóetsetanó'tánóvo hová'éhe, heva mésėhestȯtse naa máto hone'oo'o. ³² Vo'ėstaneo'o tsésáane'étaméhevose Ma'heóneva éohkenėhešeóetsetanoo'o. Névé'vésenėhešetanóme! Ma'heo'o éohkeéšeáahtse'héne'ena tséo'hémȧhé'tomóvóse naa nėstsenėheševéstȧhémáévo. ³³ Mȧhvé'vovóanóse Ma'heo'o hová'éhe néme'héoetsetanó'tánóvo. ³⁴ Naa máto névé'eóetsetanó'tánóvo tséto'sėheso mȧhvóona'o. Tsetaometónéso. Onétáhtse oešeeva ameována'xaevo'ėstanéheve.

7

The Golden Rule

     ¹² Ohkepéve'tova vo'ėstaneo'o hápó'e tséhešepéve'tóvȧhtsétanóse, énėhetȯxe'ėstóneo'o Moses naa máto hósėstse ma'heónė­hóo'xeváheono.

The narrow door

     ¹³ Onésėsóhpėhné'tomáhéne héne he'nétóo'o tsétšėšké'o. Naa hé'tóhe na'ėstse he'nétoo'o tsétȧhpé'o háesto vo'ėstaneo'o ééšeáahtse'sóhpėhné'tánóvo. Héne he'nétoo'o éhe'anáto tséssóhpėhné'tohe, naa oha étȧho'eotsėstómanéto asėto'eéstóva. ¹⁴ Naa hé'tóhe tsétšėšeké'o étȧho'eotsėsánéto a'enevo'ėstanéhévėstóva. Oha tsėsáaháestȯxéheo'o vo'ėstaneo'o tsésóhpėhné'tose hé'tóhe he'nétoo'o.

11

     ²⁸ Mȧhvé'mȧhovo'xéohtsése tséamo'xése, éno'xe naa nėhe'še néhnȧho'ȯhtsévėhéne, nėstsėhosótomėšematséme.

16

Who is Jesus?

     ¹³ Tséstȧho'eohtsévȯse hénėhéóhe Caesarea Philippiheveno, Jesus naa hevovéstomóseono, "Nátónėsétamáá'e tsé'tóhe vo'ėstaneo'o?" Jesus móxhetȯhevóhe hevovéstomóseono. ¹⁴ "Naa hosėstse énėhevoone mónėséhanéhe na'ėstse ma'heónėhóo'xeváhe, héva John Tséohke­e'óestaáhóvȧtse, naa mó-hea'e Elijah, naa mó-hea'e Jeremiah, naa máto héva na'ėstse tsénétaestse," móxhetaehevóhe hevovéstomóseono. ¹⁵ "Naa hápó'e tséhnéehóvése nétónėšetanóme?" móxheše­nėstsėstovȯhevóhe. ¹⁶ "Nénéehove Tséhee'hahé'too'ėstse Ametanéne-Ma'heóneva, ného'eanȯheméa'tova," móxhetaehevóhe Peterhevaho. ¹⁷ "Néhetome, naa oha nésáataomėhéne'enóhe, Ma'heo'o mónénėheševóo'sėhaehéhe. ¹⁸ Naa ótahe néspéveáahtomónėstse: Ho'honáá'e néheševehȧtse, naa hénėhéóhe néhe ho'honáéva nȧhtsevé'šemóheevamoo'o netao'o vo'ėstaneo'o tsésto'sėhema'heóne­manȧhéstóvéto. Heávohe hestotse'ono móme'tónėšėhévonanánóvo," móxhehéhe Jesus.

20

Workers in a vineyard

     ¹ Jesus móhmé'ėstȯhéhe tséheševéhonoetsėse Ma'heóneva, móstšėhešėhetáohamėhéhe: No'ka tséhméovóona'otse na'ėstse énano'éve'ho'e móstanȯhtse'ovȯhevóhe tséto'sėhotse'ótose. ² Naa tséstaéšemonotse'onanėse mósto'senėhešeonénėxomevȯhevóhe tóséé'e tséohkėhešeonénėxanéstovetse. Móstaasėtotse'óhehevóhe. ^3-5 Naa tséstanėšenáame'xóvetse héne eše neva móstȧhóse­monotse'onanėhéhe. Mósto'semȧheséeše­onénėxomevȯhevóhe. ^6-7 Nėhe'še tséstanóhonȯxe'ȯhetsėse hósėstse móssó'e­áahtse'e­amóeóehevóhe tséhotse'óhetanose. Móstȧhóse­monotse'o­nanéhenotóhe. ⁸ Tséstȧhetóevetse néhe énano'éve'ho'e móstsėhetȯhevóhe hevéhonotse'ono, "Taonóomenano tséhotse'óhese naa onénėxome­vóóno. Vovóeonénėxomevoo'o tséhestóxe­monotse'o­nanéto." ⁹ Hotȧhtse móstȧséeše­onénėxemevȯhevóhe néhe tséheše­onénėxomóhetsėse tséméoasėtotse'óhetsese. ¹⁰ Néhe tséméoasėtotse'óhese móxhóovenėhešetanȯhevóhe, "Nȧhtsėhehpe­onénėxomónéme." Oha móhmȧheséeše­onénėxomóhehevóhe. ¹¹ Nėhe'še móstsėhetȯhe­vovóhe néhe énano'évé'hó'e, ¹² "Tsé'tóhe oha éhotse'óheo'o no'ka tséhnéma'oéstatse, naa nénėheše­onénėxomevoo'o tséheše­onénėxomevése. Tséhnéehóvétse náméoasėtotse'óhéme naa éoseeno'hoháoho'ta. Naa némȧhešéešeonénėxomevéme." ¹³ Nėhe'še néhe énano'éve'ho'e móstšėhešeno'ėstovȯhevóhe, "Hóovehe, nésáa'oe'kėhénotatséhe. Nénėhešeonénėxomevȧtse tséohkėheše­onénėxanéstove no'ka éšeeva. ¹⁴ Névé'mé'etanó'ta tséheše­onénėxomevono, náhotse'ótoo'o, ¹⁵ naa taamááhe hé'tóhe nama'kaatáeme tsévé'šeonénėxomevono. Tȧhestanȯtse nema'kaatáeme naa tȧhóó'óhtsėstse!" móxhešėhetáohamėhéhe Jesus. ¹⁶ Nėhe'še Jesus móstsėhehéhe, "Eto'senėheso, tséhóovevovóehnétanose tsėhestóxėhneo'o, naa mé'tó'e hétsetseha tséhestóxėhnese tsevovóehneo'o."

21

Two sons

     ²⁸ Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe ma'heónevé'hó'e, "Náto'sėhósė­tšėhešėhetáohemenȯtse hetane, móhnéšėhevóhe hee'haho. Tséháa'éha­hétsese móstsėhetȯhevóhe, "Tȧhéhotse'óheo'o ho'eone hétsetsha!" ²⁹ "Hová'ȧháne," móxhetaehevóhe, naa oha nenóveto móstaéva­nétȧhévetanȯhéhe, móstaévȧhéhotse'óhehéhe. ³⁰ Nėhe'še mé'tó'e móxhósėtsėhetȯhevóhe néhe tsétšėhe'kéhahétsese, "Tȧhéhotse'óheo'o ho'eone hétsetsha!" "Héehe'e," móhvá'nė­hetaehevóhe, naa oha móho'nóstȧhéhotse'óhetsėstse," móxhešėhetáohamėhéhe Jesus. ³¹ Nėhe'še Jesus móstšėheše­nėstsėstovȯhevóhe néhe ma'heónevé'hó'e, "Taasévoono hee'haho tséáahtóese?" "Naa néhe tséháa'éhahétsese," móxhehevóhe. "Néhetóméme, naa énėhéso. Néhéne'enovóneo'o tséhešė­hávėsé­vo'eétȧhé'heónévévȯse tsé'tóhe ma'kaataevé'hó'e naa máto mátȧháa'eo'o. Naa oha tséhvé'eévanétȧhévetanóvȯse tsevovóehneo'o Ma'heónévėstóva. Naa hea'e tséhnéehóvése néme'­onȧháxėho'hé­manėstsénóvo. ³² Nésó'héne'enanovohe tsé'ȯhke­ma'heóneéestsėse John tséohkee'óestaáhóvȧtse, tséto'sėheše­onó'evo'ėstanéhévése, naa oha nésáa'áahtovóhévo? Naa mé'tó'e tsé'tóhe hávėsévo'eétȧhé'heono heva hámó'ȯtse ma'kaataevé'hó'e naa mátȧháa'eo'o mó'áahtóehevóhe. Naa nékánomevóomóvoo'o tsé'tóhe hávėsévo'eétȧhé'heono tsé'áahtovóvȯse John tséohke­e'óestaá­hovátsese, naa oha nésáa'áahtomónėhéme!" móxhehéhe Jesus.

27

The death of Jesus

⁴⁵ Tséssétovoestatse naa ta'e tséstana'nȯxe'ȯhetse mó'a'enó'­neo­tsé­hanéhe netao'o. ⁴⁶ Nėhe'še Jesus móstȧhpe'e'­hahehéhe, "Nama'heóname, hó'ótóva hénová'e tséhése­noo'o'tsé'toveto?" ⁴⁷ Tsésta­néstoo'ėse néhe hósėstse vo'ėstanóho tsévésenéetsese hénėhéóhe móstsėhehevóhe, "Ta'se éhoó'heonóomóho Elijahevaho." (Tótseha móhma'heónė­hóo'xevá­hevėhéhe.) ⁴⁸ Naa na'ėstse tséstanéstoese móstaésė­he'kóova'ó'tsėhetséhe hénėhéóhe tsévé'ȯhkeéno'etse hová'éhe, mótanovȯsė­ho'a'ó'­to­móvȯhéhe Jesusevaho hestseneva. (Mó'ȯhkenėhešévėstovėhanéhe vo'ėstane ȯhtséšėto'senaeotsesėstse.) ⁴⁹ Tsésta­vóomaa'ėse néhe vo'ėstanóho, móstsėhetaehevóhe néhe hetane, "Nóxa'e, hea'e tsene'évȧho'hé­vo'ėstanévėháá'e Elijahevaho." ⁵⁰ Jesus móxho'óxetȧhpe'e'hahehéhe, nėhe'še móstanaeotsėhéhe.

28

Jesus is alive

     ⁵ Naa ma'heonėhotse'ono estsėhetaevosesto nehe he'eo'o, "Neve'ee'tohtȧheme! Nehene'enovatseme tsehešenȯhtsevoomose Jesus tsemehaehotȯxase'hoestse. ⁶ Esaahoehe. Eevaametanene tseto'heese. Nenaase, heve'hoohtomova tsehmehaešeešėse."

The Great Commission

     ¹⁸ Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Námȧhenėhetȯhóota Ma'heo'o netao'o hová'ėhéstónėhéva tsésto'seohke­ma'heóne­éxo'eétȧhéto hétsėhéno ho'eva naa he'amo'omééno. ¹⁹ Naa tséhvé'nėhéso, vovéstomevóhéne vo'ėstaneo'o netao'o éme'hešenéhe'oo'évȯse. No'vé'šee'óestaáhnȯhéne hevéhéstóva Ma'heo'o Tséhéhestovėstse naa máto Hee'haho naa Ma'heónemȧhta'sóomȧheva. ²⁰ Vovéstomevóhéne netao'o tséheševovéstomévatsése. Naa tóséé'e nėstsevé'ȯhtsématséme."

Luke

1

^1,4b Theophilus, néhéne'enóseoneve. Háesto vo'ėstaneo'o ééšemȯxe'ȯhánóvo netao'o tséévėhešévetsėse Jesusevaho tsėhéóhe ho'eva tséhvésėstanovėse. ² Enėxhésenéstomónénóvo Jesusevaho tséxhóhta'haóévȯse néhe tséohkeamevé'ȯhtsémaese. Naa máto nánėhetóhta'haóó'e néhe tséohkeamevé'ȯhtsémaese Jesus, netao'o tséévėheševóomóvȯse Jesusevaho tséévėhešévetsėse tséhmónease­ma'heóneéestsetsėse, naa hétsetseha émȧhetóxemé'ėstánóvo. ³ Naa nátaomeéšepéveoo'hátsésta netao'o tséhetȧhtomónéto naa hápó'e nátao'senėhetȯxe'oha tsétó'taeheso, ^4a nonohpa nėstsenėhešė­héne'ena tséhešėhetóméto netao'o tséhetȧhtomóneto.

The birth of John the Baptist is announced

⁵ Herod tséhmȧho'emanéhevėse Judea na'ėstse hetane Zechariah mó'ȯhkėhestóhehéhe hénėhéóhe móhvésėstanovėhéhe. Móhma'heóne­vého'évėhéhe, móxho'xėstȧhehéhe ma'heóne­nótȧxévėstóva, móhno'e­véhehenovóhe Abijahevaho. Naa tsévéstoemose Elizabethevaho móhnėx­héstȧhehevóhe Aaroneveno. ⁶ Zechariah móhma'heóne­vo'ėstanéhevėhevóhe naa Ma'heóneva mó'ono'átamae­hevovóhe tséhvé'eame­nėheše­vo'ėstanéhévévȯse tséheto'e­manetsėse. ⁷ Móho'nó'ȯhkė­henésonėstse Elizabeth naa mó'éšeno'­néšeéna'hehevóhe. ⁸ No'ka éšeeva Zechariah naa hevésema'heónevé'ho'amo móxhotse'óhehevóhe hénėhéóhe ma'xe­­ma'heóne­mȧheóne. ⁹ (Hénėhéóhe hotómá'e mó'a'e'še­ne'ho'­táhanéhe, móho'nó'­ȯhke­tóhtoo'­éstsėhnéstove.) Naa Zechariah móhnėheše­monéstovėhéhe tsésto'se­ésėhétsėhetȧho'hóvȧse naa tsésto'seno'héhaoenavomó­tȧxévȧse. ¹⁰ Anóséma hénėhéóhe ma'xe­ma'heóne­mȧheóne tséma'xenéese móhvésė­háoenȧhevóhe. ¹¹ Tséhnėšená­tsėhetȧho'­hóvȧse Zechariah, heamáxésto tsé'ȯhke­tsėhetȧho'hóvȧh­tovetse móssó'hovemé'néeotsėhevóhe na'ėstse ma'heónėhotse'ono. ¹² Tséstavóómȯse móstó'omáehaehevóhe. ¹³ Móstsėhetaehevóhe, "Névé'héhpȯheotse! Ma'heo'o néto'senėhetȯhóota tséheševéestomo, tsévéstoemȯtse éto'sėhenésone, tsėhetanévóéhne. John, heše­véhoo'o. ¹⁴ Mȧxhestáotsėstse nėstseoseepévetano naa netao'o tsemȧhehoháe­pévetanóhtove. ¹⁵ Eto'seoseeono'átamáá'e Ma'heóneva. Naa tseohkėsáavésemanéhe tsévé'keéno'etse naa tséháatamano'etse, énėheto'ȧhétsėstomóó'e Ma'heóneva. Naa mȧsáa'éšekánomė­hestáotsééstse Ma'heóne­mȧhta'sóomaho tseéšeáahtse'háhane'óó'e. ¹⁶ Naa ma'ȯhkema'heóne­éestsės­tósánėstse hétsėhéno Israel, tseévaonó'evamóho hoháesto vo'ėstanóho nonohpa tseévȧhósease­áahtovovo Ma'heóneva. ¹⁷ Eto'senéstaéxanovomótȧhóho Tséne'tȧhétsese. Nee'ha tseohke­ma'heóne­éestse hoháatamaahéstóva tséohkeheše­méhae­ma'heónėhóo'xevȧse Elijah hákó'e tótseha. Naa ma'ȯhkepéve­áahtoo'ėstse vo'ėstanóho tseévavé'šeméohtovȯhénóvo naa tseévano'áahtóevóho henésonėhevóho. Naa vo'ėstaneo'o tseévȧhóseonó'evo'ėstanéheveo'o nonohpa tseéšeéxaneneo'o mahnėxho'ėhnetsėstse Tséne'tȧhétsese," móxhetaehevóhe néhe ma'heónėhotse'ono Zechariah. ¹⁸ "Šeaa! Naa náéšenéšeéna'héme. Táaxa'e, naa néhvóo'šeše tséto'sėhešenėheso!" móxhehéhe Zechariah. ¹⁹ Naa móstsėhešeno'ėstóehevóhe, "Heehe, éto'se­tó'­nėhéso. Nánéehove Gabriel, návéhonotse'ota Ma'heo'o. Nánėhešė­ho'méá'tóne tsésto'semé'ėstomevátse tséto'sėhešė­henésónėhése. ²⁰ Naa oha tséssáavé'e­oné'seómȧhahtáheto néto'sėsáa­nóhpa­éva­tónėšeéestséhe ta'e mȧxhestáotsėstse nee'ha," móxhetaehevóhe. ²¹ Naa hénėhéóhe anóséma néhe vo'ėstanóho móstonóomaehevóhe Zechariah, "Etónėšévesėstse? Eosee­háa'éhanene," móxheše­tanȯhevóhe. ²² Ta'mȧhove'še móhne'éva­mé'hóehnėhéhe, móho'nós­tonėšeéestsėstse, oha mó'ȯhkeévȯhó­nėhéhe. "Móvóo'sėhehéhe hová'éhe hotómá'e," móxhešetanȯhevóhe. ²³ Naa Zechariah tsé'éše­má'tanenėse móstaasėhóo'ȯhtsėhéhe. ²⁴ Naa a'e tsé­véstoe­mose Elizabethevaho móstȧhóse'ėhevóhe. Mó'ȯhkėxae­he'kėhoehéhe ta'e tséstanóhone­éše'hamȧse. ²⁵ "Ma'heo'o móná­nėheše­nėševáta­maehéhe tsé'éše­kánomeéná'hétse tsésto'sė­henésó­nėhétse, naa héne náoseevé'še­pévetano. Naa hovánee'e náme'ȯhke­évȧhétotóxema," móxhešėtanȯhéhe Elizabeth.

An angel tells about the birth of Jesus

²⁶ Naa tsé'éšenaesóhtȯheéše'hamȧse, Ma'heo'o móstȧhóse­tšėheše­méahénotóhe ma'heónėhotse'ono Gabrielhevaho hénėhéóhe Nazareth, tséhno'oeme Galileeheveno. ²⁷ Mósto'sė­hósėhé­hotonȯhevóhe na'ėstse kȧse'éeheho, Mary móxhėševéhehéhe, móssó'koomȧhehéhe. Naa mósto'se­véstoemȯhevóhe Josephevaho, móhnėxhéstȧhehevóhe David hemanȧhéstóva. ²⁸ Mary tséstȧho'ė­hótaa'ėse Gabrielhevaho móstsėhetaehevóhe, "Népévevóoseoneve naa Ma'heo'o néno'e­ono'átama." ²⁹ Naa Mary móho'nóh­pévė­héne'eno tséhetaa'ėse, "Etónėšėtovátónėse?" móxhešetanȯhéhe. ³⁰ "Névé'héhpȯhetano! Ma'heo'o néoseeono'átama. ³¹ Naa néto'sėhenésone. Jesus heševéhoo'o. ³² Eto'sėhoháatamaahe naa Ma'heo'o Hee'haho, tseohkeno'hestohe. Tsenėhetȯhóotaa'e Ma'heóneva tsésto'se­véhonoo'ėse hápó'e tséxheševéhonoetsėse hevóohestoto Davidevaho tótseha. ³³ Nėstsea'enėhevéhonaménóvo tsé-Israelites-évése." ³⁴ "Náme'tónėšėhéhenésone! Násáa'a'enóhe hetane," móxhehéhe Mary. ³⁵ "Naa Ma'heonemȧhta'sóomȧheva nėhéóhe nénėsto'sėhésėhóse'e. Ma'heóne-ka'ėškóne naa Ma'heo'o Hee'haho tseohkėhésėhestohe. ^37-36 Ma'heo'o éohkema'heóneéxána hová'éhe, hámó'ȯhtse, tséhevésėsóneto Elizabeth ééšekánomeéna'he éto'sėhenésone. 'Móme'tšėhe'šėhéhenésone,' móhkėhóovė­hesétamėhéhe, naa hétsetseha ééšeáahtse'naesóhtȯheéše'hama." ³⁸ "Nooo, tséhvé'­nėševátamemoné'tóó'ėse Ma'heo'o, éme'sá'nėhéso," móxhehéhe Mary.

Mary visits Elizabeth

^39-40 Mary móstató'nėšeasenȧho'ȯhtsévȯhevóhe Elizabethevaho, hénėhéóhe móhvésėstanovėhevóhe mȧhoéstóva tséxhoéhosévetse, tsévésto'tatse Judeaheveno. Tséstȧho'eohtsėse móstamásetsėsto­vȯhevóhe Elizabethevaho. ⁴¹ Naa tséstanéstoo'ėse, hemé'ėševotamo móhma'xemomó'otsėhevóhe. Naa Ma'heónemȧhta'sóomȧheva ⁴² móstavé'šeasėháahpe'ónovȧhéhe, "Nooo, Mary, tséhma'xe­vonėstȯxevȯse he'eo'o, mónéxaetaemoné'toehéhe Ma'heo'o. Nėstseoseepéve'tova naa tseoseeno'péve'tovóho nenésono. ⁴³ Naa mónėséhanéhe navo'ėstanévėstómanéhame, naa, nooo, heške náno'ho'­nȧho'ȯhtsévaetsenoto! ⁴⁴ Tséstanéstovátse naneso éma'xease­momó'otse, móvésepévetanóotsėhéhe. ⁴⁵ Tséhvé'e­oné'seómȧhahtato tséheševéstomévata'e Ma'heo'o nėstseosee­hése­péve'tova," móxhetaehevóhe Elizabethevaho.

Mary praises God

⁴⁶ Naa nėhe'še Mary móstaasevového'ótȯhevóhe Ma'heóneva, ⁴⁷ "Ma'heo'o tsévo'ėstanévėhá'ėstse, ⁴⁸ mónánėševátamaehéhe. Naa náto'seno'eono'átamane netao'o. ⁴⁹ Ma'heo'o náohkeoseepéve'tova naa éno'keoné'seómema'heóneve. ⁵⁰ Enėševátamóho tséohkeamė­háoena'toese. ⁵¹ Ehoháatamano'etse netao'o tséohkėheše­véstȧhé­maétse. Easėta'ovóho tséohkėhoháe­pévatamȧhtsétsese. ⁵² Naa mé'tó'e tséována'xaevo'ėstanéhevetsese énėševátamóho. ⁵³ Naa tséháeanátsese éohkená'so'enotóho, naa tséhoháoovȧhétsese hová'éhe éohkė­sáa­métóhe. ⁵⁴ Ma'heo'o énėhešenėševátamóho Abrahamevaho naa tóoneeto tsé-Israelites-évétse. ⁵⁵ Móhnėheše­véstomevȯhevóhe Abrahamevaho hákó'e tótseha," Mary móxheševového'ótȯhevóhe Ma'heóneva.

The birth of John the Baptist

⁵⁶ Tsé'éšeto'seanéotsėse Elizabeth, móstaévȧhóo'ȯhtsėhéhe Mary. ⁵⁷ Elizabeth móxhetanévoehnėhéhe. ⁵⁸ Naa hevóohestoto naa hósėstse néhe vo'ėstaneo'o a'e tsévo'ėstanéhevese móstanéstomónė­henovóhe tséhešėhoháepéve'too'ėse Ma'heóneva naa móhvésemȧhe­hetótaetanȯhevóhe. ⁵⁹ Tséstaéše­no'kema'heóneéšeevetse tséhe'šė­hestáotsėse móhvovóhponetsėhetȧxėhehéhe, naa mósto'se­no'e­oesevéhehéhe. "Zechariah éme'heševéhe," móxhehevóhe. ⁶⁰ "Hová'ȧhane, John éto'sėheševéhe," móxhehéhe Elizabeth. ⁶¹ "Hovánee'e ésáanėheševéhéhe," móxhetaehevóhe. ⁶² "Eto'se­tónėševéhe?" móxhétȯhóovaehevóhe Zechariah. ⁶³ Móhvéestȯhéhe tsésto'setáxemȯxe'ėstónėse. Naa móhnėhetȯxe'ȯhehéhe, "John éto'sėheševéhe." Héne móhmȧheotoésetsėstȯhenovóhe tséheševéhetsėse.

Zechariah's prophecy

⁶⁴ Tó'nėhé'še Zechariah mó'évaaseéestseotsėhéhe. ⁶⁷ Móstaase­vového'ótȯhevóhe Ma'heóneva, ⁶⁸ "Nétavovéhone Ma'heo'o, tséhema'heónėhamétse tsé-Israelites-évétse. Nėstsenėheše­vo'ėstanévėhaene ⁶⁹ a'e énėsto'sėho'eanȯheméanoto Vo'ėstanévės­tó­manéheho tséhoháatamaahétsese. Tsenėxhéstahe hemanȧhéstóva tséma'xevéhonevėstse David, mó'ȯhke­áahtovȯhe­vóhe Ma'heóneva. ⁷⁰ Naa hákó'e tótseha ma'heónėhóo'xeváheo'o móhmé'ėstȯhenovóhe Ma'heo'o tséheševéstomóétse, ⁷¹ Néto'sė­hótoo­ma'óene tósa'e tséspéotanévótse. ⁷² Ma'heo'o móhno'nėheše­véstomevȯhevóhe tsénėxhéstȧhévótse tséto'sėheše­nėševátamaévȯse, naa móne'éše­áahtse'e­­ame­nėhesóhanéhe. ⁷³ Ma'heo'o móhnėheše­véstome­vȯhevóhe Abrahamevaho ^74-75 tsésto'sėhešė­hoonevótaétse nonohpa nėstse­ována'xae­­néhe'omóvonone hemeo'o naa nėstsenėheše­onó'e­vo'ėstanéhevema tséhe'éšeamevo'ėstanéhévétse, mónénėheše­véstomóehenenéhe Ma'heo'o. ⁷⁶ Nėhe'še Zechariah móstsėhe­tȯhevóhe hee'haho, "Naa tséhnéehóveto, ma'heónė­hóo'xeváhe, nėstsėhetane. Nėstseohkė­hóo'xevóto Ma'eho'o Tséháa'ého'oésėstse. Nėstsenésta­éxanomótáho Tséne'taestse tséto'sėho'ehnėstse. ⁷⁷ Naa nėstseno'­nėheše­mé'ėstomevoo'o tsé'tóhe Israelites, "Ma'heo'o nėstse­vo'ėsta­névėháévo ma'asė­tanomóése nėstávėsévo'eé­tȧhéstóvévo. ^78-79 Naa nėhe'xóvéva Ma'heo'o tséhvé'nėševátamaétse nėstseanȯhe­vó'ho'ėho'heene tsé'a'enó'netotse naa máto naéstóva nonohpa nėstseována'xae­vo'ėstanéhevema," móxhetȯhevóhe hee'haho. ⁶⁵ Naa néhe vo'ėstaneo'o hénėhéóhe tsémae­vo'ėsta­néhevese móhnésto­vȯhevovóhe Zechariahevaho, móxhoháa­tsėstȯhenovóhe, naa móstatóxe­mé'emé­hanéhe netao'o tséxhoéhosé­vetse, tsévésto'tatse Judeaheveno. ⁶⁶ Naa móstanėhešė­héne'enáo­tsé'tȯhenovóhe tséheševé'ȯhtsémaa'ėse Ma'heóneva John. Móstsėhešėtanȯhevóhe, "Heá'ėháma tsé'tóhe mé'ėševȯtse éto'sėhoháatamaahe ma'taéšeešee'ėstse?" ⁸⁰ Naa néhe mé'ėševȯtse John móstapéve­éšeehéhe. Tsé'éšėhetanevėse móstȧhé­vo'ėstané­hevėhéhe tóhtóó'e ta'e tsé'asema'heóneéestsėse hénėhéóhe Israel.

2

The birth of Jesus

^1,3 Nėhe'xóvéva Augustus tséohkėhestoese móhmȧhe­véhonevėhéhe tséhetaa'óma'o'etse Rome. Naa móhnėheto'e­manėhéhe netao'o vo'ėstane mósto'se­tšėhešė­hévėstȯxe'ȯhehéhe tósa'e tséxhéstȧhévȯse. ² Móho'nó'ȯhketšėhe'šenėhešévėstove, móhmóne­nėheto'e­manéstovėhanéhe. Nėhe'xóvéva Quirinius tséohkėhestoese móxhóna'ove­véhone­vėhéhe hénėhéóhe Syria. ⁴ Naa na'ėstse hetane Joseph móhvésėstanovėhéhe hénėhéóhe mȧhoéstóva Nazareth tséno'oeme Galileeheveno. Mósto'setšėhešėhé­vėstȯxe'ȯhehéhe hénėhéóhe Bethlehem tséhvé'héstaese David hemanȧhéstóva, néhe David tséma'xe­véhonevėstse hénėhéóhe móhnėx­héstȧhehéhe. ⁵ Móhvé'ȯhtsé­mȯhevohe Maryhevaho tsévéstoemose, móxhóse'ėhevóhe. ^6-7 Naa tséstȧho'eoh­tsévȯse Bethlehem tósa'e móho'nó'ȯhtaa­nevȯtse. Tsésta­nenóve'­xóvetse Mary hee'haho móstȧ­hestáotsėhevóhe hotómá'e tsé'ȯhke­néetsese hováhne. Tsé'éšeénėhóheetȯse mó'ovėšemanȯhevóhe hoxomȯho'haméstóva.

The shepherds

⁸ Nėhéóhe a'e tósa'e tóhtóó'e kȯsáehetaneo'o móhvóonene'evá­voomȯhevovohe hekȯsáemevóho. ⁹ Taehó'ótova móhmé'­néeotsé'­toehevovóhe na'ėstse ma'heonė­hotse'ono. Móhma'xe­vó'ho'ėho'hé­vatamaeo­tséhanetséhe hénėhéóhe tséxhoévȯse. Néhe kȯsáe­hetaneo'o mó'osee­héhpȯhetanóotsėhevóhe tséhnėhe­sóotsetse. ¹⁰ Móstsėhe­taehevovóhe néhe ma'heónėhotse'ono, "Névé'héhpȯheo­séme, ného'ėhé­hotonatsénóvo hová'éhe tséosee­péva'e, tséto'se­vé'še­mȧhe­hetótae­tanóhtove. ¹¹ Hétsetseha taa'eva nėhéóhe tséxhéstaese tséma'xe­véhonevėstse David Bethlehem éhestáotse nevo'ėstanévėstó­manéhamévo. Nea'háanehe Tséne'taestse, Tsé­moné'­toese Ma'heóneva. ¹² Nėstsetsė­hešė­héne'e­novovo: mȧh­vóo­móse néhe mé'ėševȯtse tsėhóheehe naa tsėšééše hoxomȯho'­haméstóva," móxhehéhe. ¹³ Móssó'ho­ve­ma'xe­né'e­ve­manėhe­o­tsė­hevóhe hoháesto ma'heonė­hotse'ono hénėhéóhe tséhnéé'ėse néhe na'ėstse ma'heónėhotse'o. ¹⁴ "Nétavovéhone Ma'heo'o tséhestoéstovėstse he'amo'omééno. Naa hétsėhéno ho'eva tsémásetsėstóevose Ma'heóneva éme'ována'xae­tanoo'o," móx­heše­vového'ó­tȯhevo­vóhe néhe ma'heónėhotse'ono. ¹⁵ Naa néhe ma'heó­nė­hotse'ono tséstaévȧ­he'amoé­senavȯse, néhe kȯsáe­hetaneo'o móstsėhehevóhe, "Nóheto, nétȧhétsėhetó­eotsé­máne!" ¹⁶ Tséstȧ­ho'eohtsévȯse móstavóomȯhevovóhe Mary naa Josep­hevaho, naa néhe mé'ėševoto hénėhéóhe mó'oné'seómė­šéešenȧhevóhe hoxomȯho'haméstóva. ¹⁷ Nėhe'še néhe kȯsáe­hetaneo'o móstamé'ės­tȯhenovóhe tséhetaévȯse ma'heónė­hotse'ono. ¹⁸ Tsénéstomó­nese mó'o­toésta­tsėstȯhe­novóhe. ¹⁹ Naa Mary móhmȧhe­toetanó'tȯhéhe netao'o hová'éhe tséhesóotsetse. ²⁰ Tsésta­évaasėhóneváohtsévȯse néhe kȯsáe­hetaneo'o, mósta­ame­vové­ho'ótȯhevovóhe Ma'heó­neva. Naa netao'o tséheše­vóohtomé­vȯse móstó'tae­mȧhenėhe­sóhane­tséhe tséhetaé­vȯse néhe ma'heónė­hotse'ono. ²¹ Naa tsésta­no'kema'heóneéšeevetse tséhe'šė­hestáotsėse Jesus móhvovóhpone­tsėhetȧxėhéhe. Naa nėhe'xóvéva móhno'mé'e­méhanetséhe hevéhestȯtse. Tséssáa'éšėhestáotséése heške mó'éšeáahtse'­mé'ėstomóehevóhe ma'heónėhotse'ono "Jesus" tséto'sėheševéése.

Simeon praises the Lord

^22,24 Naa máto móhnėhesóhanéhe Ma'heo'o hesto'emanestȯtse, he'eo'o ho'éšeanéotsévȯse mó'ȯhkenȧhestóhehevóhe névo'éé'ėše. Tséstaéšėhehpe'xóvetse névo'éé'ėše Joseph naa Mary móstatsėhe'o­tsėhohevovóhe Jesusevaho ma'xema'heónemȧheóne hénėhéóhe Jerusalem. Mó'ȯhkeno'vovóhponeméahenovóhe neše vé'kėseho tsétótšėšketátsese, tsésto'seévȧhéhaoenaveméávȯse Jesusevaho. ²³ Enėhetȯxe'ohe Ma'heo'o hesto'emanestȯtse: hetanéka'ėškóne tséháa'éhaestse mó'ȯhkeévavovóhponė­hémetȯhenovóhe Ma'heóneva. ²⁵ Nėhéóhe Jerusalem na'ėstse hetane Simeon mó'ȯhkėhestóhehéhe. Móhma'heónevo'ėstanéhevėhéhe. Móstonóomȯhevóhe Vo'ėstanévėstómanéheho, tséto'sėho'ėhénėševátamótsese vo'ėstanóho hénėhéóhe Israel. Mó'ȯhkėháhané'oehevóhe Ma'heónemȧhta'sóomaho, ²⁶ móstsėhetaehevóhe , "Nėstsevóómo Vo'ėstanévėstómanéhe mȧssáa'éšenaéheto." ²⁷ Mary naa Joseph tséstaévȧho'hé­haoenaveméávȯse Jesusevaho, vétséno hápó'e nėhe'xóvéva Simeon móstatsėhe'otsėhaehevóhe Ma'heónemȧhta'sóomaho hénėhéóhe ma'xema'heónemȧheóne. ²⁸ Simeon móxhestanȯhevóhe néhe mé'ėševoto, móstaasevového'ótȯhevóhe Ma'heóneva, ²⁹ "Néame­néhevo'ėstanéheve'tovȧtse. 'Hahoo,' néhetȧtse, tséxheše­véstomeveto tsésto'sevóomo Vo'ėstanévėstómanéhe tséssáa'­éšenaéhéto. Naa étaéšenėhešepéva'e. ³⁰ Tó'hétsetseha náéšetaomevóómo tsé'tóhe tsého'eanȯheméato. Nea'háanéhe tséto'sevo'ėstanévėhaétse tsés-Jews-hévétse ³¹ naa máto oxėse tséhéstȧhétsese netao'o. ³² Tséhvé'še­néehovėse tsés-Jews-hévétse nȧhtsevé'šė­héne'enóseonévéme," Simeon móxheše­vového'ó­tȯhevóhe Ma'heóneva. ³³ Mary naa Joseph mó'otóesta­tsėstȯhe­novóhe tséhetsėse. ³⁴ Naa tséxháoenavomotáóse Simeon móstsėhetȯhevóhe Maryhevaho, "Tsé'tóhe mé'ėševȯtse ma'taéšee'ėstse, hoháesto tseoné'seómȧhah­tóó'e hétsėhéóhe Israel, naa tsenėheševo'ėstanévėhaevóho Ma'heóneva. Naa mé'tó'e háesto tseóhnetsėstóó'e, naa nea'háanevóhe tsésáa'­oné'seómȧhahtáhese. ³⁵ Héne tsevé'šėhéne'enóheo'o. Naa Mary, nėstsevé'šėhoháe­hávėsévetano tsésto'seévėheto'eeese," móxhehéhe Simeon.

Anna speaks about Jesus

³⁶ Máto na'ėstse he'e móhvésėhoehéhe hénėhéóhe ma'xema'heónemȧheóne, Anna, móxheševéhehéhe. Móhma'heónėhóo'xeváhe'évėhéhe. Heho Phanuel móxheše­véhehevóhe, móhnėxhéstȧhehevóhe Ashereveno. Mó'éšėhe­vésevoonėhéhe nésȯhtȯheaa'e, naa móhnaehevóhe tséméhaevéstoemose. ³⁷ Móhna'nóhtȯhnó'néveaénamȧhéhe (84). Oešeeva mó'ȯhketsėhe'ȯhtsėhéhe hénėhéóhe ma'xe­ma'heóne­mȧheóne. Hó'nėšenáamėháóénȧtse mó'ȯhkenėšeno'e­ameávoonėhéhe. ³⁸ Máto nėhe'xóvéva vétséno néhe Simeon tsé'éševóómȯse néhe mé'ėševoto, Anna hápó'e móstavóomȯhevóhe. Móstaasevového'ótȯhevóhe Ma'heóneva. Móhno'ease­mé'ėstomevȯhevóhe néhe vo'ėstanóho, "Tsea'háanéhe tsétonóomótse tséto'sevo'ėstanévėhaétse tsés-Jews-hévétse."

The return to Nazareth

³⁹ Joseph naa Mary tsé'éšemá'sėsóhpo'eétȧhévȯse tsétó'­hetȯxe'ȯhetse Ma'heo'o hesto'emanestȯtse, móstaéva­tšėhešė­hóo'ȯhtsėhevóhe Nazareth tséhno'oemetse Galileeheveno. ⁴⁰ Jesus mó'oto'xoveéšeehéhe naa móhno'ono'átamaehevóhe Ma'heóneva.

The boy Jesus in the Temple

⁴¹ Nėhestȯheaa'e Mary naa Joseph móstaohketsėhe'ȯhtsėhevóhe Jerusalem, ȯxho'nėhe'xóvetsee'ėstse tsé'ȯhkemésėstovetse ma'heónekóhkonȯheo'o, Passover tsé'ȯhkėhestohe. ⁴² Tséxhóhtȧhnéšeaénámȧse Jesus, ⁴³ tsé'éšeéno'eétȧhénovetse Mary naa Joseph móstaévaasėhóo'ȯhtsėhevóhe. Móho'nóx­hene'enomevȯtse tsésáaheševé'hahtséhetsėse Jesusevaho. ⁴⁴ "Hea'e étaéšeasevé'háhtse," móxhešetanȯhevóhe. Tséstȧ­hetóeveoh­tsetse móstaasenȯhtsevóomȯhevovóhe. ⁴⁵ Tséssáa­mé'ovóhévȯse tósa'e, móstaévȧhénȯhtsevóomȯhevovóhe Jerusalem. ⁴⁶ Tséstavóona'otse móstamé'ovȯhevovóhe hénėhéóhe ma'xema'heónemȧheóne. Móhvésėstonoémȯhevóhe ma'heónevovéstomósanéheono. ⁴⁷ Tséhetaa'néstoo'ėse hénėhéóhe móxhoháatsėstȯhenovóhe tséhešema'xepévėhéne'enovaestse naa máto tséhešepévenȯhtsésto hová'éhe. ⁴⁸ Tséstavóomaa'ėse Mary naa Josephevaho tséhvéstonoémȯse ma'heónevovéstomósanéheho, móxhoháatsės­tȯhenovóhe. "Tósa'e nétóne'ohtse? Náma'xeóetsetanóme tséhnȯhtse'óvatsétse," móxhetaehevóhe heške. ⁴⁹ "Hénová'e tséhésenȯhtsevóomése, naa móhéá'e nésáahéne'enóhénóvo tsėhéóhe tsésto'sėhoéto Tséhéhéto Ma'heo'o hemȧheóne!" móxhetȯhevóhe. ⁵⁰ Móho'nóhpévėhéne'enomévȯtse tséhetsėse. ⁵¹ Nėhe'še Jesus móstaévȧhóosevé'ȯhtsémȯhevóhe tséhvo'ėstané­hévévȯse Nazareth. Naa mó'ȯhkeoseeono'átamȯhevóhe heške naa heho. Naa heške móhmȧhetoetanó'tȯhetséhe netao'o hová'éhe. ⁵² Naa Jesus móstanėšeamėhéne'enóvȧhehéhe. Naa mó'ono'á­tamaehevóhe Ma'heóneva naa máto vo'ėstanóho.

3

The preaching of John the Baptist

¹ Na'ėstse tséma'xevéhonevėstse, Tiberius, mó'ȯhkėhestóhehéhe, mó'éšeamevéhonevėhéhe mȧhtóhtȯhóhtȧhnóhoneaa'e (15). Nėhe'xóvéva Pontius Pilate móxhóna'ovevéhonevėhéhe hénėhéóhe Judea, naa Herod móxhóna'ovevéhonevėhéhe Galilee. Naa néhe Herod he'neho Phillipevaho móxhóna'ovevéhonevėhevóhe hénėhéóhe Iturea naa Trachonitis. Naa Lysanias móxhóna'ovevéhonevėhéhe hénėhéóhe Abilene. ² Naa máto nėhe'xó­véva neše ma'heóne­vé'hó'e Annas naa Caiaphas, móxho­háa'é­ho'oése­nȧhevóhe ma'heóne­vé'ho'eno hénėhéóhe Jerusalem. Naa nėhe'xóvéva John tséohkee'óestaáhó­vȧtse, Zechariah hee'haho, móh­vo'ėsta­­né­hevėhéhe tóhtóó'e. Hénėhéóhe Ma'heóneva móhmé'ėsto­móe­héhe tséto'sėheše­ma'heóneéestsėse. ³ Naa nėhe'še móstaase­tóxe­ma'heóneéestsėhéhe hénėhéóhe tóxeo'hé'e, Jordan, tsé'ȯhkė­hestohe. Vo'ėstanóho tsého'ėhé­aahtóese mó'ȯhke­tsėhetȯhevóhe, "Néma'xe­amė­hávėséve­vo'ėstanéhévéme, névé'évȧ­hósenėhešévéme! Mȧhvé'eáahtovóse Ma'heo'o naa mȧhvé'ee'oés­taáhése, Ma'heo'o tsemȧheasetana hová'éhe tséhešė­hávėsévo'eé­tȧhévóse," móxhetȯhevóhe. ⁴ (Mó'ȯhkenėheše­ma'heóne­éestsėhéhe tséxhešėhósemaa'ėse hákó'e tótseha na'ėstse ma'heónėhóo'xeváheho, Isaiahevaho, tséhetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstóonéhéva, "Nevá'esėstse hénėhéóhe tóhtóó'e éhoó'henėhetóo'xeva, 'Exanomova meo'o tsésto'seamehnėse Ma'heo'o. ⁵ Exanene, évaonó'evo'ėstanéheve ⁶ nonohpa tsemȧhenėheše­vóometse tséheše­vo'ėstanévėstómánėse Ma'heo'o,'" móxhetȯxe'ės­tónėhéhe Isaiah.) ⁷ Háesto vo'ėstaneo'o mó'ósáanė­ho'ėhée'óestaáhehevóhe naa oha John móstsėhe­tȯhevóhe, "Néó'komé­hévéme! Eohkėsáaxaevá'ne­aéstome­e'óestaáhestóvėhane, éme'oné'seóme­tanóhtove nonohpa nėstsėsáavéseasėto'eéhanéhéme ma'asėto'eéstove. ⁸ Vóo'ėstómáne tsééšėhešeénė­hávėséve­vo'ėstanéhévése. Hó'nėšėhéstȧhése Abraham hemanȧhéstóva nésáavé'šė­hótooma'óéhénóvo. Esáanėhesóhane, oha Ma'heo'o émásetsėstovóho tséoné'seómene'étamé'toese hápó'e Abraham tséhešene'étamėse. ⁹ Eéšeto'sėho'nėhe'xove tsésto'se­asėto'eése mȧhvé'hetóse­nėheše­vo'ėstanéhévése, nėstsetaome­nėhešéhahtséme," móxhehéhe John. ¹⁰ "Naa nȧhtsetónėše­vo'ėstanéhévéme?" móxhetaehevóhe néhe vo'ėstanóho. ¹¹ "Naa véstȧhema vo'ėstane tséévetónėšeo'hémeotsėstse," móxhetȯhevóhe. ¹² Naa máto tséxho'ėhée'óestaáhévȯse ma'kaataevé'hó'e móstsėhetae­hevóhe, "Naa tséhnéehóvétse nȧhtsetónėšévéme?" ¹³ "Naa névé'eéva­oe'kėhénotovoo'o vo'ėstaneo'o," móxhetȯhevóhe. ¹⁴ Naa máto hósėstse nótȧxévé'hó'e móstsėhetaehevóhe, "Naa hápó'e tséhnéehóvétse nȧhtsetónėšévéme?" "Naa névé'eévavé'šė­héhpȯhehóvoo'o vo'ėstaneo'o tsésto'se­vovéehaése, oha ohkepévatsėstome tséohkėhetaa'e­onénėxȯhemoése," móxhetȯhevóhe John. ¹⁵ Tséhnėhešeéestsėse, néhe vo'ėstanóho nėhéóhe mó'otóestata­maehevóhe, "Naa héá'ėháma John nea'háanéhe tséto'sėho'ėhé­vo'ėstanévėstómánėse," móxhešėtanȯhevóhe. ¹⁶ "Násáanéehóvéhe tséto'sėho'ėhé­vo'ėstanévėhaése. Násáanėhe'xóvėháatamaahéhe tséhe'xóvema'heónėhoháatamaaese Tséto'sėho'ėhé­vo'ėstanévėstó­mánėstse. Nea'háanéhe tséno'kene'taestse. Násáa­hohtamés­ta'tovóhe. Tséhnéehóvéto oha mȧhpeva néohkevé'še­e'óestaáhetséme, naa tséhnéehovėse Ma'heóne­mȧhta'sóomȧhéva nėstsevé'še­e'óestaáheenovo, naa nėstseno'­ho'emaóévo. ¹⁷ Mahnėxho'ėhnėstse Vo'ėstanévėstómanéhe, éto'semásetsėstovóho tséoné'seóme­ne'étamé'toese naa mé'tó'e tsésáane'étamé'toehese tseaseto'éeo'o ȧhtóno'omééno," móxhehéhe John.

Jesus is baptized

²¹ John tsé'éšeénee'óestaáhnȯse néhe vo'ėstanóho, hápó'e Jesus móhvésėho'ėhée'óestaáhehéhe. Nėhe'še Jesus tséhnėšená­amė­háóénȧse he'amo'omééno móhnėxhe'ke­aseta'ta'eoh­tséhanetséhe. ²² Naa Ma'heóne­mȧhta'­sóomaho éhvé'kėsé­heveotsésesto ta'se hemene, mó'óešé'toehevóhe Jesus, nėhe'še nevá'ėsesto he'ama móhnėxhoó'heéestseotsėhevóhe, "Néhee'hahé'tovȧtse naa néméhotȧtse," móxhetaehevóhe. ¹⁸ Naa John móhnėšeamė­hetósema'heóneéestsėhéhe. ¹⁹ Naa máto móxhósetsėhetȯhevóhe tséhóna'ovevéhonevetsese Herodevaho mó'ȯhkėhestóhehevóhe, "Eohkėsáa'évenėhešévėstovėhane tséhešeasėta'éva'tovoto tséhe'néheto tsévéstoemose, Herodias, naa máto tséévėhešeamė­hávėsévo'eétȧheto." ²⁰ Nėhe'še Herod hómȯhtána móstatoo'e­tȯhevóhe Johnevaho tséxhoma'xė­hetómemaa'ėse. Naa tséhvé'nėhešévėse Herod móstȧhósė­hóna'ovėhávėsévo'eétȧhehéhe.

The ancestors of Jesus

²³ Nėhe'še Jesus mó'asema'heóneéestsėhéhe, heva mó'éše­na'nó'eaénamȧhéhe. "Móhee'hahé'toehevóhe Josephevaho," móxhóovemȧhehešetanóhtovėhanéhe, naa oha móhnėxhéstȧhehéhe heške Mary hemanȧhéstóva. Naa Mary móxhéhehénotóhe Helihevaho, naa nėšeametóoneeto móxhoháestȯxėhevóhe: ²⁴ Heli móxhee'hahé'­toehevóhe Mathatevaho, Mathat móxhee'hahé'toehevóhe Levihevaho, Levi móxhee'hahé'toehevóhe Melchihevaho, Melchi móxhee'hahé'­toehevóhe Jannaihevaho, Jannai móxhee'hahé'toehevóhe Josephevaho, Joseph móxhee'hahé'toehevóhe Mattathiasevaho, ²⁵ Mattathias móxhee'hahé'toehevóhe Amosevaho, Amos móxhee'hahé'toehevóhe Nahumevaho, Nahum móxhee'hahé'­toehevóhe Eslihevaho, Esli móxhee'hahé'toehevóhe Naggaihevaho, Naggai móxhee'hahé'­toehevóhe Maathevaho, ²⁶ Maath móxhee'­hahé'­­toehevóhe Mattathiasevaho, Mattathias móxhee'hahé'­toehevóhe Semeinevaho, Semein móxhee'hahé'­toehevóhe Josephevaho, Joseph móxhee'hahé'­toehevóhe Jodahevaho, Joda móxhee'hahé'toehevóhe Joananevaho, ²⁷ Joanan móxhee'hahé'­toehevóhe Rhesahevaho, Rhesa móxhee'hahé'­toehevóhe Zerubbabel­evaho, Zerubbabel móxhee'hahé'toehevóhe Shealtiel­hevaho, Shealtiel móxhee'hahé'­toehevóhe Nerihevaho, Neri móxhee'hahé'toehevóhe Melchihevaho, Melchi móxhee'hahé'­toehevóhe Addihevaho, Addi móxhee'hahé'­toehevóhe Cosamevaho, Cosam móxhee'hahé'­toehevóhe Elmadamevaho, Elmadam móxhee'hahé'toehevóhe Erevaho, Er móxhee'hahé'toehevóhe Joshuahevaho, ²⁹ Joshua móxhee'hahé'­toehevóhe Eliezerhevaho, Eliezer móxhee'hahé'­toehevóhe Jorimevaho, Jorim móxhee'hahé'­toehevóhe Matthatevaho, Matthat móxhee'hahé'­toehevóhe Levihevaho, Levi móxhee'hahé'­toehevóhe Simeonevaho, ³⁰ Simeon móxhee'hahé'toehevóhe Judahevaho, Judah móxhee'hahé'­toehevóhe Josephevaho, Joseph móxhee'hahé'­toehevóhe Jonamevaho, Jonam móxhee'hahé'­toehevóhe Eliakimevaho, Eliakim móxhee'hahé'toehevóhe Meleahe­vaho, ³¹ Melea móxhee'hahé'­toehevóhe Mennahevaho, Menna móxhee'hahé'toehevóhe Mattathahevaho, Mattatha móxhee'hahé'­toehevóhe Nathanevaho, Nathan móxhee'hahé'toehevóhe Davidevaho, David móxhee'hahé'­toehevóhe Jessehevaho, ³² Jesse móxhee'hahé'­toehevóhe Obede­vaho, Obed móxhee'hahé'toehevóhe Boazevaho, Boaz móxhee'hahé'­toehevóhe Salmonevaho, Salmon móxhee'hahé'­toehevóhe Nahsonevaho, Nahson móxhee'hahé'toehevóhe Amminadab­evaho, Amminadab móxhee'hahé'toehevóhe Adminevaho, Admin móxhee'hahé'toehevóhe Arnihevaho, Arni móxhee'hahé'­toehevóhe Hezronevaho, Hezron móxhee'hahé'toehevóhe Perezevaho, Perez móxhee'hahé'toehevóhe Judahevaho, Judah móxhee'hahé'­toehevóhe Jacobevaho, ³⁴ Jacob móxhee'hahé'­toehevóhe Isaacevaho, Isaac móxhee'hahé'toehevóhe Abrahamevaho, Abraham móxhee'­hahé'­­toehevóhe Terahevaho, Terah móxhee'hahé'toehevóhe Nahorevaho, Nahor móxhee'hahé'toehevóhe Serugevaho, ³⁵ Serug móxhee'hahé'toehevóhe Reuhevaho, Reu móxhee'hahé'toehevóhe Pelegevaho, Peleg móxhee'hahé'toehevóhe Eberevaho, Eber móxhee'hahé'toehevóhe Shelahevaho, Shelah móxhee'hahé'­toehevóhe Cainanevaho, ³⁶ Cainan móxhee'hahé'­toehevóhe Arphaxadevaho, Arphaxad móxhee'hahé'toehevóhe Shemevaho, Shem móxhee'hahé'toehevóhe Noahevaho, Noah móxhee'hahé'­toehevóhe Lamechevaho, Lamech móxhee'hahé'­toehevóhe Methuselahevaho, ³⁷ Methuselah móxhee'hahé'toehevóhe Enoch­evaho, Enoch móxhee'hahé'toehevóhe Jaredevaho, Jared móxhee'­hahé'toehevóhe Mahalaleelevaho, Mahalaleel móxhee'hahé'­toehevóhe Kenanevaho, Kenan móxhee'hahé'toehevóhe Enoshevaho, ³⁸ Enosh móxhee'hahé'toehevóhe Sethevaho, Seth móxhee'hahé'­toehevóhe Adamevaho, nea'háanéhe tsévovóemanėhaese Ma'heóneva.

4

The temptation of Jesus

¹ Jesus tséhne'évȧhé'óhtsėse hénėhéóhe o'hé'e, Jordan tsé'ȯhkėstohe, Ma'heónemȧhta'sóomaho móxhone'ovȯhevóhe, hénėhéóhe móstatsėhe'otsėhaehevóhe tóhtóó'e. ² Névo'éé'ėše mó'amevonȯhóha'óehevóhe Heávȯhóho tsénėšenáávóónéšėse. Naa mó'oseeno'hoháeanȧhéhe. ³ "Hee, tséhvé'hee'hahé'továta'e Ma'heo'o, táaxa'e, na'ėstse ho'honáá'e néskóhkonȯheoné­va'ó'xeha," móxhetaehevóhe Heávȯhóho. ⁴ Jesus móstsėhehéhe, "'Eohkė­sáa­no'kevé'ševo'ėstanéhevės­tovėhane mésėhestȯtse,' éhetȯxe'ohe Ma'heónȯ­xe'ėstoo'o." ⁵ Nėhe'še néhe Heávȯhóho móstȧhóse­e'eotsėhaehevóhe tséxhoháe'­é­ho'oestatse, naa móhvóo'­ėšé­­vaenaehéhe netao'o ho'eva. ⁷ "Naa mȧhnėhvé'­háoena'toveto hé'tóhe nėstamȧhemetȧtse ⁶ naa nėstseno'mȧho'emane. Héne náhnėhetȯhóótáne naa vo'ėstane náme'nėše­nėhetȯhóóto," móxhetae­hevóhe Heávȯhóho. ⁸ "Hová'ȧháne, 'Ma'heo'o éto'seno'keamėháoena'tohe naa máto éto'seameáahtohe,' éhetȯxe'ohe Ma'heónȯ­xe'ėstoo'o," Jesus móxhetȯhevóhe. ⁹ Nėhe'še Heávȯhóho móstȧhóse­tsėhe'otsėhaehevóhe Jerusalemeveno, móstatáxe­néehaehevóhe tséstó'­nėšėtae­hoháa'ého'oestatse hénėhéóhe ma'xema'heóne­mȧheóne. "Tséhvé'hee'hahé'­továta'e Ma'heo'o, táaxa'e, taanȯheka'a'xėstse! ¹⁰ Eno'tsėhetȯxe'ohe, "Ma'tȧsáa'éšeóešenáheto ho'honáéva Ma'heo'o hestotse'ono nėstsenȧha'enáá'e ¹¹ komááhe nėstsėsáaháeoešėšenáhe,'" móxhetaehevóhe Heávȯhóho. ¹² "Naa máto éno'nėhetȯxe'ohe, 'Ma'heo'o éto'sėsáavonȯhóha'óhéhe,'" móxhetȯhevóhe Jesus. ¹³ Mó'énevonȯhóha'óehevóhe Heávȯhóho, naa nėhe'še móhnenóvenoo'o'tsé'toehevóhe.

Jesus begins his work in Galilee

¹⁴ Jesus móstaévȧhósetsėhe'ȯhtsėhéhe Galilee. Ma'heóne­mȧhta'sóomȧheva mó'ȯhkėhésevé'še­ma'heóne­éxo'eétȧhehéhe. Móstamȧhenéstomóne'tȯhéhéhe netao'o. ¹⁵ Naa mó'ȯhke­vovéstomósanėhéhe totáhoesta móheeohtsémȧheóne naa máto móhmȧheono'átamėhéhe.

Jesus is rejected at Nazareth

^16-17 Nėhe'še Jesus tséstaévatsėhe'ohtsėse Nazareth tséxhése­éšee'ėse móstȧhósetsėhe'ȯhtsėhéhe móheeohtsémȧheóne tséstȧhósema'heóneéšeévetse. Ma'heónȯxe'ėstoo'o móhmétsėhéhe tsémȯxe'oho ma'heónėhóo'xeváhe Isaiah. Tséstȧséhpáno héne mȯxe'ėstoo'o tsésto'sėhésėhooéstónėse, ¹⁸ móstsėhetȯxe'ȯhé­hanetséhe, "Ma'heo'o ého'eanȯheméanoto Ma'heónemȧhta'sóomaho tsésto'sėhone'ó'sėhá'ėse, náno'moné'tova tsésto'semé'ėstomevono hová'éhe tsépéva'e tséháo'omenėhese. Náno'nėhešėho'méa'tova tsésto'senėhetono tsesto'sėhešeévaénanévȯse tsémomóonéhevese, naa tsésto'seno'eévavóosanévȯse tséó'o'enese, naa tsésto'seno'e­éva­ována'xaetanóvȯse tsémométsėstóvo'eéhese. ¹⁹ Naa náto'se­no'mé'ésta tsééšėhešėho'nėhe'xove tsésto'sėho'ėhé­nėševátamaétse Ma'heo'o," móhnėhetȯxe'ȯhéhanetséhe héne ma'heónȯxe'ėstoo'o. ²⁰ Jesus tséstaévȧhohpo'ema'eno móstaévamétȯhéhe tséameotsés­tsesese tséhmóheeohtsévȯse. Naa tsestaévȧ­hámėstoo'ėse mó'onémoomae­hevóhe tsémaehoétsese. ²¹ "Tsétamóneénėhoéstómo ééšeoné'seóme­amenėheso," móxhehéhe Jesus. ²² Naa néhe vo'ėstaneo'o nėhéóhe tséhoese mó'otoése­tanóotsėhevóhe tséhetsėse Jesusevaho, "Etónėšėhoháa­tamaahesėstse naa évá'nė­hee'­ha­hé'­tóó'e Josephevaho?" móxhehevóhe. ²³ Jesus móstsėhe­tȯhevóhe, "Nétšėhešetanóme, 'Hétsėhéóhe tséxhéstaese éme'­nėheše­­ma'heóneéxo'eétahe tséhešévėse hénėhéóhe Capernaum." ²⁴ Névé'nėhešetanóme! Hó'nėšema'heóneéxo'eétȧhéto hétsėhéóhe mónéme'héoné'seó­mȧhahtáme. Oxėse náohkepéve­áahtone. Eno'nėhešėhéne'enohe, "Ma'heónėhóo'xeváheo'o éohkėsáa­ho'ȧhéstovėheo'o tséxhéstȧhévȯse." ²⁵ Móxhósėtsėhehéhe, "Hákó'e tótseha hámó'ȯhtse na'ėstse ma'heónėhóo'xeváhe, Elijah, mó'ȯhkėhestóhehéhe, móxhéstȧhehéhe hétsėhéóhe Israel. Háesto móho'nó'ȯhke­áahtoo'ėstse. No'ka móho'nóstšėhe'šėhoo'koho na'heaa'e naa o'xe, netao'o mó'ovávoo­nėstovėhanéhe. Naa nėhe'xóvéva móxhoháestȯxėhevóhe hotȯxaa'é'eo'o hétsėhéóhe Israel. ²⁶ Oha na'ėstse néhe he'óho móhmásetsėstóehevóhe Elijah, oxėse mȧhoéstóva móhvo'ėstané­hevėhéhe, móhnóta'évėhéhe. Elijah móstatšėhešeméa'toehevóhe Ma'heóneva hénėhéóhe tséh­vo'ėstané­hevetsėse néhe nóta'óho Zarephath a'e Sidon. ²⁷ Naa máto na'ėstse ma'heónėhóo'xeváhe Elisha, máto móxhéstȧhehéhe hétsėhéóhe Israel, naa oha móho'nóxheto'etanó'­toestse. Nėhe'xóvéva móhma'xė­hemanetȧhevóhe vo'ėstaneo'o. Naa oha na'ėstse hetane, Naaman, máto móhnótsevėhéhe, óxėse móxhéstȧhehéhe Syriaheveno, móhno'keéva­énomóhtȧhé'­sėhaehevóhe Elishahevaho," móxhehéhe Jesus. ²⁸ Néhe vo'ėstaneo'o tséstȧhéne'eno­mevȯse tséheše­totóxemaevȯse Jesusevaho, mó'omáta'eotsėhevóhe. ²⁹ Móstamȧhe­oháata'ȯhevóhe, móstȧhóestó'ėstósemaehevóhe hénėhéóhe móstatšėhešė­tósemaehevóhe ó'xeanóéva. Tséssáa'éše­anȧha'­hamaaése, ³⁰ móstaévȧhe'keaseohehéhe Jesus, móhnėšekánomė­háetane­voo'éhanetséhe.

A man with a bad spirit

³¹ Nėhe'še Jesus móstatsėhe'ȯhtsėhéhe Capernaum tséno'oeme Galileeheveno. Tséhma'heóneéšeevetse móxhósevovéstomósanėhéhe móheeohtsémȧheóne. ³² Naa hénėhéóhe vo'ėstaneo'o móxhoháatsės­tȯhenovóhe tséxhešėhoháatamaema'heóneéestsetsėse. ³³ Na'ėstse hetane móhvésėhoehéhe, naa móxhone'ovȯhevóhe hávėséve­mȧhta'sóomaho. Móstȧhpe'e'hahétsėstóehevóhe Jesus, móstsėhetae­hevóhe, ³⁴ "Hee, tséhéstȧheto Nazaretheveno, névé'ho'ėhé­me'emo'eéšemeno! Hénáá'e tséhésėho'ėhévonanése? Néhéne'enovȧtse, nénéehove tsého'eanȯhemea'ȧtse Ma'heo'o, " móxhetaehevóhe. ³⁵ "Névé'hetósenėhetonova, oha nooxeha tsé'tóhe hetane!" Jesus móxhetȯhevóhe néhe hávėsévemȧhta'sóomaho. Néhe hetane móh­ma'xe­áva'hamaehevóhe néhe hávėsévemȧhta'sóomaho tséhmae­néestovetse. Nėhe'še mó'évȧhóa'xé'toehevóhe néhe hávėséve­mȧhta'sóomaho naa móho'nóstonėšeónėxa'ó'haa'ėstse. ³⁶ Néhe vo'ėstaneo'o móstȧhósemȧheotóesetanóotsėhevóhe, móstsėhetȧh­tsėhevóhe, "Hénová'énėse tséhésenėheso tsé'ȯhke­áahtoo'ėse hávėsévemȧhta'sóomaho?" ³⁷ Naa móstamȧhe­néstomóne'tȯhehéhe Jesus totáhoesta.

Jesus heals many people

³⁸ Naa nėhe'še Jesus tséhmá'tanenėse móheeohtsémȧheóne móstatsėhe'ȯhtsėhéhe Simon hevénótse. Naa Simon hevéškemo móxhoehevóhe, móxhoháomóhtȧhehevóhe. Jesus móhmé'ėstomó­hehénotóhe tséhešėháomóhtȧhetsėse. ³⁹ Tséstȧho'ėhótȯse mó'évaénomóhtȧhé'sȯhehevóhe. Sé'ea'e tsé'éšeévaénomóhtȧhéotsėse móstaasėhomȯhtáohé'tovȯhevóhe Jesusevaho naa néhe vo'ėstanóho tséhoétsese. ⁴⁰ Naa tséstȧhe­tóevetse móhmȧsómóheeohtsėhohevovóhe heováestse tséheto­móhtȧhétsese hénėhéóhe tséxhoo'ėse Jesus. Tséstaohkemȧxanȯse móstaohkeévaénomóhtȧhéotsėhevóhe. ⁴¹ Móhno'e­amė­hóesta'­hamȯhevóhe hávėsévemȧhta'sóomaho, mó'ȯhkema'xe­tȧhpe'e'hahé­tsėstóehevóhe Jesus, "Néhéne'enóvatséme: nénéehove Ma'heo'o Hee'haho," mó'ȯhkėhetaehevóhe. Naa tséhvé'eéšėhéne'enoo'ėse, "He'kotoo'e!" móxhetȯhevóhe néhe hávėsévemȧhta'sóomaho.

Jesus preaches in the synagogues

⁴² Tséstaméovóona'otse Jesus móstatsėhe'ȯhtsėhéhe hénėhéóhe tóhtóó'e. Naa hoháesto vo'ėstanóho móhnȯhtse'óehevóhe. Tsésta­mé'oo'ėse mó'onésėhestomanaehevóhe. ⁴³ "Hová'ȧháne, násáa­tónėšenėhešévéhe. Tóséé'e náhésėho'méa'tone tsésto'se­tóxe­mé'ėstómo tséto'sėhešėho'ėhévéhonoo'ėse Ma'heo'o," móxhetȯ­he­vóhe. ⁴⁴ Naa nėhe'še móstaohketóxema'heóneéestsėhéhe netao'o Judea tsé'ȯhkemóheeohtséstovetse.

5

Jesus calls the first disciples

     ¹ Naa nėhéóhe no'ka éšeeva Jesus mó'amóeóehéhe tóxeo'hé'e, Gennesaret, mó'ȯhkėhestóhehanéhe, mósto'sema'heóneéestsėhéhe. Tséhvé'hoháa­tanevoneese ² móstanȯhtse­vóohtȯhéhe tsésto'sėhése­éestsėse. Naa nėhéóhe vó'­héé'ėse mósta­vóoh­tȯhenótse neše sémo­nȯtse mós­too'ė­­hé­hane­tsevótse, néhe hetaneo'o tséá'enomé­vosėstse móx­hóxe'­anȯhe­novótse tsé­ohke­vé'še­oó'hamóvȯse nomá'ne. ³ Jesus móstae'evonėhnėhéhe sémónéva Simon Peter tséá'éno, móstsėhetȯhevóhe néhe Simon­evaho naa tsévéstotse'­óhemaese, "Né'e'evonehne, tšéške'e sé'oe­ha'ene!" Nėhe'še móstȧ­hámėstoehéhe, móstaase­ma'heóne­éestsėhéhe. ⁴ Tséstaéšeéne­ma'heóneéestsėse móxhóse­tsėhe­tȯhevóhe Simonevaho, "Hovéhno vó'héé'ėse tȧhóse­tsėhetóeha'ene tséxháo'étame naa héne tsévé'še­óo'hamóse nomá'ne, hénėhéóhe tȧsé'a'hahtséhéne!" ⁵ "Hee, hóovehe, návóonenonónéme naa hová'éhe násáanȧha'enóhénóne. Naa oha tséhnėhvé'nėhešėheto nȧhtaévȧhósėsé'a'hahtsenȯtse," móxhetae­hevóhe. ⁶ Sé'ea'e mósta­ó'otómo'enáotséhanetséhe tseóhkevé'še­óo'hamévȯse nomá'ne, móstanėšepéve­no'ease­óo'xeohtséhanetséhe. ⁷ Mósta­onóeoese­mȯhevovóhe hevésenéhevóho, "Néxhévėstȧhéo­tsémemeno!" Naa tséstȧho'óeha'enéoohévȯse nėhéóhe móstȧhé­vėstȧhéotsémȯhevovóhe tsé'onóvóénóvȯse nomá'ne naa nėhe'še hénėhéóhe sémónéva tséstatáxeóešemóvȯse nomá'ne móstaó'otó­mo'enáotséhanetsevótse, móstao'sease­estsévoe'ȯ­hanevótse héne sémonȯtse. ^9-10a Héne tséhesóotsetse mó'otóesetsėstȯhenovóhe Simon Peter naa néhe hevésenóho tsévé'ȯhtsémaese, James naa Johnevaho, naa Zebedee hee'haho. ⁸ Tsé'éšemá'ta'ó'sanévȯse Simon Peter móstanéše­nėsta­néoeotse'tovȯhevóhe Jesusevaho, "Tséne'tȧheto, tanooxėstse! Násáa­hová'ėhévéhe, náohkeó'ȯhto'­eétahe," móxhetȯhevóhe. ^10b "Simon, névé'ee'tóhtahe, hétsetseha nėstseéne­óo'hamoo'o nomá'ne, mé'tó'e vo'ėstaneo'o nėstsease­móheeotsėhoo'o," móxhetaehevóhe. ¹¹ Nėhe'še néhe tsénonónese móstaéva­onóvoeha'enėhevóhe. Naa móstamȧhe­noohtȯhenovótse héne sémonȯtse naa móstaasevé'ȯhtsémȯhevovóhe Jesusevaho.

Jesus heals a man

¹² Jesus tséstȧhósėho'eohtsėse hénėhéóhe mȧhoéstóva na'ėstse hetane móxhoehéhe móhma'xemȧhehemanetȧhéhe. Tséstavóómȯse Jesusevaho móhnéšenėstanéoeotsé'tovȯhevóhe, "Tséne'tȧheto, mȧhvé'nėhešetanoto néme'évaénomóhtȧhé'šeše," móxhetȯhevóhe. ¹³ Tséstamȧxanaa'ėse Jesusevaho, móstsėhetaehevóhe, "Héehe'e, hétsetseha néévaénomóhtahe." Sé'ea'e móstaévamȧhepéveotsėhéhe néhe hetane. ¹⁴ Naa nėhe'še Jesusevaho móxhósėtsėhetaehevóhe, "Nėstsevé'mé'ésta tséévȧhešepévomóhtȧhéotseto, ónétáhtse tȧhéve'hoomoo'o ma'heónevé'ho'e naa vóo'sėhoo'o tséssáa'évȧ­hešėhemanetáheto. Naa hénėhéóhe ma'xema'heó­nemȧheóne no'háoenaveméao'o hova, éhnėheto'emane Moses, nonohpa tsenėhešėhéne'anánóvo vo'ėstaneo'o netao'o tsééšeévȧ­heše­pévomóhtȧheto." ¹⁵ Móstamȧhe­nėheše­néstomónės­tovėhéhe Jesus. Hoháesto vo'ėstanóho móstaohkėho'hé­aahtóehevóhe tsé'ȯhkevovésto­mósánėse naa tsé'ȯhkeno'eénomóhtȧhé'sėhaevȯse. ¹⁶ Nėhe'še Jesus móstaohkease­no'kė­hé­haoenȧhéhe tóhtóó'e.

Jesus heals a paralyzed man

     ¹⁷ No'ka éšeeva Jesus tséxhóse­vovéstomósánėse hotómá'e mȧheóne, hósėstse vovóhpo­nȧhéta­neo'o naa ma'heóne­vovésto­mó­sanéheono móhvése­áahtomó­neehevóhe. Móh­mae­hé'ȯhtsėhe­vóhe Jerusalem, Galilee, naa Judea. Jesus móhnėhe­tȯhóotaehevóhe Ma'heóneva tsésto'seohke­énomóhtȧhé'­ėstó­mánėse. ¹⁸ Naa hósėstse hetaneo'o móxho'eotsė­hohevovóhe na'ėstse hetanóho tsénanėhétsese. Mósta­onésė­héeseotsėhohevo­vóhe Jesusevaho tséxheta'éetsėse. ¹⁹ Naa oha tséhma'xė­hoháe­tanevoo'etse móho'nóstatónėšė­sóhpeotsėhóvȯse. Naa nėhe'še móstae'eotsėho­hevovóhe tsé'é'evo­nȯhó'­o­né­vetse mȧheóne. Móstao'taa'ó'tsėhe­novóhe héne he'ama mȧheóne. Hénėhéóhe móstȧ­sóhpeanȯhóne­anȯhevovóhe tséhnéetsėse Jesusevaho. ²⁰ Jesus tséstȧhéne'enáotsé'tóvȯse tséhešemȧhe­ne'étamé'too'ėse móstsėhetȯhevóhe néhe tsénanėhétsese, "Hóovéhe, tséheše­ó'ȯhto'eétȧheto hétsetseha nééšeéva­asė­tano­mevȧtse." ²¹ Móstsėheše­tanóotsėhevóhe néhe vovóhponȧhétaneo'o naa ma'heóne­vovéstomó­sanéheono, "Eee tsé'tóhe Jesus éaéstome­ma'heóné­­vétáno. Ma'heo'o éno'ke­néehove tséohke­éva­vonano ó'ȯhto'­eé­tȧhe­stȯtse." ²² Jesus tséxhéne'­enáo­tsé'tóvȯse tséhešė­tanotsėse mós­tsėhe­tȯhevóhe, "Névé'nėhešeta­nóme! ²³ Vé'nėheto tsé'tóhe hetane, "Neó'ȯhto'eétȧhés­totȯtse ééšemȧhevonanénėstse," héne ésáavóoméhane, naa mé'tó'e vé'eénomóhtȧhé'seho héne nėstsemȧhevóóhtánóvo. ²⁴ Naa hétsetseha náto'seénomóhtȧhé'sého tsé'tóhe hetane tsésto'senėheševóo'sėhatsése Ma'heo'o tséheše­nėhetȯhóotá'ėse tsésto'sevonanómo havėse naa máto tsésto'se­énomóhtȧhé'ėstómanéto," móxhetȯhevóhe. Naa nėhe'še móstsėhe­tȯhevóhe tsénanėhétsese, "Oháeta'ȯhtse, tȧhóo'otsestse tséméhae­táxė­šéešenato!'" ²⁵ Naa móstaoháeta'ȯhéhe tséhnėšená­ve'hoo­maa'ėse néhe vo'ėstanóho. Naa móstamȧhe­heseváenȯhéhe héne tséméhaetáxéšėse. Naa tséstaamėhóó'óhtsėse mó'ame­vového'ó­tȯhevóhe Ma'heóneva. ²⁶ Néhe vo'ėstaneo'o tséstavóohtomévȯse tséhesóotsetse, móstaasevése­vového'ótȯhevovóhe Ma'heóneva, "Hétsetseha éhoháe­ma'heóne­éxo'eétȧhéstove!" móxhehevóhe.

Jesus calls Levi

²⁷ Nėhe'še Jesus tséhnėhmé'hóéh­nėse mósta­vóomȯhe­vóhe ma'kaataevé'hó'e, Levi mó'ȯhkė­hestóhehéhe. "Nenáasėstse! Néh­vé'ȯhtsemėstse!" móxhetȯhevóhe. ²⁸ Móstató'nėše­mȧhe­noohtȯhéhe hová'éhe oha móstaasenéhe'o­vȯhevóhe Jesusevaho. ²⁹ Hénėhéóhe Levi hemȧheóne mósta­mó'otȯhevóhe Jesusevaho, naa hópahpa mósta­no'onóomȯhevóhe hósėstse néhe tséohkevésepo'ȯxe'ȯhétsese ma'kaatanėstse. ³⁰ Néhe vovóhponȧhétaneo'o naa ma'heóne­vovéstomósanéheono móstaasėtotóxemȯhevovóhe Jesusevaho, naa móhno'tsėhetȯhevovóhe Jesus hevovéstomóseono, "Eme'sáa­vése'hanámȯheho; éhávėsévo'eétȧhé'heóneveo'o!" ^31-32 Naa móstsėhetaehevovóhe Jesusevaho, "Oha náhésėho'ehne tsésto'seonóomono hávėsévo'eétȧhé'heono. Nea'háanevóhe tsévéstȧhémȧhtsétanose."

A question about fasting

³³ Nėhe'še móxhósėtsėhetaehevóhe, "Vovóhponȧhétaneo'o naa John tséohkee'ooestaahovȧtse hevovéstomóseonevóho éohke­ame­ávooneo'o. Hápó'e éme'ȯhkenėhešéveo'o tsé'tóhe nevovésto­mó­seono." ^34-35 Móstsėhetȯhevóhe, "Naa hétsetseha tséssó'­vé'ȯhtsé­móno náohkepévemano'e'hanáéme, éohkėsáa­véseávoonėheo'o navovéstomóseono, naa oha mȧxho'nėhe'xove mȧxho'ėhé­eseváenanéto nėhe'xóvéva tsemóneaseávooneo'o." ^36-39 Nėhe'še Jesus móxhósetsėhetȯhevóhe, "Né'áahtove, tsévovóh­ponȧhé­tanéhévése naa tsévovéstomósanéhévése, tséheše­vovéstomósanése ésáanėhesóhane, totósa'e hová'éhe ésáavá'ne­po'énȯhehane. Naa tséheševovéstomósanéto émóna'e naa éno'hetóméto," móxhehéhe.

6

A question about the Sabbath

¹ No'ka tséxhósema'heóneéšeévetse, Jesus tséstaame­vé'ȯh­tsémȯse hevovéstomóseono móstaohkeo'e'ó'tsėhenovótse pénȯheonévó'ó'ėstse. Móstaohkėhóxe'a'ó'tsėhenovótse naa móstaohkeméseotsėhenovótse. ² "Naa éohkėsáanėhešévėstovėhane ma'heóneéšeeva," móxhetaehevovóhe néhe Vovóhponȧhétanóho. ³ Naa móstsėhetȯhevóhe Jesus, "Mónésáa'évamé'etanó'tȯhénóvo Tséma'xevéhonevėstse David hákó'e tótseha tséhešévėse tséx­háeanávȯse? ⁴ Tséstaéstséhnėse ma'heónemȧheóne móxhesta­nȯhéhe ma'heónekóhkonȯheo'o, tséohkeno'kemésévȯtse ma'heónevé'hó'e. Móhmésėhehéhe naa hósėstse móstȧhoxomȯhéhe tsévé'ȯhtsémaese. Naa hámó'ȯhtse David ésó'méhótáá'e Ma'heóneva tséškánomenėheto'eétaese, naa hápó'e néme'­nėhešetanóme. ⁵ Nánéehove Tsého'eanȯheméa'tóó'ėstse Ma'heóneva. Nánėhetȯhóota tsésto'semé'ėstómo tséto'seohkė­hešévėstove ma'heóneéšeévee'ėstse," móxhehéhe Jesus.

A man with a paralyzed hand

⁶ Tséxhósema'heóneéšeévetse, Jesus tséxhósevovéstomósánėse hénėhéóhe móheeohtsémȧheóne na'ėstse hetane móhvésėhoehéhe, móhmomé'konėhe'onȧhéhe hestseamáxésto. ⁷ Naa hósėstse vovóhponȧhétanóho naa ma'heónevovéstomósanéheono móxxaenėšene'evávonoé'toehevóhe, "Táaxa'e éotaénomóh­tȧhé'séóhtse tsé'tóhe hetanóho," móxhesétamaehevóhe, kómááhe mósto'sėhéomáxeoesemaehevóhe tséhvé'ma'heóneéšeévetse. ⁸ Jesus tséxhéne'enovȯse tséhešėtanotsėse, móstatsėhetȯhevóhe néhe tsémomé'konėhe'onátsese, "Nenáasėstse!" ⁹ Naa nėhe'še móstsėhetȯhevóhe néhe vo'ėstanóho tséxaenėševé'hoomaese, "Ma'heónėho'emanestȯtse étónetȯxe'ohe: ȯhma'heóneéšeévee'ėstse móhe tsésto'sevéstȧhématanó'toese vo'ėstane naa móhe hóvotse éto'sėsáahesétaméhe?" ¹⁰ Naa nėhe'še móstanéma'o'vé'hooȯhevóhe néhe vo'ėstanóho, móstatsėhetȯhevóhe néhe tsémomé'konė­he'onátsese, "Néstšėhešėhe'oná'ȯtse!" naa a'e móstó'nėše­évapéveo­tséhanetséhe. ¹¹ Nėhe'še néhe vo'ėstaneo'o móhma'xemomá­ta'eotsėhevóhe, naa nomámé'tó'e móstsėhetȧhtsėhevóhe, "Néme'tatónėšé'tovónesėstse tsé'tóhe Jesus?"

Jesus chooses the twelve apostles

¹² Nėhe'xóvéva Jesus móstavóonėhéhaoenȧhéhe hénėhéóhe tóhtoó'e. ¹³ Naa tséstavóona'otse móhmóheévamȯhevóhe tsévé'ȯhtsémaese. Móhmonéhenotóhe mȧhtóhtȯhóhtȧhneše (12) tsésto'seohketóxema'heóneéestsétsese. ¹⁴ Na'ėstse Simon móxheševéhehéhe, Peter móxhósėhóna'ovėheševéhaehevóhe Jesusevaho, naa máto hevasemo Andrewhevaho. Naa máto Jesus móxhósemonéhenotóhe Jamesevaho, John, Philip, Bartholomew, ¹⁵ Matthew, Thomas, naa na'ėstse máto James tséhee'hahé'toese Alpheusevaho, naa máto na'ėstse Simon tséohkėhóhneeméo'étánȯtse, ¹⁶ naa Judas tséhee'hahé'toese Jamesevaho, naa néhe máto Judas Iscariot tséto'sėhávėsévo'eéhaese Jesus.

Jesus teaches and heals

¹⁷ Tséhne'évȧho'eanȯheohtsévȯse, tséstóhtonóma'o'etse Jesus móstanéehéhe. Mó'éšeáahtse'ma'xetonóomaehevóhe vo'ėstanóho tsémaehéstȧhétsese Judea, Jerusalem, naa máto hénėhéóhe Tyre naa Sidon, hé'tóhe neše mȧhoestotȯtse móxho'táhanevótse hénėhéóhe tóxeo'hé'e tséhmȧhoemoeha, naa máto hoháesto tsévé'ȯhtsémaese móhvésėhoehevóhe. ¹⁸ Móhmȧsóho'ėhéaahtóehevóhe naa tsésto'se­no'énomóhtȧhé'sėháévȯse tséévėhetomóhtȧhévȯse, naa tsésto'se­no'­hóesta'­hamótsese hávėsévemȧhta'sóomaho. ¹⁹ Tséhvé'­­ma'heónevėse Jesus móstaohkeonésemȧxanaehevóhe tsé'énomóhtȧhátanóvȯse.

Happiness and sorrow

²⁰ Naa nėhe'še Jesus tséstavé'hóómȯse hevovéstomóseono, móstsėhehéhe, "Ma'heo'o nėstsepévé'tóévo hó'nėšėkánomė­háo'omenėhése, nėstsevéstȧhémáévo tsésto'se­pévės­tao'o­menėhévóse. ²¹ Naa máto hó'nėšėháeanáse nėstsená'so'e­notaévo. Naa máto Ma'heo'o nėstsepévé'tóévo hó'nėšea'xaamévóse, nėstseévȧhetótaetanóháévo. ²² Naa máto vo'ėstane hó'nėšėkánomė­hávėsévo'eéhaése tséhvé'ne'étamé'tovése, nėstsepévé'tóévo Ma'heo'o. ²³ Naa oha nėševáhtomeamepévetano, hó'ótóva néto'seamȧhénóvo hová'éhe tséoseepéva'e ma'tȧho'eohtsése he'amo'omééno. Hámó'ȯhtse hákó'e tótseha tsé'tóhe móhnėheše­amȧhehenovóhe ma'heónėhóo'xeváheono tséxhávėsévo'eéhaevȯse nevo'ėstanémevóho. ²⁴ Naa mé'tó'e tséhoháoovȧhése hó'ótóva éšeeva nėstáoovȧhéstóvévo éto'sėsáahová'ėhevėhanéhetse. Nééšeamepévevo'ėstanéhévéme, néhohamátsėstánóvo nėstáoovȧhéstovevo, naa mé'tó'e hó'ótóva éšeeva héne nėstsevé'šeaseto'eénóvo, nėstsetaomenėhešéhahtséme. ²⁵ Naa hósėstse nėstsėhóovenėhešetanóme, "Náéšená'so'enȯhéme," naa oha nėstseévȧhósėháeanáme. Naa hétsetseha "Náhetótaetanóme," hósėstse néhóovėhešetanóme naa ame'xóvéva énėsto'sėho'­nėhe'xove nėstsėhótoanávetanóme, nėstseohkea'xaaméme. ²⁶ Naa tsé'tóhe aéstome­ma'heónėhóo'xeváheo'o mó'ȯhkėhoháe­péva­tsėstȯhenovóhe pévo'óhevosėstse, naa oha Ma'heóneva móhna'­haehevovóhe, móstaomenėhešéhahtsėhevóhe. Névé'vése­nėheše­tanóme kómááhe nėstsėsáavése­nėhešė­ho'ėhóhtȯhénóvo tsé'tóhe aéstome­ma'heónėhóo'xeváheo'o tséhešėho'ėhóhtomévȯse naestȯtse."

Love for enemies

²⁷ Naa nėhe'še Jesus móxhósetsėhehéhe, "Naa néspéveáahtove: Méhota tsénėsétamaesee'e! Péve'tova tsépéotaesee'e! ²⁸ Háoena­vomotaha tséehóomáta'óse naa máto tsémométsėstó­vo'eéhata'óse. ²⁹ Vo'ėstaneo'o mȧhvé'poénėheta'óse, nėstsevé'eévaa'seoomóvoo'o. Naa vo'ėstane mȧhvé'nomáhtsėstse neéstse'heno nėstsevé'eóxȯhéto oha váhtomėhósemétoo'o na'ėstse neéstse'heno. ³⁰ Naa máto vo'ėstane mȧhvé'véestomévata'e hová'éhe métoo'o. Naa máto hó'nėšenomáhtsėhaneto nėstsevé'eévavéésta. ³¹ Péve'tova vo'ėstaneo'o hápó'e tséhešepéve'tovȧhtsétanóse. ³² Hávėsévo'eé­tȧhé'heono éno'keméhotovo néhe tséméhotaevose. ³³ Naa máto éno'ke­péve'tovovo néhe tsépéve'toevose. Névé'vésenėhešetanóme, oha mȧheméhota naa péve'tova nėšemȧheto, nėstsenėheše­ono'átamaévo Ma'heo'o. ³⁴ Máto tsé'tóhe hávėsévo'eétȧhé'heono éohkėhotsé­vatanoo'o, névé'vésenėhestáme. ³⁵ Mé'tó'e, méhota tsépéotaesee'e, váhtomepéve'tova. Vé'véstȧhémȧhtsétanóvȯtse aéstome­véstȧhémóóno. Vé'nėheševo'ėstanéhévése nėstsėhetaevo Ma'heo'o, "Tsé'tóhe nanésoneho." Ma'heo'o éhotómenėševátamóho hávėsévo'eétȧhé'heono naa máto "hahoo" tséohkėsáahéhese. Mȧhvé'nėhešėhetovóse Ma'heo'o nėstsevé'šeamȧhénóvo hová'éhe tséoseepéva'e. ³⁶ Hápó'e nėhešenėševátsėstȧhé'heóneve tséhešenėheše­nėševátsėstȧhé'heónevėse éhévo Ma'heo'o.

Judging others

     ³⁷ Naa vo'ėstane mȧsáavé'ho'é'e'tóhése hápó'e Ma'heo'o mónéme'évȧhého'é'etaévo. Névé'eoóoxȯhetóvoo'o vo'ėstaneo'o nonohpa hápó'e vo'ėstane néme'héooxȯhetaévo. Mȧhvé'eévamȧhe­vonetanó'tomáse tséhešeó'ȯhto'eéhanése, hápó'e tseévanėheše­vonetanó'ta Ma'heo'o tséhešeó'ȯhto'eétȧhése. ³⁸ Mȧhvé'hoto'ȧhése, hápó'e hová'éhe nėstseévapévėho'ėhótaa'e," móxhehéhe Jesus. ³⁹ Naa máto móstšėhešėhetáohamėhéhe, "Tséó'o'enese nonámé'tó'e móme'tónėšėhéameotsėhahtseo'o. Eme'onȧháxea'séehahtseo'o. Hósėstse aéstomema'heónevé'hó'e néonésenėheše­no'héoh­tséhaevoo'o. Névé'eáahtovóvoo'o! ⁴⁰ Náéšemȧhe­héne'enánóne netao'o hová'éhe," hósėstse vo'ėstaneo'o éme'hóovenėhešetanoo'o. Esáanėhesóhane ta'e mȧxhestanomáse navovéstomósanestȯtse naa nėhe'še hénėhéóhe nėstsemóne­pévė­héne'enánóvo. ⁴¹ Naa máto néonéseonó'evamóvoo'o vo'ėstaneo'o hétsetseha, naa oha néo'omóóhtánóvo tséheševo'ėstanéhévése. ⁴² Néme'­sáa­nėhešévėhéme! Vovóevé'hoohtome tséheševo'ėstanéhévése naa nėhe'še móneonó'évámȯhéne vo'ėstaneo'o," móxhehéhe Jesus.

A tree and its fruit

⁴³ "Náto'sevé'šėhetáohaménoto héováestse hešėhoóhtseto: hósėstse épévėheménameo'o naa hósėstse ésáapévėheména­méheo'o. ⁴⁴ Hoóhtseto évé'šėhéne'enóheo'o heménamevótse. Hámó'ȯhtse nénėhešėhéne'enánone menȯtse éohkėsáahoe'tó­hanenȯtse tséxheškóvo'o'e. ⁴⁵ Naa hápó'e netao'o vo'ėstaneo'o évé'šėhéne'enóhénóvo tséhetoéstomó'hévȯse. Mȧhvé'­pévoésto­mó'hése héne nėstsevé'šėhéne'enónénóvo, naa máto héva mȧssáa'vé'pévoéstomó'héhése máto héne nėstsevé'šė­héne'enóseonénóvo. Máto ma'ȯhkevé'hávėséveoo'hetanóse nėstseohkeno'hávėséveéestséme. Hó'ótóva nėstsemȧhe­héne'enónéme tséhetoéstomó'hése."

Two house builders

⁴⁶ Máto móxhósetsėhehéhe Jesus, "Tséne'tȧheto, néohkėhešéme, naa néohkeno'nėhéme tséhešeáahtovése, néohkevá'nėhetósenėhéme. Nésáa'oné'seómeáahtovéhéme. Naa vo'ėstane tsépéveáahtóó'ėstse éohkenėševáhtomeó'tȯsétáno hó'nėšėhótoanátotse. ⁴⁷ Otahe, hámó'ȯhtse nátao'setšėhešėhetáohamenȯtse vo'ėstane tsépéve­áahtóó'ėstse, tseono'átamáá'e Ma'heóneva. ⁴⁸ Ta'se tsenéehove tséohkepévėhe'konemanestsėse hemȧheo'o. Naa nėhe'še hó'nėšėhótoanátotse naa hó'nėšeno'eamóováotsétotse hemȧheo'o éohketó'omo'tatse. ⁴⁹ Naa mé'tó'e tsé'tóhe na'ėstse tsésáapéve­áahtóo'ééstse nóhásȯháma hemȧheo'o éohkėxae­nėševá'ne­tónėšemanestse. Naa nėhe'še hó'nėšė­hótoanátotsee'ėstse naa taamóováotsétsetsee'ėstse hemȧheo'o éohkemȧheasėtóeotsetse. Netao'o hová'éhe émȧhevona'ó'tse. Enėhéso tsésáapéve­áahtomónėhese netao'o hová'éhe tsemȧhevona'ó'tsénóvo," móxhehéhe Jesus.

7

Jesus heals a Roman officer's servant

¹ Jesus tséstaéšemá'seéveéestsėse móstatsėhe'ȯhtsėhéhe Capernaum. ² Nėhéóhe na'ėstse véhonenótȧxéve'ho'e hestotse'ono móxhoháomóhtȧhehevóhe, mó'éšėto'senaehevóhe, naa móhméhotȯhevóhe. ³ Tséstanéstomóné'tóvȯse Jesusevaho tséohkėhešeénomóhtȧhé'ėstómanetsėse, móstaonóomȯhevóhe hósėstse Jews tséhéne'enóseonévetsese. "Tanó'otseha Jesus tsene'évȧhéenomóhtȧhé'sėhóho nȧhtotse'ono," móxhetȯhevóhe. ⁴ Naa néhe Jews tséstȧho'ėhótóvȯse Jesusevaho, móxxaenėše­momóhtsemȯhevovóhe, "Na'ėstse hetane néonóoma, évéhonenótȧxéve'ho'eve. Na'ėstse hestotse'ono móosee­háomóhtȧhehevóhe, heá'ėháma néme'héhaoenavomotaho. ⁵ Naa tsé'tóhe nótȧxéve'ho'e éohkenėševátsėstahe, néméhotaene, naa néno'manėstȯhóotȧhaenone móheeohtsémȧhéó'o," móxhehevóhe néhe Jews. ⁶ Nėhe'še Jesus móstaosáaneasevé'ȯhtsémȯhevóhe. Tséstaéšėto'sėho'ėhnévȯse hemȧheóne, néhe véhonenótȧxéve'ho'e móstanėhetȯhevóhe hósėstse hevésenóho, "Tȧhétoo'e'ova Jesus. Tsėhetóhéne, 'Enėstsėhevoo'o tsé'tóhe nótȧxéve'ho'e, 'Tséne'tȧheto, née'hahtovȧtse, néme'vovóhponėhééstséhne namȧheóne, násáahová'ėhévéhe. ⁷ Hena'háanéhe nésáahésėtaomė­hétoo'e'ó­vatséhe. Néhvá'nenėhešeha, tseévapévomóhtȧhéotse nȧhtotse'o. ⁸ Náhéne'ena ȯhtóxȯhenóvee'ėstse éohkenėheso. Návéhone­nótȧxéve'ho'eve hénėhéóhe náhésenėhešėhéne'ena,'" moxhehéhe néhe nótȧxéve'ho'e. ⁹ Jesus tséhnéstómónėse, mó'otoésetsėstȯhéhe tséheese néhe nótȧxéve'ho'e, móstsėhetȯhevohe tsévé'ȯhtsémaese, "Tsé'tóhe nótȧxéve'ho'e tséhešėhoháeoné'seómȧhahtȧse! Esáa-Jew-hévéhe, heva na'ėstse násáatšėhe'šėhéne'enovóhe Jew tséhešenėheše­oné'seómȧhahtóó'ėse." ¹⁰ Naa néhe véhonenótȧxéve'ho'e hevésenóho tséstaévȧho'ėhóo'ȯhtsévȯse hestotse'ono mó'éše­áahtse'éva­énomóhtȧhéotsėhevóhe.

Jesus bring a widow's son back to life

¹¹ A'e Jesus naa hevovéstomóseono móstao'sėhósė­tsėhe'ȯhtsėhevóhe mȧhoéstóva Nain, hoháesto vo'ėstanóho móstaamevé'ȯhtsémaehevovóhe. ¹² Tséstȧho'eohtsévȯse he'nétóóne móhne'amėhóeotsėhehéhe kȧsovááhe, móhmónenaehéhe, heho mó'éšėhováneehehevóhe, móhno'kóehnóhtsevėhéhe. Naa háesto vo'ėstanóho mó'amevé'ȯhtsémaehevóhe néhe hotȯxaa'e'e. ¹³ Jesus tséstavóómȯse néhe he'óho móstanėševátamáotsé'tovȯhevóhe, "Névé'hetósea'xaame," móxhetȯhevóhe. ¹⁴ Móstató'ha'ó'ȯhehevóhe néhe tséameotsėstȯsanétsese, móhnéeotsėhevóhe. Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe kȧsováaheho tsééšenaétsese, "Ne'éva­to'éotsėstse!" ¹⁵ Tséhnėstomȯhtónoeotsetsėse móhne'ase­éestseotsėhéhe. Naa nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe he'óho, "Tsea'háanéhe nee'ha." ¹⁶ Naa móhma'xe­mȧhehéhpȯheotsėhevóhe, naa móstano'easevového'ótȯhevovóhe Ma'heóneva, "Móného'ėhé­vėstȧhémaehenéhe Ma'heo'o, mó-tsé'tóhe ma'xema'heónėhóo'xeváhe," móxhehevóhe néhe vo'ėstaneo'o. ¹⁷ Jesus móstamȧhe­néstomónės­tovėhéhe Judea naa totáhóésta.

John the Baptist

¹⁸ John tséohkee'óestaáhóvȧtse hevovéstomóseono móxho'óhta'haóehevóhe tséévėhešévetsėse Jesusevaho. John móstatšėhešetanȯhéhe, "Heá'ėháma nea'háanéhe Tséoné'seómė­ho'méase Ma'heo'o?" Nėhe'še móstatšėheše­méahenotóhe neše hevovéstomóseono, ¹⁹ tséstao'sėhénėstsėstovóvȯse Jesusevaho, "Mónénéehove Tsého'méase Ma'heo'o?" ²¹ (Nėhe'xóvéva Jesus mó'ȯhkeénomóhtȧhé'ėstómanėhéhe, naa mó'ȯhkeno'­hóesta'hamȯhevóhe hávėsévemȧhta'sóomaho, naa mó'ȯhke­no'eéva­vóo'sané'sėhohevóhe tséméhae'ó'o'enetsese.) ²⁰ Tséstȧho'ėhó­tóvȯse Jesusevaho, móhnėhešenėstovȯhevovóhe. ²² Móstšėheše­no'ėstóehevovóhe, "Tȧhéme'ėstomeva John netao'o tséheševóohtomáse naa máto tséhešenéstomóne'tomáse: Tséméhae'ó'o'enese éévavóosaneo'o, naa tséméhaenonó'atamȧhese éévaamėhneo'o, naa tséméhaehemanetase ééšeévȧhová'ȧhanéhetse, naa tséméhae'onéahtase éévanéstomóneo'o. Máto hósėstse tsééšeméhaenaese éévaametanéneo'o, naa tséhoháo'omenėhese ééšenéstomóné'tánóvo hová'éhe tsépéva'etse. Taévȧhénėheta John, 'Nésó'héne'enahe hákó'e tótseha tséhetȯxe'ešėse tsé'tóhe Vo'ėstanévėstómanéhe?' ²³ Ohkenėšeameoné'seómȧhahtá'tove hó'nėškánomenétȧhévatsėstomáse tséévėhešévéto. Nėstsenėheše­pévé'tóévo Ma'heo'o," móxhetȯhevóhe Johnevaho hevovéstomó­seono. ²⁴ Nėhe'še tséstaéšeévaaseohtsetsėse, Jesus móstsėhe­tȯhevóhe nėhéóhe tséhoétsese, "Nétamé'ėstamévatsénóvo tsé'tóhe John. Nea'háanéhe tsétȧhéaahtovóse hénėhéóhe tóhtóó'e tséh­ma'heóne­éestsėse. Hénová'e tsétȧhésėhéaahtovóse? Nétatsėheta­tséme. Móho'nó'ȯhkėhetsevemé'émȯtse Ma'heóneva. ²⁵ Naa máto móho'nó'ȯhketaomepévatamahtsėstse. Ta'se móhnėsta­me­nóohé­hevėhéhe tséhešenóoese. ²⁶ Nétavá'ne­mé'avó'­sematséme: nétȧhésė­héaahtovovo John tséhvé'­héne'enomáse tséheše­ma'heónė­hóo'xeváhevėse. Naa énėhéso. Naa óotama énáno'tahe tséma'xė­hestȯxevȯse tsé'tóhe ma'heónė­hóo'xeváheo'o, ého'ėhé­exanomó­tȧhóho Vo'ėstanévėstómanéheho. ²⁷ Enėhetȯ­xe'ešėse Ma'heónȯ­xe'ėstóonéhéva, "Ma'heo'o étsėhevoo'o, 'Nȧhtamonenȯtse na'ėstse hetane. Tsenéstȧhé­éxanomótȧhóho maeto Tséto'sė­ho'ėhnétsese, Vo'ėstanévės­tómanéheho.' Naa nea'háanehe tsé'tóhe hetane, John. ²⁸ Nétȧhé­aahtovovo. Ehoháeono'átamáá'e Ma'heóneva, naa oha hétsetseha mȧhvé'eáahtovése nėstsėhehpeono'átamáévo Ma'heo'o tséhe'xóve­ono'átámȯse Johnevaho," móxhehéhe Jesus. ²⁹ Naa néhe vo'ėsta­neo'o tséstanéstovovȯse, móhmé'etanóo­tsėhevóhe tséhešėhé­aahtovovȯse Johnevaho, máto hópahpa tséohkė­hestano­mévovȯse ma'kaata mó'ȯhkeno'vésė­ho'héaah­tóehevóhe. Móhno'­e'óestaáh­nȯhevóhe tsé'éšėhestanomevȯse Ma'heo'o heéestsestȯtse. ³⁰ Naa mé'tó'e néhe vovóhponȧhétaneo'o naa néhe ma'heóne­vovéstomó­sanéheono móho'nóxxae'ée'áahtomónévȯtse, naa móho'nóhvese­e'óestaáhévȯtse. ³¹ Nėhe'še Jesus móstȧhósė­tsėhetȯhevóhe tséáahtomónetsese, "Otahe, né'áahtove, ³² nétsėhes­táme ta'se ka'ėškóneho tsésáa'áahtomónėhese. Eévo'sóeo'o nėhéóhe tséxhohtóvȧhtovetse, nonámé'tó'e éohke­tsėhetȧhtseo'o, 'Néamenémeóvatséme naa nésáaho'sóéhéme, naa máto nánėševá­tamenonéme, naa oha nésáano'ea'xaaméhéme,' mó'ȯhkė­hetȧh­tsėhevóhe néhe ka'ėškóneho. Nétó'taenėhestáme, nésáa'­áahto­mónėhéme. ³³ Hámó'ȯhtse, tsé'tóhe John tsé'ȯhkėsáa­vé'méseese kóhkonȯheo'o, naa tsé'ȯhkėsáavé'maneese tséohke­vé'še­nonótovȧšé'šėstovetse, "Ee, éhone'ovóho hávėséve­mȧhta'sóomaho," néohkėhesétamovo, nésáa'áahtovóhévo. ³⁴ Naa mé'tó'e tséhnée­hóvéto Tsého'méahtovėstse náohkemȧhemese hová'éhe, naa nétšėhešéme, "Eee, tsé'tóhe Jesus éháo'pohe naa éno'he­vése­néhenoto tséohkėhestanótsese ma'kaatánėstse naa néhe hósėstse hávėsévo'eétȧhé'heono," néhešéme. Nésáa'áahtovóhévo John naa hápó'e nésáa'áahtovéhéme. ³⁵ "Naa oha névóo'ėstó­manénóvo tséheševo'ėstanéhévése," éohkėhenove," móxhehéhe Jesus.

Simon the Pharisee

³⁶ No'ka na'ėstse Vovóhponȧhétane, Simon, móxheševéhehéhe, móhmó'otȯhevóhe Jesusevaho. Tséstaéšeto'seasemésėhévȯse ³⁷ na'ėstse mátȧháa'e tséstanéstomónėse móhnėhvése­tsėhe'ȯhtsėhéhe. Móxho'tsėhéhe heo'keméeotsestȯtse tséohkeoseehoháoemetse. ³⁸ Móstanéeotsé'tovȯhevóhe Jesusevaho he'pa'one. Tsénėšená­a'xaamėse móstavé'še­nėše'še'hahtá­voovotȯhevóhe Jesusevaho henėhaénėstóva. Nėhe'še móstaéva­vé'še­nȯhehomóvȯhenótse hestse'konȯtse hemé'koneva. Naa nėhe'še héne heo'keméeotsestȯtse móstȧhénenomóvȯhéhe hestse'koneva. ³⁹ "Ee, tsé'tóhe vé'eoné'seómema'heónė­hóo'xeváhevėstse, éme'héne'enovóho tsémȧxanaese tséheše­mátȧháa'évetsėse," móxhetȧhtsėhéhe néhe Vovóhponȧhétane. ⁴⁰ "Naa, Simon, hová'éhe néto'semé'ėstomevȧtse," móxhehéhe Jesus. "Naa hénová'éto?" móxhetaehevóhe. ⁴¹ Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Náto'sėhetáo­haménoto neše hetaneo'o. Móhnéšeamȧhesenėhevóhe. Na'ėstse móhma'xeamȧhesenėhéhe naa néhe na'ėstse móho'nóx­háe'­amȧhesenėstse. ⁴² Móho'nó'éva­tónėše­onénėxanevȯtse. 'Nėše­vonetanó'tome,' móxhetaehevovóhe néhe ma'kaataévé'hó'e." Naa nėhe'še Jesus móstšėhešenėstovȯhevóhe Simonevaho, "Tsé'tóhe hetaneo'o, taasévoo'o tséme'hehpe­ono'átámȯtse tsé'tóhe ma'kaetaevé'hó'e?" móxhehéhe Jesus. ⁴³ "Naa hea'e néhe tséháahpe'eamȧhesenėstse," móxhehéhe Simon. "Néhetome. ⁴⁴ Otahe, hé'tóhe péveoo'hátséstȯtse tséhésėtšėhešévėse tsé'tóhe he'e. Návé'šenėše'še'hahtávoovota hea'xaaméstóva naa éévano'vé'šenȯhehanȯtse hemé'koneva. Naa mé'tó'e tsé'éstsėhnéto nemȧheóne nésáamétséhe mahpe tsésto'sevé'še­nėše'še'hahtá­vóóváto, tséohkėhešévėstove. ⁴⁵ Nésáamásetsėstovéhe, ónétáhtse tsé'tóhe he'e nápévemásetsėstova. ⁴⁶ Naa máto nésáaxo'éstaénéhe, tséohkėhešévėstove, ónétáhtse tsé'tóhe he'e tsé'éšeéne­nėše'še'hahtávoovotá'ėse éno'heo'keméananȯtse. ⁴⁷ Tséhvé'­ne'étamé'tóó'ėse náévamȧhevonanomóvonȯtse hestátavėsévo'eé­tȧhéstotȯtse, naa héne návé'šėhoháeméhotaa'e. Otahe, mȧhvé'­hóove­tšėhešetanoto, "Násáaháeó'ȯhto'eétȧhéhe," nėhetáa'e tšéške'e nėstseasėtanomónenȯtse nėstávėsévo'eétȧhéstotȯtse naa máto tšéške'e nėstsenėhešetšėške'méhoxe." ⁴⁸ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe he'óho, "Tséstónėšėhávėsévo'eétȧheto náéšemȧhevonanȯtse nėstátavėsévo'étȧhéstotȯtse." ⁴⁹ Naa nėhéóhe tsévése'hanámaese móstsėhetȧhtsėhevóhe, "Neváaso tsé'tóhe, hópahpa éno'nėhevoo'o tséohkėheševonano hávėsévo'eé­tȧhestȯtse?" ⁵⁰ Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe he'óho, "Tséhvé'ne'é­tamé'toveto névo'ėstanévehȧtse. Hena'háanehe. Taanáasėstse."

8

Women who helped Jesus

¹ Totáhóésta Jesus móssó'eamemé'emȯhevóhe Ma'heóneva tséhešeoné'seómevéhonoetsėse, hevovéstomóseono mó'ame­vé'ȯhtsémaehevóhe, ² naa máto hósėstse he'óho tsééva­énomóh­tȧhé'sėhose móhvé'hahtsėhevóhe naa máto néhe tséméhae­hone'ovóvose hávėsévemȧhta'sóomaho tséévȧ­hóesta'hamótsese. Naa na'ėstse Mary móxheševéhehéhe, móxhéstȧhehéhe Magdala, hákó'e nésohto hávėsévemȧhta'sóomaho móxhóesta'hamó­hetsenotóhe. ³ Naa háesto he'eo'o máto móhvé'hahtsėhevóhe. Na'ėstse Joanna móxheševéhehéhe, tsévéstoemose Chuzahevaho móhvéhonotse'ótaehevóhe tséma'xevéhonevetsese, Herodevaho, naa na'ėstse máto Susanna móxheševéhehéhe. Tsé'tóhe he'eo'o tsémȧhevé'hahtsese mó'ȯhkevéstȧhémȯhevovóhe Jesusevaho naa hevovéstomóseono hová'ėhéstónėhéva tséhetaa'hohtaméstomévȯse.

An illustration about a farmer

⁴ Háesto vo'ėstaneo'o totáhóésta móhnėxhé'ȯhtsėhevóhe, móxho'ėhé­aahtóehevóhe Jesus. Móstsėhetóhta'haovȯhevóhe, ⁵ "No'ka na'ėstse hetane mó'énano'ėhéhe. Móstaamėhe'né'­hahtsėhenótse énano'éstotȯtse. Hósėstse mósta­óeháhanéhevótse tsé'­ȯhke­­amėhnéstove. Héne móstato­táho'né'ės­tovė­hanevóhe naa hósėstse vé'kėseho mó'évamȧhé­estȯhe­novótse. ⁶ Naa hósėstse mósta­óehá­hanevótse tséxho'honáe­vóma'o'etse, naa móh­nėše­­asetó­ne'óha­nevótse naa oha mósta­éva­­naétȯ­hanevótse tsés­sáa­vé'­he'kóo­vȯhéhane. ⁷ Naa hósėstse énano'és­totȯtse móstaóehá­hanevótse tséxheškó­vo'o'ėše'eve naa héne máto móstaase­tóne'óhanevótse naa oha tséhvé'ma'xepe'pe'heš­kóvo'o'e héne máto mósta­naétȯhanevótse. ⁸ Naa hósėstse móstaóeháhanevótse tséspévoma'o'e naa héne móstaosee­pévone'óhanevótse." Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe vo'ėstanóho, "Naa hea'e nééšeonáxenéstovéme, hétsetseha néspéveáahtove!"

The purpose of the illustrations

⁹ Naa Jesus hevovéstomóseono móstsėhetaehevóhe, "Naa hénová'e tsénėhestomo?" ¹⁰ Naa móstsėhetȯhevóhe, "Tséhnéehóvése néohketáhtanovemé'ėstomévatsénóvo tséheševéhonoo'ėse Ma'heo'o, naa mé'tó'e tsénétȧhese vo'ėstaneo'o náohkėhetáo­hame­éestsėstovoo'o, tséhvé'tsėhetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstoo'o: 'Tsé'tóhe vo'ėstaneo'o ékánometsėhetóo'oo'o naa oha hová'éhe ésáavóohtȯhénóvo, naa máto éohkekánomenéstomóneo'o naa oha ésáa'áahtomónėheo'o.' Enėhestao'o tsé'tóhe vo'ėstaneo'o.

Jesus explains the illustration about the farmer

¹¹ Tséhešėhetáohaméto étsėhéso: Hé'tóhe énano'éstotȯtse étšėheševé'šėhetáohaméstóvénėstse Ma'heo'o heéestsestȯtse. ¹² Héne énano'éstotȯtse tséóehaa'ėstse méónéva ta'se nea'háa­nevóhe hosėstse vo'ėstaneo'o étávenéstomóné'tánóvo Ma'heo'o heéestsestȯtse. Naa oha Heávȯhevaho éohkeéva­nétȧhéva'é'oevóho naa éohkeévamȧhevonetanóotsé'tánóvo tséhešenéstomévȯse, naa ésáatónėševé'šėhe'konenée'tovóhevo Ma'heóneva. ¹³ Naa hósėstse hé'tóhe énano'éstotȯtse tséóehaa'ėstse tséxho'honáeše'eve nea'háanevóhe vo'ėstaneo'o ééšenéstomón­é'tánóvo Ma'heo'o heéestsestȯtse naa émásėhestanánóvo, naa oha ésáa'ame­nėhešėtanóheo'o. Eohkevá'nenenóveoné'seómȧhahtao'o, naa éohkeévanéhnetameotseo'o ȯxho'eohé'tomévosėstse tséhótoaná­totse. ¹⁴ Naa máto hósėstse énano'éstotȯtse móstaóeháhanevótse nėhéóhe tséxheškóvo'o'etse. Nea'háanevóhe vo'ėstaneo'o ééšekánome­néstánóvo Ma'heo'o heéestsestȯtse, naa oha éohkėsó'e­óetsetanó'tánóvo nóhásȯháma hová'éhe, éohkeno'ho­háoovȧhétanoo'o, naa máto ésó'taomeametanoo'o, netao'o hová'éhe éhohamátsėstánóvo, ésáa'évamé'etanó'tovóhevo Ma'heóneva. ¹⁵ Naa hé'tóhe énano'éstotȯtse tséóehaa'ėstse tséspévoma'o'etse nea'háanevóhe vo'ėstaneo'o ééšepéve­néstomóne'tánóvo Ma'heo'o heéestsestȯtse naa ééšeno'eame­toetanó'tánóvo, ésáanéhne­tamé­heo'o, naa tóséé'e énéhe'ovovo Ma'heóneva.

Light

¹⁶ Móxhósetsėhehéhe Jesus, "Vó'ho'kȧsé­nȧhnestȯtse éohkėsáa­nó'oohéhane ȧhtóno'e šéešéstóva naa máto éohkėsáavé'še­áhto'ȯhe­hé­hane hetóhkonéhéva. Mé'tó'e héne vó'ho'kȧsé­nȧhnestȯtse éme'mé'­tá­ho'ta nonohpa vo'ėstane tsého'ehnėstse mȧheóne tsevóósáne. Héne vó'ho'­kȧsé­­nȧhnestȯtse évé'šė­hetáohaméstove navovéstomósanestȯtse. Hová'éhe násáa­nó'oestséhe. Nétáh­tanove­mé'ėstomé­vatséme netao'o hová'éhe ¹⁷ nonohpa nėstsemȧhehéne'enánóvo. Hová'éhe tséhóovenó'oestsése tsemȧhehéne'enohe. ¹⁸ Mȧhvé'nėšeameáahtovése nėstsené'evė­héne'enánóvo, naa mé'tó'e tsésáapéveáahtomónėhese hová'éhe tseévamȧhevonetanó'tánóvo. Péveáahtomóne tséévėhetatsése!" móxhehéhe Jesus.

Jesus' family

¹⁹ Jesus hevásemo naa heške móstaméhae­ho'ėhé­ve'hoomae­hevóhe. Naa móho'nóstónėševóomaa'ėstse, mó'o'ema'óehevóhe vo'ėstanóho. ²⁰ "Ného'ėhéve'hoomaa'e neško naa nevásemo, nétonóomáá'e," móxhestóhehéhe Jesus. ²¹ "Naa épéva'e tséxho'eohtsévȯse, naa oha nétatsėhetatséme, vo'ėstaneo'o tséáahtomónese náno'mȧhehevóohestovenoto," móxhehéhe Jesus.

A storm

²² No'ka Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Nétȧhóxo­vóe­ha'enémáne!" Nėhe'še móstáxevonėhnėhevóhe sémónéva. ²³ Naa tséhnėšenáamėhóxovóé'óvȯse Jesus móstanaóotséotsėhéhe. Nėhe'še móhnėhma'xėho'ėhoháatamaeoestséhanéhe, ta'se héne sémo  mós­to'se­­estsé­voestsé­hanéhe. Mo'osee­héhpȯheotsėhe­vóhe Jesus hevo­vés­to­­móseono. ²⁴ Móstȧ­sé'a'ó'­hohevovóhe Jesusevaho, mós­tsėhe­tȯhevovóhe, "Hea'e nééšė­to'sė­hováneehema!" Tséhnėššé'šeo­tsėse móstaného­ve­óeo­tsėhéhe, nėhe'še móstsėhehéhe, "Hétsetseha éme'­énooes­ta'ha!" Móstató'nėšeénėháeoesta'háhanéhe! ²⁵ Nėhe'še móstsėhe­tȯhevóhe hevovéstomóseono, "Néme'hó'ke­ne'étamé'tovéme!" Móxhoháatsėstȯhenovóhe tséhesóotsetse, móstsėhehevóhe, "Šaa! Nevá'esėstse tsé'tóhe? Hópahpa éno'eáahtoo'e tséxháa'hatse, éévaénėháeoesta'hatse!"

A man with a demon

²⁶ Naa móstanėšėho'hóxovóe'ȯhevóhe hénėhéóhe mȧhoéstóva Gerasa tséhestóhetse. ^27b Na'ėstse hetane hénėhéóhe tséhéstaestse, móxhone'ovȯhevóhe hávėsévemȧhta'sóomaho. Mó'ȯhkevóvo'kȧhehéhe, móho'nóxhéne'eno tséohkėhešenėhešévėse. Mó'ȯhkėhoehéhe vo'ėstanóho tsé'ȯhkeáhto'hohetsėse. Naa néhe hávėsévemȧhta'sóomaho mó'ȯhkema'xemé'emo'eéševaenaehevóhe néhe hetane. Mó'ȯhkene'evávoomėhéhe naa mó'ȯhkeno'too'ėhehéhe. Naa oha mó'ȯhkeéšėhó'keéšėšéšeotsėhéhe. Nėhe'še móstaohke­ma'xėhésėsóhpa'xėhéhe tóhtóó'e. Néhe hávėséve­mȧhta'sóomaho tséhone'ovose mó'ȯhkenėheta'é'oehevóhe. ^27a Naa Jesus tséhnėxhómevonehnėse sémónéva, néhe hetanóho móhnėxho'ė­hétoo'e'óehevóhe. "Naa nétónėševéhe?" Jesus móxhetȯhevóhe. "Háesto, náheševéhe," móxhetaehevóhe. (Mó'ȯhkėhése­nėhestóhehéhe tséhvé'hone'ovȯse háesto hávėsévemȧhta'sóomaho.) ²⁹ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe hávėsévemȧhta'sóomaho, "Néhmȧhehóva'xe!" ²⁸ Nėhe'še néhe hetane móhma'xe­nėhpe'e'hahehéhe, móstapoo'ėšemȧhtsėhéhe tséheta'éoetsėse Jesusevaho. Tséhnėšenáma'xetȧhpe'e'haese néhe hávėséve­mȧhta'sóomaho móhne'áahtse'hésėhóeéestsėhevóhe tséhnéehovėse, móstsėhehevóhe, "Jesus, néhee'hahé'tova Ma'heo'o tséhestoéstovėstse he'amo'omééno. Névé'hetóse­mométsės­tóvo'eéšemeno!" ³¹ móxhetaehevóhe néhe hávėséve­mȧhta'sóomaho. ³² Hénėhéóhe a'e hoéhoseva éškȯseeséhotáme mó'ée'­ame­

­méhnȯhenėhevóhe, móxháestȯxėhevóhe. Onétáhtse néhe hávėséve­mȧhta'sóomaho móstšėhešenėstóehevóhe Jesus, "Ma'taéšė­hóva'­xé'tovótse tsé'tóhe hetane, nėstsenėhvé'­tšėhešeméa'tovéme ȧhtóno'omééno. Heá'ėháma mé'tó'e náme'taésta'xé'tovóneo'o tsé'tóhe éškȯseeséhotáme?" "Héehe'e," móxhehéhe Jesus. ³³ Mé'tó'e móstaosáane­mȧhe­ésta'xé'­tovȯhevovóhe néhe éškȯseeséhotáme. Nėhe'še néhe éškȯseeséhotáme móstama'xetšėhešeaseta'xėhevóhe ó'xeanóéva, móstamȧhe­o'omeana'ȯhevóhe tsé'ó'xeanóevetse, naa hénėhéóhe móstamȧheáhaneoešėšenȧhevóhe. ³⁴ Naa néhe tséne'evá­voomóvose néhe éškȯseeséhotáme tséstavóohtomevȯse tséhesóotsetse móstama'xėsé'easeta'xėhevóhe, móstama'xe­tóxe­nėhetóhta'hané­oohehevóhe hénėhéóhe netao'o. ³⁵ Nėhe'še hénėhéóhe tsémae­vo'ėstanéhevese móstataomė­ho'ėhé­ve'hooh­tȯhenovóhe tséhešenéstomónévȯse. Tséstȧho'ėhnevȯse móstavóo­mȯhevovóhe néhe hetanóho tséméhaehone'ovótsese hávėséve­mȧhta'sóomaho. Hénėhéóhe a'e móhvéstonoémȯhevóhe Jesusevaho. Mó'évano'hestone'óonéhehéhe, naa móho'nóh­no'éva­mȧsėhá­nee'ėstse. Móstȧhéhpȯheotsėhevóhe néhe vo'ėstaneo'o, móho'nóx­héne'enomevȯtse tséhésenėhesotse. ³⁶ Naa néhe vo'ėstaneo'o tsévóohtose tséhesóotsetse móxhóhta'hao­vȯhevovóhe tsé'tóhe vo'ėstanóho tsétamónėho'eohétsese Jesusevaho tséévȧheše­énomóhtȧhé'sėhaa'ėse, tséhešemȧhe­né'ta'hamotsėse hávėséve­mȧhta'sóomaho. ³⁷ Naa néhe tsémȧhevo'ėstanéhevese hénėhéóhe Gerasa móssó'hoháe­héhpȯhetanȯhevóhe, móstsėhe­tȯhevovóhe Jesusevaho, "Táaxa'e, hétsetseha néme'taévaseohtse!" Jesus tséstaévaametáxevonehnėse sémónéva, ³⁸ néhe hetanóho tséévaénomóhtȧhé'sėhose móxho'ėhénėstóehevóhe, "Hea'ėhama néme'taasevé'ȯhtsemȧtse?" ³⁹ Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Tanėšeévȧ­hóó'óhtsėstse, naa mȧhetóxemé'ėstomeo'o tséévȧheše­énomóh­tȧhé'sė­háta'e Ma'heo'o." Naa móstaosáane­nėhešévėhéhe.

A dying girl and a sick woman

⁴⁰ Jesus naa hevovéstomóseono tséhne'évȧho'óeha'enevȯse Galilee, móstonóomaehevovóhe háesto vo'ėstanóho, móhma'xe­másetsėstóehevovóhe. ⁴¹ Naa nėhéóhe na'ėstse hetane Jairus, móxheševéhehéhe, móhnėhmónėho'eohehéhe. Móxho'emané­hevėhéhe hénėhéóhe tsé'ȯhkemóheeohtséstovetse. Móstanéše­nėstanéoeotsé'tovȯhevóhe Jesusevaho, móxhoháeono'átamȯhevóhe. Mósta­kávoena'tovȯhevóhe, "Néstsėhe'ooestse namȧheóne! ⁴² Eno'kahe nȧhtona, énaétáno. Etamȧhtóhtȯhóhtȧhnéšeaénáma," móxhehéhe Jairus. Jesus móstaosáaneasevé'ȯhtsémȯhevóhe Jairus­evaho. Tséstanėšenáameohtsévȯse móh­ma'xė­hé­ho'a'óvȧh­tsés­to­vė­hanéhe. ⁴³ Na'ėstse he'e hénėhéóhe tséamevé'háhtsėstse mȧhtóh­tȯ­hóhtȧh­néše­aa'e mó'éše­amė­hóehótae­héhe ma'e. Naa tsé'­ȯhke­amėhé­vé'hóómȯse naa'évé'hó'e, netao'o hová'­éhe mósta­nėheše­­má'­ta­nȯhéhe tsé­méhae­hetaa'e­á'éno, naa oha hová'éhe mó­ho'­­nóh­véstȧhé­maa'ėstse. ⁴⁴ Naa móstaémoosėho'eohé'tovȯhevóhe Jesusevaho. Móstaéšėhó'kemȧxa'ó'hamȯhevóhe Jesusevaho heéstse'heno. Naa hénėhéóhe sé'ea'e móstaénė­hóehótaehéhe héne ma'e. ⁴⁵ "Névááhe tsé­mȧxa­ná'ės­tse?" Jesus móxhehéhe. "Nésáamȧxa­natséhéme," móxhehe­vóhe néhe vo'ėstaneo'o. Peterevaho móstšėheše­no'ėstóehe­vóhe, "Eosee­háetane­vóhnėheo'o vo'ėstaneo'o, éhe'konė­hého'a'­óvȧhtséstove. Móme'héhene'enohe tsémȧxaná­ta'e?" ⁴⁶ Naa Jesus móstsėhe­tȯhevóhe, "Nánėhetomóh­tȧhé­otse, ééše­évaéno­móh­tȧhé­otse nevá'esėstse." ⁴⁷ Naa néhe he'e tséstanéstóvȯse Jesusevaho tséhetsėse, móhnėxho'eohé'tovȯhevóhe Jesusevaho, móspéve­mȧhenonoma'xėhéhe. Móstamȧxa'éšenȧhéhe ho'eva tséxho'e'­hahtáoetsėse Jesusevaho. Naa móstamȧhe­nėhetȯhevóhe néhe vo'ėstanóho, "Nánéehove tsémȧxánȯtse Jesus, naa náne'éva­énomóhtȧhéotse." ⁴⁸ Jesusevaho móstsėhetaehevóhe, "Naa tséhvé'ne'étamé'toveto néévȧhéseénomóhtahe. Naa taanáévȧ­hóó'óhtsėstse." ⁴⁹ Naa tsénėšenáameéestsėse Jesus, na'ėstse vo'ėstane móhnėxhósė­hé'oohehéhe Jairus' hemȧheóne, móxho'ėhé­hotonae­hevóhe, hestónaho tsééšėhešenaeotsetsėse, naa móhno'­nėhetae­hevóhe, "Móme'évatónėšėhévėstȧhémáá'e Jesusevaho." ⁵⁰ Naa Jesus tséstanéstomónėse móstsėhetȯhevóhe Jairusevaho, "Névé'tónėše­tanóotse, mȧhvé'eoné'seómene'étamé'toveto, tseévapéveotse nėstona." ⁵² Tséstȧho'ėhnevȯse Jairus hemȧheóne, hénėhéóhe tséhoese móhmȧhea'­xaamėhevóhe. Jesus móstsėhe­tȯhevȯhe, "Névé'e­a'xaaméme, tsé'tóhe ka'ėškóne évá'nena­ó­otse." ⁵³ Naa mós­to­tó'­ho­se­­mae­hevóhe tséx­homá'xė­hén­e'eno­mévȯse tsééšėheše­naetsėse. ⁵¹ Nėhe'še tséstaéstsėh­névȯse tséššééšėse néhe ka'ėškóne, Peter, John, James, naa néhe ka'ėškóne heho naa heške móstano'ke­ése­vé'ȯhtsémaehevovóhe. ⁵⁴ Nėhe'še Jesus móstȧhestanomóvȯhéhe he'ahtse naa "To'é­otsėstse!" móxhetȯhevóhe. ⁵⁵ Móhne'évaame­tanéneotsėhéhe sé'ea'e, móhne'évato'éotsėhéhe. Nėhe'še Jesus móstsėhehéhe, "Hoxome­váéna hová'éhe!" ⁵⁶ Néhe he'éka'ėškóne heške naa heho móxhoháatsėstȯhenovóhe. "Oha nėstsevé'mé'ėstánóvo tsėhéóhe tséhesóotse!" Jesus móxhetȯhevóhe.

9

Jesus sends out his twelve disciples

¹ Jesus móhmóheevamȯhevóhe hevovéstomóseono, móhmȧhtóh­tȯ­­hóhtȧhnéšėhevóhe (12). Mósto'senėhetȯhóotȯhevóhe tsésto'se­ohkeéva­énomóhtȧhé'ėstomanetsėse naa tsésto'seohkeno'­hóesta'ha­movȯse hávėsévemȧhta'sóomaho. ² Móstsėhetȯhevóhe, "Tatóxe­énomóhtȧhé'ės­tómanéhéne naa ohkeno'mé'ėstomáhéne Ma'heo'o hevéhonoestȯtse. ³ Hová'éhe nėstsevé'no'eohtsénóvo, heva hó'kȯhtóhe, naa ka'emestȯtse, naa mésėhestȯtse, naa héva ma'kaata. Máto nėstsevé'no'eohtsénovȯtse nėstone'óonéhevótse. ⁴ Naa tósa'e tséhmásetsėstónése hénėhéóhe ohkenėšėhoéhéne ta'e ma'évȧhóse­aseohtsése. ⁵ Naa máto mé'tó'e tósa'e tséssáa­másetsėstónėhése, évaaseohtséhéne naa oha éšėhó'ke­óovėhahtáxenáhéne ma'éva­aseohtsése, tsenėhešė­héne'enánóvo néhe vo'ėstaneo'o tséssáa­nėheše­áahtomónėhévȯse, tsevé'šeaseto'eéheo'o naa tsetaome­nėhešéhahtseo'o," móxhehéhe. ⁶ Naa nėhe'še móstaosáane­aseohtsėhevóhe, hénėhéóhe totáhóésta móstaohkėhé­ma'heóne­éestsėhevóhe naa móstaohkeno'­énomóhtȧhé'ėstómanėhevóhe.

Herod is worried

⁷ Naa Herod hénėhéóhe tséma'xevéhonevėstse Galilee tsésta­néstomónėse Jesusevaho tséamėhešévetsėse, móstšėheše­tanȯhéhe, "Nevá'esėstse tsé'tóhe Jesus?" Hósėstse énėhevoone, "Hea'ȧhama John tséohkee'óestaahovȧtse éévȧhóseametanéne," ⁸ naa mé'tó'e hósėstse énėhevoone, "Hea'e Elijah naa móhéá'e na'ėstse ma'heónė­hóo'xeváhe néévȧhósėho'ėhótaene." ⁹ Tséstanéstomónėse néhe Herod móstamé'etanóotsėhéhe, "Móme'héneehove John, tótseha náéše­e'eno'továvo'ohno." Naa mó'oseevóomátanó'tovȯhevóhe Jesusevaho.

Jesus feeds more than 5000 people

¹⁰ Naa Jesus hevovéstomóseono tséstaénetóxema'heóneéestsévȯse móstaévȧho'eohtsėhevóhe Galilee. Hénėhéóhe móxhóhta'haovȯhe­vovóhe Jesusevaho tséévėhešévévȯse. Nėhe'še móstaase­tsėhe'o­tsėhohevóhe Bethsaida tsésto'sėhéhosótómóévȯse. ¹¹ Naa háesto vo'ėstanóho tséstȧhéne'enotsėse móstatšėhešė­hó'e'oe­hevovóhe. Móhmá­se­tsės­tóehevovóhe Jesusevaho. Móh­mé'­ės­tomóe­he­novóhe Ma'heóneva tséheše­vého­noetsėse naa móhno'eéva­éno­móhtȧhé'sė­haehevovóhe. ¹² Tsé'asėhetóeveohtsetse Jesus hevovés­tomóseono móhnėxho'ėhétsėhetaehevóhe, "Tsé'tóhe vo'ėstaneo'o tatšėheše­neenáxe­nano mȧhoéstóva. Etóh­too'eve hé­tsėhé­óhe. No­nohpa hénėhé­óhe tse­ohtaa­neo'o naa tseno'mésėheo'o." ¹³ "Hová'ȧháne, ónétáhtse hoxoma!" móxhehéhe Jesus. "Naa oha énóhonánėstse kóhkonȯheonȯtse naa énéšeo'o nomá'ne naa oha étótšėšketao'o. Enėhetao'o mésėhestȯtse. Mónátao'seévȧhósė­hé­ohtóvánóne hosėstse mésėhestȯtse?" móxhetaehevóhe hevovésto­móseono. ^14-15 Hákó'e nóhonevonoés­tónėstóva móhnėhes­tȯxėhevóhe hetaneo'o, (móho'nóhno'oemevȯtse he'eo'o naa ka'ėškóneho). "Nóhónó'e amenėhešė­hámėstova­nóhéne," móxhetȯhevóhe hevovéstomóseono. (Móstaosáane­nėhešévėhevóhe.) ¹⁶ Nėhe'še Jesus móstȧhesta­nȯhenotse héne kóhkonȯheonȯtse naa néhe nomá'ne, móstȧhe'amėháoenȧhéhe. Nėhe'še móstanovȯsemétȯhéhe hevovéstomóseono, "Sá'votséno'hova!" móxhetȯhevóhe. ¹⁷ Móhmȧhe­táeotséhanetséhe héne mésėhestȯtse, móstaáahtse'hé'eotséhanetséhe, mȧhtohtȯhóhtȧhneše ma'xevé'hanenéstóva.

Who is Jesus?

¹⁸ No'ka tséhno'kėháóénȧse Jesus, hevovéstomóseono móxho'ėhótaehevóhe. "Náohkeóxȯhetane?" móxhetȯhevóhe. ¹⁹ "'Hea'e John tsée'óoestaahovȧtse naa móhe hea'e Elijah éevaametanéneotse naa móhéá'e na'ėstse ma'heónėhóo'xeváhe,' éohkėhevoone," móxhetaehevóhe. ²⁰ "Naa tséhnéehóvése, néohkeóxȯhešéme?" móxhetȯhevóhe. "Nénéehove Vo'ėstanévėstómanéhe, Tsého'mease Ma'heo'o, ," móxhetaehevóhe Peterhevaho. ²¹ "Naa hena'háanéhe népévėhéne'ena héne, naa vo'ėstane nėstsėxaevé'tónėše­mé'ėstomevovo!" móxhetȯhevóhe hevovéstomóseono.

Jesus speaks about his suffering and death

²² Nėhe'še Jesus móxhósetsėhetȯhevóhe, "Náto'se­nėševá­tamo'eéháá'e mé'kono, naa ma'heónevé'hó'e, naa ma'heónevovéstomósanéheono. Nȧhtsėsáa'áahtóeheo'o, naa nȧhtseno'na'háá'e, naa oha na'héé'ėše nȧhtseévaametanéne." ²³ Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe tsého'ėhéaahtóese, "Mȧhto'se­vé'­néhe'ovése, vovóanéhéne. Oešeeva váhtome­ame­ne'étamé'tovéhéne hó'nėšėhésto'omenėhé'tovése. ²⁴ Mȧhvé'vovóanése nėstsea'ene­pévėstao'omenėhéme. Naa mé'tó'e mȧssáavé'­vovóanéhése nėstsenóhpavona'ó'tsénóvo nevo'ėstanéhévėstóvévo. ²⁵ Hó'nėšė­kánome­ma'xėhoháoovȧhése, héne móme'héhová'ėheve mȧhvé'vona'ó'tsése nevo'ėstanéhévėstóvévo. ²⁶ Naa mȧssáa­vé'eoneméhése hétsėhéóhe hétsetseha hápó'e mé'tó'e nėstsėsáa'évavé'hoomatséhéme ma'évȧhósėho'ėhnéto hétsėhéno ho'eva. Nėhe'xóvéva nȧhtsevó'ho'ėho'hévatamaahe hámó'ȯhtse tséheševó'ho'ėho'hévatamaahévȯse Ma'heo'o Tséhéhéto he'amo'omééno naa ma'heónėhotse'ono hénėhéóhe. ²⁷ Otahe néssá'péveáahtomóne, hosėstse tséhnéehóvése nėstsėsáa'éše­naéhéme ta'e nėstsevóomovo Ma'heo'o tsehvéhonoo'ėse," móxhehéhe Jesus.

The true glory of Jesus

²⁸ Tséstȧhóseamėstȯheéno'e Jesus móstatsėhe'otsėhohevóhe Peter, John, naa Jamesevaho hénėhéóhe hoéhoseva tséstȧhé­háóénȧse. ²⁹ Naa tsénėšenáháóénȧse móstaasenétȧhévenóohehéhe, naa hestone'­óonȯtse móh­no'­ma'xe­vó'o­meo­hasé'­ha­netsevótse. ³⁰ Móstȧsé'­ho­veno'­mé'­néeotsé'toe­he­vóhe Moses­evaho naa Elijah­evaho, ma'heónė­hóo'xeváheo'o hákó'e tótseha. ³¹ Móhvésevó'ho'ėho'hé­vatamaahe­hevóhe tsé'éestsėstovóvȯse Jesusevaho. Móhmé'ėstomevȯhevovóhe Jesusevaho tsééšėto'sėhešė­hováneehetsėse hénėhéóhe Jerusalem, tséhešeéxanomótȧhaa'ėse Ma'heóneva. ³² Óoséhéóvo móhnaóotséo­tsėhevóhe Peter, James, naa John. Naa nėhe'še tséstȧxaetae­šé'šeotsévȯse móstavóomȯhevovóhe Jesusevaho naa néhe neše ma'heónė­hóo'xevá­heho tséhvó'ho'­ėho'hévata­maahetsėse. ³³ Tséssáa'­éšeévavone­o­tséhetsėse néhe ma'heónė­hóo'xeváheho, Peter móx­hóove­tsėhe­tȯhe­vóhe Jesusevaho, "Epéva'e tséhvóomatse­menoto. Hea'ėhama náme'tató'hovėhoné'tanonėstse na'he véenȯtse, nėstsenonó'kė­hoé'tanovȯtse héne véenȯtse." Mó'ononésto'anėhéhe. ³⁴ Tséhnėšenáeestsėstovȯse Jesusevaho, móhnėxho'­nėhpóomaeo­tséhanetséhe, héne móhvé'šė­héhpȯheotsėhenovóhe Jesus hevovéstomóseono. ³⁵ Hénėhéóhe tséhnėhpóomano'etse móhnėxhésėhoó'heeestsėstóehevovóhe nevá'ėsesto, móstsėhetae­hevovóhe, "Tsea'háanéhe tséhee'hahéto, námonenȯtse, ohkeáahtovóhéne!" ³⁶ Tsé'éneéestsėstóévȯse oha Jesus móhno'kenéehéhe. Móstanėšeame'xóvėhanetséhe, móho'nóstšėhe'še­mé'ėstomévȯtse tséheševóohtotsėse hevovéstomóseono.

Jesus heals a boy

³⁷ Tséstavóona'otse Jesus naa néhe na'he hevovéstomóseono móhne'évaanȯheohtsėhevóhe. Vonesto vo'ėstanóho móhnėxho'ėhé­too'e'óehevovóhe. ³⁸ Na'ėstse hetanóho móhma'xe­tȧhpe'e'­vovéhaehevóhe, "Vovéstomósanéhe, néoseemomóhtsemȧtse, néxhéve'hoeotsé'toveha tséhee'hahéto, tséno'kaestse. ³⁹ Eohkėsáa'éneésta'xé'toeheho hávėséve­mȧhta'sóomaho. Eohkema'xeasetȧhpe'e'hahe. Naa máto éohkeno'péveasėhesėsa'xe. Naa máto éohkeno'ma'xeasė­hé'heenȧhtsenáóhtse. Hó'ȯhke­éše­énaa'ėstse éohkeévanovȯse­noo'o'tsé'tóó'e néhe hávėséve­mȧhta'sóomaho. Tséhee'hahéto étaohkeno'sȯséveotse. ⁴⁰ Naa náohtohke­ne'étameotsénoto nevovéstomóseono naa ésáatónėšė­tóne'ootóhevo," móxhehéhe néhe hetane. ⁴¹ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe vo'ėstanóho tséhoétsese, "Tsé'tóhe ka'ėškóne ésáahéseénomóhtȧhé'sėhéhe tséssáavé'ne'é­tamé'tovéhése naa máto nésó'hávėsévevo'ėstanéhévéme. Héne návé'šemomáta'etanóotse." Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe néhe hetanóho, "Néstsėhe'otšėšeha nee'ha." ⁴² Néhe hetanéka'ėškóne tséstaamėhévé'hóómȯse Jesusevaho, móxhóseésta'xé'toehevóhe néhe hávėsévemȧhta'sóomaho, móspoo'ėšemaehevóhe ho'eva, naa móhno'ma'xėheseotsėhéhe. Jesus mó'évȧhóesta'hamóhetsenotóhe naa tséstaévapéveotsėse, "Taanáévȧhóó'óhtse," móxhetȯhevóhe néhe hetanóho. ^43a Néhe vo'ėstaneo'o móxhoháatsėstȯhenovóhe tséhešema'heóne­éxo'eétȧhetsėse Ma'heoneva.

Jesus again speaks about his death

^43b Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, ⁴⁴ "Nėstsevé'vonetanó'tánóvo tséto'sėhetatsése, 'Na'ėstse hetane náto'semé'ema tsésto'sėhéeseváena'évȯse tsépéota'ese." ⁴⁵ Jesus hevovéstomóseono móho'nóxhéne'enotsėstse tsétotóxésto, móhno'ee'senėstsėstóehevóhe.

Who is the greatest?

⁴⁶ Nėhe'še Jesus hevovéstomóseono nonámé'tó'e mó'ase­tsėhetȧhtsėhevóhe, "Náhehpene'tahe hétsėhéóhe tséhestȯxétse." ⁴⁷ Naa Jesusevaho móxhéne'enȯhetséhe tséhešetanovȯse, na'ėstse ka'ėškóneho móhmé'néehohevóhe. ⁴⁸ Nėhe'še móstsėhehéhe, "Otahe, nátao'sevé'šetšėhešėhetáohamenȯtse tsé'tóhe ka'ėškóne. Esáahová'ėhevėheo'o ka'ėškóneho, éohkėhóovėhešetanoo'o vo'ėstaneo'o. Mé'tó'e vo'ėstaneo'o tséne'tȧhese éohke­másetsėstóheo'o. Naa oha nétatsėhetatséme, másetsėstova tsé'tóhe ka'ėškóne hápó'e tsééšėhešemásetsėstovése, nééšėhéne'anánóvo tséhešene'tȧhéto. Naa tséhvé'másetsėstovése, néno'nėheše­másetsėstovovo tsého'méá'tóó'ėstse. Otahe, névé'véhonevetanóme tséhestȯxése. "Násáahová'ėhévéhe," mȧhvé'hóovėhešetanȯtse vo'ėstane, nea'háanéhe tséoné'seómene'taestse, tseno'eono'átamáá'e Ma'heóneva," móxhetȯhevóhe hevovéstomóseono.

For or against Jesus

⁴⁹ Nėhe'še John móstsėhetȯhevóhe Jesusevaho, "Tséne'tȧheto, návóomóne hetane éhóesta'hamóho hávėsévemȧhta'sóomaho nevéhéstóva. Naa náohtó'honóne, tséssáavé'hó'xėstȧhé'tóéhétse." ⁵⁰ "Naa nėšenétse'ova, néhe vo'ėstaneo'o tsésáa'óhnetsėstóéhése néoné'seómevéseóemaevoo'o," móxhehéhe Jesus.

A Samaritan village refuses to receive Jesus

⁵¹ Naa tséstaéšeto'sėho'nėhe'xóvetse Jesus tsésto'seévȧhe'amė­hóó'óhtsėse he'amó'omééno, móstsėhešetanȯhéhe, "Náto'seéšė­hó'ke­vovóetsėhe'ohtse Jerusalem." ⁵² Naa néhe hósėstse tsévé'ȯhtsémaese móstsėhetȯhevóhe, "Néstatsėhe'ohtse hénėhéóhe O'xevé'hó'e (Samaritans). Tȧhénȯhtsevóohtomáhéne naa néstaéxanomáhéne nėhéóhe tsésto'seohtaanéto." ⁵³ Tséstȧ­ho'eohtsévȯse móhnėstovȯhevovóhe néhe o'xevé'hó'e, "Náametsėhe'ȯhtséme Jerusalem. Naa hea'ėháma náme'nėše­ohtaanéme?" Naa móho'nó'amȧhtóévȯtse tséhvé'eame­tsėhe'ȯhtsévȯse Jerusalem tséhvo'ėstanéhevetsėse Jews. (Néhe o'xevé'hó'e naa néhe Jews móho'nó'ȯhkėho'ȧhé'tovȧhtsévȯtse.) ⁵⁴ Neše hevovéstomóseono James naa Johnevaho tséstȧhéne'enotsėse, móstsėhetȯhevovohe Jesusevaho, "Tséne'tȧheto, mónȧhtavé'ševoneoestȧho'nóneo'o ho'ėstava tsénėxhéso he'amo'omééno?" ⁵⁵ "Hová'ȧháne, névé'nėhešetanóme!" móxhetȯhevóhe. ⁵⁶ Oxėse mȧhoéstóva mé'tó'e móstȧhósetsėhe'ȯhtsėhevóhe.

Three people who wanted to be followers

⁵⁷ Tséstavóona'otse tséstaéšenenóveameohtsévȯse móstsėhetaehevóhe nevá'ėsesto Jesus, "Nóhásȯháma tósa'e tséstsėhe'ȯhtseto nėstsevé'ȯhtsemȧtse." ⁵⁸ Naa móstsėhetȯhevóhe néhe vo'ėstanóho, "Otahe nétatsėhetȧtse, heovaestse hešėhováhne éhestóo'ȯhtséstoveo'o, heva vé'kėseho naa máto hováhne, naa tséhnéehóvéto násáahestóo'ȯhtséstóvéhe, totáhóésta náohkevá'nėhoo'e. Mónéme'nėheševo'ėstanéheve mahnėhvé'ȯhtsémeto?" ⁵⁹ Nėhe'še Jesus móxhósetsėhetȯhevóhe na'ėstse hetanóho, "Néhvé'ȯhtsemėstse!" Naa móstšėheše­no'ėstóehevóhe, "Tséne'tȧheto, náme'taévȧhóó'óhtse ta'e ma'éšenaa'ėstse tséhéhéto." ⁶⁰ Naa Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Névé'háa'éšetonóóhta hová'éhe, nėstseéšeonáxeáahtsé'hovánee'e, hétsetseha néhvé'ȯhtsemėstse, taametóxemé'emeha Ma'heo'o!" móxhetȯhevóhe. ⁶¹ Naa a'e na'ėstse móxhósėtsėhetaehevóhe, "Tséne'tȧheto, nėstavé'ȯhtsemȧtse naa oha náme'taéšeévȧhóose­vovóehévé'hoeotsé'tovoo'o navóohestoto." ⁶² "Hová'ȧháne, ésáanėhesóhane, vo'ėstaneo'o tsévé'hetósėhóotóo'ose tsėsáahová'ėhevátamaehevo Ma'heóneva," móxhehéhe Jesus.

10

The work of the 72 followers

¹ Naa nėhe'še Jesus móhmonéhenotóhe nésȯhtȯhno'ėhóhtȧhneše (72) tsévé'ȯhtsémaese, móstsėhetȯhevóhe, "Totáhóésta tatšėheše­nonéšeohtse tsésto'setsėhe'ȯhtséto. ² Hánȧháóhe éosee­háatanevóhnėheo'o vo'ėstaneo'o, énéstomónetanó'tánóvo Ma'heo'o heéestsestȯtse. Naa oha étȯhkomȯxeo'o tsémé'ėstose. Naa éme'nėheševéestomohe Ma'heo'o tsėhósėho'méanoto hósėstse tséto'semé'ėstótsese heéestsestȯtse. ³ Naa oha mé'tó'e hósėstse ésáa'éšeáahtomónetanóheo'o, néhe távenȧhahétsėstovóhéne, ta'se nėstsekȯsáévéme tsėho'ȧhé'toevoo'o ó'komého. Nátanėhešė­hetáohaménoto tsé'tóhe tsésáa'áahtomónetanóhese. ⁴ Hová'éhe nėstsevé'easeno'eohtsénóvo, heva ka'emestȯtse naa mo'kėhanȯtse, nėstsėhestomo'eéhaenovȯtse. Taváhtomeameohtséhéne tséstatsėhe'ȯhtsése, hová'éhe nėstsevé'ta'omėhestomo'eéhaenovo, heva tséstaéestsėstoese vo'ėstane tsénėšenáameohtsése. ⁵ Naa ma'taéšėho'eohtsése tséstatsėhe'ȯhtsése, ma'taohkėho'ėhnése mȧheóne, mȧhvé'másetsėstónése, hénėhéóhe tséhoese ohkėháoenavomotȧhóhéne, tseována'xaetanóhaevóho Ma'heóneva. ⁶ Naa mȧhvé'pévatsėstomévȯse tséhešėháoenavomotȧhóse, tsepéve'toevóho Ma'heóneva. Naa mé'tó'e tsésáaho'ȧhéhese, tsėhótovanávetanoo'o, tsetaomenėhešéhahtseo'o. ⁷ Naa ma'tȧho'ėhnése tósa'e mȧheóne tsé'ovóhnėhešéhanése, tséhno'eohtaané'sėhanése hénėhéóhe nėšėhoéhéne, nėstsevé'­tóxeohtaanéme. ⁸ Naa mésėhéne hová'éhe tséhoxomanése, Ma'heo'o éohkenėheševovóhnėhešeho hestotse'ono. ⁹ Naa no'eéva­énomóhtȧhé'sėhóhéne tséháomóhtȧhese. No'tsėhetóhéne néhe vo'ėstaneo'o, 'Éxanene, ééšeto'sėho'ėhévehonoo'e Ma'heo'o.' ¹⁰ Naa tséssáamásetsėstónėhése néhe vo'ėstaneo'o tsėhetóhéne, ¹¹ "Máhnėxho'ėhévehonoo'ėstse Ma'heo'o, tséssáavé'e­áahtomónėhése, nėstseaseto'eéme, nėstsetaomenėhešéhahtséme." ¹² Máto Jesus móxhósetsėhetȯhevóhe néhe tséto'setóxe­ma'heóneéestsétsese, "Máhnėxho'ėhévehonoo'ėstse Ma'heo'o tsėho'emaovóho tsé'tóhe vo'ėstanóho tsésáa'áahtomónėhétsese, tsėhehpeaseto'eeheo'o hámó'ȯhtse éohkemé'emeo'o tséxhešeaseto'eehévȯse vo'ėstaneo'o tséméhaevo'ėstanéhevese Sodomeveno, móhmȧhevonȧho'hehevóhe," móxhehéhe Jesus.

The unbelieving towns

¹³ Naa nėhe'še móxhósetsėhehéhe Jesus, "Nétatsėhetatséme, néhéne'enánone vo'ėstaneo'o hénėhéóhe tséhvo'ėstanéhevese Tyre naa Sidon, tséhvé'háoena'tovóvȯse aéstomema'heono énóhpa­aseto'eeo'o. Naa oha vé'vóohtomevȯtse tséheše­ma'heóne­éxo'eétȧhevo éme'éšeáahtse'­ase­oné'seómȧhahtao'o tótseha. Naa tséhnéehóvése tséhéstȧhése Chorazin naa Bethsaida, náma'heóneéxo'eétahe tséhvo'ėstanéhévése naa oha nésáa'oné'seómȧhahtáhéme. ¹⁴ Otahe, máhne'évȧho'ehnėstse Ma'heo'o nėstsėho'emaóévo, nėstsėhehpeaseto'eéme tséto'sėhe'xóveaseto'eéhévȯse néhe vo'ėstaneo'o hénėhéóhe Tyre naa Sidoneveno. ¹⁵ Naa máto tséhéstȧhése Caperneum, héne névé'vé'šepévatamȧhtsénóvo. Esáapéva'éhane, Ma'heo'o máto héne nėstsevé'šėho'emaóévo. Nėstsetsėhe'ȯhtséme ȧhtóno'omééno. Nėstsetaomenėhešéhahtséme tséssáavé'eáahtovéhése," móxhehéhe Jesus. ¹⁶ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe tséto'sėhése­tóxema'heóneéestsétsese, "Vo'ėstaneo'o tsééemásetsėstoése hápó'e ta'se nȧhtsenėheše­másetsėstóó'e, naa mé'tó'e vo'ėstaneo'o tsésáa'éemásetsėstoehése hápó'e ta'se nȧhtsėsáanėheše­másestsėstóéhe naa máto Tséhéhéto." Nėhe'še Jesus hestotse'ono móstaosáanease­tóxe­ma'heóne­éestsėhevóhe.

The return of the 72

¹⁷ Tséstaévȧho'eohtsé'tovovȯse Jesusevaho, móxhetótae­tanȯhevóhe. Móstsėhetȯhevovóhe, "Náénomóhtȧhé'ėstómanéme, naa hópose náno'hóesta'hamóneo'o hávėsévemȧhta'sóomaho nevéhéstóva." ¹⁸ Naa móstsėhetaehevovóhe, "Naa épéva'éneho. Nétatsėhetatséme, néhe hávėsévemȧhta'sóomaho, hevéhonamevóho, Heávohe, náhvóómo tséxhóesta'hamėse he'amo'omééno. ¹⁹ Naa nééšenėhetȯhóotatsénóvo tsésto'sėsáa'ónėxanaehése Heávohe. ²⁰ Epéva'e tsé'amėhóesta'hamóse hávėsévemȧhta'sóomaho, oha éhósėhehpepéva'e tsésto'sea'ene­pévėstao'omenėhése he'amo'omééno," móxhetaehevovóhe Jesus.

Jesus thanks God his Father

²¹ Naa nėhe'še Jesus móstaoseevé'šėhetótaetanóotséhenotóhe Ma'heónemȧhta'sóomaho naa móstaasevé'šetšėhešėháoenȧhéhe, "Ného'e, Ma'heo'o, tsévéhonoeto netao'o he'amo'omééno naa ho'eva, "Hahoo," nétȧhetȧtse, névóo'sėhónóvo neéestsestȯtse tséháo'omenėhese naa máto tsésáaháehéne'enovȧhéhese. Naa mé'tó'e nésáavóo'sėhóheo'o tséhóovenėhešetanose, "Náéšemȧhe­héne'ena." Mónénėhesétsėstȯhéhe," móxhóovė­hešetanȯhevóhe. ²² Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe tséhoétsese, "Ma'heo'o Tséhéhéto námȧhe­nėhetȯhóota hová'éhe. Tséhéhéto náno'kepévė­héne'enova. Naa mé'tó'e hápó'e náno'kepévė­héne'enovo. Naa náohkėhése­nėheše­mé'émo nonohpa hápó'e tsenėhešėhéne'enovovo néhe tséháo'omenėhese." ²³ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Vé'šėhetótaetano tsé'amevé'ȯhtsémése naa tséhvé'no'vóohtomáse netao'o hová'éhe tséhešepévo'eétȧhéto. ²⁴ Hákó'e tótseha háesto tsééšėhováneehese, ma'heónė­hóo'xeváheo'o naa tséma'xevéhonevese, hápó'e mó'ȯhkeméhae­nėheše­momé'hemetanȯhevóhe," móxhetȯhevóhe Jesus.

The good Samaritan

²⁵ No'ka na'ėstse ma'heónevovéstomósanéhe móhvá'netšėheše­nėstsėstovȯhevóhe Jesusevaho, "Vovéstomósanéhe, náme'tónėšea'ene­ametanéne?" ²⁶ "Naa étónetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstoo'o?" móxhešeno'ėstóehevóhe Jesusevaho. ²⁷ "Naa étsėhetȯxe'ohe, 'Eto'seoné'seómeméhohe Ma'heo'o, naa máto éno'nėhetȯxe'ohe nėhéóhe tsévésto'tsémaóése vo'ėstaneo'o éto'seméhoheo'o hápó'e tséhe'xóveméhotȧhtseto,'" móxhetaehevóhe. ²⁸ "Naa népévėhéne'ena, mȧhvé'nėheše­vo'ėstanéheveto nėstsea'eneametanéne," móxhehéhe Jesus. ²⁹ Naa néhe hetane móxhéne'enȯhéhe tséhešėsáa'éšenėheše­vo'ėstanéhévéése, móstȧhóseváhtomenėstsėstȧhéhe, "Neváaseo'o tsévésto'tsémóno?" ³⁰ Jesus móhno'ėstovȯhevóhe, móstšėhešė­hetáohamėhéhe, "Na'ėstse Jew móhnėxhé'ȯhtsėhéhe Jerusalem. Hénėhéóhe tséstanėšenáametsėhe'ohtsėse Jericho, naa nėhéóhe nėhpa'éehévé'hó'e móhma'xeta'omene'enésėhaehevóhe. ³¹ Naa na'ėstse ma'heónevé'ho'e, máto móh-Jew-hevėhéhe, mó'ameohtsėhéhe. Tséstavóómȯse móstanėšeo'omeohtsėhéhe. ³² Nėhe'še na'ėstse Jew móhnėxhóseameohtsėhéhe. Mó'ȯhkėhotse'óhehéhe ma'xema'heóne­mȧheóne. Néhe máto tséstavóómȯse móstanėšeo'omeohtsėhéhe. ³³ Nėhe'še na'ėstse ó'xevé'ho'e (Samaritan) móhnėxhóseameohtsėhéhe. (Néhe Samaritans ó'xe móhmȧhe-Jewhévėhevóhe, móho'nó'ȯhkė­ho'ȧhé'tovȧhtsévȯtse Jews naa Samaritans.) Néhe ó'xevé'ho'e tséstavóómȯse néhe hetanóho tséta'omeévėšenatsėse móstȧhóme­voneohehéhe. Móhvovóhnėhešéševaenȯhevóhe. ³⁴ Naa nėhe'še mó'e'anȯhevóhe hetáhoéstóva, móstatsėhe'otsėhohevóhe ohtaanémȧheóne, naa hénėhéóhe móstaomevovóhnėhešéhohevóhe no'ka taa'eva. ³⁵ Tséstavóona'otse néhe ó'xevé'ho'e mó'onénėxome­vȯhevóhe néhe tséá'enótsese héne ohtaanémȧheo'o. Naa móstsėhetȯhevóhe, "Amevovóhnėhešéhoo'o. Naa mȧhne'évȧ­ho'eohtséto nėstsėhóse­onénėxomevȧtse," móxhetȯhevóhe," móxhešė­hetáohamėhéhe Jesus. ³⁶ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe ma'heóne­vovéstomósanéheo'o, "Nééšėheše, tséhetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstoo'o, "Tsévésto'tsémaése vo'ėstaneo'o éto'seméhoheo'o hápó'e tséhe'xóvatamȧhtseto. Naa nétanėstsėstovȧtse, "Néhe hetane tséne'enéseestse, neváesóho tsévésto'tsémose?" ³⁷ "Naa néhe tsévovóhnėhešéhaese," móxhetaehevóhe. "Naa néhetóme. Hápó'e nėheševo'ėstanéheveo'o," móxhehéhe Jesus.

Mary and Martha

³⁸ Jesus naa hevovéstomóseono móstȧsó'eameohtsėhevóhe. Móstȧho'eohtsėhevóhe tséhmȧhoéstovetse, hénėhéóhe móhvo'ėstanéhevėhevóhe neše he'eo'o, na'ėstse Martha móxheševéhehéhe naa néhe na'ėstse, hevásemo, Mary, móxheševéhehevóhe. Móhmásetsėstóehevovóhe Marthahevaho. "Né'ésta'xe!" móxhetaehevovóhe. ³⁹ Tséhne'éstsėhnévȯse, Mary móstȧhámėstoeotsėhéhe tséxho'é'hahtáetsėse Jesusevaho. Mósto'seáahtovȯhevóhe ma'taaseovéstomósanetsėse. ⁴⁰ Naa Martha móho'nóspévátsésto Maryhevaho tséxxaevá'nėhe'keamónoetsėse tséheta'éetsėse Jesusevaho. "Mó'ésáatónėsóháne tséssáavé'véstȧhémaehéto Mary? Mó'éme'nėšenėheso?" móxhetȯhevóhe Jesusevaho. ⁴¹ "Martha, névé'nėhešetano! ⁴² Mary hétsetseha tséxhohameáahtóó'ėse éoseehohamepéva'etse, náme'hénetȧhéva'é'óvo," móxhetaehevóhe Jesusevaho.

11

Prayer

¹ No'ka Jesus tséxháóénȧse tósa'e, tséstaéšeénėháóénȧse na'ėstse hevovéstomóseono móstsėhetaehevóhe, "Tséne'tȧheto, John Tséohkee'óestaahovȧtse évovéstomevóho hevovéstomóseono tséto'sėhešėháoenatsėse. Hápó'e néme'vovéstomevéme tséto'seohkėhešėháóénátse." ² Jesus mó'osáanetšėheše­vovéstomevȯhevóhe, "Ohketšėhešėháéóna, Ma'heo'o Tséhéhe'tovatsemenoto, néme'mȧheono'átamane. Néxho'hévehonoeo'o. ³ Oešeeva néxhoxomemenoo'o. ⁴ Néhvonetanó'tȯtse tséhešeó'ȯhto'eétȧhétse hápó'e tséévȧheševonetanó'tomóvótse tséó'ȯhto'eéhaetsee'e. Hótooma'ovemenoo'o tséxhávėséve­vonȯhóha'óvȧhtséstove." ⁵ Nėhe'še Jesus móstšėhešėhetáohamėhéhe, "Táaxa'e hámó'ȯhtse hétsėhéóhe néme'tatsėhe'ohtse éséne hemȧheóne sétȯhtaa'eva naa néme'tsėheto, "Hóovéhe, heá'ėháma néme'métsenȯtse na'he kóhkonȯheonȯtse? ⁶ Na'ėstse navéséne náho'nȧho'ȯhtseva, naa hová'éhe násáahoxomóhe." ⁷ Naa nėhe'še néme'tšėhešeno'ėstova, "Hee, hóovéhe, névé'héme'emo'eeše. Náéšeáahtsé'mȧheovėšenáme. Hová'éhe nésáatónėšemétatséhe." ⁸ Naa nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Étsėhéso, nékánomė­hevésenéhenȯtse sé'ea'e éto'sėsáato'éotséhe. Naa mȧsssáavé'háhtȧheto ta'mȧhove'še nėstsemónemétaa'e kóhkonȯheo'o tséveestomevȯtse. ^9-10 Nétatsėhetatséme: mȧxhetóseamevéestomevóse Ma'heo'o hová'éhe nėstsemétaenovo. ^11-12 Néhéne'enánone énėhéso tséhéhestovese éméhotovo henésonėhevóho, hová'éhe éohkėsáahoestomevóhénóvo. Hámó'ȯhtse mȧhvé'háéánȧtse neneso néme'héoxomónoto šé'šenovoto vé'ho'aestse nomá'ne. Naa máto néme'héoxomónoto háhnomaho vé'ho'aestse vovȯtse. Enėhešėhéhestove Ma'heo'o, énėhešėheméhosanéstove. Nésáakánomemá'heónévėhéme naa oha néohkemétónóvo hová'éhe tsépéva'etse nenésonėhevoo'o. Naa nėstseoseehohamepévé'tóévo, Ma'heo'o Tséhéhétse, tsemétonoto Ma'heónemȧhta'sóomaho tsévéestomóese."

Jesus and the ruler of demons

¹⁴ Na'ėstse hetane móho'nó'ȯhkeéestsėstse. Jesusevaho móxhóesta'hamóhetsenotóhe néhe hávėsévemȧhta'sóomaho tséméhaehone'ovose. Mó'évaaseéestsėhéhe sé'ea'e. Naa néhe vo'ėstanóho tsévóomaese móxhoháatsėstȯhenovóhe. ¹⁵ Naa hósėstse néhe vo'ėstaneo'o móstsėhehevóhe, "Eee, hea'e énėhetȯhóotáá'e Heávȯhóho tsésto'seohkėhóesta'hamȯse tsé'tóhe hávėséve­mȧhta'sóomaho. Néhe hávėsévemȧhta'sóomaho éhotse'ótaevóho Heávȯhóho." ¹⁶ Naa mé'tó'e hósėstse móstsėhetȯhevovóhe Jesusevaho, "Táaxa'e, néhvóo'šeše tséohkėheše­oné'seóme­ma'heóneéxo'eétȧheto, nonohpa nȧhtanėhešėhéne'enánóne tséhešenėhetȯhóotáta'e Ma'heo'o." ^17-18 Naa Jesusevaho móxhéne'enóehevovóhe tséhešetanóvȯse, móstsėhetaehevovóhe, "Esáanėhesóhane. Ótahe, nétamé'ėstomévatséme: Heávohe mónáme'hémonotse'ónané'tova tséhvé'héne'eno tséto'sėhešė­hóesta'hamono hestotse'ono. ¹⁹ Nétatšėhešenėstóvatséme: Mó-tsé'tóhe nevovéstomóseonevoo'o tsé'ȯhkėhóesta'hamóvose hávėsévemȧhta'sóomaho, mó-néhe máto éohkėhotse'óhevomotȧhovo Heávȯhóho? Naa hová'ȧháne, néme'héme. Naa hápó'e néme'nėhesétaméme tséssáahešėhotse'óhevomotȧhóhevo Heávohe. ²⁰ Tséhvé'nėhetȯhóotá'ėse Ma'heo'o tséto'seohkė­hóesta'hamono hávėsévemȧhta'sóomaho, héne énėhvé'šėhéne'enohe Ma'heo'o tsééšėhešėho'hévehonoo'ėse. ²¹ Heávohe éhoháatamaahe, éohkėhótooma'ovóho hestotse'ono. ²² Naa oha Ma'heo'o éhehpėhoháatamaahe. Nea'háanéhe tséhotse'óhevomotaho. Náéševovónáno Heávohe. ²³ Naa tósa'e ného'xėstȧhétanóme? Mó-Heávȯhéstóva naa mó-Ma'heónévėstóva?" móxhešenėstovȯhevóhe Jesus.

Return of an evil spirit

²⁴ Jesus móxhósetšėhešėhetáohamėhéhe, "Na'ėstse hávėséve­mȧhta'sóoma tséhóesta'hamėstse mó'éohtsėhéhe tóhtóó'e, móhnȯhtsevóohtȯhéhe tsésto'sėhosótomoo'ėse. Naa tósa'e tséssáamé'óése, móstšėhešetanóotsėhéhe, "Nátanėšeévatsėhe'ohtse tséhnėxhé'ȯhtséto." ²⁵ Tséstaévȧho'eohtsėse móstȧhohae­pévatsėstȯhéhe, néhe tséméhae'ésta'xé'tovose mó'évȧhósėhohamė­hehpepévenóohehevóhe. ²⁶ Móstaévaaseohehéhe, móstaáahtse'hé­nȯhtsevóomȯhevóhe hósėstse hávėsévemȧhta'sóomaho tséto'se­véstse'anámaese. Móstavóomȯhevóhe nésohto hávėséve­mȧhta'sóomaho. Móxhehpėháetsėhestȧhevóhe tséhe'xóvaese. "Nenáase, néxhévėstse'ename!" móxhetȯhevóhe. Naa néhe hetane hóvotse tséssáavé'hešetanóése, naa móhnóhpaévȧhóse­mȧhe­ésta'xé'toehevóhe néhe hávėsévemȧhta'sóomaho, naa máto mé'tó'e hevo'ėstanéhevestȯtse móxhehpėhávėséva'éhanetséhe," móxhešė­hetáohamėhéhe Jesus. "Naa névé'vésenėhešetanóme! Oha óo'haatanó'tovahtse," móxhetȯhevóhe néhe vo'ėstanóho tséhoétsese.

Being really blessed

²⁷ Tséhnėšenáameéestsėse Jesus, na'ėstse he'óho móhnėhmé'­tȧhpe'e'hahétsėstóehevóhe, móstsėhetaehevóhe, "Népéveahtame, neško móoseeono'átamaehevóhe Ma'heóneva tséhvé'hee'hahé'­továta'e." ²⁸ "Naa néhetome, naa oha mȧhvé'péveáahtomóne'tomáse Ma'heo'o heéestsestȯtse, nėstsėhehpeono'átamáévo Ma'heo'o," móxhehéhe Jesus.

A sign from God

²⁹ Jesus móhma'xėho'ėhéaahtóhehéhe, móstsėhehéhe, "Hétsetseha éhávėsévevo'ėstanéhevėstove, hamó'ȯhtse nésáa'éše­oné'seómȧhahtovéhéme. Néó'ȯseoo'hetanóme tséhvé'hetóse­nėstovése tsésto'sėhósema'heóneéxo'eétȧhéto. Néno'nėhéme 'Nȧhtanėhešėhéne'enánóne tséhešeoné'seómėho'méa'továta'e Ma'heo'o.' Naa oha na'ėstse ma'heóneéxo'eetȧhestȯtse néto'sėhósevóóhtánóvo, hápó'e ta'se tsenėheso tséheto'omeneese ma'heónėhóo'xeváhe, Jonah, hákó'e tótseha. ³⁰ Tséssáavé'e­áahtovoeese Ma'heóneva, móhnóhpamȧha'hamaehevóhe ma'xenomá'ne, nėhe'še na'héé'ėše mó'évȧhóeóese'haenótaehevóhe hénėhéóhe tóxeo'hé'e. Naa nėhe'še Jonah móstamónenėheše­oné'seómeáahtovȯhevóhe Ma'heóneva, móstaosáaneasetóxe­ma'heóneéestsėhéhe hénėhéóhe mȧhoéstóva Ninevah tséhestóhetse. Móho'nóhméhae'oné'seómȧhahtávȯtse néhe vo'ėstaneo'o ta'e tséstanéstomóne'tovóvȯse tséheto'omenėhetsėse Jonahevaho. Ma'heóneva héne móhvé'ševóo'sėhaehenovóhe. Nėhe'še móstamóneaseáahtóehevóhe. Naa hápó'e Ma'heo'o nėstsenėheše­vóo'sėháévo tséhešeoné'seómėho'méa'tóó'ėse. ^31-32 Naa mȧssáavé'eáahtovéhése mahne'évȧho'ehnėstse Ma'heo'o nėstsėho'emaóévo. Naa máto néhe vo'ėstaneo'o tséméhae­vo'ėstanéhevese Ninevah tsé'éševé'eoné'seómȧhahtávȯse nėstsevéseoo'hátamaevoo'o. Jonah ékánomeáahtóseoneve, hétsetseha néme'hehpeáahtovéme," móxhehéhe Jesus. "Naa máto nééšemȧhenéstomónenone na'ėstse véhóná'e tsénėxhéstaestse hákó'e Sheba. Móxho'ėhéaahtátanó'tovȯhevóhe tséma'xe­véhonevetsese Solomonevaho tsé'ȯhkevé'­mȧhehéne'enotsėse hová'éhe. Ekánomeoseehéne'enóseoneve Solomon, naa oha náhehpė­héne'enóseoneve, naa hena'háanéhe tséme'héseáahtovése. Mȧxho'óxeéšeévetse néhe véhóná'e nėstsevéseoo'hátamáévo tsé'éševé'véseoné'seómȧháhtȧse, tséssáavé'eéšeeáahtovéhése," móxhehéhe Jesus.

Light

^33-36 "Nésáa'éšepévevóóhtȯhénóvo tséhvó'néto. Nésó'eamėhnéme tsé'a'enó'néto ta'e ma'aseoné'seómȧhahtovése nėstsemónevóóhtánóvo tséhvó'néto," móxhehéhe Jesus.

Jesus condemns the Pharisees and Bible teachers

³⁷ Jesus tsé'éšeéneéestsėse na'ėstse Vovóhponȧhétanóho móhmó'otaehevóhe. Jesus móstȧhámėstoehéhe, naa nėhe'še mósto'seasemésėhehevóhe. ³⁸ Néhe Vovóhponȧhétane móxxaenėševé'hoomȯhevóhe Jesusevaho, "Šaa, ésáanėše'šė­he'onáhe!" móxhešetanóotsėhéhe tséhvé'hoháevovóhponȧhévȯse. ³⁹ Jesus tséstȧhéne'enáotsé'tóvȯse tséhešetanotsėse, móstsėhetȯhevóhe, "Naa tsévovóhponȧhétanévése, oha névá'nepévenóohéme anóse, naa hotómá'e néhávėsévȧhéme. ⁴⁰ Nénétȧhéveoo'hetanóme. Ma'heo'o éohkemȧhevé'hóóhta hotómá'e naa anóse tséhnéehóvévótse. ⁴¹ Naa mȧhvé'véstȧhémóse tséháo'omenėhese nėstsevé'šeono'átamaenovo Ma'heo'o. ⁴² Naa nékánomeoseevovóhponȧhéme, hámó'ȯhtse néohkekánome­no'métónóvo Ma'heo'o hósėstse tséá'enomáse, naa oha nésáa'oné'seómeméhótȯhévo, naa néno'eoe'kėhénotóvoo'o vo'ėstaneo'o. ⁴³ Néohkevovóehnétanóme naa máto néohkepéve'­tóvȧhtsétanóme. Máto héne nėstsevé'šeaseto'eénóvo. ⁴⁴ Néosee­hávėsévȧhéme!" Jesus móxhetȯhevóhe néhe Vovóhponȧhétanóho. ⁴⁵ Naa na'ėstse ma'heónevovéstomósanéheono móstsėhetaehevóhe, "Vovéstomósanéhe, tséxhávėsévo'ótóse tsé'tóhe Vovóhponȧhé­taneo'o, névésėhávėsévo'óxemeno." ⁴⁶ Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Naa tséhma'heónevovéstomósanéhévése máto nénėhešė­hávėsévȧhéme. Tséohkėheševovéstomósanése éoseehótoanáto, naa néohkėsáa­novȯsevéstȧhémȯsanéhéme. ⁴⁷ Héne nėstsevé'ševése­aseto'eénóvo. Naa éoseehávėséva'e, néohkekánome­táxepéve­nóestsénóvo tsé'tóhe ma'heónėhóo'xeváheo'o tsé'áhto'ȯhehévȯse, taamááhe névo'ėstanémevoo'o tséne'to'é­na'hóvose hákó'e tótseha. ⁴⁸ Néohkevá'nenėhesémanéme, némėhvésene'to'éna'hóvoo'o. ⁴⁹ Enėhetȯxe'ohe ma'heóneȯ­xe'ėstoo'o, "Ma'heo'o étsėhevoo'o, náto'sėho'méanoto ma'heónėhóo'xeváheo'o, naa oha tsėhótoanáve­tanoo'o, hósėstse nėstsene'to'éna'hóvoo'o, naa hósėstse nėstseno'nėševá­tamo'eéhovoo'o," éhetȯxe'ohe. ⁵⁰ Naa tsésó'hetaa'e­ametanénése ta'se néxaevéseomáxėhaevoo'o tsé'tóhe tséhna'hóvose ma'heónėhóo'xeváheho hákó'e tótseha. ⁵¹ Naa tsé'tóhe ma'heónėhóo'xeváheo'o tsémȧhene'to'éna'hese évaveto Abel mó'ovóene'to'éna'hehéhe, naa Zechariah móxho'óxe­ne'ta'éna'hehéhe, hénėhéóhe móhna'hehéhe sétóve ma'xema'heóne­mȧheóne naa tsé'ȯhkėhéhaoenȧhtóvetse. Naa héne nėstsevé'še­aseto'eénóvo. ⁵² Máto néhéne'enomóvónóvo Ma'heo'o hemeo'o naa oha nésáanéhe'ȯhénóvo, naa néno'hestomo'eéhovoo'o vo'ėstaneo'o tsésto'senéhe'omevȯse. Máto héne nėstsevé'šeaseto'eénóvo," móxhehéhe Jesus. ⁵³ Néhe ma'heónevovéstomósanéheono naa néhe Vovóhponȧhétaneo'o móhma'xemomáta'eotsėhevóhe tséhetaevȯse. Tséstaame'xóvetse netao'o hová'éhe móxhetósenėstsėstóehéhe, ⁵⁴ móhvá'nenȯhtse­vóohtȯhetséhe heva tsésto'seó'ȯhtó'ánėse.

12

Don't be hypocrites!

¹ Vo'ėstaneo'o móhvonėstȯxėhevóhe, móhma'xenéma'­née'toe­hevóhe Jesus, móstšėšepévėhe'konėhého'a'óvȧhtsėhevóhe. Jesus mó'ovóe'éestsėstovȯhevóhe hevovéstomóseono, móstsėhetȯhevóhe, "Nȧhahétsėstomova tsé'tóhe Vovóhponȧhé­taneo'o, tséohkėheše­vovéstomósanévȯse, éohkėsáa'oné'seóme­nėhešetanóheo'o. ^2-3 Eohkevá'nenėhesémaneo'o. A'e nenóveto éohketáho'kóvoeotseo'o.

Who we should fear

⁴ Nésenéhasėstse, nétatsėhetatséme: névé'ee'hóvoo'o vo'ėstane­o'o, hó'nėšekánomėhávėsévo'eéhata'óse, naa ma'éšenaése móné­me'évatónėšėhéonėxanaevoo'o. ⁵ Oha mé'tó'e e'hahtova Ma'heo'o, nea'háanéhe tsého'emáóhto neametanénėstóvévo, naa máto héva tsésto'setsėhe'ȯhtsése he'amo'omééno naa máto héva ȧhtóno'o­mééno. ⁶ Náto'sevé'šėhetáohaménoto xamaevé'kėseho, ékánomė­sáahová'ėhevoeméheo'o, Ma'heo'o ésáavonetanó'tovóheho heva na'ėstse. ⁷ Naa oha Ma'heo'o néhehpeméhotaevo. Néhéne'e­nóévo netao'o tséhestávóse. Naa tséhvé'nėhešėhoháeméhotaése névé'ee'tóhtȧhéme.

Telling others about me

⁸ Mȧhvé'nėhetóse vo'ėstaneo'o tsééšėhešenéhe'ovése hápó'e nȧhtanėhetoo'o ma'heónėhotse'ono. ⁹ Naa vé'eétsemése hápó'e nėstaévaétsematséme ho'óxeéšeeva. ¹⁰ Mȧhvé'eoóoxėhešése, nėstseévananóévo Ma'heo'o, naa mé'tó'e mȧhvé'eoóoxėhetóse Ma'heónemȧhta'sóoma mónéme'évatónėšėhénanóévo Ma'heo'o. ¹¹ Hó'ótóva nėstseaéstomėheseváenanéme tséhvé'šenéehóvéto, nėstsėhóhta'hané'sėhaevoo'o ho'emanéheo'o. Nėstsevé'e­óetsetanóotséme tséto'sėhetóhta'hanése. ¹² Ma'heónemȧhta'sóoma nėstsevéstȧhémaévo tséto'sėhetóhta'hanése."

A rich fool

¹³ Naa na'ėstse hetanóho tsévéseáahtóese móstsėhetaehevóhe Jesus, "Vovéstomósanéhe, hea'ėhama néme'nėheto tséhe'néhéto tseonésóvána tséhetaa'nȧha'enomóvótse tséhnaa'ėse tséhéhétse." ¹⁴ Naa móstsėhetȯhevóhe, "Hová'ȧháne, násáanėhetȯhóotanéhe tsésto'senėhešėho'emáóhtómo tséheševéestomó'heto." ¹⁵ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe hósėstse tsého'ėhéaahtóese, "E'hahtome háoovȧhestȯtse, hó'nėšema'xėhoháoovȧhése néme'vé'šėhéhetótaevo'ėstanéhévénóvo." ¹⁶ Nėhe'še hé'tóhe háoovȧhestȯtse móhvé'šėhetáohamėhéhe: "Na'ėstse énano'éve'ho'e mó'oseehoháoovȧhehéhe. Netao'o tséénano'óhto mó'osee­pévone'óhanetséhe. ¹⁷ Nėhe'še móstšėhešetanȯhéhe, "Táaxa'e, náme'tatónėšévémȧse? Hé'tóhe tséma'xėhóné'o tósa'e násáa'évaénanóhe." ¹⁸ Nėhe'še móstšėhešetanóotsėhéhe, "Nȧhtaonénėxananȯtse hé'tóhe mo'éhno'hamémȧheonȯtse naa nȧhtaévamanėstsenȯtse tséhehpetótȧhpe'oo'ėstse naa nėhéóhe netao'o hová'éhe tséá'enómo naa máto tséénano'ohe nȧhtaésėhéenananȯtse. ¹⁹ Netao'o hová'éhe náma'xeá'éna, nȧhtama'xevé'šė­háa'éše­pévevo'ėstanéheve, naa nȧhtseno'eame­pévemésehe, hová'éhe náme'évėhéoetsetanó'ta," móxhóovė­hešetanȯhéhe. ²⁰ Nėhe'še Ma'heóneva móstsėhetaehevóhe, "Néó'ȯsetano, hétsetseha ma'tataa'eve néto'senaa'e. Naa hé'tóhe tséma'xeá'enomo mónéme'évȧhétonetotse'óhta!" móxhešė­hetáohamėhéhe Jesus. ²¹ Naa nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe hósėstse vo'ėstanóho, "Eoné'seómenėheso, hoháoovȧhestȯtse éohkėsáavé'šea'ene­vo'ėstanéhevėstovėhane."

Don't worry!

²² Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Névé'eóetsetanó'tánóvo hová'éhe, heva mésėhestȯtse naa máto hone'oo'o. ²³ Ekánoma'énėstse héne oha tséheševo'ėstanéhevėstove éno'kené'ta'e. ²⁴ Hámó'ȯhtse vé'kėseho éohkėsáa'­óetsetanó'­tȯhénóvo hová'éhe, Ma'heóneva éohkevovóhnėhešé­haevóho. Néhehpėhoháeméhotaene tséhe'xóveméhótȯse vé'kėseho. ²⁵ Mónéme'tónėšėhénetȧhévanánóvo tséto'sėhe'éševo'ėstanéhévése hó'nėšema'xeóetsetanó'tomáse. ²⁶ Naa tséhvé'nėhéso, névé'eóetsetanó'tánóvo hová'éhe. ²⁷ Máto hámó'ȯhtse tóhtóó'e tsépévėstséavó'o'ee'ėstse éohkepéve­nóno'énėstse, ésáataome­nėhešepéve­nóehah­tsétȯhanehȯtse. Móho'nó'ȯhke­nėhe'xóve­pévenooestse Solomon ékánome­ma'xevéhoneve. ^28-29 Héne tsépévėstséa­vó'o'ee'ėstse Ma'heo'o éohkepévenóestsenȯtse, éohkevá'nenenóve­pévenóno'énėstse, naa nėhe'še a'e éohkeévanaétónėstse. Ma'heo'o nėstsėhehpe­vovóhnėhešéháévo tséhe'xóvevovóhnėhešestsėse hé'tóhe tsépévėstséavó'o'étsee'ėstse. Naa hová'éhe névé'hetóse­óetsetanó'tánóvo, oha ne'étame Ma'heo'o. ³⁰ Vo'ėstaneo'o tsésáane'étaméhevose Ma'heóneva éohkenėheše­óetsetanoo'o, naa névé'vésenėhešetanóme. Ma'heo'o éohkeéšeáahtse'héne'ena tséo'hémȧhé'tomáse naa nėstsenėheše­véstȧhémáévo. ³¹ Nétatsėhetatséme, mȧhvé'vovóanóse Ma'heo'o, hová'éhe néme'héoetsetanó'tánóvo," móxhehéhe Jesus.

Treasures in Heaven

³² Naa nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe tsénéhe'óese, "Néto'setsėhetatséme, némȧhehenésoné'tovatséme. Nėstsevé'ee'tóhtȧhéotséme ma'o'hémeotsé'tomáse hová'éhe. Hó'nėšėkánomėsáaháestȯxéhése, nėstsėsó'véstȧhémáévo Ma'heo'o. Naa nėstseno'másetsėstóévo he'amo'omééno. Hénėhéóhe nėstsenėhetȯhóotaevo tsésto'sevésevéhonoése. ³³ Naa tsésto'sevé'nėhéso, hová'éhe névé'homátsėstánóvo. Hohtóva netao'o hová'éhe tséá'enomáse, naa nėhe'še héne ma'kaata vé'ševéstȧhémȯhéne tséháo'omenėhese. Nema'kaatáeme éme'héhová'ėheve. Oha amemé'etanó'tome Ma'heo'o hová'éhe tséto'semétaése hénėhéóhe he'amo'omééno. Tséto'seamȧhése tseamėsééso, éto'sėsáatónėšėhová'ȧhanéhehane. ³⁴ Névé'hema'heónaménóvo nóhásȯháma nėšėhová'éhe!

Watchful slaves

³⁵ Amepéveéxanene, hó'ótóva éšeeva náto'seévȧho'ehne. ³⁶ Otahe, náto'sėtšėhešėhetáohame: Na'ėstse hetane móx­háoovȧhehéhe. Móhvésėho'eonóomėhéhe tsésto'se­véstoemȧhtsetsėse vo'ėstanóho. Móstaoseeháa'éhoma'o'éhanetséhe. Naa oha néhe hestotse'ono móho'nóxhéne'enotsėstse tsésto'seévȧhe'šėho'ėhóó'óhtsėse, naa oha mó'ametonóomaehevóhe tsétȧhe'éšėhovánee'ėstse. ^37-38 Naa nóhásȯháma tóne'xóvéva ma'évȧho'ėhóó'óhtsėstse néhe hetane, tsevóomóho tséhešemȧhetonóomaa'ėse, nėhe'še tsetsėhetóho, 'Hétsetseha nėstamésėhémáne, mé'tó'e nėstȧhoxomatséme tséhvé'péve­tonóomése.'" Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe tséáahtóese, "Naa hápó'e éme'nėhešeéxanenéstove tsé'tóhe hetane hestotse'ono tséhešévévȯse. ³⁹ Naa máto náto'sėtšėhešėhetáohame: Vo'ėstane tséhemȧheónėse éme'ȯhkepéveéxanéne. Esáahéne'enóhehane tsésto'sėhe'šėho'ėhénomáhtsévȯse šéenovávé'hó'e. ⁴⁰ Naa hápó'e tséhnéehóvése vésenėhešeéxanéne. Esáahéne'enóhehane tsésto'seévȧhe'šėho'ėhnéto," móxhehéhe Jesus.

The faithful or the unfaithful slave

⁴¹ Peterhevaho móstsėhetaehevóhe, "Tséne'tȧheto, tséhešėhetáohameto mónénėhešéme tsémȧhtóhtȯhóhtȧhnéšétse (12) naa móhe netao'o vo'ėstaneo'o?" ⁴² Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Námȧhenėhetoo'o vo'ėstaneo'o tséáahtátanó'tovóvose Ma'heóneva. Né'áahtove, náto'sėhósėtšėhešėhetáohame. ⁴³ Na'ėstse hetane móxhoháoovȧhehéhe. Mósto'seasėhóxovéstavȧhéhe. Naa na'ėstse hestotse'ono mósto'sėšéšene'evávoomȯhevóhe néhe hotse'ono. Naa máhne'évȧho'ėhóo'ȯhtsetsėstse, vé'pévotse'oestse néhe tséšéšene'evávóósánėstse, tsėhoháepévatsėstotse tséá'enaese. ⁴⁴ Naa tseno'he'ameénanáá'e tsésto'semȧheho'emáohto netao'o tséá'éno," móssó'eamėhešėhetáohamėhéhe Jesus. ⁴⁵ "Naa oha mé'tó'e mȧssáavé'pévotse'óhééstse, vé'hóovenėhešetanȯtse, "Éto'sėsó'­vone'éšėhovánee'e tséá'ená'ėstse," naa tséxhóove­nėhešetanȯse nóhásȯháma mó'éenėšetónetotse'óhehéhe, mó'ȯhkeno'­nonótovȧšé'šėhéhe, naa mó'ȯhkeno'ne'enésȯhehevóhe néhe hotse'ono. ⁴⁶ Móho'nóxxaeno'eévamé'etanó'tóvȯtse tséá'enaese. Naa mahne'évȧho'ėhóo'ȯhtsetsėstse, ma'tavóohtotse tséhetotse'oese tsevé'šeomóta'eotsetse. Tsema'xevé'he'eohe, naa tsenovȯse­tšėhešeméa'tohe ȧhtóno'omééno tséohkėsáa'­oné'seómȧhah­táhetsese," móxho'óxėhešėhetáohamėhéhe Jesus. ⁴⁷ Nėhe'še Jesus móxhósėtsėhetȯhevóhe néhe hevovéstomóseono naa néhe vo'ėstanóho, "Néhe hetane móhnėšėhéne'enȯhéhe tséhešene'étamé'too'ėse néhe tséá'enaese, naa oha móho'nóh­nėhešévėstse. Hena'háanetséhe tséssáavé'eáahtomónéése, móxhésema'xevé'ševé'he'eohehéhe, móstaomenėhešéhahtsėhéhe. ⁴⁸ Naa nétatsėhetatséme, tsé'tóhe tsésáapévėhéne'enóhese tséto'sėhetotse'óhévȯse tsėsáavé'šėháevé'he'eohéheo'o. Naa mé'tó'e tsépévėhéne'enose hestotse'óhéstóvévo nea'háanevóhe tséne'étamé'toevose Ma'heóneva. Naa ohkenėhešepévotse'ohe!" móxhehéhe Jesus.

Jesus the cause of division

⁴⁹ Naa Jesus móxhósėtsėhehéhe, "Hétsėhéóhe tséhésėhé­ho'ėhnéto ho'eva náho'héexanomovo Ma'heo'o mahnėsto'sė­ho'ėhé­oo'hátámȯtse tséheševo'ėstanéhevetsese vo'ėstanóho. Momóxeéše­áahtse'hó'ke­asenėhešeoo'hátámȯtse, naa oha vovóeto tsetsėhesóo­tsetse. ⁵⁰ Náto'seovóemométsėstóvo'eéháne, naa oha héne nȧhtse­óvóe­sóhpėhóhta. ⁵¹ Naa hea'e néhóovenėhešėtanóme tséhésėhé­ho'ėhnéto hétsėhéóhe ho'eva tsésto'sepéve­mano'e­vo'ėstanéhévése. Naa héne násáavé'šėhého'ėhnéhe. Oha ného'ėhé­me'ėstoméva­tsénóvo Ma'heo'o. Hósėstse tseáahtomóneo'o naa mé'tó'e hósėstse néhe tsenétȧhéve­tanoo'o. Naa héne tsevé'šeonésovaotsénóvo, ^52-53 émȧheno'oemeo'o tséhevóohestóve'tovȧhtsese tséto'seonésovaotsese.

Knowing what to do

⁵⁴ Naa Jesus máto móstsėhetȯhevóhe tséáahtóese, "Vé'ma'xemé'vo'évee'ėstse tséhmȧhoemoeha, néohkėhéne'enánone tséto'sėhešėhóo'kȯhóotse, naa éohkeoné'seómenėhesóotse. ⁵⁵ Naa máto mé'tó'e néxhéstaa'ėstse tsé'ȯhkėhoháoho'ta, néohkenėhešė­héne'enánone tséto'sėhešėhoháoho'ta, naa éohkeoné'seómenėheso. ⁵⁶ Néohkekánomėhéne'enánóvo tséto'sėhešeéšeeve, naa oha nésáa'éšėhéne'enóhénóvo tséhésėho'méá'tóó'ėse Ma'heo'o. Nésáa'áahtovéhéme, nékánomema'heónetanóme, naa oha névá'nenėhesémanéme. ⁵⁷ Néme'éšeáahtse'héne'enánóvo Ma'heo'o tséhešetanȯse, naa oha néohkėsáa'áahtomónėhéme. ⁵⁸ Hamó'ȯhtse vo'ėstane ȯxho'é'etaése, ohkeonéseévȧhóxe'anome tséhe'šėsáamomáxemanéhése. Mȧssáavé'nėhešévėhése nėstsenėheto'emaóénéme tsésto'setoo'ėhése ⁵⁹ Nėstsėsáa'éva­énoohéhéme ta'e ma'évaonénėxomevóse néhe tséomáxemaése. Naa hétsetseha nėhešeéxanéne, áahtova Ma'heo'o komááhe nėstsėsáahehpeotséhéme mahnėxho'ėhého'emaóésánėstse Ma'heo'o.

13

Turn back to God

¹ Naa hénėhéóhe tsého'ėhéaahtóese vo'ėstanóho Jesus móhnėstóehevóhe, "Nééšenéstomónehe? Tséhóna'ovevéhonevėstse Pilate móna'hohevóhe tsé'tóhe Galileeans tséhnėšená­amėháoenatsėse hénėhéóhe hotómá'e ma'xema'heónemȧheóne. Etónėšévėsesto naa máto hea'e étaomenėhešéhahtseo'o?" ² Naa Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Esáanėhesóhane, tsé'tóhe Galileeans ésáatónėšévėheo'o, naa máto ésáataomenėhešéhahtséheo'o. ³ Naa oha mé'tó'e tséhnéehóvése mȧssáavé'eáahtomónėhése nėstseaseto'eéme, nėstsetaome­nėhešéhahtséme. ⁴ Naa máto nénėhešėhéne'enánone hénėhéóhe Siloam tsé'ává'o anȯhónoestȯtse, mȧhtóhtȯhóhta na'nohto vo'ėstaneo'o éáhana'oenovo. Étaomenėhešéhahtseo'o, hea'e néhóóvėhéme. ⁵ Esáanėhesóhane, ésáataomenėhešéhahtséheo'o. Naa oha mé'tó'e tséhnéehóvése mȧssáavé'eáahtomónėhése nėstsemȧhetaome­nėhešéhahtséme," móxhehéhe Jesus.

A story about a fig tree

⁶ Naa Jesus móstšėhešėhetáohamėhéhe, "Na'ėstse hetane hesto'eva na'ėstse móxhóne'ȯhevóhe hoóhtseto, vóhkoohemenȯtse mó'ȯhkėhoe'tóhanevótse. Naa no'ka éšeeva móstaméhaehé­o'enemenȧhéhe. Hótȧhtse hová'éhe móho'nóxhoe'totse. ⁷ Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe na'ėstse hestotse'ono, "Naa na'heaa'e nátaonéseameo'eneména, naa oha hová'éhe éohkėsáatšėhe'šė­hoe'tóháne, naa éme'nėšeé'ohe," móxhetȯhevóhe. ⁸ Naa hestotse'ono móstsėhetaehevóhe, "Táaxa'e no'keaa'e éme'nėšeéšėhósenéé'e, nȧhtaamevovóhnėhešého. ⁹ Naa nėhe'še hová'éhe mȧssáavé'hósė­hoe'tóhane ma'tȧho'no'keaénoo'e, nėhe'še nȧhtamónee'ohno," móxhešėhetáohamėhéhe Jesus. Naa hé'tóhe tséhešėhetáohamėse névé'šėhéne'enánone Ma'heo'o tsésó'hešeméhotaétse naa néohkėsó'no'másetsėstóene tsésto'sėho'ėhótótse tsésto'se­néhevo'ėstanéheve'tovótse. Naa oha névé'hehpeotséme.

Healing a woman on the Sabbath

¹⁰ No'ka ma'heóneéšeeva Jesus móhvovéstomósanėhéhe hénėhéóhe móheeohtsémȧheóne. ¹¹ Naa na'ėstse he'e móhvésėhoehéhe, mó'oseevóhke'pa'onȧhéhe, móho'nó'ȯhkepévenéhoveóo'ėstse. Móstaéšeáahtse'­mȧhtóhtȯhóhtȧhna'nóhtȯheaénoo'éhanetséhe tséhe'šenėhestȧse tséhvé'hone'ovȯse hávėsévemȧhta'sóomaho. ¹² Tséstavóomaa'ėse Jesusevaho móstsėhetaehevóhe, "Nenáasėstse! Hétsetseha tsemȧhehová'ȧháne tséméhaehetomóhtȧheto." ¹³ Tséstató'heše­mȧxanȯse néhe he'óho móstaévamȧhe­péveotsėhevóhe. Nėhe'še móstama'xeasevového'ótȯhevóhe Ma'heóneva. ¹⁴ Naa néhe tséameotsestsėstse héne móheeohtsestȯtse mó'omáta'eotsėhéhe tséstavóóhto Jesus tséhešeévaénomóh­tȧhé'séóse néhe he'óho tséhvé'ma'heóneéšeevetse. Móstsėhetȯhevóhe tséhoétsese, "Ma'heóneéšeevee'ėstse éohkėsáahotse'óhestovėhane. Ma'éšeénema'heóneéšeeve éme'né'ȯhkemónė­ho'ėhé­vėstȧhé­mȧhtsétanóhtove." ¹⁵ Móstsėhetaehevóhe Jesusevaho, "Esáanėhesóhane. Néohkevá'nėhetósenėhesémanéme. Ma'heóneéšeevee'ėstse mónéohkėsáa'onéha'eno'haméhéme tsésto'sėse'óoneano'hamése? ¹⁶ Tsé'tóhe he'e énėhvésėhéstahe Abraham hemanȧhéstóva. Naa oha Heávȯhóho móxhe'kone­too'etaehevóhe móstaáahtse'­mȧhtóhtȯ­hóhtȧhna'nóhtȯhe­aénoo'éhanetséhe tséhe'éšetoo'etaa'ėse. Naa Ma'heóneéše­evee'ėstse néohkeonéha'eno'haméme naa héa'ėháma ésééso tsé'tóhe tsé'évaonéha'enėse he'e tséhméhaema'xetoo'etaa'ėse Heávȯhóho?" móxhetaehevóhe Jesusevaho. ¹⁷ Néhe tsépéotaese móhvé'še­tanéheotsėhenovóhe tséhetaevȯse Jesusevaho. Naa néhe tsésáapéotaehese móspévatsėstȯhenovóhe, naa máto netao'o tséohkėhešeénomóhtȧhé'ėstómánėse naa tséohkėheše­ovéstomósánėse héne máto móxhoháepévatsėstȯhenovóhe.

A mustard seed and yeast

¹⁸ Naa nėhe'še móstsėhehéhe Jesus, "Naa náto'setotóxemoo'o tséhevéhonamese Ma'heóneva. Náto'setšėhešėhetáohame. ¹⁹ Vo'ėstane tséénano'ėstse hó'nėšeénana'óhto tséoseekoóhta'etse énano'estȯtse tsema'xetsėhe'ėstóne'otse. Enėhéso tséhvéhonoo'ėse Ma'heo'o, éme'kánometȯhkomȯxeo'o vo'ėstaneo'o ȯhmóneasévosėstse naa nėhe'še étaohkeasemanȧha'oo'o. ²⁰ Naa máto étsėhéso, ²¹ he'e ȯhkóhkonȯheonanesėstse éohkene'tovana hénėhéóhe pénȯheoneva tséto'sevé'šepóho'táotsetse héne kóhkonȯheo'o tséto'sėhonóhto. Ekánometšėške'o nėhe'še étaohkepóho'táotse, énėhéso tséh­véhonoo'ėse Ma'heo'o, éme'kánometȯhkomȯxeo'o vo'ėstaneo'o naa nėhe'še étaohkeasemanȧha'oo'o," móxhehéhe Jesus.

The narrow door

²² Naa tséstȧsó'eametsėhe'ohtsėse Jerusalem móstaamėhnėhé­ovéstomósanėhéhe. ²³ Tósa'e hénėhéóhe tsé'ameohtsėse, na'ėstse vo'ėstanóho móstsėhetaehevóhe, "Tséne'tȧheto, nétanėstovȧtse, móhe oha tȯhkomo éto'se­vo'ėstanévėheo'o?" Móstšėheše­no'ėstovȯhevóhe tséhoétsese, ²⁴ "Naa névé'eóetsetanó'tánóvo hétsetseha, oha né'áahtove hétsetseha tsétao'sėhetatsése, O'tȯsétáno, éosee­tšėške'po'o'ta he'nétoonéhéva, ékánomėhótoanáto éšėhó'ke­ésėsóhpėhnéhéne, nėstsenėheše­vo'ėstanévėháévo Ma'heo'o. Tsėháestȯxeo'o vo'ėstaneo'o tseonésėsóhpėhnétanoo'o naa oha tseéšeáahtse'hehpeotseo'o, tsetaomenėhešéhahtseo'o. Ma'heo'o tseéšeáahtse'eévȧhóóna he'nétoo'o. ²⁵ Mȧhvé'hehpeotsése hó'nėšeho'ėhéko'konȯhonése he'nétóonéhéva, naa hó'nėšeno'­tsėhése, "Tséne'tȧheto, nésta'ta'enȯtse he'nétoo'o!" Nėstsėhetaevo, "Hová'ȧháne, nésáahéne'enóvatséhéme." ²⁶ "Naa néhéne'e­nóvatséme," nėstsėhóoveno'hetovo, "Néohkeno'vése'hanámatséme, naa néohkeno'eovéstomevéme, naa hétsetseha nétȧhóse­nėstsėstóvatséme, nésta'ta'enȯtse he'nétoo'o!" ²⁷ Naa nėstsėhósėhetaevo Ma'heo'o, "Naa nésáaxaehéne'enóvatséhéme, némȧhehávėsévo'eétȧhé'heónévéme, hena'háanéhe tsésáahése'­ónėstanomévatséhése. Naa taanáevaase!" ^28-29 Naa ma'taévaasése Ma'heo'o nėstsevóo'sėhaenovo tséhvéhonoo'ėse. Nėstsėsóhpe­vóomóvoo'o tȧháóhe pévėstanao'omééno tséxhoévȯse Abraham naa hee'haho Isaacevaho naa néhe máto háesto ma'heónėhóo'xeváheo'o naa máto héovaestse tséhestase vo'ėstaneo'o. Naa hé'tóhe nėstseoseevé'šėhávėsévetanóotsénóvo tséssáavé'vésė­hoéhése hénėhéóhe hotómá'e. Naa tséssáavé'e­áahtovéhése héne névé'šetaomenėhešéhahtsénóvo. ³⁰ Hétsėhéóhe ho'eva tsésáatóne­toeméhese tsevéhonoemeo'o ma'tȧho'eohtsévȯtse hénėhéóhe tséhvéhonoo'ėse Ma'heo'o, naa mé'tó'e tsévéhonoemese hétsetseha ma'tȧho'eohtsévȯtse tsėsáatónetoeméheo'o," móxhehéhe Jesus.

Jesus and Herod

³¹ Naa nėhe'še nėhe'xóvéva hósėstse Vovóhponȧhétaneo'o móhnėxho'ėhétsėhetaehevóhe Jesus, "Hétsetseha taanáeva­aseohtsėstse, tséma'xevéhonevėstse Herod néna'hátanó'tova." ³² Naa Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Eee, násáa'e'hóhe. Eoseeó'koméheve. Tȧhétsėheta, 'Jesus nénėstsėheta, 'Naa hétsetseha náto'sė­só'eamė­hóesta'hamoo'o hávėsévemȧhta'sóomaho naa náto'sėsó'eame­énomóhtȧhé'ėstómáne. Otohpėse náéšėto'semá'tanéne.''" ³³ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe hénėhéóhe tsééšeáahtse'hoétsese tséssáa'éšėho'ėhéeestsėstóéése néhe Vovóhponȧhétanóho, "Naa tóséé'e náto'sėsó'tsėhe'ohtse Jerusalem. Néhéne'enánone, hénėhéóhe háesto ma'heónė­hóo'xeváheo'o tséhešena'hévȯse tséhvé'néhe'ovovȯse Ma'heóneva. Naa hápó'e návésema'heónėhóo'xeváheve, naa nėhéóhe nȧhtsevésena'hane."

Jesus loves Jerusalem

³⁴ Nėhe'še Jesus móstsėhetȧhtsėhéhe, "Tsémaevo'ėstanéhévése hénėhéóhe Jerusalem, nékánomena'hóvoo'o tsé'tóhe ma'heónė­hóo'xeváheo'o, nésó'nėšeameméhotatséme. Nésáa'éneméhotatséhéme, néameonésėhótooma'óvatséme naa oha nésáa'amȧhtovéhéme. ³⁵ Naa hena'háanéhe Ma'heo'o tsésto'sėsáa'évȧhótooma'óéhése tséssáavé'eáahtomónėhése, nėstsevé'šeaseto'eéme, nėstaome­nėhešéhahtséme. Néme'évȧhósėhévooméme ta'e mahne'évȧhósė­ho'ėhnéto. Nėhe'xóvéva nėstsemónemásetsėstovéme, nėstsetšėhešéme, "Néoseepévėho'méa'tova Ma'heo'o!" móxhehéhe Jesus.

14

Jesus heals a sick man

¹ Naa no'ka Ma'heóneéšeeva Jesus móhmó'otaehevóhe na'ėstse Vovóhponȧhétanóho, móxhoháene'tȧhehevóhe. Naa néhe vo'ėstanóho tsévésėhoétsese móxxaenėševé'hoeotsé'toehevóhe tséto'sėhešévėse Jesus. ² Nėhe'še na'ėstse hetanóho móxxaetaemé'néeotsé'toehevóhe, móhma'xemȧhepóheotsėhéhe. ³ Jesus móxhésetšėheše­nėstsėstovȯhevóhe néhe Vovóhponȧhétanóho naa ma'heóne­vovéstomósanéheono tséhoétsese, "Mó'éohke­énomóhtȧhé'ės­tómanéstove Ma'heóneéšeevee'ėstse?" ⁴ Naa móho'nóhno'ėstoo'ėstse. Nėhe'še Jesus móstamȧxanȯhevóhe néhe hetanóho, móstató'nėšeéva­péveotsėhéhe. Nėhe'še móstaévȧhóose­neenáhnȯhevóhe. ⁵ Nėhe'še Jesus móstȧhósetsėhetȯhevóhe néhe tséhoétsese, "Otahe, móhe nee'ha naa máto héva na'ėstse nėstotóamo mȧhvé'eéseana'ȯtse tséhma'xevóxevetse mónéme'sáa'évȧhóesta'ó'hoheo'o tséhvé'ma'heóneéšeeve?" ⁶ Naa móho'nóstónėšėhóseno'ėstoo'ėstse.

How to be a guest

⁷ Jesus tséstavóómȯse néhe tsémaemó'ȯhétsese, tséstaohkėxaepopévo'hahtsévȯse, móstsėhetȯhevóhe, ⁸ "Ma'ȯhkemó'otanése nėstseohkevé'popévo'hahtséme. Heva tseonóaxevéseonóome tséhoháene'taestse vo'ėstane. ⁹ Néhe tsémó'ėstse nėstseonȧháxeaseneenáheevo tséhméhaeamónoése. Oxėse nėstseévaénanaevo. Hea'e hénėhéóhe éto'sepopévo'he tséhoháene'taestse. Héne nėstsevé'šetanéheotsénóvo. ¹⁰ Mé'tó'e nėhéóhe ohkeamónoehéne hestóxemé'one. Nėstseonȧháxė­ho'ėhétsėhetaevo néhe tsémó'ėstse, "Hóovéhe, tsėhéóhe néxhéhoo'e maeto tséspéva'e!" ¹¹ "Otahe étsėhéso, tsévé'pévatamȧhtsese mómé'héhová'ėheveo'o, naa mé'tó'e tsé'tóhe tséohkėsáa­pévatamȧhtséhese tseono'átamaevóho Ma'heóneva," móxhetȯhevóhe Jesus. ¹² Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe tsémó'otaese, "Hóovéhe, mȧxhósemó'eto nėstsevé'mó'otoo'o néhe nevéseneo'o naa nevóohestoto naa máto tséháoovȧhese. Mȧhvé'nėhešemó'ótóse tsé'tóhe vo'ėstaneo'o hápó'e nėstseévamó'ó'táá'e. ¹³ Naa oha éhohamepéva'e mȧhvé'mó'ótóse tséháo'omenėhese naa tsénóhne'kȧhese naa tséó'o'enese. ¹⁴ Naa oha néme'éva­tónėšėhémo'otáá'e. Naa oha ho'óxeéšeeva mahne'évȧho'ehnėstse Ma'heo'o nėstsemónepévo'eeha nėhe'xóvéva," móxhetȯhevóhe Jesus.

The Great Banquet

¹⁵ Tséstanéstoo'ėse Jesus tséheese, na'ėstse hénėhéóhe tsévéseméseestse móstsėhetaehevóhe, "Mahnėxho'hévehonoo'ėstse Ma'heo'o tseoseehohamepéva'etse tsésto'sevése'hanámaa'ėse." ¹⁶ "Héehe'e, néhetóme," móxhetȯhevóhe, "Naa náto'setšėhešė­hetáohame, Na'ėstse hetane móhma'xemó'otȯhevóhe vo'ėstanóho. ¹⁷ Naa tséstaéšemȧheéxanenéstovetse móstsėhetȯhevóhe na'ėstse hestotse'ono, "Naa tȧhénėhešenano tsémó'otono ééšeéxanenéstove, néssá'hémėsehe!' hetóhéne." ¹⁸ Hotȧhtse vo'ėstane móho'nóxho'ehnėstse, móhnonó'kenonáho'anėhevóhe tséhméhaeonóomévȯse. Na'ėstse móstsėhetaehevóhe, "Náto'sė­hestomėhévé'hóóhta nȧhto'e tsémónėhohtóváto." ¹⁹ Naa na'ėstse móstsėhetaehevóhe, "Námónėhohtóvanoto nóhónóve vé'ho'éotóao'o tséohkėhetóva'hese. Náto'sėhestomėhéhotse'ótoo'o." ²⁰ Naa na'ėstse máto móstsėhetaehevóhe, "Námónėhevésevoone, mónáme'tónėše­vésėho'ėhémėsėhéhe." ²¹ Naa tséstaévȧho'ėhnetsėse néhe tsémó'ėstse néhe hestotse'ono, móstaóovóhta'háoehevóhe tséhetsėse. Naa mó'omáta'eotsėhéhe. Móstsėhetȯhevóhe néhe hestotse'ono, "Naa taonótovetsėhe'ooestse totáhóesta nétao'o tsėhéóhe mȧhoéstóva. Mé'tó'e néhmóheeotsėhóóno tséháo'omenėhese naa tsénóhne'kȧhese naa máto tséó'o'enese, tsetamésėheo'o." ²² Hestotse'ono tséstaévȧho'ėhnetsėse móstsėhetaehevóhe, "Tsévéhoneveto, náéšemȧheho'eotsėhoo'o tséhetaa'mó'ótóse naa oha ésó'­ma'xepo'o'ta." ²³ Nėhe'še móstsėhetaehevóhe néhe tséhotse'ótaese, "Naa tȧhósėhénȯhtsevóomenano vo'ėstaneo'o netao'o tsėhetóo'oo'o. Ma'ȯhkėhósevóomóse vo'ėstaneo'o néstšėhešeneenáhnȯhéne namȧheóne tsenėxhémėsėheo'o. Naa nėšeameonóestanevao'o ta'e ma'o'otómo'ena tsésto'semésėhéstove. ²⁴ Naa ma'éšeo'otómo'ena nėstaasepévemésėhémáne, naa tsé'tóhe tséméhaevovóemó'ótóno tsėsáatónėšemȧxóhtȯhénóvo hová'éhe!" móxhehéhe néhe hetane." Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe hénėhéóhe tséhoétsese, "Hápó'e nėstsevé'nonáho'anéme. Néameonóomatséme. Né'áahtove komaahe nėstsėsáavésėhehpeotséhéme," móxhehéhe Jesus.

Being a disciple

²⁵ Háesto néhe vo'ėstanóho tsévé'ȯhtsemaese Jesus móstsėhetȯhevóhe, ²⁶ "Naa mȧhvé'hehpeméhóxése tséhe'xóve­méhótóse nėškevoo'o naa éhevoo'o naa máto tsévéstoemósee'e naa máto netao'o nevóohestovevoo'o, naa hópahpa máto tséhe'xóve­méhohtomáse neametanénėstóvévo, oha nėstó'nėhešenéhe'ovéme. ²⁷ Naa oha máto nėstó'nėhešenéhe'ovéme ȯxhávėsévetanóhaesee'e vo'ėstaneo'o naa hó'nėšeno'naévomotȧxése. ²⁸ Naa nėhe'še hétsetseha péveoo'hetano hó'nėšėhótoanáto tsésto'senéhe'ovése. Nátao'se­tšėhešė­hetáohame tséto'sė­hešė­hótoanáto: Heva na'ėstse vo'ėstane vé'to'semȧheónánėstse tséto'sėhetoemetse, héva tsėsáa'­onáxė­hohtaméstóhe. ²⁹ Naa máto héva sé'ea'e tseasemanestse hemȧheo'o naa tsenovȯsemá'sema'kaataeme, naa tsėsáanóhpa­éxanóhe hemȧheo'o. Naa héne tsevé'šetotó'hoseme. ³⁰ Tseohketsėhevóóne, "Eee, éasemȧheónáne naa oha ésáa'éxanóhe!" ³¹ Nėhe'še Jesus móxhósėtsėhehéhe, "Náto'sėhósė­tšėhešėhetáohame, na'ėstse tséma'xevéhonevėstse mȧhtóhto vonóéstónėstóva móhnėhestȯxėhevóhe henótȧxéve'ho'amo. Naa máto na'ėstse tséma'xevéhonevėstse nésó'e vonóéstónėstóva móhnėhestȯxėhevóhe henótȧxéve'ho'amo. Mósto'sea'eotsé'tovȯhevóhe tsé'tóhe tsétȯhkomȯxétsese. Naa néhe tséma'xevéhonevėstse tsétȯhkomȯxétsese henótȧxéve'ho'amo móstšėhešetanóotsėhéhe, "Hee, náme'xaehéhó'táhno, éoseehehpevonėstȯxeo'o. ³² Naa mé'tó'e náme'tatšėhešéve, tséhe'šėsáaho'ea'eotsé'tóéhétse nȧhtatšėheše­méanoto hósėstse nótȧxévé'hó'e tsetȧhétsėhetovo, "Heá'ėháma tséhe'šėsáaase­méoxevaenȧhtséhétse néme'nanóvȧhtsémáne nomámé'tó'e?" móxhešėhetáohamėhéhe Jesus. Naa nėhe'še móstsėhetȯhevóhe tséhoétsese, "Naa hápó'e néme'nėhešeéxanenéme hó'nėšėhótoanáto tsésto'senéhe'ovése. ³³ Naa máto étšėhešėhótoanáto: mȧhto'sevé'néhe'ovése hová'éhe nėstsevé'hohamátsėstánóvo."

Salt

³⁴ Naa Jesus móxhósėtšėhešėhetáohamėhéhe, "Eohkepéveéno'e hová'éhe tsévóhpoma'ȯhtsévane. Naa mé'tó'e tsésáa'éva­vóhpo­ma'ȯhtseéno'éhane mésėhestȯtse ³⁵ ésáa'évapéveéno'éhane, éme'nėševóho'oehe. Naa ta'se énėhéso hápó'e mahne'évȧho'ehnėstse Ma'heo'o tsevóho'oetóho tsésáanéhe'óehese. Péveáahtome tséhéto," móxhehéhe Jesus.

15

A lost sheep

¹ No'ka hosėstse ma'kaataevé'hó'e naa néhe hávėsévo'eétȧhé'­heono móhma'xėho'ėhéaahtóehevóhe Jesus. ² Máto móhvésėho'ėhé­aahtóehevóhe Vovóhponȧhétanóho naa hósėstse ma'heóne­vovésto­mósanéheono, naa oha móhno'vá'nėho'ėhéoo'hátamaehevóhe. Móho'nós­pévatsėsto­mevȯtse Jesus tséh­vé'­máse­tsėstóvȯse hávėsé­vo'eé­tȧhé'­heono. Móstȧh­pe'ó­novȧhe­vóhe Jesus­evaho tsés­to­tóxe­movȯse, "Esáanėhes­óhane, tsé'tóhe Jesus tséohkėhešemásetsėstovóvȯse hávėsé­vo'eétȧhé'­heóno. Naa hópahpa éohkeno'­vése'hanamo," móxhe­hevóhe. ³ Nėhe'še Jesus móstsė­hetȯhevóhe, "Naa táaxa'e, néta­tšėheše­nėstóvatséme, ⁴ Heva na'ėstse tséhnée­hóvése vé'eá'enóse no'ka mȧhtóhtȯhnó'e kȯsáne, naa na'ėstse vé'voneotsėstse, néme'tónėšéve? Mónéme'­nootoo'o tsé'tóhe hósėstse tséstaévȧhénȯhtsevóomȯtse tsé'tóhe tsévoneotsėstse? ⁵ Náhéne'ena néme'nėhešéve ta'e ma'évamé'ovȯtse tsévoneotsėstse. Néme'ne'évȧho'o'xéohtsenȯtse. Naa héne néme'vé'šėhetótaetano. ⁶ Naa nėhe'še néme'mó'otoo'o nevéseneo'o naa néhe hósėstse a'e tsémae'éevo'ėstanéhevese. Néme'tsėhetoo'o, "Návé'šėhetótaetano, náéšeévamé'óvo nakȯsaeme tséméhae­voneotsėstse. Nétamȧhehetótaetanómáne!" ⁷ Máto Jesus móstsėhehéhe, "Naa énėhéso, heva na'ėstse hávėsévo'eétȧhé'heo'o mȧhvé'ease­néhe'ovȯtse Ma'heóneva, éohkevé'šemȧhehetótaetanóhtove he'amo'omééno. Naa mé'tó'e vo'ėstaneo'o vé'hóovetsėhévȯtse, "Násáa'óo'o'ȯsevo'ėstanéhévéhe," ésáavé'šemȧhe­hetótaeta­nóhtovėhane he'amo'omééno," móxhehéhe Jesus.

A lost coin

⁸ Naa máto móstsėhehéhe, "Heva na'ėstse he'e éme'mȧhtóhtȯhe­ma'kaataema naa heva na'ėstse vé'vona'ó'tsėstse, éme'tónėšéve? Naa éme'vó'ho'kȧséne, nėhe'še éme'mȯxéhéne ta'e ma'évamé'o hema'kaataeme. ⁹ Nėhe'še éme'onóomóho hevése'óho naa nėhéóhe a'e tsémaevo'ėstanéhevese, éme'tsėhetóho, "Nétȧhetótaetanoma tsé'évamé'ómo nama'kaetáeme tséméhaevona'ó'tséto." ¹⁰ Nėhe'še Jesus móstsėhehéhe, "Hámó'ȯhtse heva na'ėstse hávėsévo'eétȧhé'­heo'o vé'easenéhe'ovȯtse Ma'heóneva, éohkevé'šemȧhe­hetótae­tanóhtove he'amo'omééno," móxhehéhe Jesus.

A lost son

¹¹ Naa nėhe'še Jesus móxhósetšėhešėhetáohamėhéhe, "Na'ėstse hetane móhnéšėhevóhe hee'haho. ¹² Hó'ótóva tsétšėhe'kéhahétsese móstsėhe­tae­hevóhe, "Ného'e, néhmȧhemetsėstse hová'éhe tséto'senȧha'enómo." Naa móstaasetotáevánȯhéhe tséto'sėhetaa'­nȧha'enomévȯse néhe hee'haho. ¹³ Nėhe'še a'e néhe tsétšėhe'kéhaestse mó'éxanenėhéhe, mó'éto'éhenėhéhe, nėhe'še móstaaseohtsėhéhe. Móstaasėtšėhešė­hóxovéstavȧhéhe háá'ėše oxėse mȧhoéstóva. Móhmȧhe­má'to'eés­tsėhéhe hema'kaatáeme. ¹⁴ Hénėhéóhe mó'ase­ovávoonėstóvėhanéhe. Mó'oseeháeanȧhéhe naa oha vo'ėstanóho móho'nóx­hoxomaa'ėstse. ¹⁵ Mósta­asė­­totse'ó­hevomo­tȧho­hevóhe énano'évé'hó'e. Mó'ȯhkė­­hoxomȯhevóhe éškȯseesé­hotáme. ¹⁶ Ȯhmésėhétsesėstse mó'ȯhkėho'ȧhéotsėhéhe héne tsémésetsėse. ¹⁷ Naa mós­tšėhešė­tanȯhéhe, "Náévė­hé­tónėšévémȧse hétsėhéóhe? Ného'éehe hestotse'ono éoetȧhóme­mésėheo'o naa tséhnéehóvéto hová'éhe násáaméséhe. ¹⁸ Nȧhtaéva­nȧho'ȯhtsévo ného'éehe. Nȧhtatsėheto, "Ného'e, nénéehove naa Ma'heo'o nénéšėhávėsévo'eéhatséme. ¹⁹ Névé'eéva­nėhesétame tséhešė­hee'hahé'toveto. Nétavésėhotse'óhevomotaahtse, nȧhtȧheto," móxhešetanȯhéhe. ²⁰ Móstaosáaneévaasėhóo'ȯhtsėhéhe. Naa háá'ėše tséhnėssó'eameohtsėse, heho tséstavóomaa'ėse, móstaosee­nėševátamáotsé'toehevóhe, móstaévaotsé'toehevóhe. Tsésta­é'kotseváénȯse móstano'vȯsévo'omȯhevóhe heho. ²¹ Naa néhe kȧsováahe móstsėhetȯhevóhe heho, "Ného'e, nénéehove naa Ma'heo'o nénéšėhávėsévo'eéhatséme. Névé'eévanėhesétame tséhešėhee'hahé'toveto." ²² Naa tséstanéstóvȯse hee'haho móstatsėhetȯhevóhe hestotse'ono, "Nétȧhéve­e'sanena, naa tséháoemetsėse mo'eško no'eéstanomóvȯhéne, naa no'ee'ėha'ónȯhéne! ²³ Naa nėhe'še tȧhéna'hóhéne tsétó'tšėsėháeomėstse mó'kėsá'e. Nėstamȧhe­hetótaemésėhémáne! ²⁴ Nae'ha tsétaa'enė­hovánee'ėstse ééšeévȧ­ho'ėhóó'óhtse," móxhehéhe. Mó'osáanemȧheéxanȯhenovóhe hová'éhe. Nėhe'še móh­ma'xe­asė­hetótae­mésėhehevóhe. Móhnémenéstovėhanéhe naa móhno'ho'sóehevóhe. ²⁵ Naa néhe kȧsováahe he'neho tséstȧho'héenotse'óhetsėse tséxhoó'henémenetsėse naa tséhno'hoó'heho'sóetsėse, ²⁶ móstaonóeoesemȯhevóhe na'ėstse heho hestotse'ono. Móstsėhetȯhevóhe, "Eévetónėšévėstove?" ²⁷ "Naa ésemáhe éévȧho'hóó'óhtse. Eho nánėhetaene tsésto'sena'hótse tsétó'tšėšėháeomėstse mó'kėsá'e. Naa éma'xemó'e. Emȧhe­hetótaemésėhéstove," móxhetaehevóhe. ²⁸ Tséstanéstomónėse mó'omáta'eotsėhéhe, móho'nóstaéstséhnėstse. Heho tséstȧ­héne'enotsėse héne móstȧxaenėšėhósėhóehé­momóhtsemae­hevóhe, "Néhvésėhémėseestse!" móxhetaehevóhe heho, naa móho'nó'­áahtovȯtse heho. ²⁹ Móstsėhetȯhevóhe, "Ného'e, náto'sėsáa'éstsėhnéhe. Nétaosee'éšėháa'éševéstȧhemȧtse. Náohkėsáahónétsėstáhe. Néohkeameáahtovȧtse. Heva na'ėstse kȯsáéso nésáa'tšėhe'še­métsėhenȯtse tsésto'semó'otono néseneo'o. ³⁰ Naa tsé'tóhe nee'ha émȧhemá'to'eestse nema'kaatáeme tsé'ȯhkė­ho'ėhótȯse mátȧháa'óho. Naa tsé'évȧho'ėhóó'óhtsėse hópahpa néná'ho mó'kėsá'e tsétó'tšėšėháeomėstse, naa néma'xeno'mó'e," móxhetȯhevóhe heho. ³¹ Naa móstsėhetaehevóhe heho, "Tséhee'hahé'továtse, tséhvé'šėšéšėhoeto netao'o hová'éhe tséá'enómo nééšeáahtsé'eá'éna. ³² Naa mé'tó'e tsé'tóhe ésemáhe tséstaa'enėhovánee'ėse ééšeévȧho'ėhóó'óhtse. Naa héne néme'mȧhevé'šėhetótaetanónone!" móxhetaehevóhe heho," móxhešėhetáohamėhéhe Jesus. (Móstšėhešetanȯhéhe, "Tsé'tóhe vovóhponȧhétaneo'o naa ma'heónevovéstomósanéheono éohkeoseepévatamȧhtseo'o, éme'ȯhkevésėhetótaetanoo'o vo'ėstaneo'o tȧhóseasenéhe'ovóvose Ma'heóneva.")

16

A dishonest manager

¹ Naa Jesus móstšėhešėhetáohameéestsėstovȯhevóhe hevovéstomóseono. "Na'ėstse hetane móxháoovȧhehéhe. Naa na'ėstse hestotse'ono mó'ȯhkemȧhene'evávoohtȯhetséhe netao'o hová'éhe hotse'óhestȯtse. No'ka éšeeva nevá'ėsesto móxho'ėhé­hohta'haóehevóhe, móstsėhetaehevóhe, "Néhe tsévéhonotse'oestse ésáapévotse'óhtóhe nema'kaetáeme." ² Nėhe'še néhe tséháoovaestse móstaonóomȯhevóhe tsévéhonotse'óhetsese, móstsėhetȯhevóhe, "Naa nánéstomóne tsésáahešepévotse'óhtȯhemo nama'kaatáeme. Néametónetotse'ohe? Táaxa'e, néhvóo'sešėstse tséamėhetotse'óheto, hea'e némȯxe'oha. Mȧhvé'hetómemaneto tséhešėsáapévotse'óheheto nėstapó'ėho'hėstse." ³ Naa néhe tsévéhonotse'oestse móstšėhešėtanóotsėhéhe, "Šeaa, náéšemé'eotse! Mȧhvé'pó'ėho'héto, násáahéne'enóhe tséxháanaotse'óhenove, naa oha náme'éšėhoháe­héhotsénomo'he. ⁴ Nȧhtatšėhešéve kómááhe vo'ėstaneo'o nȧhtsėsó'véstȧhémáá'e hó'nėšepó'ėho'henéto. ⁵ Nȧhtatóxenėhetoo'o tsé'tóhe tséamȧhahtomevóvose tséhotse'ótá'ėstse, "Sóvanome tséhetaa'eamȧhasenése!" Móstaosáanenonó'kėho'ėhótȯhevóhe néhe tséamȧhasenétsese. Tsétavovóeho'ėhótose móhnėstovȯhevóhe, "Tónetáá'e néamȧhahtomévo tséhotse'ótá'ėstse?" ⁶ "Naa no'ka mȧhtóhtȯhnó'e amėške tséhvé'hó'ta," móxhetaehevóhe. "Naa nétȧhévȯxe'oohtse nóhónó'e amȧhahtsėstse tséhetaa'e­amȧhaseneto!" ⁷ Nėhe'še na'ėstse móstȧhósėho'ėhótȯhevóhe, "Tónetáá'e néamȧheséne?" móxhetȯhevóhe. "Naa no'ka vonoéstónėstóva pénȯheo'o nánėhetaa'eamȧhasene," móxhetaehevóhe. "Naa nétȧhévȯxe'oohtse na'nohto mȧhtóhtȯhnó'e amȧhahtsėstse," móxhetȯhevóhe. ⁸ Naa tséstȧhéne'enotsėse tséhotse'ótaese móstsėhetaehevóhe, "Mónétaome­vovóhnėhešé­hahtsėhéhe tséhešéveto." Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Vo'ėstaneo'o tsésáane'étaméhevose Ma'heóneva éohkenėheše­taome­vovóhnėhešéhahtseo'o novȯse éohkenėheše­vovóhnėhešéhahtseo'o tsééšene'étamese. ⁹ Naa nétatsėhetatséme, pévotse'óhtome nema'kaataemevo, éohkėsáa'a'enė­hema'kaataemés­tovėhane. Vé'ševéstȧhémȯsáne nonohpa nėstseamȧhénóvo hová'éhe tsépéva'e he'amo'omééno. ¹⁰ Ma'kaata éohkemá'seotse naa oha mȧhve'nėhesétamanése tsésto'sene'evávoohtomáse héne ma'kaata, pévene'evá­voohtomáhéne nonohpa nonó'hónó'e nėstsevé'šene'étamé'­tónénóvo hová'éhe tsépéva'e. ¹¹ Naa mȧssáavé'pévotse'óhtomáhése héne ma'kaata, Ma'heo'o mónéme'héne'étamé'tóévo hová'ėhéstónėhéva. ¹² Mȧssáavé'ne'étamé'­tónėhése, hová'éhe mónéme'héamȧhénóvo he'amo'omééno. ¹³ Esáaséešė­hotse'óhe­vomotȧhéheo'o neše tsévéhonevese. Naa énėhéso, hé'tóhe máto néme'tónėšėhé­hema'heónaménóvo ma'kaata naa máto Ma'heo'o séetó'e'še. Oha Ma'heo'o éto'seno'kėhema'heónaméstove," móxhehéhe Jesus.

Some sayings of Jesus

¹⁴ Naa néhe Vovóhponȧhétaneo'o móxhoháeméhohtȯhenovóhe héne hema'kaataemevo, naa tséstanéstovovȯse Jesusevaho tséhestotsėse héne ma'kaata móstaasetotó'hosemȯhevovóhe. ¹⁵ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Nékánomepévatamȧhtséme naa oha Ma'heo'o éhéne'ena tséoné'seómėhestávóse. Tséhóovėhohamátsėstomáse ésáahová'ėhevoestóhe. ¹⁶ John Tsée'óestaáhóvȧtse tséssáa'éšease­ma'heóneéestséése, Ma'heo'o hesto'emanestȯtse mó'ȯhkeno'ke­néhe'óhehanetséhe. Naa tséhe'šeasema'heóneéestséto háesto vo'ėstaneo'o éasenéhe'ánóvo. ¹⁷ Ma'heo'o hesto'emanestȯtse ékánomemȯxe'ȯhetse tótseha naa oha tȧsó'eamėhnétotse, hó'nėšekánomevoneotse netao'o hová'éhe ho'eva naa vo'eva," móxhehéhe Jesus. ¹⁸ Nėhe'še móxhósetsėhehéhe, "Naa tsévéstoemȧhtsese he'e naa hetane mȧhvé'eonésovȧhévȯtse naa nėhe'še mȧhvé'eévȧhósevéstoemóvȯtse tsénétȧhétsese móó'ȯhto'eétȧhehevóhe," móxhehéhe Jesus.

Lazarus and the rich man

¹⁹ Jesus móxhósetšėhešėhetáohamėhéhe, "Na'ėstse hetane móxhoháoovȧhehéhe, tsétó'tšėšėhoháoemétsee'ėstse hone'óonȯtse mó'ȯhkėhone'ȯhenótse, naa mó'ȯhkeno'péve'hanȧhéhe. ²⁰ Naa mé'tó'e na'ėstse hetane móxhoháo'omenėhehéhe, Lazarus móxheševéhehéhe. Hénėhéóhe tsé'ȯhkėhéseéstsėhnéstovetse hemȧheóne néhe tséháoovaestse mó'ȯhkėho'eotsėstsėhaehevóhe Lazarus vo'ėstanóho. ²¹ Néhe Lazarus móhma'xėhemanetȧhéhe naa oeškėseho mó'ȯhkené'omaehevóhe. Mó'ȯhketšėhešetanónaehéhe, "Táaxa'e, náme'só'hovemésévo tsé'tóhe tséhe'óhto tséoseeháoovaestse." ²² Nėhe'še móstanaehéhe Lazarus, móstaaseotsėhaehevóhe ma'heónėhotse'ono, móstaénanaehevohe tséhvéhonatamano'etse a'e nėhéóhe tséxhoetsėse Abrahamevaho. Naa nėhe'še hápó'e néhe tséhoháoovaestse móstanaehéhe, mó'áhto'hohehéhe. ²³ Naa oha mé'tó'e móstatsėhe'ȯhtsėhehéhe ȧhtóno'omééno. Naa nėhéóhe mó'asėto'eehéhe. Tséstȧhóxeve­tsėhetóó'ȯse tsé'oseeháa'ého'oéstatse, móstȧhoxovevóomȯhevóhe Abrahamevaho tséhvéhonatamano'etse. Hotȧhtse nėhéóhe mó'amónoehéhe Lazarus a'e. ²⁴ Móstȧhóxove­tsėhetȯhevóhe Abrahamevaho, "Hóovéhe, néhnėševátamėstse! Nėhešeha Lazarus tsetȧhéeškȯséotse mȧhpeva naa nȧhtsenėxhé­he'kóovana navétanove. Hétsėhéóhe éoseehoháo'ho'ta." ²⁵ Naa móstsėhetaehevóhe Abrahamevaho, "Naa hóovéhe, ésáanėhesóhane. Nésó'héne'enahe tséssó'eametanéneto néhoháoovahe naa mé'tó'e nėhe'xóvéva tsé'tóhe Lazarus éhótoanávetano? Naa hétsetseha mé'tó'e épévėstao'omenehe. Naa héstsetseha hápó'e néévȧhótoanávetano. ²⁶ Naa máto éma'xeó' xeanóeve, móme'tónėšėhéhoxovehne tsésto'semanȯháta'e tsé'tóhe Lazarus." ^27-28 Nėhe'še móxhóse­tsėhetaehevóhe néhe tséháoovȧhétsese, "Naa táaxa'e, énóhoneo'o tséhevásemétono. Néme'nėheto Lazarus tsetȧhéoó'haévamóho kómááhe hétsėhéóhe tsénėssáavésė­ho'ėhóhtȯhénóvo hótoanáve­vo'ėstanéhevestȯtse." ²⁹ Nėhe'še Abraham móstsėhetȯhevóhe, "Hová'ȧhane, éme'ȯhkėhoéstánóvo ma'heónȯxe'ėstoo'o, tsémȯxe'ȯhomévosėstse Moses naa hósėstse ma'heónė­hóo'xeváheo'o. Epévȯxe'ohe. Eme'ȯhke­áahtomóné'tánóvo." ³⁰ Móxhósetsėhehéhe néhe tséháoovaestse, "Esáanėhesóháne. Oha tseáahtovovo vo'ėstanóho tsééšenaétsese ȯxho'ėhé­me'ėstomóévȯtse ta'e tsenėhešease­néhe'ovovo Ma'heóneva." ³¹ Naa móstsėhetaehevóhe Abrahamevaho, "Hová'ȧháne, ésáanėhesóháne. Tséssáavé'e­oné'seómȧhahtá'toméhévȯse ma'heónȯxe'ėstoo'o, móme'héaahtovovo vo'ėstanóho tsééšenaétsese mȧhvé'ho'ėhénėhetaevȯtse," móxhehéhe Jesus.

17

Faith and service

¹ Naa Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Eháestȯxeo'o tséohkeamėhávėsévevonȯhóha'ósanese. ² Naa vo'ėstane mȧhvé'­hávėséve­vonȯhóha'ovȯtse heva na'ėstse tsééše­néhe'oo'étsese tsetaomenėhešéhahtse tsetšėhešeméa'tohe asėto'eéstóva. ³ Naa nėstsevé'vésenėheševonȯhóha'ósanéme. Naa héva máto na'ėstse tsééšenéhé'óó'ėstse mȧxhávėsévo'eéhaése váhtomepéve­éestsėstovóhéne naa oha óo'háévámȯhéne. Naa mȧhvé'eáahtóvata'e tséhetȯse évaa'xaótȧhtséhéne. ⁴ Naa máto néhe vo'ėstane hó'nėšekánomėhávėsévo'eéhata'e vonėstoha, oha mȧhvé'ho'ėhé­nėhetáta'e tséhešėhávėsévo'eéhata'e, évȧhóse­a'xaótoo'o," móxhehéhe Jesus. ⁵ Jesus hevovéstomóseono móstšėhešėtanóotsėhevóhe, "Šeaa, éoseehótoanávó'áne." Nėhe'še móstsėhetaehevóhe hevovéstomóseono, "Néhvéstȧheme kómááhe nȧhtsenėhešene'étaméme tséheto'ȧheto." ⁶ Naa móstsėhetȯhevóhe, "Naa hó'nėšekánomeoseetšėške'o nene'étaméstóvévo tsévéesto­máse tsenėheso." ⁷ Naa móxhóse­tsėhehéhe Jesus, "Naa vo'ėstane tséhotse'ótȯtse momóonotse'ono, móme'hé­masetsėstovóho mȧxho'ėhé­enotse'óhetsėstse. ⁸ Oha mámáhta tsėhósėtsėhetóho, 'Né'onótovėhéhomȯhtove, náoseeháéána! Naa ma'taéše­ná'so'enȯhéto, hápó'e nėstsemónemésėhéme.' ⁹ Naa né'áahtove, nétao'sėhósėtsėhetatséme, momóono éohkeaésto­motse'óheo'o. ¹⁰ Naa mȧxhotse'óhése pévotse'óhéhéne, nėstsevé'­hotsévatanóme tséhešévése," móxhehéhe Jesus.

Ten men with leprosy

     ¹¹ Tséstȧsó'eame­tsėhe'ohtsėse Jerusalem, Jesus taesétóve mósta­ameohtsėhéhe tséxho'tatse Samaria naa Galilee. ¹² Tséstaéšė­to'sė­ho'eohtsėse na'ėstse mȧhoéstóva, mȧhtohto hetanóho móhne'amė­hétoo'e'óehevóhe, naa oha vó'héé'ėse móhnėh­néeotsėhevóhe, móhma'xe­mȧhe­hemanetȧhe­vóhe (héne tsévé'šenėhestávȯse mó'ȯhkėhoháenȧhahétsėstóhehanetséhe). ¹³ Naa móstavá'ne­tȧhpe'e'hahétsėstóehevóhe, "Jesus, Tséne'tȧheto, néhnėševá­tamemeno!" móxhetaehevóhe. ¹⁴ Tséstavóómȯse tséxhemane­tȧhetsėse, móstsėhetȯhevóhe, "Tȧhévoo'ėstó­mané'tovahtse ma'heónemȧheóne tséxhoévȯse ma'heónevé'hó'e." Tséstaame­nėhe'ȯhtsévȯse móstȧhéne'enáotsé'tȯhenovóhe tsééšeévȧheše­pévȧhévȯse. ¹⁵ Naa oha na'ėstse hetane móstaévȧ­ho'ėhé­­ve'hoeo­tsé'tovȯhevóhe Jesusevaho, móstaame­tȧhpe'vovéhohevóhe Ma'heóneva. ¹⁶ Naa tséstȧho'eohé'tóvȯse Jesusevaho, hópose móstamȧxa'éše'tovȯhevóhe hénėhéóhe tséhnéetsėse. "Néá'eše," móxhetȯhevóhe. Mó'ó'xevé'ho'évėhéhe, móhnėxhéstȧhehéhe Samaria. ¹⁷ Jesus móstsėhehéhe, "Ta'se hótȧhtse émȧhtóhtȯxeo'o. ¹⁸ Hénová'étsénėse tsé'tóhe ó'xevé'ho'e tséhéseno'ke­vového'ótȯse Ma'heóneva?" móxhehéhe Jesus. (Eohke­péotovo Jews tsé'tóhe ó'xevé'hó'e.) ¹⁹ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe hetanóho, "Néhoveóó'ėstse! Taanáasėstse. Tséhvé'e­oné'seómȧhahtoveto, néévavé'šeénomóhtahe."

God's kingdom

     ²⁰ No'ka hósėstse Vovóhponȧhétaneo'o móstsėhetȯhevovóhe Jesusevaho, "Tóne'še énėsto'sėho'ėhévehonoo'e Ma'heo'o?" Naa móstsėhetaehevovóhe, "Ma'heo'o ééšeáahtse'véhonoo'e hétsėhéno, ésáakánomevóoméhanéhetse. ²¹ Névé'hetósenėhešenȯhtsevóomovo! Eéšeáahtse'véhonoo'e." ²² Naa nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "A'e náto'seévaaseohtse. Naa nėstseohke­nȯhtsevátsėstánóvo tsésto'seévȧhósėhe'šėho'ėhnéto, naa oha ésó'háa'xove tsésto'seévȧhósėho'ėhnéto. ²³ Hósėstse vo'ėstaneo'o tseohketsėhevóóne, "Eéšeévȧho'ehne." Nėstsevé'eáahtovóvoo'o, tsevá'nenėhevóóne. ²⁵ Otahe, éto'setsėhéso, hósėstse vo'ėstaneo'o a'e nȧhtseovóeasėsto'eéháá'e naa nȧhtseno'na'háá'e. ²⁴ Naa oha nȧhtseévaametanéne. Naa nėhe'še nȧhtseévȧhe'ameasėtoése. Naa nėhe'še taehó'ótóva nȧhtseévȧhósėho'ehne, naa nėhe'xóvéva nȧhtsemȧhevóomane. ²⁶ Naa mȧhnėssáa'éšeévȧhósėho'ėhnéhéto vo'ėstaneo'o oóxésta tsema'xėhešeamėhávėsévevo'ėstanéheveo'o hámó'ȯhtse háko'e tótseha tséheševo'ėstanéhevėstove Noah tséssó'vo'ėstanéhevėse. ²⁷ Oóxésta móxhešeame­vo'ėstané­hevėhevóhe hóvotse móho'nóxhešetanóvȯtse ta'e Noahevaho naa hevo'ėstanemo tséstaéstsėhnetsėse ma'xėsémónéva, móstamóne­méseeotsėhevóhe. Naa nėhe'še móstama'xeasė­hoo'kȯhóhanéhe, móhmȧhóovátȯhanéhe netao'o, naa néhe vo'ėstaneo'o hóvotse tsésáahešetanóhese móhmȧhe­mémėstanėhevóhe. Névé'vése­nėhešetanóme. ²⁸ Naa tótseha máto Lot móhvésėstanovėhéhe hénėhéóhe Sodom. Naa vo'ėstaneo'o hénėhéóhe oóxésta móxhešeamėhávėsévevo'ėstanéhevėhevóhe. ²⁹ Naa nėhe'še taehó'ótóva ho'esta móhnėxhésȯhanéhe he'amo'omééno, naa nėhéóhe móstamȧhevoneostȧho'hehevóhe. Móstaome­nėhešé­hahtsėhevóhe. Néhe Lot naa hevo'ėstanemo hóvéhno móstó'nėše­vá'nė­­hómėstȧhevóhe. ³⁰ Naa hápó'e tsenėheso mahne'évȧhósė­ho'ėhnéto. Vo'ėstaneo'o oóxésta tsėhešeame­vo'ėstanéheveo'o. Naa nėhe'še taehó'ótóva nȧhtseévȧhósėho'ehne. ³¹ Eto'seosee­háata­máno'e nėhe'xóvéva. Ma'éetónėšévése nėhe'xóvéva éneváeno­máhéne, oha nėševevéno'ótanóhéne. Hová'éhe nėstavé'e­évavenó'oo­hé'­tánóvo némȧheónévo. Naa máto nėstavé'eévȧhóotóeotséme! ³² Mé'etanóotsé'­tovóhéne Lot naa hevo'ėstanemo. Tsévéstoemose móstavé'eévȧhóotóe­vé'hoeotsé'tȯhéhe Sodom tséhméhae­vo'ėstané­hévévȯse móstanóhpa­vóhpoma'ȯhtsé­veotsėhéhe. ³³ Otahe nétatsėhetatséme, hová'éhe nėstsevé'nėheše­évȧhóotóe­hohamátsėstánóvo nėstsenóhpavé'šė­hováneehéme, naa mé'tó'e mȧhvé'hohamátamése nėstsea'ene­vo'ėstanéhévéme. ³⁴ Otahe éto'setsėheso, mahne'évȧhósėho'ėhnéto hósėstse vo'ėstaneo'o tsevonaneo'o naa mé'tó'e hósėstse tsevo'ėsta­néveo'o, hámó'ȯtse héva neše vo'ėsta­neo'o mȧhvé'néše­naóotsévȯtse, oha na'ėstse tsevo'ėsta­neve. ^35-36 Naa máto néše he'e­o'o tsepénȯhe­menao'o, oha na'ėstse néhe tse­vo'ės­ta­neve. Naa hétsetseha éxanéne kómááhe nėstsėsáa­néehóvėhéme néhe tseto'se­vonanėstse!" móxhehéhe Jesus. ³⁷ Nėhe'še Jesus hevo­vés­tomóseono móstsėhetae­hevóhe, "Tósa'e néto'seévȧ­hósėho'ehne mahne'évȧhósė­ho'ėhneto?" Naa móstsėhe­tȯhevóhe, "Naa tsemȧhe­héne'enohe mahne'évȧ­ho'ėhnéto, nȧhtsemȧhe­vóomane."

 

18

Persistence in prayer

¹ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Nėstsevé'­­néhnetametanóme, ohkenėšeamėháóénȧhéne!" ² Nátao'se­tšėhešė­hetáohame, "Na'ėstse ho'emanéhe hóvotse móho'nó'ȯhkė­hesétámȯtse Ma'heóneva naa máto vo'ėstanóho. ³ Naa máto na'ėstse hotȯxaa'é'e móstaohkėhetósėhétsėhetȯhevóhe ae'ta'ého'emanéheho, "Naa ného'ėhémomóhtsemȧtse, ma'tȧhóhta'­hanéto néhvéstȧhé­meo'o!" ⁴ Néhe ae'ta'ého'emanéheho móho'nóh­nȧháxeáahtoo'ėstse, nėhe'še hó'ótóva móstaetšėheše­tanóotsėhéhe, "Hóvotsė násáa­kánomė­hesétámoo'o Ma'heo'o naa máto vo'ėstaneo'o, ⁵ naa tsé'tóhe he'e tséhetósėhešeame­mé'emo'eé­há'ėstse, náéšėto'se­mȧhove­tanoha, naa nȧhtanėheševéstȧhémo tséhešetanȯse." ⁶ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Néhe ae'ta'ého'emanéhe, toetanó'tomova tséheese. ⁷ Hápó'e ta'se énėhesotse ⁸ Ma'heo'o éohkenėheše­véstȧhemo tséohkeamė­háoena'toese. Naa hea'ėhama mahne'évȧho'ėhnéto hósėstse vo'ėstaneo'o tsėsó'eamenėhešė­háoenao'o naa máto tsėsó'nėhešeame­ne'étamé'tóó'e?" móxhehéhe Jesus.

A Pharisee and a tax collector

⁹ Jesus móstsėhetóhta'haovȯhevóhe hósėstse vo'ėstanóho tséohketaomepévatamȧhtsétsese, ¹⁰ "Néše hetaneo'o móstaésėhé­haoenȧhevóhe ma'heónemȧheóne, na'ėstse vovóhponȧhétane naa néhe na'ėstse ma'kaataevé'ho'e. ¹¹ Néhe vovóhponȧhétane móstaa'e'še­néehéhe. Móstšėhešėháoenȧhéhe, "Ma'heo'o, hahoo, néhetȧtse, tséssáavésėhávėsévo'eétȧhé'heónévėhéto tséheše­vo'ėstanéhevėse tsé'tóhe ma'kaataevé'ho'e. Naa máto hahoo tsé'ohkėsáano'e­óe'kėhénótȯhéno vo'ėstaneo'o, naa náohkė­sáano'nomáhtsėhóheo'o, naa máto náohkėsáa­noosetanó'tovóhe tsévéstoemo. ¹² Náohkeno'e­ávóónéše nexa no'ka ma'heóneéšeeva, naa náohkeno'mea'e ma'kaata ma'heónemȧheóne," móxhešėháoenȧhéhe néhe vovóhponȧhétane. ¹³ Naa mé'tó'e néhe ma'kaataevé'ho'e hénėhéóhe vó'héé'ėse móxháoenȧhéhe máto, móhnėševátamóená'tovȯhevóhe Ma'heóneva. Móxhe'konemá'kėstá'eóehéhe tsénėšenáamėháóénȧse. "Ma'heo'o, néhnėševátamėstse, náoseehávėsévo'eétȧhé'heóneve." ¹⁴ Nėhe'še Jesus móstsėhehéhe, "Néhe ma'kaataevé'hó'e nea'háanevóhe Ma'heo'o tséono'átamose. Mȧhvé'hóoveoseepévatamȧhtsése néme'hé­ono'átamaevo Ma'heo'o."

Jesus blesses little children

¹⁵ Naa hósėstse vo'ėstaneo'o móxho'eotsėhohevovóhe henéso­nėhevóho tsésto'sėháoenavomotáóse Jesus. Naa Jesus hevovéstomó­seono móstsėhetȯhevovóhe néhe vo'ėstanóho, "Névé'héme'e­mo'eé­hovo Jesus." ¹⁶ Onétáhtse Jesus mósta­váhtome­onóo­mȯhevóhe néhe ka'ėškóneho, nėhe'še móstsėhetȯhevóhe hevo­vésto­mó­seono, "Névé'e­ase­nee­náh­no­voo'o tsé'tóhe ka'ėškóne­ho. Netao'o vo'ėstane­o'o éme'­só'hove­nėhestao'o tsé'tóhe ka'ėškó­neho tséhes­távȯse. Eohkė­héne'enánóvo héhevóho naa heškevóho tséheše­ovóhnėhešé­haevȯse. ¹⁷ Oha hápó'e mȧhvé'nėhešetanóse nėstsenėheše­másetsėstóévo Ma'heo'o," móxhehéhe Jesus.

A rich man's question

¹⁸ Naa na'ėstse hetane tsévéhonevėstse hénėhéóhe ma'heóne­mȧheóne, móstsėhetȯhevóhe Jesusevaho, "Ovéstomósanéhe, tséono'ȧheto nȧhtsetónėšea'enevo'ėstanéheve?" ¹⁹ Naa móstsėhetae­hevóhe, "Néhéna'enánone éno'kepévahe Ma'heo'o. Néhéne'enahe tséhešenėstato? Tséono'aese néhešehe? Nénėhešema'heóno'oxe. Mónénėhešėhéne'ena? ²⁰ Naa néhéne'anátanó'ta tséto'sėhešea'ene­vo'ėstanéheveto. Naa nétamé'ėstomevȧtse. Etsėhetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstoo'o: "Eto'sėsáanooseoe'kėhé'tovȧhtséheo'o hetane naa he'e tsévéstoemȧhtsese. Máto névé'ne'to'éna'hanéme. Névé'no'e­aéstomėho'é'e'tovovo vo'ėstane. Naa no'eono'átama nėškevo naa éhévo." ²¹ Naa móstsėhetaehevóhe néhe hetanóho, "Naa hákó'e náne'éšeamenėhešenéhe'amovo héne Ma'heo'o hesto'emanestȯtse." ²² Naa Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Naa nómonėhe'še, naa oha na'ėstse hová'éhe éhe'eotse: tamȧhe­héohtóvȧtse tséhetaa'eá'enomo, naa nėhe'še héne ma'kaata métóóno tséhoháo'omenėhese. Naa ma'éšenėhešéveto, néxhénehe'oveo'o. Naa nėstsevé'šeamahe a'enevo'ėstanéhevestȯtse he'amo'omééno." ²³ Tséstanéstóvȯse tséhetsėse Jesusevaho móstavé'šėhávėséve­tanóotsėhéhe tséhvé'eoseehoháoovaese. ²⁴ Jesus tséstȧhéne'enovȯse tséheše­tanóotsetsėse, móstsėhehéhe, "Eoseehótoanátotse tsé'tóhe tséhoháoovȧhese tsésto'sevése­néhe'ovovȯse Ma'heóneva. ²⁵ Ehehpėhe'anátotse tsé'tóhe pa'e'pa'onátahoéstȯtse tsésto'sė­sóhpéhnėse tséstšėške'po'o'tatse vé'ho'ėškóevo'héstóva, ésáanėhe'xóvėhe'anátȯhanéhetse tsé'tóhe tséhoháaovȧhese tsésto'sevésenéhe'ovovȯse Ma'heóneva." ²⁶ Néhe vo'ėstaneo'o nėhéóhe tséhoese tséstanéstomónévȯse móstsėhehevóhe, "Naa tséhvé'nėhešėhótoanáto, heá'ėháma vo'ėstane éme'sáatónėšenėhešė­hohtaméstóhe a'ene­vo'ėstané­hevestȯtse." ²⁷ Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Naa vo'ėstane tséhóovėhótoanávátsésto, Ma'heóneva éohkevéstȧhé­maevóho, éohkėsóhpeotsėhaevóho hó'nėšeosee­hótoanátotse." ²⁸ Nėhe'še Peterhevaho móstsėhetaehevóhe, "Naa náéšenėhešévéme, námȧhenoohtánóne netao'o hová'éhe tsé'asenéhe'óvatsése." ²⁹ Jesus móstsėhehéhe, "Naa héne náhéne'ena. Naa nétatsėhetatséme, tséhohamátámȯtse Ma'heóneva hétsetseha, ³⁰ tsėhehpeamȧhénóvo hová'éhe hétsėhéóhe ho'eva naa máto tseno'ea'enevo'ėstanéheveo'o."

Jesus again tells about his death

³¹ Naa nėhe'še Jesus mó'a'e'šetsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Tóséé'e nésó'eametsėhe'ȯhtsémáne Jerusalem. Hénėhéóhe náto'senėheto'omenehe netao'o tséhetȯxe'ėšemá'évȯse ma'heónė­hóo'xeváheo'o. ³² Naa hénėhéóhe nȧhtsėho'ėhéeseváenane, nȧhtsetsėhe'otsėháá'e tsé'ȯhkėho'emanévȯse nótseo'o (móhnėhestóhehevóhe néhe Gentiles). Nȧhtsetotó'hosemáá'e, naa nȧhtseno'mométsėstóvo'eéháá'e, nȧhtseohkeoese'haenótáá'e. ³³ Naa ma'éšemá'sene'enésėha'évȯtse nėhe'še nȧhtsemónena'háá'e, naa oha na'héé'ėše nȧhtseévaametanéne," móxhehéhe Jesus. ³⁴ Hevovéstomóseono móho'nóstónėšehéne'notsėstse tsétotóxésto.

Jesus heals a blind beggar

³⁵ Jesus tséstaéšėto'sėho'eohtsėse Jericho, na'ėstse hetane mósta'omónoehéhe méónéva. Mó'ȯhkėhotsénomó'hehéhe naa móhno'eó'o'enėhéhe. ³⁶ Naa tséstanéstóvȯse tsémȧsóameohtsétsese, móstanėstȧhéhe, "Neváaseo'o tsémȧsóameohtsese?" ³⁷ "Jesus tséhéstaestse Nazareth éameohtse," móxhestóhehéhe. ³⁸ Nėhe'še móstatȧhpe'e'hahehéhe, "Jesus, tséhéstȧheto Davideveno, néhnėševátamėstse!" móxhetȯhevóhe. ³⁹ Néhe tséamevé'ȯhtsémaese Jesus móstsėhetaehevóhe, "He'ketoo'ėstse!" Onétáhtse móstama'xėhósetȧhpe'e'hahehéhe, "Tséhéstȧheto Davideveno, néhnėševátamėstse!" ⁴⁰ Jesus móstanéeotsėhéhe, móstsėhehéhe, "Néstsėhe'otseha tsé'tóhe hetane." ⁴¹ Tséstȧho'eotsėhovȯse Jesusevaho móstsėhetaehevóhe, "Naa nėstatónėševéstȧhemȧtse?" Néhe tséó'ó'énėstse móstsėhetȯhevóhe Jesusevaho, "Tséne'tȧheto, náme'vóósáne." ⁴² Móstsėhetaehevóhe Jesusevaho, "Tséhvé'ne'é­tamé'toveto hétsetseha nėstseévavóósáne." ⁴³ Hotȧhtse a'e hénėhéóhe móstaasevóosanėhéhe. Nėhe'še móstaase­vé'ȯhtsémȯhevóhe Jesusevaho. "Hahóo," móstȧhešeame­vového'ótȯhevóhe Ma'heóneva. Naa néhe hénėhéóhe vo'ėstaneo'o tsémaevóomaese móstavéseasevového'ótȯhevovóhe Ma'heóneva.

19

Zacchaeus

¹ Jesus tséstaamė­sóhpeohtsėse Jericho, ² na'ėstse hetane hénėhéóhe tsévo'ėstanéhe­vėstse, Zacchaeus móxheševéhehéhe. Móhma'­kaatae­vé'ho'é­vėhéhe, naa móhno'­hoháoo­vȧhehéhe. ³ Móhno'vóomá­tanó'tovȯhevóhe Jesus­evaho tséhnėsto'seamė­sóhpeohtsetsėse. Tséhvé'heóme­tšėhe'kės­taestse móho'nóhpéve­vóómȯtse ⁴ mósta­tsėheto'ȧhé­otsėhéhe hoóhtseto tséhnéetsėse. Móstae'evoneohehéhe hoóhtsetseva tsésto'sepévevóómȯse Jesusevaho hénėhéóhe tséhnėsto'seamė­sóhpeohtsetsėstse. ⁵ Tséstavóomaa'ėse Jesusevaho tséstáhonoo'ėse hénėhéóhe, móstȧhe'ametsėhetaehevóhe, "Zacchaeus, né'évaanȯhe­voneoestse! Nétao'sėhóosevé'ȯhtsemȧtse." ⁶ Zacchaeus móhnėstó'­nėšeévaanȯhevoneohehéhe naa móstaosee­másetsėstovȯhevóhe Jesusevaho. ⁷ Néhe vo'ėstaneo'o móho'nóspévá­tsėstómévȯtse, móstsėhehevóhe, "Ee, tsé'tóhe Zacchaeus éoseehávėséve­vo'ėstanéheve, naa Jesus étao'sėhóosėhé­vėse'hanamo!" ⁸ Tsé'éše­éne'hanávȯse, Zacchaeus mó'oháeta'ȯhéhe, móstsėhetȯhevóhe Jesusevaho, "Tséne'tȧheto, nȧhtamétónóvo tséháo'omenėhese o'xe tséhetaa'eá'enómo naa máto tsééve­oe'kėhénótóno nȧhtaévȧhehpe­onénėxomevoo'o." ⁹ Naa Jesusevaho mó'évatsėhetaehevóhe, "Hétsetseha tséhnéehóveto naa nevo'ėstanemo néono'átamáévo Ma'heo'o hápó'e tséheše­ono'átámȯse Abrahamevaho tséhnėxhéstȧheto. ¹⁰ Hena'háanehe tséhésėho'méa'tonéto tsésto'senȯhtsevóomóno tsésáa'­oné'seómȧhahtáhese nonohpa nȧhtsevo'ėstanévėhoo'o," móxhehéhe Jesus.

A story about ten servants

¹¹ Jesus tséstaéšeto'sėho'eohtsėse Jerusalem háesto vo'ėstanóho móssó'eamevé'ȯhtsémaehevóhe. Mó'ametšėhešetanȯhevóhe, "Heá'ėháma ééšeto'sėho'nėhe'xóvetse Ma'heo'o tsésto'se­véhonoo'ėse." Jesusevaho tséhvé'héne'enotsėse tséheše­momé'hemetanóvȯse, ¹² móstšėhešėhetáohamėhéhe, "Na'ėstse hetane móstao'sėtsėhe'ȯhtsėhéhe oxėse tsésto'se­móne­véhonemaneese. Naa nėhe'še tsemóneévȧ­ho'ėhévehonoo'e. ¹³ Tséssáa'éšeaseohtséése tsé'tóhe hetane mó'onóomȯhevóhe mȧhtohto hestotse'ono. Móstsėhetȯhevóhe, "Náto'senenóvė­hovánee'e. Heta'háanéhe hósėstse ma'kaata. Pévotse'óhtomáhéne ta'e mahne'évȧ­ho'eohtséto." ¹⁴ Naa nėhéóhe tsévo'ėstanéhevese móho'nó'ȯhkėho'ȧhévȯtse tsé'tóhe hetanóho. Naa tséstaéše­aseohtsetsėse móstatšėhešeméaoohehenovóhe vo'ėstanóho hénėhéóhe tséstatsėhe'ȯhtsetsėse, móstao'sė­hétsėhehéhe, "Tsé'tóhe násáaho'ȧhéhénóne tsésto'sevéhonoo'ėse." ¹⁵ Naa móstaváhtome­véhonamanėhehéhe. Naa tséhne'évȧ­ho'eohtsėse móstȧhóse­onóomȯhevóhe néhe hestotse'ono, móstsėhetȯhevóhe, "Naa nétónėšé'tánóvo héne ma'kaata tsémétatsése?" ¹⁶ Naa na'ėstse móstsėhetaehevóhe, "Tsévéhoneveto, héne tséhetaa'métseto mȧhtóhtoha náhehpemanestse." ¹⁷ "Naa épéva'e tséhešéveto, mȧhtohto mȧhoéstotȯtse nėstsėho'emáohtanȯtse," móxhetȯhevóhe. ¹⁸ Naa néhe na'ėstse móstsėhetaehevóhe, "Héne tsémétseto náhehpemanestse nóhona." ¹⁹ "Naa nénéehove, nėstsėho'e­máohtanȯtse noho mȧhoéstotȯtse," móxhetȯhevóhe. ²⁰ Naa mé'tó'e na'ėstse móstsėhetaehevóhe, "Heta'háanéhe nema'kaatáeme, néévȧho'ėhé­metȧtse. Nápévevé'hána, nánėšėhó'tse. ²¹ Née'hahtovȧtse tséxhomá'xėhéne'enóvátse. Nétávėsáa'­oné'seómȧhahtóvatséhe. Naa néohkeno'e­aéstomėhestanomevónóvo vo'ėstaneo'o hová'éhe." ²² Nėhe'še móstsėhetaehevóhe néhe tsévéhonevetsese, "Naa hová'éhe nésáavéseamȧhéhe, nétaomenėhešéhahtse. Naa tséhvé'héne'enoveto tséhestáto, ²³ néme'nėšėhó'keváhtomeénána hé'tóhe ma'kaata ma'kaatae­mȧheóne nonohpa émėxhevásemé'to. Naa tséssáavé'­pévotse'óh­tȯhemo mé'tó'e éto'semetse tsé'tóhe tséhehpemanestsėstse mȧhtóhtoha." ²⁴ Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe hósėstse hestotse'ono, "Né'évȧhestanomova héne ma'kaata naa mé'tó'e meta tsé'tóhe tséhehpemanestsėstse mȧhtóhtoha!" ²⁵ Nėhe'še hestotse'ono móstsėhetaehevóhe, "Eéšeáahtsé'­ma'xėhema'kaataeme." ²⁶ Naa móstsėhetȯhevóhe, "Naa vo'ėstaneo'o tséohkepévotse'óhese tseohkėhóna'oveamȧhénóvo hová'éhe, naa mé'tó'e vo'ėstaneo'o tséohkėsáapévotse'óhehese tsemȧhe­vona'ó'tsénóvo netao'o hová'éhe. ²⁷ Naa néhe vo'ėstaneo'o tsésáaho'ȧhéhese tsésto'sevéhonoéto, néstsėhe'otseha komááhe nėstavé'hoomatséme ma'tavonanóse," móxhehéhe néhe tsévéhonevėstse," móxhešė­hetáohamėhéhe Jesus. (Móhvé'še­nėhešėhetáohamėhéhe hó'ótóva mahne'évȧho'ehnėstse Ma'heo'o tsemȧhevonanóho tsésáa'áahtomónėhétsese.)

Jesus enters Jerusalem

     ²⁸ Jesus tsé'éšeéneéestsėstovȯse néhe vo'ėstanóho tséhoétsese, móstaévȧhóseaseohtsėhéhe. ²⁹ Tséstaéšeto'sėho'eohtsėse Jerusalem, hénėhéóhe Tséxhoóhtsetsévo'omenotse, a'e neše mȧhoéstotȯtse Bethphage naa Bethany móstȧho'táhanevótse. Hénėhéóhe móstsėhe­tȯhevóhe neše hevovéstomóseono, ³⁰ "Tȧsé'eohtse hétsėhéóhe mȧhoés­tóva. Nėstse­vóo­movo a'kéevo'ha­meso, tsetoo­'ė­hé­óó'e, naa onéha'enó­héne, naa né'ase­toónea­nóhéne. Mó­ho'­nóhke­éše­tšėhe'še­táhoéstovėstse. ³¹ Naa vé'nės­toése vo'ėstane, 'Hénova'e tsé­héseoné­ha'e­nóse?' tsėhe­tóhéne, 'Tséne'­taestse éto'se­táhoénoto.'" ³² Tséstȧ­­ho'eohtsévȯse hénėhéóhe mȧhoéstóva móstaosáanevóomȯhevovóhe néhe a'kéevo'hamėsono tsétoo'ėhéoetsese. Móstó'taenėhesó­hanetséhe tséhetaévȯse Jesusevaho. ³³ Naa tsé'onéha'enovȯse tséhestotséhese néhe móhnėstóehevovóhe, "Šeaa! Hénova'e tséhéseonéha'enóse?" ³⁴ Naa móstsėhetȯhevovóhe, "Tséne'taestse Jesus éto'setáhoénoto." ³⁵ Naa nėhe'še móstatsėhetoóne­anȯhevovóhe tséxhoetsėse Jesusevaho. Móstáxėšemȯhevovóhe heéstse'henóvevóho hénėhéóhe néhe a'kéevo'hamėsono he'pa'one tsésto'sėho'óma'oetsėse Jesusevaho. Nėhe'še móhvéstȧhé­mȯhevovóhe Jesusevaho tséstae'evonėhnetsėse. ³⁶ Naa tséstaamėsóhpetáhoo'ėse vo'ėstaneo'o móstȧséanȯhevovóhe heéstse'henóvevóho tsésto'seametáxetáhoetsėse, móhnėheše­vóo'ėstómanėhenovóhe tséhešemásetsėstovóvȯse. ³⁷ Naa tséstaameanȯhetáhoo'ėse hénėhéóhe Tséxhoóhtsetsévo'omenotse vo'ėstanóho tséma'xevé'ȯhtsémaese móxhetótae­vového'ó­tȯhevovóhe Ma'heóneva. Máto "Hahoo," móxhešetanȯhevóhe tséstó'tšėševóohtomévȯse Jesusevaho tsé'ȯhkėhešema'heóne­éxo'eétȧhetsėse. ³⁸ Mó'amepe'pe'éstȧhevóhe, mó'amevového'ó­tȯhevovóhe Jesusevaho, "Nétamȧhevového'ótone tsé'tóhe tséma'xe­véhonevėstse tsého'eanȯheméase Ma'heo'o! Eto'seéva­mámȯhe­vanóho vo'ėstanóho naa Ma'heóneva. Máto nétano'mȧhe­vového'ó­tone Ma'heo'o!" ³⁹ Naa néhe hósėstse Vovóhponȧhétaneo'o hénėhéóhe tséamevé'hahtsese móstsėhetȯhevovóhe Jesusevaho, "Vovéstomó­sanéhe, tsé'tóhe tsépe'pe'éstase nėhešenano tsėhe'kotoeo'o!" ⁴⁰ Naa móstsėhetae­hevovóhe, "Tóséé'e éto'se­nėheso. Hó'nėšėkánomė­he'kotóévȯtse tsé'tóhe vo'ėstaneo'o, mé'tó'e tsé'tóhe ho'honáeo'o éme'onȧháxe­asevového'ótovo Ma'heóneva." ⁴¹ Naa nėhe'še hénėhéóhe a'e kahkėse Jerusalem tséstaéšėho'táhoo'ėse Jesus tséstavóóhto mó'óeometanóotsėhéhe. ⁴² Móstsėhehéhe, "Nénėševátamatséme tséhetaa'vo'ėstanéhévése hétsėhéóhe Jerusalem. Néohtonése­mé'ėstomévatsénóvo tséto'sėheše­ována'xae­vo'ėstanéhevėstove naa oha tséssáavé'e­áahtovéhése nééšeáahtse'hehpeotséme. ⁴³ Hó'ótóva tsépéotaesee'e oxėse tséhéstȧhese nėstsėho'ea'eotsé'toevoo'o, nėstsenéma'o'­nėhpa'óevoo'o. ⁴⁴ Netao'o hová'éhe tsevonanánóvo naa nėstseno'­na'haevoo'o. Eto'sėhésenėheso tséssáavé'e­oné'seó­mȧhahtáhése tséxho'ėhévo'ėstanévėhaése Ma'heo'o," móxhehéhe Jesus.

Jesus in the Temple

⁴⁵ Jesus tséstaéšėho'eohtsėse Jerusalem, móstȧhéestsėhnėhéhe hénėhéóhe ma'xema'heónemȧheóne. Vo'ėstaneo'o móhma'xė­hohtóvȧhevóhe hénėhéóhe hotómá'e naa héne móho'nóspévátsésto (tséhvé'hohtóvávȯse hotómá'e). Móstȧhóevo'e'ovȯhevóhe tséhohtóvatsese. ⁴⁶ Móstsėhetȯhevóhe, "Etsėhetȯxe'ohe ma'heónȯ­xe'ėstóo'o, 'Hotómá'e namȧheóne oha éto'seohkeno'kė­háoenȧh­tove,' Ma'heo'o éhevoo'o. Naa tsėhéóhe néhésėhóe­hohtóváme ta'se tsé'ahtoešénáse tséohkėheše­oe'kėhénó'ése," móxhehéhe Jesus. ⁴⁷ Oešeeva Jesus mó'ȯhkevovéstomósanėhéhe hénėhéóhe ma'xema'heónemȧheóne. Naa hósėstse néhe ma'heóne­vé'hó'e naa ma'heónevovéstomósanéheono naa máto hósėstse tséne'tȧhese móho'nóxho'ȧhé'too'ėstse, móhna'hátanó'toehevóhe. ⁴⁸ Naa oha móho'nóstonėšena'haa'ėstse, háesto vo'ėstanóho tsé'ȯhkevé'­ho'ėhé­­aahtoo'ėse, mó'ȯhkee'hahtovȯhevovóhe néhe vo'ėstanóho.

20

A question about Jesus' authority

¹ No'ka Jesus tséhma'heóneéestsėse hénėhéóhe ma'xema'heóne­mȧheóne, hósėstse ma'heónevé'hó'e naa ma'heóne­vovéstomósa­néheono naa máto tsémaehéne'enóseonévetsese ² móhnėxho'ėhé­nėstóehevóhe, "Néváéso tsénėhetȯhóotáta'e tsé'ȯhkema'heóne­éxo'eétȧheto?" ³ Naa móstsėhetȯhevóhe, "Nétatšėheše­vovóe­nėstóvatséme, ⁴ neváesóho John tsénėhetȯhóotaese tsésto'seohke­e'óestaáhóvȧse, móhe Ma'heóneva naa móhe vá'nevo'ėstanóho?" ⁵ Néhe hetaneo'o móstatotóxėstȯhenovóhe tséhešenėstóévȯse Jesusevaho, móstsėhehevóhe, "Naa ma'tavé'­tsėhetótse Ma'heóneva tséhešenėhetȯhóotaa'ėse, nėstseonȧháxe­tsėhetaene, "Hénova'e tsésáahéseoné'seómȧhahtáhése tséheše­vovéstomósánėse John Tséohkee'óestaáhóvȧtse?" ⁶ Naa máto héva mé'tó'e ma'tavé'­tsėhetótse vá'nevo'ėstanóho énėhetȯhóotáá'e, tsé'tóhe háesto vo'ėstaneo'o tsene'omáta'eotseo'o, nėstsevé'še­na'haenone héne, tséxhomá'xe­nėhešėhéne'enomevȯse tséheše­nėhetȯhóotaa'ėse Ma'heóneva John. ("Mȧhvé'hávėséve­totóxemėstse Ma'heo'o héne nėstsevé'šėhovánee'e," étó'taome­nėhetȯxe'ohe ma'heónȯ­xe'ėstoo'o.") ⁷ "Naa násáaxae­héne'enova­móhene tsénėhe­tȯhóotaese," móxhetȯhevovóhe Jesusevaho. ⁸ "Naa hápó'e nėstsėsáamé'ėstomévatséhéme tsénėxhéso nama'heóne­éxo'eétȧhestȯtse, tséssáavé'héne'enomáhése tósa'e John tséxhéstánȯtse tsésto'seohkee'óestaáhóvȧse," Jesus móxhetȯhevóhe.

The story about the wicked tenants

⁹ Naa máto Jesus móstšėhešėhetáohamėhéhe, "Na'ėstse hetane mó'ovóeénano'ėhéhe naa nėhe'še móstanovȯsenėhetȯhevóhe hósėstse néhe vo'ėstanóho tsésto'sevovóhnėhešéstsetsėse hesto'eo'o. Móstanovȯseasėhóxovéstavȧhéhe, móstavone'éšė­hováneehehéhe. ¹⁰ Tséstȧho'nėhe'xóvetse tsésto'sėhe'še­o'eno'éstovetse móstaévȧhóoseméahénotóhe na'ėstse hestotse'ono, "Tsėhetóóno," móxhetȯhevóhe. "Tséhotse'ótá'ėstse énėhvéésta tséto'sėhetaa'ho'ėhó­taa'ėse hé'tóhe énano'estȯtse." Naa móho'nóxxae'éveáahtoo'ėstse. Onétáhtse móhma'xevé'ne'enésėhae­hevóhe, naa pónóhta móstaévȧhóoseneenáheehevóhe. ¹¹ Naa móssó'eametšėhešė­hetáohamėhéhe Jesus, "Naa néhe tséá'éno héne ho'e móstȧhóse­méahénotóhe na'ėstse hestotse'ono. Naa néhe máto móhma'xe­ne'enésėhehéhe. Naa néhe máto pónóhta móhne'évȧ­hóose­neenáheehéhe. ¹² Naa nėhe'še néhe hetane móstaáahtse'­hósetšėhešeméahénotóhe na'ėstse hestotse'ono, móstana'ha'ó­nėhevóhe tsé'tóhe. Nehe máto móhma'xe­ne'enésėhehéhe, móstano'easevo'e'ovȯhevovóhe. ¹³ Naa móssó'eametšėhešė­hetáohamėhéhe Jesus, "Naa néhe tséá'éno héne ho'e móstšėheše­tanóotsėhéhe, "Naa táaxa'e, náme'tatónėšévémȧse? Nȧhtatšėheše­méanȯtse nae'ha tséhoháeméhoto, tseonȧháxe­ono'átamáá'e, tseáahtóó'e. ¹⁴ Naa néhe énano'évé'hó'e tséstavóomóvȯse tsé'tóhe hee'haho tséhne'ameohtsetsėse, móstsėhetȧhtsėhevóhe, "Ene'ameohtóho hee'haho, tséto'semȧhe­nȧha'eno hé'tóhe ho'e. Nėstanėšena'hone hétsetseha kómááhe nėstsemȧheá'enánone hé'tóhe ho'e." ¹⁵ Naa néhe hee'haho móstaasėtósemȯhevovóhe naa nėhéóhe tósa'e móstana'hohe­vovóhe," móxhešėhetáohamėhéhe Jesus. Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe hénėhéóhe tsémaeáahtóese, "Naa tsetšėhešéve hé'tóhe ho'e tséá'éno: ¹⁶ Tsene'évȧho'ėhóó'óhtse, naa hápó'e tseévana'hóho tsé'tóhe énano'évé'hó'e tséna'hotsese hee'haho. Nėhe'še tsénétȧhétsese tseévȧhósemonotse'onanénoto tséto'seohke­ne'evávoohtotsėse hesto'eo'o," móxhehéhe Jesus. "Šeaa! Eme'sáa'hó'kena'hóhevo!" móxhehevóhe néhe tséáahtóese Jesus. ¹⁷ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Néhetóméme, naa oha nétatsėhetatséme, ééšeoné'seómenėheso, étsėhetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstoo'o, "Tsé'tóhe ho'honáeo'o tséohkėhotse'ótovose ȯhmȧheónanéstovee'ėstse, na'ėstse móhvóho'oehehéhe, naa hétsetseha néhe ho'honáá'e tséhvóho'ooese mónėséhanéhe tsétó'tšėšetaene'taestse. Ehešėhetáohaméstove. ¹⁸ Mȧhvé'­vóho'oetóse néhe ho'honáá'e tsétó'tšėšetaene'taestse, hápó'e nėstsenėheše­vóho'oetáá'e Ma'heo'o. Hea'e nééšėhéne'enovovo tsé'tóhe ho'honáá'e tsétotóxemėstse ma'heónȯxe'ėstóonéhéva?" Jesus móxhetȯhevóhe tséáahtóese. ¹⁹ Naa tséstanéstovovȯse Jesusevaho, néhe ma'heónevé'hó'e naa ma'heónevovéstomósanéheono móstȧhéne'enáo­tsé'­tȯhenovóhe tséheševé'šėhetáohamé'tóévȯse. Móhvé'še­momáta'eotsėhevóhe naa sé'ea'e móxheseváená­tanó'tovȯhevovóhe. Naa oha mé'tó'e nėhéóhe móstaévae'šévae­nȯhevovóhe vo'ėstanóho, "Náme'ne'onȧháxe­mȧhéotsé'toeneo'o tsé'tóhe vo'ėstaneo'o," móxhešetanóotsėhevóhe.

Paying taxes

²⁰ Naa néhe tsépéotaese Jesus móhnėševene'evávoomaehevóhe. Naa móstano'nėhetȯhevovóhe hósėstse hetanóho tsésto'sevá'nė­hé­peveéestsėstovóvȯse Jesusevaho, mósto'sevá'nenėhesémanėhevóhe. Mósto'seonése­nȧha'enomóvȯhenovóhe tósa'e vé'eó'ȯhtó'ánėstse. Naa héne móstao'sevé'šeomáxemaehevóhe néhe tsépéotaese vé'tónėšeó'ȯhto'anéooestse, mósto'sevá'neno'eaéstomė­ho'é'e­taehevóhe ma'tȧho'eotsėhaa'ėstse tséxhoetsėse tséhóna'ove­véhonevetsese. ²¹ Néhe hetaneo'o móstaosáane­pévėho'ėhé­eestsėstovȯhevovóhe Jesusevaho, "Vovéstomósanéhe, náhéne'ená­nóne tséohkėhešepévevovéstomósaneto naa netao'o vo'ėstane néno'pévé'tóvo. ²² Táaxa'e, néhmé'ėstomevemeno, névááhe tséme'métótse ma'kaata, móhe tséma'xevéhonevėstse naa móhe oha Ma'heo'o?" ²³ Naa Jesusevaho móstȧhéne'enóehevovóhe tséheševá'nenėhešeoe'kėhémaese, naa móstsėhetȯhevóhe, ²⁴ "Naa táaxa'e, néhvóo'seše ma'kaata." Nėhe'še tséhvóo'sėhaa'ėse móstsėhetȯhevóhe, "Néváéso tsé'tóhe tsémȯxe'ešėstse ma'kaataéva?" "Naa néhe tséma'xevéhonevėstse," móxhetaehevóhe. ²⁵ "Naa éme'metse tséhetaa'eá'éno ma'kaata tséma'xevéhonevėstse naa héne hósėstse éme'metse Ma'heo'o ma'kaata," móxhetȯhevóhe. ²⁶ Naa néhe hetaneo'o móho'nó'évaóxȯhévȯtse, naa oha móxhoháatsėstȯhenovóhe tséhetaévȯse. Hová'éhe móho'nóh­nȧha'enomevȯtse tsésto'sevé'šeaéstomeomáxemóvȯse Jesusevaho hénėhéóhe tséhnėšenáamevovéstomósanetsėse.

Life in the future world

     ²⁷ Hósėstse hetaneo'o móxho'ėhótȯhevovóhe Jesusevaho, Sadducees mó'ȯhkėhestóhehevóhe. (Mó'ȯhkenėhešetanȯhevóhe vo'ėstane tsééšėhovánee'ėstse tsėsáa'évaametanénéhe.) ²⁸ Móstsėhetȯhevovóhe Jesusevaho, "Vovéstomósanéhe, háko'e tótseha Moses tséhmȯxe'ohe ma'heónėho'emanéstotȯtse, na'ėstse étsėhetȯxe'ohe, héva hetane tsééševésėhevoonėstse vé'naa'ėstse naa oha ésáa'éšenésónėhéhe, hevásemo mé'tó'e tsetóevéstoemó­tsenoto tséméhaevéstoemose. Naa néhe mȧhvé'henésónėhévȯtse, néhe tsééšenaétsese tsé'tóhe henésono tsėhestohe. ²⁹ Móxhósėtsėhehevóhe néhe Sadducees, "Naa táaxa'e, nétatšėhešenėstóvatséme, nátao'sėtšėhešėhetáohaméme, heva vé'nésȯhtȯxévȯtse tséhevésėsóne'tovȧhtsese, naa néhe tséháa'éhaestse vé'tȧhevésevoonėstse, naa oha ésáa'éše­nésonėheheo'o tséhnaa'ėse. ³⁰ Naa néhe he'e móstȧhóse­véstoemȯhevóhe hevásemo tséméhaevéstoemótsese. Máto móho'nóxhenésónėhévȯtse. Naa néhe máto móstanaehéhe. ³¹ Naa nėhe'še néhe he'e móstȧhóse­véstoemȯhevóhe tséna'ha'ónetsese, máto móho'nóxhenésónėhévȯtse, naa néhe máto móhnaehéhe. Naa móstaametóeneevéstoemȯhevóhe néhe tséhevésėsóne'tovȧhtsétsese, naa oha móho'nóhmȧhe­henésónėhévȯtse tséhmȧhenaévȯse. ³² Naa nėhe'še móstamónenaehéhe máto néhe he'e. ³³ Naa vé'e­oné'seóme­nėheso tsé'tóhe tsééšenaese tsésto'seéva­ametanénévȯse ho'óxeéšeeva, tséheševovéstomósaneto, táaxa'e naa, neváesóho tsé'tóhe he'e tséme'só'eame­oné'seóme­véstoemose ma'eéva­ametanénévȯtse?" móxhešenėstsėstovȯhevovóhe Jesusevaho. ³⁴ Naa móstsėhehéhe Jesus, "Naa tsėhéóhe ho'eva éohkevéstoemȧhtséstove. ³⁵ Naa nėhe'xóvéva ho'óxeéšeeva ma'eévaametanénévȯtse tséoné'seómene'étamévose Ma'heóneva tsėhová'ȧháne véstoemȧh­tsestȯtse, ³⁶ naa máto hováneehestȯtse. Mȧxho'­nėhe'xóvetse tsé'tóhe tséévaametanénese tseohkėsáa­hevése­voonéheo'o naa máto tseohkėsáatšėhe'šenaéheo'o, énėhestao'o ma'heónėhotse'ono. Naa néhe tséévaametanénese tsetsėhetaevóho Ma'heóneva, "Tsé'tóhe nanésoneho." ³⁷ Naa néhéne'anánone, hákó'e tótseha Moses móhvóohtȯhéhe tsé'éxo'ȧsetse tséhmano'kó'o'etse. Ma'heóneva móhnėxhoó'heéestsėstóehevóhe hénėhéóhe tsé'éxo'ȧsetse. Móstsėhetaehevóhe, "Nánéehove Abraham, Isaac, naa Jacob tséhema'heónėhamévose, náohkėháóéná'tóó'e." Moses móxhetȯxe'ȯhehéhe. Nėhe'xóvéva néhe na'he hetaneo'o mó'éšė­hováneehehevóhe. ³⁸ Máto nénėhešėhéne'enánone, oha tséametané­nese éohkėháoena'tovovo Ma'heóneva. Naa Ma'heóneva tséhnėhetaa'ėse Moses, nétavé'šėhéne'enánone hó'nėšeéšėkánome­naéstove ésó'eametanénėstove," Jesus móxhetȯhevóhe néhe Sadducees. ³⁹ Naa hénėhéóhe hósėstse ma'heóne­vovéstomó­sanéheono tséáahtóese, móstsėhetaehevóhe, "Vovéstomósanéhe, népéve­mé'ėstomósáne!" ⁴⁰ Naa nėhe'še móstaohke­nóhpae'se­nėstóehéhe hová'éhe vo'ėstanóho.

About David's descendant

⁴¹ Nėhe'še Jesus móstsėhehéhe, "Enėhenove, 'Tsé'tóhe Vo'ėsta­né­vėstómanéhe mónėsto'sėhéstȧhehéhe Tséma'xe­véhonevėstse David hemanȧhéstóva." ⁴² Naa nétatsėhetatséme, hákó'e tótseha David móstsėhetȯxe'ȯhnovóhe Vo'ėstanévės­tómanéheho ma'heónȯxe'ės­tóonéhéva, "Ma'heo'o móhnėhetȯhevóhe Navo'ės­tanévės­tómané­hamevaho, 'Tsėhéóhe véhonoo'ėstse ⁴³ ta'e ma'tamȧhehó'tȧhnóno tséhetaa'péotata'óse.'" ⁴⁴ Nėhe'še Jesus móstsėhehéhe, "Nééše­kánome­nėhešėhénene'anánóvo Vo'ėstanévės­tómanéhe tsénėsto'sė­héstaese David hemanȧhéstóva naa oha nésáa'éšenėhešė­héne'énó­hénóvo tséto'seno'néehóvetsese hevo'ėstanévėstómanéhamo David."

Jesus and the teachers of the Law of Moses

⁴⁵ Tséhnėšenáameéestsėstovȯse vo'ėstanóho, Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, ⁴⁶ "Nȧhahétsėstova hósėstse ma'heónevovéstomósanéheo'o. Eohkėhoháepévenóohétanoo'o tséxháatanevoo'etse. Naa máto hénėhéóhe tséstó'tšėšetaepéva'etse éohkėhoétanoo'o móheeohtséstovetsee'ėstse naa máto ma'tamésėhéstovetse. ⁴⁷ Naa éohkeno'vone'éšėháoenao'o, éohkenėhešemȧhevóomȧhtsétanoo'o. Naa oha éohkema'xe­oe'kėhénotovo hotȯxaa'e'o tsé'ȯhkevá'nėho'ȧhévȯse hestoéstovevótse, ónétáhtse éme'ȯhkevéstȧhémovo néhe he'óho. Naa tsé'ȯhkevé'­nėhešévévȯse tsé'tóhe ma'heóne­vovéstomó­sanéheono tsėhehpe­aseto'eeo'o tséto'sėhešeaseto'éestovetse ho'óxeéšeeva, tsetaomenėhešéhahtseo'o," móxhehéhe Jesus.

21

A widow's offering

     ¹ Jesus tséxhoo'ėse ma'xema'heónemȧheóne, móhvé'hoo­mȯhevóhe tséháoovȧhétsese tséamėhešeméávȯse ma'kaatanėstse. ² Na'ėstse hotȯxaa'é'e, oha neše ma'kema'kaatanėstse móhméahe­nótse hápó'e. ³ Nėhe'še Jesus móstsėhehéhe, "Nétamé'ėstomé­vatséme, tsé'tóhe he'e tséhešeénanenėse éono'átsėstotse Ma'heóneva, naa mé'tó'e tsé'tóhe tséháoovȧhese tséheše­énane­nevȯse ésáahová'ėhevėhanéhetse. ⁴ Esó'eáahtse'háoovȧheo'o naa oha tsé'tóhe tsémȧhehetaa'ho'tsėse émȧheénána," móxhehéhe Jesus.

The Temple will be destroyed

     ⁵ Naa néhe hósėstse vo'ėstaneo'o nėhéóhe mó'éemaetotóxėstȯhe­novóhe héne ma'xema'heónemȧheo'o, "Eoseemo'onȧheo'o ho'honáeo'o tsévé'šemanehe, naa máto héne tsémae'ée­méahtovee'ėstse ," móxhehevóhe. ⁶ "Héehe'e naa oha hó'ótóva tsemȧhehová'ȧháne," móxhehéhe Jesus. ⁷ "Vovéstomósanéhe, tóne'še éto'sėho'nėhe'xove? Nȧhtsetónėšėhéne'enánóne tséto'sėho'­nėhe'xove?" móxhetaehevóhe néhe vo'ėstanóho. ⁸ "Naa néto'se­óo'háevamatséme, háesto vo'ėstaneo'o nȧhtsėhóxe'ės­tséháá'e, tsenėhevóóne, 'Nánéehove nevo'ėstanévėstómanéhamevo, ééšė­ho'nėhe'xove,' nėstsėhetaevoo'o, naa oha nėstsevé'e­áahtovóvoo'o. ⁹ Tsevovóeaseméotȧhtséstove naa éto'sema'xe­pe'pe'o, naa he'konetanóhéne, naa oha tsėsáa'éšėho'nėhe'xóvėhane. ¹⁰ Nonó'­hónó'e tsenėševeméotȧhtséstove. ¹¹ Tsema'xemomó'otse ho'e, naa máto tsėhoháomóhtȧhéstove, naa tseno'eovávoonėstove, tsėhoháa­tamáno'e vo'eva. ¹² Naa mȧssáa'éšėhe'šeasė­háatama­no'éhane nėstsemométsėstóvo'eéhanéme tséhvé'ne'étamé'tovése. Mȧxhese­váe­nanése nėstseaéstometoo'ėheéme. Nėstsėhóhta'hané'sė­haevoo'o ho'emanéheo'o. ¹³ Nėhe'xóvéva nėstsėhóseméme. ¹⁴ Naa nėstsevé'e­óetsetanó'tánóvo tséto'sėhetósee'e. ¹⁵ Naa nėstsevése­óematséme, naa nėstsėsáa'éva­aéstome­óoxȯhetanéhéme. ^16a-b Nėstse­no'e­aéstome­momáxemaevoo'o a'e tséhevésenéhe'tovósee'e. ^17-16c Tséh­vé'ne'é­tamé'­tovése nėstsevé'šepéotanéme netao'o naa hósėstse tséhnéehóvése nėstsene'to'éna'haevoo'o. ^18-19 O'tȯsé­tanóhéne naa nėstsėsóhpeotsėhatséme nonohpa nėstsetsėhe'o­tséhatséme he'amomo'omééno. ²⁰ Mȧhvóomóse nótȧxévé'hó'e mȧhto'se­ó'omėhomevȯtse Jerusalem nėstsenėhešė­héne'enánóvo móéšeto'se­vonanȯhenovóhe. ²¹ Mȧhvé'vo'ėstané­hévése hénėhéóhe tsėhe'ho­váhéne hoéhoseva, nėstsevé'sé'eo­hováme! ²² Eéšeáahtse'­nėhe­tȯxe'ohe Ma'heónemȯxe'ėstóonéhéva tséto'sėheše­taome­nėhešé­hahtsévȯse tsé'tóhe vo'ėstaneo'o. ²³ Tsėhoháe­nėševá­tametanoo'o he'eo'o tséhóse'ese naa máto tsénéstovȯhese tsevé'hestoma'óevóho henésonėhevóho. Netao'o tsema'xemométsėstóvetanóhtove. ²⁴ Tsene'to'éna'heo'o hósėstse vo'ėstaneo'o naa máto hósėstse tsemomóonéheveo'o oxėse tseéve­tšėhešeméahtoveo'o. Tséta­nėšeame'xóvetse oxėse tséhéstȧhese tseamemé'emo'eés­tsénóvo Jerusalem ta'e Ma'heo'o mȧhnėheestse, "Hena'háanéhe, nėhetáa'e!" ^25-26 Éše'he naa taa'eéše'he naa hotóhkeo'o tsema'xe­éenétȧhé­voéséne, naa tsema'xėsééha mahpe tsėhoháatamáno'e. Vo'ėstaneo'o tsema'xeéená'tsetanoo'o, "Hénová'e tséhésetsėheso?" tsėheše­tanoo'o. ^27-31 Ma'asė­hoháata­máno'e he'konetanóhéne, a'e nėstseévȧ­ho'­nó'otsėhatséme. Nȧhtsene'éva­mé'enóohe vo'eva, nȧhtseno'­vó'ho'ėho'hévatamaahe. Nėstsene'évȧ­ho'hé­vo'ėstanévėhatséme. ³² Né'éšepéveáahtove: hósėstse tséhnéehóvése nėstsėsó'e­ametanénéme mȧxho'ėhoháata­máno'e hétsėhéno Jerusalem. ³³ Netao'o hová'éhe tsemȧhe­hová'ȧhane naa oha naéestsestȯtse tsėsáatšėhe'šė­hová'ȧhanéhehane. ^34-35 Toe­ta­nó'­tomáhéne tséto'sėhešeévȧho'ėhnéto. Névé'­hohamá­tsėstá­nóvo hová'éhe, héva manestȯtse, naa mȧsėháneetanohtȯtse, naa máto héva óetsetanohtȯtse. Nȧhtsėsé'hováestómáne mahne'évȧho'e­anȯhehnéto. ³⁶ Óo'haatanóhéne naa o'tȯséháóéna nonohpa nėstsepévė­sóhpėhné'tánóvo hová'éhe, naa nėstseno'­nėheše­másetsėstóvatséme. Hena'háanéhe," móxhehéhe Jesus. ³⁷ Nėhe'xóvéva Jesus mó'ȯhke­ohtaenėhéhe a'e Tséxhoóhtsetsé­vo'o'omenotse naa oešeeva mó'ȯhkevovéstomósanėhéhe hénėhéóhe ma'xema'heóne­mȧheóne. ³⁸ Naa ȯhméovóona'ótsee'ėstse vo'ėsta­nóho móstaohke­mȧsó­ho'ėhéaahtóehevóhe.

22

A plan to kill Jesus

     ¹ Mó'éšėto'sėho'­nėhe'xóvėhanéhe tsé'ȯhkemé'etanó'tohe tsé'­o'omė­hótáévȯse tséssáavése­na'haéhévȯse ma'heónė­hotse'ono naa hákó'e nėhe'xóvéva móhne'ase­nėhesóhanéhe tséhmé'etanó'tohe tséhmano'mésėstove kȧhkoekóhkonȯheo'o, Passover mó'ȯhkė­hes­tóhehanéhe. ² Naa Jesus móho'nó'ȯhkė­ho'ȧhé'too'ėstse véhonema'heóne­vé'hó'e naa ma'heóne­vovéstomósanéheho. Mosto'setónėše­émoosena'haehevóhe. Naa oha mó'e'hah­tovȯhe­vovóhe vo'ėstanóho. ³ Na'ėstse Jesus hevovéstomóseono, Judas Iscariot tséohkė­hestoestse, móhvonȯhóha'óehevóhe Heávȯhóho ⁴ tsésto'sėheše­momáxémȯse Jesusevaho. Móstȧhé­totóxės­tomevovȯhéhe néhe véhone­ma'heóne­vé'hó'e naa véhone­nótȧxé­vé'hó'e hénėhéóhe ma'xe­ma'heóne­mȧheóne. ⁵ Móspéva­tsėstȯhetséhe naa mósto'se­no'e­onénėxo­móehevóhe. ⁶ Judas móstaosáane­ase­nȯhtsevóohtȯhéhe tséto'sėhešė­heseváene­tsėse Jesusevaho tósa'e tsésto'sėsáa­háatane­voo'éhanéhetse.

Jesus eats with his disciples

⁷ Naa tséstȧho'nėhe'xóvetse tsé'ȯhkeévȧhósemé'tanó'tohe Passover, kȯsáne mó'ȯhkena'hehevóhe. ⁸ Jesus móstatšėheše­méahénotóhe Peter naa Johnevaho, "Tanéstȧhéexanome tsésto'se­mésėhétse," móxhetȯhevóhe. ⁹ "Tósa'e?" móxhetaehevóhe. ¹⁰ "Naa hénėhéóhe Jerusalem. Nėstsevóomovo na'ėstse hetane, tseamóo­manohe, taasėhóosėhó'e'ovóhéne. ¹¹ Ma'tȧho'ė­hóó'óhtsėstse hénėhéóhe, tanėstovóhéne tséhotse'ótaese, 'Tsévovéstomóétse énėxhéne'ená­tanó'ta, tósa'e tsésto'se­mésėhétse?' ¹² Nėstsevóo'sė­haenovo he'ame­mȧheóne tsetȧhpe'ene'­ho'tatse. Naa néstaéxanomá­héne hénėhéóhe tsésto'se­mésėhétse," Jesus móxhe­tȯhevóhe. ¹³ Tséstȧ­ho'eoh­tse­vȯse Peter naa John, móstó'tae­mȧhe­nėhesó­hanetséhe tséhetaevȯse. Móstaase­éxanȯhe­novóhe tsésto'se­mésėhévȯse.

The Last Supper

¹⁴ Tsé'éšė­ho'nėhe'xóve­tse Jesus móstsėhetȯ­hevóhe hevo­vés­tomó­seno, ¹⁵ "Náéeame­mé'etanó'ta tsés­to'sė­ho'óxe­­vése'­hanámatsése tsés­sáa­he'še­asemométsėstóvo'eéhanéhéto. ¹⁶ Mónéme'évatšėhe'šė­hósėhé­mano'e'hanámáne ta'e Ma'heo'o máhne'évȧho'ėhé­vehonoo'ėstse. Naa nėhe'xóvéva nėstsemóne­pévėhéne'enánóvo tséxhešetová­mano'e'hanátse," móxhehéhe Jesus. ¹⁷ Tséhnėšená­no'eóó'ėse nomenévetohko, "Hahoo, Ma'heo'o," móxhešėháoenȧhéhe. Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Tatóxanome. ¹⁸ Mónáme'­évȧ­­hósėhémane hé'tóhe ta'e máhne'évȧ­ho'ėhé­vehonoo'ėstse Ma'heo'o." ¹⁹ Naa nėhe'še móxhósė­hestanȯhéhe kóhkonȯheo'o. "Hahoo," móxhósėhešė­háoenȧhéhe. Mó'oo'xanȯhéhe sétóve, nėhe'še móstsėhehéhe, "Tȧhósėtóxanome hé'tóhe. Ta'se návé'šenéehove. Naa ma'ȯhkėxo'omése nėstseohke­mé'etanó'tánóvo tséheše­naévomotȧhatsése," móxhetȯhevóhe Jesus. ²⁰ Mó'évȧhósė­hestanȯhéhe héne nomenévetohko, móstsėhehéhe, "Hé'tóhe tséto'semanése éhetáohaméstove ta'se nȧhtsemá'eme tséto'sėhé'óóhtse mȧhna'hanéto. Tsésto'sevé'naévomotȧhatsése Ma'heo'o névéstomóénóvo hová'éhe tsémóna'etse, tsésto'sea'ene­ametanénése. ²¹ Otahe, nétatsėhetatséme, hétsetseha návése'hanámo nevá'esėstse tséto'semomáxemá'ėstse. ²² Nȧhtsenėhešėhovánee'e tsétó'heto'emanėse Ma'heo'o. Naa néhe tséto'semomáxemá'ėstse tseasėsto'éé'e, tsetaomenėhešéhahtse," móxhehéhe Jesus. ²³ "Šeaa, náme'évėhénėheto'eétȧhéme," móxhehevóhe hevovéstomóseono.

An argument about greatness

²⁴ Nėhe'še móstaaseoó'evȯxevaenȧhtsėhevóhe, nonámé'tó'e móstsėhetȧhtsėhevóhe, "Hee, náme'véhoneve." ²⁵ Naa Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Névé'nėhešetanóme! Oxėse tséhéstȧhese éohkevéhonevetanoo'o. ²⁶ Névé'vésenėhešepopá'etanóme, ónétáhtse véstȧhémahtse tséheševéstȧhématsése. ²⁷ Hena'háanéhe tséohkėhešeoné'seómevéhonevėstove. ²⁸ Hó'nėšėhótovanávetanóto, nésáanéhnetaméhéme. ^29-30 Mahne'évȧho'ėhnéto nėstamó'otatséme naa nėstseno'mé'néehatséme véhonoéstóva hápó'e tséhetȯhóotá'ėse Ma'heo'o Tséhéhéto.

Testing is coming

³¹ Peter, Heávohe néto'seonésemȧhepe'pe'anaene. ³² Naa nėstsemȧheéxa'e'óévo. Naa ma'évȧhéne'enomo, évaono'eotsėhóóno navovéstomóseono. Nénėhešėháoenavomotaahtse," móxhetaehevóhe Jesusevaho. ³³ "Hee, néme'hénoo'otsé'tovȧtse hó'nėšėhésė­tóneto'omenėhéto tséhvé'šenéehóveto," móxhehéhe Peter. ³⁴ "Peter, névé'nėheve, na'ha nėstsenėheve tsésáahešėhéne'enovéheto mȧssáa'éšenéstoohéotsééstse hetanékokȯhéáxa," móxhetaehevóhe Jesusevaho.

That's enough!

³⁵ Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Tséstaase­tóxema'heoneéestsése, mó-nésáa'o'hémetanóhéme?" "Naa hová'ȧháne," moxhetaehevohe. ³⁶ "Naa néhetóméme, naa hétsetseha néto'seasėhótovanávetanómáne. Exanene naa no'e­óo'hae­tanó'tovahtse! ³⁷ Eéšėto'sėho'nėhe'xove tsésto'se­aéstomė­hese­váenanéto. Ma'heónȯxe'ėstóonéhéva móná'éše­áahtse'­nėhetóse­manėhéhe tsésto'senėheso," móxhehéhe Jesus. ³⁸ Onétáhtse móxhoháatamaa­hetanóotsėhevóhe hevovéstomóseono. "Naa hé'tóhe náho'tsénonėstse ma'xemótšėškehȯtse," móxhehevóhe. "Nėstsevé'tónėšévéme!" móxhetaehevovóhe Jesus.

Jesus prays

³⁹ Jesus tséstȧhósetsėhe'ohtsėse Tséhoóhtsetsévo'omeno (Mount of Olives) móhvé'ȯhtsémaehevóhe hevovéstomóseono. ⁴⁰ Tséstȧ­ho'eohtsévȯse móstsėhetȯhevóhe, "Véstȧhémȧhtsétanó'tova Ma'heo'o komááhe nėstsėsáa'éxa'e'óehévo Heávohe." ⁴¹ Nėhe'še vó'héé'ėse móstano'kėhéhaoenȧhéhe. ⁴² "Ného'e Ma'heo'o, hé'tóhe tséto'sėheto'omenėhéto momóxeévaasetanomo, naa oha hea'e tóséé'e nénėhešetano, éme'nėšenėhéso," móxhešėháoenȧhéhe. ^43-44 Naa tséhnėšenámométsėstóvóéná'tóvȯse móhnėšepévė­hohpé­ohtsé'tȯhéhe ma'e. Naa na'ėstse ma'heónėhotse'ono móstȧho'­héheestáha'oehevóhe. ⁴⁵ Tséstaévȧho'ėhótȯse hevovéstomóseono, móhnaóotsėhevóhe, móhvé'šekaneotsėhenovóhe tséhvé'e­óetsetanónavėstáhávȯse. ⁴⁶ Móstsėhetȯhevóhe, "Eme'sáa­naóotsés­tovėhane, ónétáhtse éme'véstȧhémȧhtsétanó'tohe Ma'heo'o komááhe nėstsėsáa'éxa'e'óehévo Heávohe!"

Jesus is arrested

⁴⁷ Tséhnėšenáameéestsėstovȯse, háesto hetaneo'o móhnėx­ho'eohehevóhe, mó'ovóeohtsėhéhe Judas, na'ėstse Jesus hevovéstomóseono. Naa móhvá'nenėhesémanėhéhe tsé'e'kotse­váenaa'ėse. ⁴⁸ "Mónéto'setšėhešemomáxeme?" móxhetȯhevóhe Jesus. ⁴⁹ Mó'omáta'eotsėhevóhe hevovéstomóseono. ⁵⁰ Naa na'ėstse móstapo'e'ėstávo'ėsȯhevóhe néhe véhonema'heónevé'hó'e hestotse'ono. ⁵¹ "'Névé'nėhešévéme!' néhetatséme," móxhetȯhevóhe Jesus. Móstaévapéva'ó'tomóvȯhéhe hestovóo'ȯtse néhe hetanóho. ⁵² Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe néhe tsého'ėhéeseváenaese, "Hénová'e tséhésėheseváenése? Hópahpa névovóhpone­no'átamȧhtsénovȯtse ma'xemótšėškehȯtse naa hetamȯheonȯtse? ⁵³ Oešeeva nátaohketsėhe'ohtse ma'xema'heónemȧheóne. Naa nėhe'xóvéva hénová'e tsésáahésėheseváenéhése? Naa móhea'e tsé'ȯhkeóe'kėhévo'eétȧhése hó'taa'évetse tsé'tóhe Heávohe tsé'ȯhkevéhonevėse," móxhetȯhevóhe Jesus.

Peter denies Jesus

⁵⁴ Móstanovȯsetsėhe'otsėhaehevóhe véhonema'heónevé'hó'e hemȧheónéva. Naa Peter vó'héé'ėse móstaamėhó'e'ȯsanėhéhe. ⁵⁵ Naa hénėhéóhe a'e mȧheóne tsé'éxo'ȧsetse móhnéma'ó­neoehevóhe. Naa Peter móhvése­amónoehéhe. ⁵⁶ Móxxaenėše­mé'tsėhetaehevóhe na'ėstse kȧse'éeheho, "Tsé'tóhe hetane éohkeamevé'ȯhtsemo Jesusevaho." ⁵⁷ "Hee, tsé'tóhe Jesus násáaxae­nėšepévėhéne'enovóhe," móxhe­héhe Peter. ⁵⁸ Nėše­nenóve'xóvéva nevá'ėsesto móxhósetsėhe­tae­hevóhe, "Nėhéóhe névé'háhtse." "Hee! Hová'ȧháne!" móxhósė­hehéhe. ⁵⁹ Nėšenenóve'­xóvéva nevá'ėsesto móxhósetsėhetaevóhe, "Mónėsé­hanevóhe na'ėstse Jesus hevovéstomóseono, tséhvé'nétȧhéve­nėstsévȯse hénėhéohe Galilee." ⁶⁰ "Násáaxaenėšepévėhéne'enóhe tsétotóxėstomo," móxhehéhe Peter. Tséhnėšenáameéestseotsėse hetanékokȯhéaxóho móxhoó'he­néstoo­héotsėhevóhe. ⁶¹ Xaetae­nėhe'xóvéva Peter móhvé'hoeotsé'­toehevóhe Jesusevaho, naa Peter móstaévanėheše­mé'etanóo­tsé'tȯhéhe tséhetaa'ėse. ⁶² Móhne'éva­aseohehéhe, héne mó'omómo'eé­ševaenaehéhe tséhešenetsé'ėse.

Jesus is mistreated

⁶³ Néhe tséne'evávoomaese Jesus móstotó'hosemaehevóhe naa móhno'métsėstómaehevóhe. ⁶⁴ Tséhnėhpa'éetovȯse móstsėhe­tȯhevovóhe, "Vé'eoné'seóme­ma'heóneveto, néhéne'enovohe tséoomáta'e?" ⁶⁵ Naa móhnėšeamė­hávėséveóoxȯhetaehevóhe.

Jesus questioned by the Council

     ⁶⁶ Tséhvóona'otse Jesus móstatsėhe'otsėhehéhe mé'konémȧheóne. ⁶⁷ "Móné­née­hove Vo'ėstané­vės­tóma­néhe?" móxhe­tae­he­­­vóhe. "Naa vé'­mé'ėsto­mé­vatsése móné­me'­hé­oné'seó­mȧha­h­tové­me. ⁶⁸ Naa vé'­nėheše­nės­tsėstóvatsése "Mónáma'heó­neve?" néme'héno'ėstovéme. ⁶⁹ Ééšė­to'sėho'nėhe'xove tsésto'sėhé­hoé'tovo Ma'heo'o hevéhonoéstóva," móxhehéhe Jesus. ⁷⁰ "Móné­néehove Tséhee'hahé'too'ėse Ma'heó­neva?" móxhetaehevóhe. "Naa néhetóméme," móxhetȯhevóhe. ⁷¹ "Šeaa, éno'ma'heóno'ótahtse!" móxhehevóhe.

23

Pilate questions Jesus

¹ Nėhe'še néhe mé'kono móstatsėhe'otsėhohevovóhe Jesusevaho tséxhoetsėse tséhóna'ovevéhonevetsese Pilatevaho. ² Mó'ase­aéstome­­momáxemaehevóhe hénėhéóhe, "Tsé'tóhe hetane éhávėsé­ve­­vonȯhóha'ósáne, énėhevoo'o tsésto'sėsáavovóhpone­onénėxomóhéése tsémȧho'emanėstse. Naa máto éno'nėhevoo'o tséhešenéehovėse tséhevéhonamétse tsého'eanȯheméase Ma'heo'o," móxhehevóhe. ³ "Mónéhevéhonamé'­tóó'e tsé'tóhe Jews?" móxhetaehevóhe Pilatevaho. "Naa hea'e néhetome," móxhetȯhevóhe Jesus. ⁴ "Naa nátšėhešetano ésáaxaehetómeméhe tsé'tóhe hetane," móxhehéhe Pilate. ⁵ Naa móho'nóhnehtameo­tsevȯtse néhe vo'ėstaneo'o, "Tsé'tóhe Jesus tséheševovéstomó­sánėse ónétáhtse épe'pe'otse. Evovóeasepe'pe'ana Galileeheveno naa netao'o tsėhéóhe Judeaheveno," móxhehevóhe.

Jesus before Herod

     ⁶ "Mó-tsé'tóhe éhéstahe Galilee?" móxhehéhe Pilate. ⁷ "Héehe'e," móxhetaehevóhe. "Naa tséhvé'héstaese hénėhéóhe hétsetseha ého'eohtse tséhóna'ovevéhonevėstse Galilee, Herod tséheševéese. Hénėhéóhe tatsėhe'otseha. Tsetaometónėšé'tovóho," móxhehéhe Pilate. ⁸ Herod tséhvé'ea'enevóomátanó'tóvȯse Jesusevaho móx­hoháe­­pévetanóotsėhéhe. Móxhoháevóohtátanó'tȯhéhe tséohkėheše­ma'heóneéxo'eétȧhetsėse. ⁹ Tséstavóómȯse Herod móstaase­vovóhpona'ovȯhevóhe Jesusevaho, móho'nóhke­no'ėstoo'ėstse. ¹⁰ Naa néhe véhonema'heónevé'hó'e naa ma'heóne­vovéstomó­sanéheono móxhóseaéstomėho'é'etȯhevovóhe Jesusevaho. ¹¹ Nėhe'še Herod naa henótȧxemo móstavésease­totó'hosemȯhe­vovóhe. Hópahpa móhno'e'seéstse'henáhnȯhevovóhe véhone­éstse'heno. Nėhe'še hápó'e Herod móstaévȧhóse­tšėheše­méahénotóhe Pilateveno. ¹² Móhno'nó'ȯhke­méhaeho'ȧhé'­tovȧhtsévȯtse Herod naa Pilate, naa oha nėhe'xóvéva móhne'asė­hevése­néhe'tovȧhtsėhevóhe.

Jesus is sentenced to death

¹³ Nėhe'še Pilate móstamóheévamȯhevóhe néhe véhone­ma'heónevé'hó'e naa mé'kono naa hósėstse vo'ėstanóho. ¹⁴ Móstsėhetȯhevóhe, "Ného'ėhémomáxemóvo Jesus naa nénėhešéme tséohkėhešepe'pe'ano hová'éhe. Náéšepéveoo'hátámo, 'Esáahetómeméhe tséhestoese; móme'tónėšėhéna'he,' náhešetano. ¹⁵ Naa hápó'e Herod mónėhešeoo'hátsėstȯhéhe. Naa hena'háane­tséhe tséévȧhésėho'mea'ȧse. ^16-17 Naa tsetavá'nevé'he'eohe naa tsetaévaénane," móxhehéhe Pilate. ¹⁸ Naa néhe vo'ėstaneo'o móhváhtomepe'pe'ésta'tovȯhevovóhe Pilatevaho, "Na'xeha tsé'tóhe Jesus, naa mé'tó'e né'évaénaneha Barabbas," móxhetȯhevovóhe Pilatevaho. ¹⁹ (Néhe Barabbas móxhehpėhávėsévo'eétȧhehéhe, móssó'too'ėhéehéhe tséhvé'ne'to'éna'hanėse naa tséhvé'no'­pe'pe'ano hová'éhe nėhéóhe Jerusalem.) ²⁰ Pilate tséhvé'éva­énanátanó'tóvȯse Jesusevaho móstȧhósėhé­eestsėstovȯhevóhe néhe vo'ėstanóho. ²¹ Naa móho'nóh­néhnetamevȯtse, "Na'xeha! Hótȯxáse'hoheha!" móhváhtomė­hešepe'pe'éstȧhevóhe. ²² Nėhe'še Pilate móxhósė­ho'óxe­tsėhetȯhevóhe, "Móme'tónėšėhéna'he tséssáa'vé'tónėšė­hávėsévo'eétȧhéése. Naa tsetavá'nevé'he'eohe naa nȧhtaévaénáno," móxhehéhe. ²³ Naa néhe vo'ėstaneo'o móxhóse­ma'xe­né'eve­pe'pe'ésta'tovȯhevovóhe Pilatevaho, móho'nóx­háhtávȯtse, ²⁴ naa ta'e mȧhove'še Pilate móstanėhešévėhéhe tséhešetanotsėse néhe vo'ėstanóho. ²⁵ Móstsėhetȯhevóhe, "Naa nȧhtaévaénáno tsé'tóhe tséné'to'éna'hanėstse, nėhe'še Jesus taometónėšé'tovóhéne."

Jesus is crucified

²⁶ Tséstaosáaneaseotsėhovȯse Jesusevaho néhe nótȧxévé'hó'e, móstavóomȯhevovóhe na'ėstse hetanóho, Simon mó'ȯhkė­hestóhehevóhe. (Móxhéstȧhehéhe mȧhoéstóva Cyreneveno.) Móstamónėho'eésto'eohtsėhéhe Jerusalem. Móstȧheseváenaehevóhe mé'tó'e tsésto'seamo'xéóhtsėse tsésto'sėhótȯxáse'hohnovȯse Jesusevaho. Mó'amėhó'e'ovȯhevóhe Jesusevaho. ²⁷ Naa máto háesto vo'ėstaneo'o mó'amėhó'e'ovȯhevovóhe naa néhe he'eo'o tséamevé'hahtsese móhma'xeéetótȧhpe'a'xanėhevóhe. ²⁸ Néhe he'eo'o móxhéstȧhehevóhe Jerusalem. Jesus tséstavóómȯse, móstsėhetȯhevóhe, "Névé'hésta'xané'tovéme, ónétáhtse hésta'xa­né'­tovahtse, ²⁹ néto'seasėhótoanávetanóme. Mahnėx­ho'háatamáno'e vo'ėstaneo'o tsetsėhevoone, 'He'eo'o tsėhehpėhe'anátotse tsésáavé'henésónėhéhévȯse.' ³⁰ Vo'ėstaneo'o tsetsėhe'hovao'o hoéhoseva, tsenaétanoo'o, tsenėheše­pe'pe'és­ta'tovovo ho'honaa'o, 'Néxhéahto'hó­ma'ene!' tsėhe­voone. ³¹ Naa oha étaome­nėhešé­hahtseo'o naa tséh­néehó­véto náaéstome­mo­métsėstó­vo'eé­háne," móxhehéhe Jesus. ³² Hénėhéóhe neše hávėsé­vo'eé­tȧhé'heono móstavése­tsėhe'ȯtséhehevóhe Jesus tsésto'sė­hótȯxáse'hoeese. ³³ Tséstȧho'­eoh­­tsé­vȯse hoéhose Séotsémeta'ėškónévéno mó'ȯhkė­hestóhe­hanetséhe, hénėhéóhe móstȧhótȯxáse'hohehevóhe. Sétóve móhnéehohevovóhe Jesusevaho. ³⁴ Jesus móstšėhešėháoenȧhéhe, "Ného'e, nėševátamenano, ésáahéne'enóhénóvo tséhešévévȯse." Néhe nótȧxévé'hó'e móhnovetȧhtsėhevóhe tséto'sėhó'tȧhévȧse hestone'óonȯtse. ³⁵ Hoháesto vo'ėstaneo'o móhvé'hoosanéoehevóhe. Naa néhe véhonema'heónevé'hó'e mó'ȯhketotó'hosemaehevóhe Jesus, "Heee, vé'eoné'seómema'heónevėstse éme'taome­vo'ėstané­vėhahtse," mó'ȯhkėhetaehevóhe. ³⁶ Néhe nótȧxévé'hó'e máto mósto­tó'hose­maehevóhe. Móhno'manȯhehevovóhe tsévé'ȯhkeéno'etse. ³⁷ "Heee, vé'eoné'seómevéhonamé'too'ėstse tsé'tóhe Jews, éme'taome­vo'ėstanévėhahtséstove," móxhetȯhevovóhe. ³⁸ Naa Jesus he'ama hemé'kóne móstsėhetȯxe'ȯhéhanetséhe, "Tsea'háanevóhe Jews hevéhonamevóho." ³⁹ Na'ėstse néhe hávėsévo'eétȧhé'heono, máto mó'asetotó'hosemaehevóhe, "Vé'eoné'seómenéehóveto Vo'ėstanévėstómanéhe néme'taomevo'ėstanévėhahtse naa máto néme'vo'ėstanévėšemeno," móxhetaehevóhe. ⁴⁰ Naa néhe na'ėstse móhvé'hoétaehevóhe, "Móho'nóxaevésee'hahtovȯtse Ma'heo'o! Névéseasėto'eéhanema hápó'e tséhešeasėto'ee'ėse. ⁴¹ Nétaome­momáxėhahtsema tséheto'eéhanétse naa oha tsé'tóhe ésáa­tónėšėhávėsévo'eétȧhéhe," móxhehéhe. ⁴² Nėhe'še móstsėhe­tȯhevóhe Jesusevaho, "Mahne'évȧho'ėhévehonoeto, mé'etanó'­toveo'o." ⁴³ "Héehe'e, naa nééšėto'sėhováneehémáne naa hétsetseha éšeeva nėstsevé'ȯhtseme pávėstánóva," móxhehéhe Jesus.

The death of Jesus

⁴⁴ Tséhnėssétovoésta ta'e tséhna'nȯxe'ohe (3 pm) móhmȧhe­a'enó'­neotsé­hanéhe netao'o ho'eva. ⁴⁵ Tséohke­ta'omoese­natsėse ma'xema'heóne­mȧheóne móhma'xe­ó'xa'ȯhéhe taesétóve. ⁴⁶ Naa nėhe'še Jesus móstama'xe­tȧhpe'e'hahé­otsėhéhe, "Ného'e, oha néne'étamé'tovȧtse." Nėhe'še mósta­naeotsėhéhe. ⁴⁷ Néhe véhonenótȧxéve'ho'e tséhvóóhto netao'o tséhesóotsetse, móhnėše­péve­asénoótȯhevóhe Ma'heóneva, "Tsé'tóhe móho'nó­oné'seómė­hávėsévo'eétaestse," móxhehéhe." ⁴⁸ Naa néhe hoháesto vo'ėstaneo'o móxhoháatsės­tȯhe­novóhe tsémȧhe­hesóotsetse. Tséstaéva­asė­hóo'ȯhtsévȯse mó'óeometanȯhevóhe. ⁴⁹ Naa Jesus hevésenóho naa néhe máto he'óho tséne'asėhó'e'oese Galilee vó'héé'ėse móhnėxhése­vé'hoeóe'toehevóhe.

Jesus is buried

^50-51 Na'ėstse hetane Joseph móhnėxhéstȧhehéhe Arimathea. Mó'onó'evo'ėstanéhevėhéhe, naa móstonóohtȯhéhe Ma'heóneva tsésto'seévȧho'ėhévehonoetsėse. Móhno'vé'hahtsėhéhe hénėhéóhe mé'konéstóva, móho'nóxhoto'átsésto tséheto'emaóhetsėse Jesusevaho. ⁵² Móstȧhého'ėhótȯhevóhe Pilatevaho "Náme'tȧhéahto'hohno (Jesus)," móxhetȯhevóhe. ⁵³ Tsé'ananȯse Jesusevaho móhpévevé'hanȯhevóhe vó'komekoešé'honónéva naa móstȧhéenanȯhevóhe vóxéva tséssáa'éšetšėhe'šeénanéhetsėse vo'ėstanóho. ^55,24:10a Naa he'eo'o móstȧhó'e'ovȯhevovóhe Josephevaho, móhvóohtȯhenovóhe tséstaéstanotsėse Jesusevaho, Mary tséhéstaestse Magdala, Joanna, naa James heške Maryhevaho, naa hósėstse máto he'eo'o móhvé'hahtsėhevóhe. ^54,56 Nėhe'še néhe he'eo'o móstȧhóosėhéexanȯhenovóhe tsésto'sevé'šė­heo'ke­méanóvȯse Jesusevaho. Móstšėške'ma'heóneéšeevėhanetséhe, naa Ma'heo'o hesto'emanestȯtse móhnėhesóhanetséhe móxho'nó'ȯhkė­hotse'óhestove Tšėške'ma'heóneešeéva. Naa héne móstavé'šė­he'kotoehenovóhe néhe he'eo'o.

24

Jesus came back to life

¹ Tséstaméovóona'otse Ma'heóneéšeeva, néhe he'eo'o mósta­tsėhe'otsėstsėhenovóhe heo'keméeotsestȯtse henėhéóhe tsé'éna­netsėse Jesusevaho. ² Tséméhae­vé'še­nėhpo'a­netsėse néhe ma'xė­ho'honáá'e mó'éšeáahtse'­asėtanėhéhe. ³ Hotȧhtse tséstaésta'­xévȯse néhe he'eo'o, Jesus móxhováneehehéhe! ⁴ Naa móho'nóx­héne'eno­mévȯtse tséto'sė­hešéveohévȯse. Nėhe'še neše hetanóho móssó'hove­mé'­néeotsé'toehevovóhe, móhvó'ho'ėho'hé­vatamaa­hehevóhe. ⁵ Móstó'omáehaehevovóhe, móstsėhetaehevovóhe, "Tséhóovė­ho'ėhénȯhtsevóomóse ⁶ ésáahoéhe. Mé'etanó'tomova tséhe taése nėhéóhe Galilee, ⁷ 'Nȧhtsemomáxemane tsésto'sė­hestana'évȯse hávėsévo'eétȧhé'heono, nȧhtsė­hótȯxáse'hohéé'e naa na'héé'ėše nȧhtseévaametanéne,' néhetaevo Jesus," móxhešemé'avó'se­maehevovóhe néhe hetanóho. ⁸ Naa móstaévanėheše­mé'etanóo­tsėhevóhe. ^9,10b Móstaévaonótovė­hénėhetóhta'háoohé'tovȯhevovóhe Jesus hevovéstomóseono oha mó'éšėhóhtȧhno'kȧhehevóhe (11), naa máto néhe vo'ėstanóho tsévé'ȯhtsémaese Jesus. ¹¹ Móhnetsés­tovȯhevovóhe, "Heee, tsé'tóhe he'eo'o évá'nenėhevoone," móxhešetanȯhevóhe Jesus hevovéstomóseono. ¹² Nėhe'še Peter móstȧhétsėhetóeotsėhéhe tséhméhaeénanetsėse Jesusevaho. Tsémehaevé'hanese otaxa móxhoehevóhe. Tséstaévaaseameoese, "Hénová'énėse tséévėhésėtsėhesóotse?" móxhešetanȯhéhe.

The walk to Emmaus

¹³ Héne éšeeva neše hetaneo'o tséohkeméhaevése­vé'ȯhtsé­movose Jesusevaho móstaametsėhe'ȯhtsėhevóhe Emmaus, a'e móxho'táhanéhe Jerusalem. ¹⁴ Mó'éeametotóxėstȯhenovóhe tséévėheto'omenėhetsėse Jesusevaho. ¹⁵ Tséhnėšenáameohtsévȯse hotȧhtse móssó'hove­ame­vé'ȯhtsémaehevovóhe Jesusevaho. ¹⁶ Naa oha móho'nóhnanovóvȯtse. ¹⁷ "Hénáá'e tsétotóxėstomáse?" móxhetaehevovóhe. Tséxhoónȯ­sé'o'taevȯse Jesusevaho, móhnėševátamenóohehevóhe. ¹⁸ "Šeaa, móho'nóno'kėhéne'enomo tséévėhesóotse Jerusalem!" móxhetȯhevóhe Cleopas tséhestoestse. ¹⁹ "Éévetónėsóotse?" móxhetaehevovóhe. "Náévetotóxemóne Jesus tséhéstaestse Nazareth. Tséhvé'­ma'heónevėse éohkema'heóne­éxo'eétahe. Eno'eono'átamáá'e Ma'heóneva naa netao'o vo'ėstanóho. ²⁰ Naa véhonema'heónevé'hó'e naa néhe mé'kono mónėheto'ȧhehevóhe tsésto'sėhótȯxáse'hooese. ²¹ 'Hea'e nea'háanéhe tséto'sėho'ėhévo'ėstanévėhaétse," náhóovėhešetanóme. Eéšeáahtse'na'heéno'etse tséhe'šėhovánee'ėse. ²² Naa tséhméovóona'otse hósėstse he'eo'o tsévé'hahtsese éotoéstȯh­ta'haneo'o. Mótatsėhe'ȯhtsėhevóhe tsé'énanetsėse Jesusevaho. ²³ Hótȧhtse móho'nóévȧhoo'ėstse. Néhe he'eo'o étsėhevoone, "Návóomóneo'o ma'heónėhotse'ono naa nánėhetaeneo'o tsééšeévȧhešeametanénėse Jesus." ²⁴ Naa máto hósėstse tséhnéehóvétse tséstȧhétsėhetóeotsétse násáataome­vóomóhéne, naa mótȯséeoné'seómȯhta'hanėhevóhe néhe he'eo'o," móxhetȯhevovóhe Jesusevaho. ²⁵ Nėhe'še Jesusevaho móstsėhetaehevovóhe, "Naa máá'séóhe éšėhéne'enomáse tséhetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstoo'o! ²⁶ Enėhetȯxe'ohe tsé'tóhe Vo'ėstanévėstómanéhe éto'seovóe­asėto'ee'e naa nėhe'še tsevo'ėstanévėstómáne," móxhehéhe Jesus. ²⁷ Móhno'vovóemé'ėstomevȯhevóhe tséhetȯxe'ėstónetsėse Mosesevaho naa néhe máto hósėstse ma'heónėhóo'xeváheho. Móhmȧhenėhešemé'ėstomevȯhevóhe tséhetȯxe'ešėse Ma'heónȯxe'ėstóonéhéva. ²⁸ Tséstaéše­to'sėho'eohtsévȯse Emmaus, Jesus móstao'seo'omeohtsėhéhe, ²⁹ "Éme'néhvésėhéohtaenéstove. Eéšėto'sėtaa'éveotse," néhe neše hetanóho móxhetaehevóhe. Móstaosáanėhóosevé'ȯhtsémȯhevóhe. ³⁰ Tsésto'seasemésėhévȯse Jesus móxhestanȯhéhe kóhkonȯheo'o, naa móxháoenȧhéhe. Tsé'óo'xano héne kóhkonȯheo'o móstȧhoxomȯhevóhe. ³¹ Sé'ea'e móstaévanėhešenanovȯhevovóhe tséhešenéehóvetsėse Jesusevaho. Nėhe'še móstȧxaetaeévavoneotsėhéhe. ³² "Šeaa! Néoseevé'še­pévetanóotsévonone tsé'ametotóxésto Ma'heónȯxe'ėstoo'o," móxhetȧhtsėhevóhe. ³³ Naa móstató'nėšeévatšėhešeaseohehevóhe Jerusalem. Móstaévȧho'eohé'tovȯhevovóhe Jesus hevovéstomó­seono naa néhe hósėstse. ³⁴ Móstsėhetaehevovóhe néhe hevovésto­móseno tséstaévȧho'eohévȯse, "Jesus ééšeévaametanéne naa éno'vóomaa'e Peterhevaho." ³⁵ "Naa mónáamevé'ȯhtsémȯhenéhe naa oha násáananovóhéne. Naa námóneévavé'šenanovone tséxhoxo­maétse kóhkonȯheo'o," móxhehevóhe néhe neše hetaneo'o.

Jesus appears to his disciples

³⁶ Tséhnėšenáametotóxemóvȯse móxxaetae­mé'néeotsé'­toehevóhe Jesusevaho. "Haahe, ována'xaetano!" móxhetȯhevóhe. ³⁷ Mó'e'tóhtȧhé­otsėhevóhe, "Seo'ȯtse!" móxhešetanóotsėhe­vóhe. ³⁸ "Névé'e­e'tóhtȧhéotséme! Ná­oné'seómenéehove. ^39-40 Néhpéve­vé'hooh­tome tsés­toóneohe­mevȯtse na'ȧhtsenȯtse naa nȧhtse'konȯtse! Náoné'seómenéehove. Násáaséotsévéhe," móxhehéhe. ⁴¹ Mó'oseepévetanóotsėhevóhe, naa oha tséhvé'só'távenetséstovovȯse móxhósetsėhetaehevovóhe, "Náháéána, néxhoxome!" ⁴² Nėhe'še móxhoxomȯhenovóhe nomá'ne. ⁴³ Naa tséhnėšenámėseese móhvé'hoeoé'toehevóhe. ^44-45 Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Naa aose tséstó'nėšemóneévepéve­tšėheše­éestsėstóvatsése tséto'seévėheto'omenėhéto, naa ma'heónȯ­xe'ėstóo­néhéva nátó'nėhetȯxe'eše. ⁴⁶ Enėhetȯxe'ohe tsésto'sėheše­mométsėstóvo'eéhanéto, nȧhtsena'haa'e, naa oha na'hee'ėše nȧhtseévaametanéne. ^47-48 Máto énėhetȯxe'ohe, nȧhtsenovȯse­tšėhešėhósemane netao'o: Tsetsėhevoone, 'Mȧhne'étamése Jesus, nėstseasetanomóénóvo nėstávėsévo'eétȧhéstóvévo,' éhetȯxe'ohe. Naa hétsėhéóhe Jerusalem asemé'eméhéne tséhetaa'vóohtomáse. ⁴⁹ Naa máto hétsėhéóhe tonóomóhéne Ma'heónemȧhta'sóoma tsévéstomoése Tséhéhéto Ma'heo'o. A'e nėstsėho'métatsénóvo. Nėstsevéstȧhémaévo," móxhehéhe Jesus.

Jesus returns to heaven

⁵⁰ Naa nėhe'še móstatsėhe'otsėhohevóhe hevovéstomóseono hénėhéóhe Bethany. ⁵¹ Tséhnėšenáamėhaoenavomotáóse móstaévaasėhe'amoésenȧhéhe. ⁵² Nėhe'še tséxháoena'too'ėse hevovéstomóseono, móstaévatsėhe'ȯhtsėhevóhe Jerusalem. Móxhetótaetanȯhevóhe. ⁵³ Naa oéšeeva tséstaohketsėhe'ȯhtsévȯse ma'xema'heónemȧheóne, mó'ȯhkevového'ótȯhevovóhe Ma'heóneva.

 

John

1

     ^1-2 Hákó'e tséssáa'éšėhéstanovėhane nevá'esėstse mó'éšeáahtse'­héstanovėhéhe, Ma'heóneéestséhe, mó'ȯhkėhestóhehéhe. Móhvé'ȯhtsémȯhevóhe Ma'heóneva, naa móséestȧhevóhe. ³ Netao'o hová'éhe móhmȧhemanėstsėhéhe, ⁴ mónéno'mȧhe­ametanéne'sėhaehenéhe, naa éno'ho'hévo'ho'kȧsévatamaahénoto ⁵ tsé'a'enó'neetsese. Naa hó'nėšekánomema'xea'enó'néto tseváhtomeamevó'ho'kȧsévatamaahe. ⁶ Na'ėstse hetane oha mó'ovóeho'méa'toehevóhe Ma'heóneva, John tséohke­e'óestaáhóvȧtse mó'ȯhkėhestóhehéhe. ⁷ Móxhésėho'méa'toehevóhe tsésto'semé'émȯse tsévó'ho'kȧsévatamaahétsese naa tsésto'sene'étaméstovetsėse. ⁸ Tsé'tóhe tséto'se­vó'ho'kȧsé­vatamaaestse John móho'nóhneehovėstse, móhvá'nėho'hé­mé'emȯhevóhe. ⁹ Tsé'tóhe tséto'sėho'ehnėstse nea'háanéhe tséto'sėho'hévo'ho'ėho'hȯtse Ma'heo'o hemeo'o tséto'sevé'še­amene'eváotséóse netao'o vo'ėstanóho. ¹⁰ Ékánomemanėhóho netao'o vo'ėstanóho, naa éno'vésto'tsemo, oha hoháesto móho'nóxhéne'enoo'ėstse, ¹¹ hámó'ȯtse tséstȧho'eohtsé'tóvȯse taamááhe héstanėheho, hoháesto móho'nóhmasetsėstoo'ėstse. ¹² Naa mé'tó'e tsémásetsėstóese tséoné'seómȧhahtá'toese móhnėhetȯhóotȯhevóhe tsésto'sė­henésónėhé'tóévȯse Ma'heóneva. ¹³ Mónéme'vóhpone­évȧhósėhéhestáotsémáne, oha mámáhta nėstseoné'seó­mȧhahtá'tovone. ¹⁴ Néhe Ma'heóneéestséhe móxhestáotsėhéhe, ného'hénėševátamaene, naa nésáano'­netsé'e'toehene, névésto'tsémaene, naa néno'vóo'sėhaenone hevó'ho'ėho'hé­vatamaahestȯtse. Mónėséhané he Ma'heo'o hee'haho, Vo'ėstanévėstómanéhe.

3

     ¹⁶ Ma'heo'o tséxhoháeméhotaétse hee'haho ného'eanȯhe­métaenone. Tséne'étamé'tovótsese hee'haho tsea'eneametanéneo'o. ¹⁷ Ma'heo'o éxhésenėhešėho'méanoto hee'haho tsésto'se­vo'ėstanévėhaétse. Esáahésėho'méahénoto tsésto'sease­to'eéstómánėse, ¹⁸ naa oha tsésáane'étaméhese hee'haho tseno'keaseto'eeo'o, tsetaomenėhešéhahtseo'o.

4

     ¹ "John ékánomema'xee'óestaahno vo'ėstanóho naa oha Jesus éhehpėháe'e'óestaahno vo'ėstanóho naa éno'néhé'óó'e," móxhetȧhtomónėhevóhe Vovóhponȧhétaneo'o (Pharisees). ² (Móhvá'nenėhenóvėhanetséhe, ónétáhtse Jesus hevovéstomóseono mónėséhanevóhe tséma'xee'e'óestaáhovase.)

Jesus and the Samaritan Woman

     ³ Jesus tséstȧhéne'enȯtse tséhetȧhtomónetsėse néhe Vovóhponȧhétanóho, móstaévaaseohtsėhéhe Judea, mé'tó'e móstaasetsėhe'ȯhtsėhéhe Galileeheveno. Móhvé'ȯhtsémaehevóhe hevovéstomóseono. ⁴ Tóséé'e móstao'seamėsóhpeohtsėhéhe O'xeve'ho'eno (Samaria). ⁵ Móstȧho'eohtsėhevóhe mȧhoéstóva Sychar tsé'ȯhkėhestóhetse. Hénėhéóhe a'e hákó'e tótseha Jacob móhvósȯhehéhe vótȧheeno, hénėhéóhe ho'eva tséhmétȯse hee'haho Josephevaho. ⁶ Naa hénėhéóhe móssó'ho'táhanéhe héne vótȧheenóne. Naa hénėhéóhe Jesus móstȧhosotómoehéhe. Vétséno móssétovoéstȧhanetséhe. ⁸ Naa Jesus hevovéstomóseono móstakánomėsé'héohtovȧhenovóhe tséto'semésévȯse. ⁷ Naa Jesus tséhnėšenáamónoo'ėse hénėhéóhe vótȧheenóne, na'ėstse ó'xevé'ho'á'e (Samaritan) móhnėxho'óomanȯhehéhe. Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Heá'ėháma néme'néhnóohomeve?" ⁹ "Nooo, né-Jew-heve, naa náó'xevé'ho'á'eve tsėhéóhe náhéstahe Samaria. Hénova'e tséhésenėstsėstoveto tsésto'senóohomevátse? Nénėhešėhéne'ena Jews naa O'xevé'hó'e (Samaritans) éohkėsáaho'ȧhé'tovȧhtséheo'o," móxhetaehevóhe. ¹⁰ Jesus móstšėhešeno'ėstovȯhevóhe, "Nésáa'éšėhéne'enóhe Ma'heo'o tséhešetanó'továta'e, naa máto nésáano'héne'enovéhe. Vé'héne'enoveto, mé'tó'e néme'nėheše tsésto'senóohomevátse. Néme'manohȧtse mahpe tsévé'šeametanénėstove." ¹¹ Néhe he'óho móstsėhetaehevóhe, "Naa hová'éhe nésáavé'šenóohonéhe. Naa hé'tóhe máto éoseeháa'éhotoo'e. Néto'setónėšenóóha? ¹² Móhvósȯhehéhe Jacob hé'tóhe vótȧhééno tsésto'seohkė­hémanoohtse hestotóamevóho naa hevo'ėstanemo tsésto'seohkė­hotse'óhtȯhetsėse. Naa nėhéóhe nánėxhéstahe Jacob hemanȧhéstóva. Mónéhehpėhoháatamaahé'tóvo Jacob?" ¹³ Jesus móstšėhešeno'ėstovȯhevóhe, "Naa vo'ėstane tséhésemanėstse hétsėhéno vótȧhéénóne tseévȧhósemanétáno. ¹⁴ Naa mé'tó'e vo'ėstane tsémanėstse mahpe tsémeto tsėsáa'évȧhósemanétanóhe, naa tseno'­a'ene­ameta­néne." ¹⁵ Nėhe'še néhe he'óho móstsėhe­tae­hevóhe, "Héne náho'ahe, néhmano­xėstse!" ¹⁶ Jesus mós­tsėhe­tȯhevóhe, "Naa néhnó'o­tšėšeha tsévés­toemȯtse!" ¹⁷ "Naa hová­nee'e násáa­véstoemóhe," móxhetaehevóhe. "Naa néhetóme, nésáa'a'enóhe hetane. ¹⁸ Nééše­véstoemoo'o noho hetaneo'o, naa hétsėstseha tsévéstoemȯtse né­sáa'­oné'seóme­véstoémȧhtsé­héme," móx­hetȯhevóhe Jesus. ¹⁹ "Nóoo, nétónėšėhéne'ena? Mónéma'heónėhóo'xeváhevėhéhe. ²⁰ Tsé'ó'xe­vé'ho'évétse hétsėhéóhe Samaria náohkėhešėhéháóénáme hétsėhéóhe tséxhoéhoseve, naa tsés-Jew-hévése néohkenėhéme, oha Jerusalem hénėhéóhe éohkeno'ketšėhešėhéháoenȧhtove," móxhetaehevóhe néhe he'óho. ²¹ Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Otahe, nétatsėhetȧtse, énėsto'sėho'nėhe'xove hó'ótóva nóhásėháma tósa'e tsésto'se­ohkėháoenȧhtove. ²² Tséó'xevé'ho'évése nésáapévė­héne'enovóhévo tséohkėháoena'tovóse Ma'heo'o, naa Tsés-Jews-hévétse náéšemȧhehéne'enovone, naa Vo'ėstanévėstómanéhe tsenėxhéstahe tsés-Jews-hévétse. ²³ Eéšėho'nėhe'xove Ma'heóne­mȧhta'sóomaho tsésto'se­onó'eotsėhaevȯse vo'ėstaneo'o tsésto'se­oné'seómėháoena'tovovȯse Ma'heóneva. Enėhešetano Ma'heo'o. ²⁴ Eno'keoné'séome­ma'heóneve. Éohkeno'ėstovóho tséháoenatsese tséoné'seómȧhahtátsese naa tséno'eameonó'eotsė­haevose Ma'heónemȧhta'sóomaho." ²⁵ Nėhe'še néhe he'óho móstsėhetae­hevóhe, "Naa náéšėhéne'ena Ma'heo'o énėsto'sėho'­méanoto Vo'ėstanévėstómanéheho. Naa máhnėxho'ehnėstse náto'se­nėhmȧhemé'ėstomóénóne netao'o hová'éhe." ²⁶ "Naa nánéehove," móxhetȯhevóhe Jesus. ²⁷ Naa hevovéstomóseono vétséno móhne'évȧho'héohtóvȧhevóhe. Tséstavóomovovȯse Jesusevaho tsé'éestsėstovotsėse néhe he'óho, mó'otóesetsės­tȯhenovóhe. (Nėhe'xóvéva hetaneo'o móho'nó'ȯhkeéestsėstovovȯtse he'óho.) Naa oha Jesus hevovéstomóseono móho'nóstónėše­nėstsėstovovȯtse, "Hénová'étsénėse tséhéseéestsėstovȯse tsé'tóhe he'óho?" ²⁸ Nėhe'še néhe he'e móstanonótoveévatsėhe'oohehéhe tséhmȧhoéstovetse, móstatšėšepévevonetanóo'tsé'tȯhéhe tsévé'šenóhtoomanoose. Móstsėhetȯhevóhe néhe tséhetaa'vóomose, ²⁹ "Otahe, néstsėhe'óohe, néxhéve'hooma tsé'tóhe hetane, námȧhemé'ėstomoo'e tséévėhetaa'heto'eétȧhéto. Heá'ėháma nea'háanéhe Vo'ėstanévėstómanéhe?" ³⁰ Móstaosáanemȧhehé­ve'hoeotsé'­tovȯhevovóhe Jesusevaho. ³¹ Naa tséssáa'éšė­ho'eohéhetsėse néhe vo'ėstanóho, Jesus hevovéstomóseono mó'onésėhoxomaehevóhe. ³² Naa móstatšėhešeno'ėstovȯhevóhe, "Nésáahéne'enóhénóvo tsésáahésemésėhéhéto." ³³ "Hea'ėháma vo'ėstanóho ééšėho'héoxomáá'e," hevovéstomóseono móxhetȧhtsėhevóhe. ³⁴ "Otahe, nétatsėhetatséme, návovóanomovo Ma'heo'o tséhešetanȯse ta'e ma'éšemȧheéxanómo netao'o hová'éhe. ³⁵ Naa éohketsėhénove, 'Tséhe'šeénano'éstove neve éše'heo'o étaohkenėhe'xove tsésto'seo'eno'éstove.' Naa névé'nėhešetanóme nátao'sėhe'ke­amónóéme neve éše'heo'o tsésto'seo'eno'étse. Hétsetseha móheevama vo'ėstaneo'o, ééšeéxaneneo'o, hápó'e tséohkėhešeo'eno'éstove. ³⁶ Tsééšeáahtse'eameo'eno'ese hétsetseha ééšeamȧhénóvo tsépéva'etse, naa néhe vo'ėstaneo'o tsémóheeotsėhóvose tsea'enevo'ėstanéheveo'o. Naa nėhe'xóvéva ho'óxeéšeeva tsé'tóhe tséénano'ėstse naa tséo'eno'ėstse tsenéšėhetótaetanoo'o. ³⁷ Naa éhetómėstove nėhenóvee'ėstse, 'Na'ėstse éénano'e naa néhe na'ėstse éo'eno'e.' ³⁸ Tȧhéo'eno'e tsé'éšeáahtse'eénano'ėse vo'ėstane!" Jesus móxhetȯhevóhe hevovéstomóseono. Móstšėhešėhetáohamėhéhe, "Háesto vo'ėstaneo'o ééšeéxaneneo'o, tȧhéma'heóneéestsėstova!" ³⁹ Jesus tséstaéneéestsėstóvȯse hevovéstomóseono, néhe ó'xevé'hó'e móstamȧsóho'ėhéve'hoomaehevóhe. Háesto mó'oné'seómȧhahtá'­toehevóhe tséhmé'ėstomóévȯse néhe he'óho netao'o tséhetaa'ėse Jesusevaho. ⁴⁰ Móhmásetsėstóehevóhe néhe ó'xevé'hó'e, "Néxhéohtaane!" móxhetaehevóhe. Néšéé'ėše móstȧhoehevóhe hénėhéóhe. ⁴¹ Naa héne néšéé'ėše mó'amema'heóne­éestsėsto­vȯhevóhe néhe vo'ėstanóho. Háesto móstȧhóse­oné'seómȧhah­tá'toehevóhe nėhe'xóvéva. ⁴² Nėhe'še néhe vo'ėstaneo'o móstsėhetȯhevovóhe néhe he'óho, "Náaseoné'seó­mȧhahtá'tovone Jesus tséhmé'ėstomevése tséhetáta'e. Naa hétsetseha nátȧhósėhóna'ovėhéne'enánóne tséhešeoné'seóme­vo'ėstanévėstómanéhevėse tséstataomenéstovótse."

6

     ³⁵ "Nánéehove tséohkemea'ȧtse ametanénestȯtse. Vo'ėstane tséoné'seómȧhahtóó'ėstse tsėsáa'évȧháeanáhe, naa máto tseohkė­sáa'­évamanétanóhe. ³⁶ Naa oha tsénéehóvése nékánome­vóoméme, naa oha nésáa'oné'seómȧhahtáhéme. ³⁷ Nétatsėhetatséme, netao'o hová'éhe naa netao'o vo'ėstane Ného'éehe Ma'heo'o tsémétá'ėse nȧhtse­nȧho'ȯhtséváá'e, nȧhtsėsáa'asetanó'tovóheo'o," móxhehéhe Jesus.

Jesus forgives an adulterous woman

7

⁵³ Netao'o vo'ėstaneo'o móstaévȧhóo'ȯhtsėhevóhe,

8

¹ naa Jesus móstatsėhe'ȯhtsėhéhe Tséxhoóhtsetsévo'omenotse. ² Tséstaméovóona'otse móstatsėhe'ȯhtsėhéhe ma'xema'heóne­mȧheóne. Hénėhéóhe móstaévȧhósėho'ėhótaehevóhe vo'ėstanóho. Tséstȧ­hámėstoo'ėse, móstaasema'heóne­éestsėsto­vȯhevóhe. ³ Tséhnėšená­ameéestsėse, néhe vovóhponȧhétaneo'o naa ma'heóne­vovéstomó­sanéheono móxho'eohé'tovȯhevovóhe he'óho. Móxho'nȧha'e­nȯhevovóhe tséhnėšenávéámȯse hetanóho tsénétȧhétsese. Sétóve móstanéehohevovóhe. ⁴ Nėhe'še móstsėhehevóhe, "Vovéstomósanéhe, tsé'tóhe he'e nánȧha'enóne tséhnėšenávéámȯse tsénétȧhétsese hetanóho. ⁵ Naa énėhetȯxe'ės­tóne Moses, tsénėhešévėstse tsevé'šeáhanohe ho'honáéva. Naa néme'óxȯheve?" ⁶ Móxhósenėheše­nėstovȯhevovóhe tsésto'se­onésenȧha'enomevȯse tséto'sevé'še­omáxemóvȯse. Móho'nóh­no'ėstóévȯtse, ónétáhtse móstaasemȯxe'ės­tónėhéhe ho'eva. ⁷ Móho'nóhnéhnetamevȯtse néhe hetaneo'o, móxhetóse­nėstsėstovȯhevovóhe éme'hešé'tovovȯse néhe he'óho. Móhne'évanéhoveóeotsėhéhe, móstsėhetaehevovóhe Jesusevaho, "Naa heva na'ėstse tséhnéehóvése tsésáatšėhe'šė­hávėsévo'eétȧhéése, éme'vovóevé'šeoomónoto ho'honáéva tsé'tóhe he'óho." ⁸ Nėhe'še móstaévȧhóseasemȯxe'ėstónėhéhe nėhéóhe ho'eva. ⁹ Nonóna'ėstse néhe vo'ėstaneo'o móstaévaasėhevóhe tsétó'ėhahese móstavovóe'­évaasėhevóhe. Oha Jesus naa néhe he'e móhno'kėšéšėhoehevóhe. ¹⁰ Jesus móstaénȯxe'ėstónėhéhe, móhne'évanéhoveóeotsėhéhe. Móstsėhetȯhevóhe néhe he'óho, "Naa táasévoone néhe vo'ėstaneo'o? Móhovánee'e nėstsėsáanóhpae­omáxemáá'e?" ¹¹ "Nooo, heá'ėháma," móxhetȯhevóhe Jesusevaho. "Naa néto'sėsáa'omáxematséhe. Taanáevaasėstse, nėstsevé'e­évȧhósėhávėsévo'eétahe!" móxhetȯhevóhe Jesus néhe he'óho. ¹⁸ "Náohkėhósemahtse naa máto tséhéhéto tsého'méá'tóo'ėstse náohkėhósema," Jesus móxhetȯhevóhe néhe Vovóhponȧhétanóho. ¹⁹ "Eee, tósa'e éhoo'e tséhéheto?" móxhetae­hevóhe. "Naa nésáahéne'enovéhéme naa máto nésáahéne'enovóhévo Ma'heo'o Tséhéhéto. Vé'eoné'seómė­héne'enovése, néme'no'héne'enovovo Tséhéhéto," móxhehéhe Jesus.

The truth will set you free

³¹ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe néhe Jews tséne'étamé'toese, "Mȧhvé'eameáahtovése, nėstseéšeoné'seómenéhe'ovéme. ³² Naa nėstseno'héne'enánóvo hetómestȯtse, héne nėstseévavé'še­éno'eéhanénóvo." ³³ Móstsėhetȯhevóhe néhe Jews, "Nánėx­héstȧhéme Abrahameveno, naa násáatšėhe'še­momóonéhévėhéme. Hénová'e tsénėhestomo tséstsėheto, "Nėstseévavé'še­éno'eéhanénóvo"? ³⁴ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe, "Ótahe, nétatsėhetatséme, netao'o vo'ėstaneo'o tséohkėhávėsévo'eétȧhese évé'šemomóonáotaenovo hestávėsévo'eétȧhéstóvévo. ³⁵ Naa ótahe nátatšėhešėhetáohame, momóono éohkėsáa'a'enóehéheo'o manȧhéstóva, naa oha tséoné'seómėhee'hahéstovėstse tóséé'e éohkenėšėhoo'e. ³⁶ Naa Ma'heo'o Hee'haho mȧhvé'eénanaése nėstsėsáa'éva­momóonaotaehénóvo nėstávėsévo'eétȧhéstóvévo.

9

Jesus heals a man born blind

     ¹ Jesus tséhnėšená­amehnėse móstavóomȯhe­vóhe na'ėstse hetanóho, móhne'ó'o'enėhevóhe hákó'e tséx­hestáotsetsėse. ² Hevovéstomóseono móstsėhetaehevóhe, "Vovéstomósanéhe, hénová'etótse tséhéseó'ó'énėse? Mó-étaomenėhešéhahtse naa móhe heške naa heho énėhešéháá'e?" ³ Mó'évatsėhetȯhevóhe, "Naa ésáanėhešėhé­ó'ó'énéhe. Oha mé'tó'e Ma'heóneva móh­nėheše­­ta­nó'­toehevóhe nonohpa tsésto'seéva­vóo'sané'­sėhaa'ėse ma'heóne­éxo'eétȧhés­tóva. ⁴ Naa tséhe'éše­amevo'ėstané­hévéto hétsėhéóhe ho'eva nȧhtseeame­nėheše­ma'heóne­éxo'eétahe Ma'heo'o tséheše­tanȯse. Naa hó'ótóva tsemȧhehová'ȧháne nama'heóne­éxo'eétȧhestȯtse. ⁵ Naa hétsetseha návó'ho'ėho'hévatamaahe komááhe vo'ėstaneo'o tsésto'sevóosanévȯse," Jesus móxhetȯhevóhe hevovéstomóseono. ⁶ Tséstaéneéestsėstóvȯse hevovéstomóseono, móstaoese'hanȧhéhe hénėhéóhe heše'eva. Tséstaéšemá'sė­he'kóo­vano héne héše'ke móstapȧhoenomóvȯhéhe néhe tséó'o'enetsese he'éxáéno. ⁷ Móhnovȯsė­tsėhetȯhevóhe, "Taévȧ­hénėše'hóóvóhtȯtse héne héše'ke hénėhéóhe mahpe tséssééha Siloam mó'ȯhkėstóhehanéhe." Móstaosáaneévȧhé­nėše'hóovȯhtsėhéhe. Naa tséhne'évȧho'ehnėse móssó'hoveévavóosa­nėhéhe. ⁸ Néhe vo'ėstanóho tséhéne'e­nóese tséhméhae'­ó'ó'énėse móstsėhe­hevóhe, "Móhe nea'háanéhe tsé'tóhe hetane tséméhaeó'ó'énėstse?" ⁹ Hósėstse móhnėhehevóhe, "Naa nea'háanéhe." Máto hósėstse móhnėhehevóhe, "Hová'ȧháne, heá'e évá'nėséestao'o." Móstsėhetaehevovóhe néhe hetanóho, "Nánéehove tséméhaeó'ó'énėstse." ¹⁰ "Naa néévatónėševóósáne?" móxheše­nėstóehevóhe. ¹¹ "Naa néhe hetane Jesus tséhestoese éoesé'hána heše'eva, nėhe'še énovȯsepȧhoena héne héše'ke tsé'éšė­he'kóovóhtsėse na'éxáéno. Nėhe'še nánovȯsetsėheta, 'Taévȧ­hénėše'­hóóvóhtȯtse mȧhpeva tséssééha Siloam tséohkėhestohe.' Naa nánėhešéve tséhetá'ėse, hotȧhtse nátȧsó'hoveévavóósáne." ¹² "Naa tóasévoo'o néhe hetane?" móxhetaehevóhe. "Násáahéne'enomóvóhe tósa'e tséstatóne'ooese," móxhetȯhevóhe.

The Pharisees try to find out what happened

^3-14 Nėhe'še móstatsėhe'otsėhaehevóhe tséxhoetsėse Vovóhponȧhétanóho (Pharisees). (Móhma'heóneéšeevėhanetséhe néhe hetane tsé'évavóosané'sėhaa'ėse Jesusevaho. Móho'nó'ȯhke­tónėšévėstove Ma'heóneéšeevetsee'ėstse.) ¹⁵ "Naa nééva­tónėševóósáne?" móxhetaehevóhe néhe Vovóhponȧhétanóho. "Naa Jesus éhe'kóóvóhtse héše'ke, nėhe'še épȧhoena na'éxáéno. Naa tséstaévanėše'hóóvȯhtséto násé'hoveévavóósáne." ¹⁶ Hósėstse móhnėhehevóhe, "Naa tsé'tóhe hetane, Jesus, móho'nóhéstaestse Ma'heónévėstóva hóvotse tséssáavé'hesétsėstóése hé'tóhe tséhma'heóneéšeevetse." Naa mé'tó'e hósėstse móstsėhehevóhe, "Vé'hávėsévo'eétȧhé'heónevėse éme'tónėšetšė­heše­ma'heóne­éxo'eétahe?" Naa néhe Vovóhponȧhétaneo'o tséstavé'­nésovaotsévȯse tséhešetanóvȯse, mó'évȧhóse­nėstsėstovȯhevovóhe néhe hetanóho tséévavóosanétsese, ¹⁷ "Naa nétónėsétámo tsé'tóhe tsééva­vóosané'sėháta'e?" "Naa éma'heónėhóo'xeváheve náhešetano," móxhetȯhevóhe. ¹⁸ Néhe Vovóhponȧhétaneo'o móhnėhešetanȯhevóhe, "Heá'e ésáa'oné'seómeó'ó'énéhe, móhkevá'nenėhesémanéhe." Tsésto'sepévėhéne'enomévȯse móstaonóomóhetsenotóhe heške naa heho. ¹⁹ Néhe Vovóhponȧhétaneo'o móstsėhetȯhevovóhe, "Mó-tsé'tóhe nee'hahevo tsénėhetóse hákó'e tséhmónėhestáotsėse éó'ó'éne? Naa hétsetseha éévatónėševóósáne?" ²⁰ "Naa náhee'hahénóne nea'háanéhe. Náhéne'enánóne tséhešeó'ó'énėse hákó'e tséhmónėhestáotsėse. ²¹ Naa oha násáahéne'enóhénóne, naa máto héva vo'ėstanóho tsévéstȧhémaese tsésto'seévavóósánėse. Naa ééšema'xėhetaneve, taomenėstova, naa nėstsemé'ėstomóénóvo," móxhetaehevóhe heške naa heho. ^22-23 Móxhésenėhešeno'ėstóevovóhe néhe Vovóhponȧhé­taneo'o tsé'e'haevȯse. (Móhnėheto'emanėhevóhe néhe Vovóhponȧhétaneo'o hovánee'e móho'nósto'seohkevésė­ho'hé­háóénȧtse hénėhéóhe ma'heónemȧheóne vé'nėheše­oné'seó­mȧhahtá'tovovȯtse Jesus tséhešėho'méa'too'ėse Ma'heóneva.) ²⁴ Nėhe'še néhe Vovóhponȧhétaneo'o móstaévȧhóse­onóomȯhevovóhe néhe hetanóho tséméhae'ó'o'enetsese, móstsėhetȯhevovóhe, "Naa hétsetseha né'oné'seómemé'ėstomeve! Náhéne'enánóne tsé'tóhe Jesus éhávėsévo'eétȧhé'heóneve. Móhe héne néoné'seómȧháhta?" ²⁵ "Naa násáahéne'enovóhe hea'e éhávėsévo'eétȧhé'heóneve naa oha náhéne'ena náohkėheše­évavóósane," móxhetaehevovóhe. ²⁶ "Naa néévatónėše­vóosané'seha?" néhe Vovóhponȧhétaneo'o móxhósė­hetȯhevovóhe. ²⁷ "Naa nééšemé'ėstomévatséme, móho'nóxae'­áahtovése. Hea'e nénėhešetanóme, 'Náme'só'hove­vésenėheše­péveáahtovo,'" móxhetaehevóhe. ²⁸ Nėhe'še ónétáhtse mó'asetotó'hosemaehevohe, móstsėhetȯhevovóhe, "Hea'e nééšepévevéseaseáahtovo tsé'tóhe. Naa oha tséhnéehóvétse náohkėsó'no'keameáahtomóvónóne Moses tséheese. ²⁹ Náhéne'enánóne Moses émȯxe'oha netao'o Ma'heóneva tséhetaa'ėse. Naa tsé'tóhe Jesus násáahéne'enóhénóne tséhnėxhéstaese," móxhehevóhe. ³⁰ Nėhe'še móstsėhehéhe néhe hetane, "Šeaa! Náxae'otoésétsésta tséssáahéne'enovóhése tséxhéstaese tsé'tóhe tséévavóosané'sėhá'ėstse. ³¹ Emȧhe­héne'enohe Ma'heo'o éohkėsáa'áahtovóheho tséhávėsé­vo'eé­tȧhévo'ėstanéhevetsese. Eohkeno'keáahtovóho tséoné'seóme­méhotaese naa tséáahtóese. ³² Násáatšėhe'še­nėhešėhéne'enovóhe vo'ėstane hákó'e tséhmónėhestáotsėse tséó'ó'énėstse tsé'évavóosané'sėheese. ³³ Nátšėhešetano, oha vo'ėstane tsénėxhéstaestse Ma'heónévėstóva éme'nėheše­ma'heóne­éxo'eétahe," móxhehéhe néhe hetane. ³⁴ Móxhóse­tsėhetȯhevovóhe néhe Vovóhponȧhétaneo'o, "Eee, hákó'e tótseha néhnėx­hávėséve­vo'ėstanéheve. Naa hétsetseha nénéevá'eve tséhésėho'hé­tšėhemenoto?!" Nėhe'še néhe Vovóhponȧhétaneo'o móstaaseneená­heehevóhe. Móhnovȯsetsėhetaehevóhe, "Nėstsenėhvé'eéva­vése­tšėhe'šėho'héháóéna hétsėhéóhe ma'heónémȧheóne!"

Spiritual blindness

³⁵ Jesus tséstanéstomónėse tséhešé'tovóvȯse néhe hetanóho, móstȧhénȯhtsevóomȯhevóhe. Tséstamé'óvȯse, móstsėhetȯhevóhe, "Mó-nééšeoné'seómȧhahtá'tóvo Tsého'méase Ma'heo'o?" ³⁶ "Naa néhmé'ėstomevėstse néhe kómááhe nȧhtavéseoné'seómȧhahtá'tóvo," móxhetaehevóhe. ³⁷ "Nánéehove, naa hétsetseha nééšeno'vóómo," móxhehéhe Jesus. ³⁸ "Tséne'tȧheto, hétsetseha nétaéšeoné'seómȧhahtá'tovȧtse," móxhehéhe néhe hetane. Nėhe'še móxháoena'tovȯhevóhe Jesusevaho. ³⁹ Nėhe'še Jesus móstsėhehéhe, "Náhésėho'méá'tóne hétsėhéno ho'eva tsésto'seoo'hátamono tséoné'seómȧhahtase naa máto tsésáa'oné'seómȧhahtáhese. Náhésėho'ehne tsésto'seévavóosanévȯse tséméhae'ó'o'enese, naa hósėstse ékánomevóosaneo'o naa oha ta'se ésó'ó'o'eneo'o." ⁴⁰ Hósėstse Vovóhponȧhétanóho tséhnéstomónetsėse móstsėhetaehevóhe, "Eee, mó-náó'o'énéme?" ⁴¹ "Naa néohkekánomevóosanéme, naa oha nésó'eó'ó'énéme, nétaomėhetómemȧhtséme," móxhehéhe Jesus.

10

Jesus is the good shepherd

^7-9Jesus móstȧhósė­tsėhetȯhevóhe, "Nánéehove he'nétoo'o."

^14-15 Ma'heo'o Tséhéhéto nánėhešė­héne'enova tséhešė­héne'enovono nakȯsáemo naa tséhvé'še­néehóvévȯse náme'nėševé'šė­hésto'ome­nėhénoto.

 

 

 

 

13

A new command

³⁴ Otahe, hé'tóhe émóna'e tséto'semé'ėstomévatsése: méhotahtse nonámé'tó'e hápó'e tséhešeméhotatsése. ³⁵ Mȧhvé'méhotȧhtsése tsevé'šenėhešėhéne'enohe tsééšėhešenéhe'ovése.

14

Jesus is the way to the Father

¹ Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Névé'eóetsetanóme! Ne'étamé'tova Ma'heo'o naa máto ne'étamé'tove. ² Ema'xepo'o'ta he'ama tséxhoo'ėse Tséhéhéto Ma'heo'o. A'e nátao'seévanȧho'ȯhtsevo. Nėstanéstaéxanomévatséme. Náme'vá'neévėhénėheve vé'sáa'­oné'seóme­nėhesóhane. ³ Nėstsene'évȧho'nó'otsėhatséme, naa nėhe'še nėstseévȧhósemano'eémáne. ⁴ Nééšeáahtse'héne'enánóvo meo'o tsétao'senéhé'ómo," móxhehéhe Jesus. ⁵ "Tséne'tȧheto, násáahéne'enóhénóne tséstao'sėtsėhe'ȯhtseto; náme'tónėšė­héne'enánóne héne meo'o?" móxhetaehevohe Thomasevaho. ⁶ Jesus móstsėhėšeno'ėstovȯhevóhe, "Nánéehove meo'o, hetómestȯtse, naa ametanénestȯtse. Hovánee'e ésáaho'éšená'tovóheho Ma'heóneva Tséhéhestovetsese oha tséstó'nėšenéehóvevo. ⁷ Vé'eéšėpévė­héne'enovése néme'no'héne'enovovo Ma'heo'o Tséhéhéto. Naa hétsetseha tséhvóomése, néno'vóomovo Ma'heo'o Tséhéhéto naa nétanėhešėhéne'enovovo tséhvé'šenéehóvéto," móxhehéhe Jesus. ⁸ "Naa Tséne'tȧheto, oha néstó'tšėše­vóo'šėšemeno Tséhéhestovėstse! Héne oha náho'ȧhénóne," móxhetaehevóhe Phillipevaho. ⁹ "Naa nééšėháa'éševé'ȯhtsématséme, mónésáa'éšėpévėhéne'enovéhéme? Tsé'éševé'eoné'seómevóomése nééšeno'vóomovo Ma'heo'o Tséhéhestovėstse. ¹⁰ Mónésáa­héne'enóhénóvo tséhnéehóvéto naa Tséhéhéto náno'kȧhéme? Netao'o tséévėhetatsése násáataome­manėstséhe. Tséhéhéto náohkemé'ėstomeva tséto'sėhéto, naa máto netao'o tséévėhešévéto énėxhésotse tséhnéehovėse. ¹¹ Oné'seó­mȧháhta Ma'heo'o Tséhéto naa tséhnéehóvéto náno'kȧhéme. Naa héne mȧsáavé'tónėše­oné'seómȧhahtá'tomáhése tséhešeno'kȧhétse, nėhešeoné'seó­mȧháhta tséhešema'heónévéto tsé'ȯhkevé'­ma'heóneéxo'eétȧhéto. ¹² Naa nétatsėhetatséme, mȧhvé'e­oné'seóme­ne'étamé'tovése hápó'e nėstsevésenėheše­ma'heóneéxo'eétȧhéme. Naa ma'taéšeéva­nȧho'ȯhtsevo Ma'heo'o Tséhéhéto nėstsema'xeasėhehpe­ma'heóne­éxo'eétȧhéme. ^13-14 Naa netao'o tsévéestomevése nėstsemétatsénóvo nonohpa tsevé'ševóoseoneve Tséhéhéto," móxhehéhe Jesus.

The Holy Spirit is promised

¹⁵ Nėhe'še Jesus móstsėhetȯhevóhe hevovéstomóseono, "Mȧhvé'méhóxése nėstsenėhešévéme netao'o tséhetatsése. ¹⁶ Nȧhtavéestomevónoto Ma'heo'o Tséhéhestovėstse nėstsėho'e­anȯhemétaenovo Ma'heónemȧhta'sóomaho. Nėstseohke­véstȧhémáévo, naa nėstsea'enevé'ȯhtsémáévo. ¹⁷ Néhe Ma'heónemȧhta'sóoma nėstseamevovéstomóénóvo hetómestȯtse. Tsésáa'oné'seómȧhahtáhese ésáa'onemóhevo Ma'heóne­mȧhta'sóomaho tséssáahomá'xėhéne'enovóhévȯse naa tséssáa'éšeno'vóomóhévȯse. Naa tséhnéehóvése nééšeáahtse'­héne'enovovo tsé'ȯhkevé'eameohtsémaése. ¹⁸ Mónéme'nėše­vátamėhénoo'otséhatséme, nėstseévȧ­ho'eohtsé'tovatséme. ¹⁹ A'e tsésáa'oné'seómȧhahtáhese nȧhtsėsáa'évavóomaeheo'o, naa tséhnéehóvése nėstseévȧhóse­vóoméme. Naa nȧhtsekánomenaa'e nȧhtseévaametanéne. Naa tséhvé'nėhéso tséhnéehóvése nėstse­a'ene­ametanénéme. ²⁰ Ma'évaametanénéto nėhe'xóvéva nėstse­nėhešė­héne'enánóvo Ma'heo'o Tséhéhéto naa tséhnéehóvéto tséhešeno'kȧhétse. Naa nėstseno'nėhešėhéne'enánóvo tséhnée­hóvéto naa tséhnéehóvése tséhešeno'kóvȧhétse. ²¹ Mȧhvé'méhóxése nėstsenėhešévéme tséhetatsése, naa Ma'heo'o Tséhéhéto nėstse­vé'še­méhotaenovo, naa máto nėstsevé'še­méhotatsénóvo, naa nėstano'váhpevóo'sėhatséme tséhestáto. ²² Naa máto néhe na'ėstse Jesus hevovéstomóseono, Judasevaho (énétahe tsé'tóhe Judas Iscariot tséhestoestse), móstsėhetaehevóhe, "Tséne'tȧheto, hénová'e tséhésenėhešemenoto tsésto'sevóo'šėše­menoto tséhestato, naa tsésto'sėsáavóo'sėhóhése tsésáa'oné'seó­mȧhahtáhese?" ²³ Jesus móstšėhešeno'ėstovȯhevóhe hevovéstomóseono, "Mȧhvé'e­oné'seómeméhóxése nėstseáahtovéme. Naa máto Ma'heo'o Tséhéhéto nėstsevé'šeméhotaenovo, naa nėstseno'vé'ȯhtsématséme. ²⁴ Naa mé'tó'e mȧssáavé'méhóxėhése mónéme'héaahtovéme. Tséévėhetatsése násáataomenėhéhe, énėxhésotse Ma'heo'o heéestséstóva, tsého'méá'tóó'ėstse. ²⁵ Hétsetseha tséssó'­vé'ȯhtsématsése netao'o hová'éhe nétóemé'ėstomévatsénóvo. ²⁶ Naa ma'éšėhováneehéto mé'tó'e Ma'heo'o tseanȯheho'méanoto Ma'heónemȧhta'sóomaho. Naa nėstseohkevéstȧhémáévo. Naa nėstseohkeno'mé'ovó'semaenovo netao'o hová'éhe tséheše­ovéstomévatsése. ²⁷ Tséhvé'e­ována'xaetanóhatsése, nėstsevé'e­e'tóhtȧhéme naa máto hová'éhe nėstsevé'eóetsetanó'tánóvo. Hová'éhe néme'vé'šenėhešėhé­ována'xaetanóhaenovo. ²⁸ Nééše­néstovéme tséhnėhetatsése néto'senootatséme, naa oha nėstseévȧ­ho'eohtsé'tovatséme hó'ótóva. Mȧhvé'méhóxése nėstse­pévetanó'tovéme tsésto'seévanȧho'ȯhtsevo Ma'heo'o ného'ééhe, éhehpėhoháatamaahe tséhe'xóvȧhevo nonohpa nėstsenėheše­véstȧhémaevo tsésto'sėhehpema'heóneéxo'eétȧhése. ²⁹ Néhése­mé'ėstomévatsénóvo hé'tóhe tséssáa'éšėhe'šeaseohéhéto nonohpa mahnėxho'nėhe'xove nėstsenėšeamene'étamé'tovéme. ³⁰ Nésáa­tónėše­évȧháa'éšeéestsėstóvatséhéme ééšėto'sė­ho'nėhe'xóvetse Heávohe tsésto'sėho'ehnėse. Naa oha náto'sėsáatónėšeéxa'e'óéhe, ³¹ oha náto'seáahtovo Tséhéhéto Ma'heo'o, komááhe tsemȧhehéne'enohe tséhešeméhoto. Hena'háanéhe, nóheto.

15

Jesus is the true vine

     ⁵ No'kene'étamé'tove. Mȧhvé'háhané'ovése nėstsepévė­hotse'óhe­vomotȧhóvo Ma'heo'o. ⁶ Naa mé'tó'e mȧssáavé'­háhané'ovéhése Ma'heo'o nėstsevonanaévo. ⁷ Mȧhvé'eame­mé'etanó'tovése naa mȧhno'eametoetanó'tomáse tséheše­vovéstomévatsése, hová'éhe mȧxháoenavevéestomáse nėstse­métaenovo Ma'heo'o. ⁸ Mȧhvé'­néhe'ovése naa máto mȧhvé'no'­pévėhotse'óhevomotȧhóse Ma'heo'o, nėstsevé'še­vóo'ėstomanénóvo Ma'heo'o Ného'éehe. ⁹ Nénėhe'xóve­méhotatséme ného'éehe tséhe'xóveméhótá'ėse. No'eame­toetanó'tomáhéne tséheše­méhotatsése. ¹⁰ Ného'éehe tséhvé'e­áahtovo, návé'še­ameméhota. Naa hápó'e mȧhvé'eáahtovése, nėstsenėheše­ameméhotatséme. ¹¹ Hé'tóhe néhésemé'ėstomé­vatsénóvo komaahe hápó'e nėstsenėhešėhetótaetanóme tséhešėhetótaetanóto. ¹² Otahe, nétatsėhetatséme, nonámé'tó'e nėhešeméhotahtse tséhešeméhotatsése!

18

³³ Nėhe'še Pilate tséstaévaéstséhnėse móstaonóomȯhevóhe Jesusevaho. "Mónénéehove tséma'xevéhonamévose tsé'tóhe Jews?" móxhetȯhevóhe. ³⁴ "Naa mónétaomėhéne'enátanó'ta, naa móhe vo'ėstane névá'nemé'ėstomeva?" móxhetaehevóhe Jesusevaho. ³⁵ "Eee, néhéne'ena násáa-Jew-hévéhe. Nétaomėho'eotsėháá'e nevo'ėstanemo néhe Jews, naa máto véhonema'heónevé'hó'e. Nétónėšéve tséhésėhého'eotsėhaneto hétsėhéno?" móxhetȯhevóhe Pilate. ³⁶ "Navéhonoestȯtse ésáahésȯháne hétsėhéno ho'eva. Naa vé'héso hétsėhéno ho'eva tsé'tóhe tséhó'e'oo'ese náme'hoone­vótáá'e," móxhehéhe Jesus. ³⁷ "Naa mónéoné'seómevéhonevėhéhe?" móxhehéhe Pilate. "Naa néhetome. Tséxhésėho'héhestáotséto hétsėhéno ho'eva námé'ėstomevónóvo netao'o vo'ėstaneo'o hetómestȯtse. Tséoné'seómȧhahtá'tose hetómestȯtse nááahtóó'e," móxhehéhe Jesus. ³⁸ "Naa hénova'éto hetómestȯtse?" móxhehéhe Pilate. ^39 40 

19

²⁵ Tséxhotȯxáse'hoeese Jesus a'e móhnéehevóhe heške Maryhevaho naa Mary hevésėsono, naa Clopas tsévéstoemose, Mary, máto móxheševéhehéhe, naa máto na'ėstse Mary móxhéstȧhehéhe Magdala, naa na'ėstse hevovéstomóseono tséhoháeméhotose. ²⁶ Tséstavóómȯse Jesus móstsėhetȯhevóhe heške, "Náhko'e, hétsetseha tsé'tóhe hetane hee'haheo'o." ²⁷ Nėhe'še móstsėhe­tȯhevóhe néhe na'ėstse hevovéstomóseono, "Hétsetseha tsé'tóhe heškeo'o." Nėhe'še néhe hetane móstaosáane­asevovóhnėhe­šéhohevóhe Maryhevaho. ²⁸ Nėhe'še Jesus móstȧhéne'enȯhéhe tsééšėhešemȧhesóhpėhóhto netao'o hová'éhe, móstsėhehéhe, "Námanétáno." Móxhésenėhehéhe tsé'éšeáahtse'vé'nėhetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstoo'o hákó'e évaveto. ²⁹ Hénėhéóhe móxho'táhanéhe hetohko, móhvé'šeó'otómo'enáhanéhe hová'éhe tsévé'ȯhkeéno'e. Naa tséstanéstovovȯse tséhmanétanotsėse móstaésėhe'kóova'ó'­tsėhenovóhe hová'éhe hénėhéóhe hetóhkonéhéva, móstanovȯsė­ho'a'ó'tomóvȯhenovóhe Jesusevaho hestseneva. ³⁰ Móstšėške'­nénootsé'tȯhéhe nėhe'še móstsėhehéhe, "Hétsetseha ééšemȧhe­nėhesotse Ma'heo'o tséhešetanȯse." Nėhe'še móstama'kėsta'éo­tsėhéhe, móstanaeotsėhéhe.

20

Jesus appears to his disciples

¹⁹ Tsé'éšėháehetóevetse Jesus hevovéstomóseono móhmano'éehevóhe. Mó'e'hohevovóhe mé'kono, móhnėhpo'ȯhenovótse he'nétoonȯtse. Nėhe'še hotȧhtse móxxaetaemé'néeotsé'toehevovóhe Jesusevaho. "Haaahe, ována'xaetano!" móxhetaehevovóhe. ²⁰ Móhvóo'sėhohenótse he'ȧhtsenȯtse naa tséxhe'koese hetonėšéváhe. ²¹ "Ována'xaetano!" móxhósėhetȯhevóhe. "Ma'heo'o Tséhéhéto tséxhésėho'méá'tóó'ėse hápó'e nétao'sėhéseo'omeméa'tovatséme tsésto'setóxe­ma'heóneéestsése," móxhehéhe. ²² Nėhe'še móstatáxeomotómeo­tséhenotóhe Ma'heónemȧhta'sóomaho. ²³ Móstsėhetȯhevovóhe, "Vo'ėstaneo'o tsémȧheénanose hestávėsévo'eétȧhéstóvévo mȧheasetanomóvóhéne naa nėhe'še tsėhetóhéne, 'Ma'heo'o nééšeévamȧheasėtanomoo'o nestávėsévo'eétȧhestȯtse.' Naa mé'tó'e néhe tsésáa'énanóhese hestávėsévo'eétȧhéstóvévo tsėhetóhéne, 'Ma'heo'o nésáa'éševonanomóéhénóvo nestávėsévo'eétȧhéstóvévo.'"

Jesus and Thomas

²⁴ Nėhe'xóvéva Thomas, na'ėstse hevovéstomóseono (Hestahke, tséohkėhestoestse), móho'nóhvésėhoo'ėstse. ²⁵ Móhmóne­nėhetóhta'haoehevóhe néhe hósėstse hevovéstomóseono, "Návóomone Jesus, Tséne'taestse!" "Eee, néme'héoné'seó­mȧhahtóvatséme ta'e ma'tataomevóohtomovo he'ȧhtsenȯtse naa tséxhe'koese," móxhehéhe Thomas. ²⁶ Tséstaéšeno'ke­ma'heóneéšeevetse hevovéstomóseono móxhósemano'eehevóhe, naa nėhe'xóvéva móhvésėhoehéhe Thomas. He'nétoonȯtse móhnėhpo'ȯhenevótse. Nėhe'še hotȧhtse móxxaetaehóse­mé'néeotsé'toehevovóhe Jesusevaho. "Haaahe, ována'xaetano!" móxhetaehevovóhe. ²⁷ Nėhe'še móstsėhetȯhevóhe Thomasevaho, "Nenáasėstse, néxhéve'hoohtȯtse na'ȧhtsenȯtse, naa tséxhe'kȯhee'évȯse néhno'mȧxanȯtse!" Névé'eévanetsésta, nééšetaomevóome!" ²⁸ "Šeaa, héehe'e, tséhema'heónėhamé'továtse naa néno'ne'tahe!" móxhetȯhevóhe Jesusevaho. ²⁹ "Naa nééšeoné'seómȧhahta hétsetseha tsé'éšetaomevóometo. Naa éoseepéva'etse vo'ėstaneo'o tséoné'seómȧhahtase hó'sáanėšekánomevóomá'éhévȯtse," móxhehéhe Jesus.

Acts

2

The Holy Spirit came

¹ Tséstȧho'nėhe'xóvetse Pentecost tséohkėhestóhetse tséne'é­tamé­vose Jesusevaho móhmȧhemóheeohtsėhevóhe hénėhéóhe Jerusalem. ² Tséhnėšenáhoévȯse hénėhéóhe móstamȧhe­néstȯhenovóhe ta'se móhne'anȯhehoháeoesta'háhanetséhe. Ma'heónemȧhta'sóoma hotȧhtse mónėséhanéhe. ³ Nėhe'še móstavóohtȯhenovóhe tsé'éxo'ȧsetse móstáhoestȧhanetséhe hóvéhno he'ama hemé'konevo. ⁴ Nėhe'še hénėhéóhe Ma'heóne­mȧhta'sóomȧhéva móhnėx­hése­ma'xe­ase­onétȧhévenėstsé­otsėhevóhe. ⁵ Naa máto nėhe'xóvéva Jews tséma'heóne­tanose, netao'o tséhéstȧhese móhvésėho'­móhee­­ohtsėhevóhe hénėhéóhe Jerusalem. ⁶ Tsésta­néstome­vȯse tséxhoó'he­pe'pe'é­vonetse móstȧhé­sėhe­tóeotsėhevóhe. Tséstananéahtomevȯse tséhe'enėstsévȯse, mó'otoesetsėstȯhenovóhe. ⁷ Móstsėhehevóhe, "Etónėšévėsesto? Tsé'tóhe émȧhehéstȧheo'o Galilee, ⁸ naa oha énėhe'enėstseo'o tséhe'enėstsévótse! ⁹ Totáhoesta nánėxhé'ȯhtséme Parthia, Media, naa Elam. Naa hósėstse máto éhéstȧheo'o Mesopotamia, Judea, Cappadocia, Pontus, Asia, ¹⁰ Phrygia, Pamphylia, Libya a'e Cyreneveno, naa máto ¹¹ Crete, Arabia, Egypt, naa Rome. Naa oha hósėstse ékánomė­hestáotseo'o hétsėhéóhe ésáa-Jews-hévėheo'o, ésáanéhe'óhénóvo Jews hema'heónetanóhtóvévo naa oha nenóve'xóvéva námónėho'xėseotsé'toeneo'o tsés-Jews-hévévótse. Naa námȧhenéstánóne tséhe'enėstsétse, émé'emetse netao'o Ma'heo'o hema'heóneéxo'eétȧhestȯtse," móxhehevóhe. ¹² Móhmȧhehoháa­tsėstȯhenovóhe, "Naa hé'tóhe étónėšetovátónėse?" hósėstse móxhehevóhe. ¹³ "Ee, móvá'nenonótovȧšé'šėhevóhe," móxhehevóhe hósėstse. ¹⁴ Naa Jesus hevovéstomóseono móhmȧheno'eóehevóhe hénėhéóhe, nėhe'še Peter móhnėhmé'­tsėhetȯhevóhe, "Néspéveáahtove! ¹⁵ Násáa­nonótovȧšé'šėhéme. Hovánee'e éohkėsáa­méononótovȧšé'šéhe. ¹⁶ Oha hétsetseha tséévėhesóotse hákó'e tótseha néhe ma'heónėhóo'xeváhe Joel móhnėhešemé'ėstȯhéhe naa énėhetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstóonéhéva.

3

A lame man is healed

     ¹ No'ka éšeeva Peter naa John móstatsėhe'ȯhtsėhevóhe hénėhéóhe ma'xema'heónemȧheóne, mó'éšeto'sena'nȯxe'ȯhéhanetséhe nėhe'xóvéva mó'ȯhkėháoenȧhtovėhanéhe. ² Vétséno móhnėxho'eotsėhehevóhe na'ėstse hetanóho, tséohkėsáaamėhnéhetsese hákó'e tséxhestáotsetsėse. Mó'ȯhkeénanėhéhe a'e He'nétóóne, Tsépévatamano'etse, mó'ȯhkėhestóhehanetséhe. Nėhestoha éšeeva hénėhéóhe móstaohkėhéenanėhéhe tsésto'seohkėhéhotsénomo'hėse tsé'ȯhkėsóhpėhnéstovetse. ³ Tséstavóómȯse Peterhevaho naa Johnevaho tséstaameéstsėhnetsėse ma'xema'heónemȧheóne, móstavéestomevȯhéhe ma'kaata. ⁴ Móstaévȧhóotoe­vé'hoeotsé'toehevóhe, "Néhvé'hoomemeno!" móxhetaehevóhe. ⁵ "Hea'e hová'éhe náto'semétaenovo," móxhešetanóotsėhéhe. ⁶ Peterhevaho móstsėhetaehevóhe, "Násáahema'kaataeméhéme, naa oha nėstatšėheše­nétȧhévevéstȧhématséme: Jesus hevéhéstóva, 'Né'oháá'ėstse naa né'évano'eamehnėstse!'" ⁷ Peterhevaho móhvéstȧhéotsémaehevóhe tséhnéhoveóeotsėse. Móstató'nėšeévapéveotséhanetsevótse hestse'konȯtse. ⁸ Nėhe'še móhnėšema'xeka'a'xėhéhe. Móstaamekoká'a'xėhéhe, móstaésevé'ȯhtsémȯhevóhe Peterhevaho naa Johnevaho hénėhéóhe ma'xema'heónemȧheóne. Mó'amevového'ótȯhevóhe Ma'heóneva. ⁹ Naa vo'ėstanóho hénėhéóhe móhmaevóomaehevóhe tséévȧhešeamehnėse naa tséno'heševového'ótȯse Ma'heóneva. ¹⁰ Móhnanóehevóhe néhe vo'ėstanóho, nea'háanehe tséohkeméhaeta'omónoo'ėstse He'nétóóne Tsépévatamano'etse, mó'otóesetsėstȯhenovóhe tsé'évaamėhnetsėse.

4

Jesus is the only Savior

¹² Netao'o ho'eva Jesus éno'kevo'ėstanévėstómanéheve.

8

Philip and an Ethiopian official

     ²⁶ Na'ėstse ma'heónėhotse'ono móstsėhetaehevóhe Philip, "Tȧhénéhé'ȯhtse hé'tóhe meo'o tsétatsėhe'otse Gaza." ²⁷ Tséstanėšenáameohtsėse tséma'kaataevé'ho'evėstse móhne'amó'eohtsėhéhe. Móhvéhonotse'óhevomotȧhohevóhe véhona'óho, Candace móxheševéhehevóhe, hénėhéóhe Ethiopia. Móhnėxhé'ȯhtsėhéhe Jerusalem tséstatšėhešėhéháóénȧse. ²⁸ Tséstaévaamėhóohtó'eohtsėse néhe ma'kaataevé'ho'e mó'amėhoéstȯhéhe ma'heónȯxe'ėstoo'o tsémȯxe'ohe ma'heónėhóo'xeváhe Isaiah. ²⁹ Ma'heónemȧhta'sóomaho móstsėhetaehevohe Philip, "Tanéheohé'tȯtse hé'tóhe amó'eneo'o!" ³⁰ A'e tséstȧho'eoesta'xėse móstanéstovȯhevóhe néhe ma'kaatae­vé'ho'e, móxhoéstotsėhéhe ma'heónėhóo'xeváheho Isaiah tséhetȯxe'ėstónetsėse. Mós­ta­nėsto­vȯhe­vóhe, "Néhé­ne'enahe tsé­hoéstomo?" ³¹ "Hová'ȧháne," móxhetaehevóhe. "Násáahéne'enóhe tséhe­tȯxe'ohe. Vo'ėstane náme'­véstȧhema, náme'péve­mé'ėstomoo'e tséhetȯxe'ȯhe­tse hé'tóhe. Naa né'e'e­vonehnėstse!" ³² Héne tsé­amė­hoésto mós­tsėhetȯ­xe'­ȯhé­hane­tséhe, 'Ta'se kȯsáéso tséamóone­anėstse ȯhto'sena'hesėstse, hápó'e tsenėhešeamóoneane néhe tséto'se­na'hėstse. Naa máto tsé'tóhe kȯsáne ameoo'kȧxévosėstse éohkėsáa­pe'pe'éstȧheo'o, naa hápó'e néhe tséto'sena'hėstse tsenėhešė­he'kotoo'e. ³³ Naa tsé'tóhe tséto'sena'hėstse tsenėševátamo'eehe, tsėsáapévėhóhta'hané'sėhéhe. Mȧhvé'na'hėstse tóoneeto hevo'ėstanéhevestȯtse tsėhová'ȧhanéhetse," móxhetȯxe'ȯhé­hanetséhe. ³⁴ Nėhe'še néhe ma'kaataevé'ho'e móstsėhetȯhevóhe Philipevaho, "Néhmé'ėstomevėstse! Néváesóho tsétotóxemose? Tsé'tóhe ma'heónėhóo'xeváhe mó'étaome­totóxemahtse naa móhe vo'ėstanóho tsénétȧhétsese énėhetóho?" ³⁵ Nėhe'še Philip móhmé'ėstomevȯhevóhe néhe ma'kaataevé'hó'e tséhešėtovátotse. Móhpévetotóxemȯhevóhe Jesusevaho. "Jesus nea'háanéhe tséna'hėstse," móxhehéhe Philip. Naa néhe ma'kaataevé'ho'e móstaosáaneoné'seómȧhahtovȯhevóhe Jesusevaho. ^36-37 Móstanėše­amó'eohtsėhevóhe, nėhe'še móstȧho'ó'ėhnėhevóhe mahpe mósséeháhanetséhe. Nėhe'še néhe ma'kaataevé'ho'e móstsėhetȯhevóhe Philipevaho, "Heta'háanehe mahpe. Heá'ėháma néme'né'e'óestaahe?" ³⁸ Móstaéno'ėhnėhevóhe hénėhéóhe a'e mȧhpeva. Móstȧhómevonėhnėhevóhe. Naa hénėhéóhe móstae'óestaáhnȯhevóhe. ³⁹ Tséhne'évaonóhnévȯse móho'nó'éva­vóómȯtse Philipevaho. Néhe Ma'heónemȧhta'sóomaho móstaévaaseohé'toehevóhe. Naa néhe ma'kaataevé'ho'e móstaévȧhóseasėtó'eohtsėhéhe. Móhpévetanȯhéhe. ⁴⁰ Philip móstȧsó'hovėhoehéhe Ashdod. Móstaametóxema'heóneéestsėhéhe ta'e tséstȧho'eohtsėse Caesarea.

9

Saul begins to follow Jesus

¹ Nėhe'xóvéva Saul mó'ȯhkeamėhó'xemȯhevóhe tséne'étamétsese Jesusevaho, mó'ȯhkeno'na'hátanó'tovȯhevóhe. Móstȧho'ėhótȯhevóhe ma'heónevé'hó'e tséháa'ého'oesenátsese. ² Móhvéestomevȯhenótse mȯxe'ėstóonȯtse tsénėhetȯxe'ȯhé­tsee'ėstse tséto'seohkėheséváénȯse he'óho naa hetanóho tsééšene'étamétsese Jesusevaho naa tsésto'seno'eévatsėhe'otséóse Jerusalem. Móstao'setsėhe'ȯhtsėhéhe Damascus tséto'semae'­éemóheeohtsétsese Jews. Mósto'sevóo'sėhohéhe héne mȯxe'ėstóonȯtse tséstȧhévéésto. ³ Tséstaéšėto'sėho'eohtsėse Damascus, móhma'xeanȯhe­vó'ho'kȧséotséhanetséhe tséhnėšenáameohtsėse. ⁴ Móstapoo'ėšemȧhtsėhéhe ho'eva, nėhe'še vo'ėstanóho móhnėxhoó'hevéhaehevóhe, "Saul, Saul, néamėhávėséve'tove!" ⁵ "Mónénéehove Ma'heo'o?" móxhetȯhevóhe. "Jesus nánéehove, néma'xeamėhávėsévo'eeše. ⁶ Evaoháá'ėstse, taésto'eohtsėstse tsėhéóhe mȧhoéstóva! Naa hénėhéóhe nėstsemé'ėstomóne tséto'sėhešéveto," móxhetaehevóhe. ⁷ Néhe hetanóho tsévé'ȯhtsémaese Saul móhná'taehehevóhe. Móhvésenéstȯhenovóhe héne éestsestȯtse naa oha vo'ėstanóho móho'nóhvoomovȯtse. ⁸ Tséstaévaohaata'ȯse Saul móstȧhéne'enȯhéhe tséhešeó'ó'énėse. Nėhe'še néhe hetanóho móstatsėhetóoneanaehevóhe Damascus. ⁹ Na'hee'ėše mó'ó'o'enėhéhe, naa nėhestȯhéé'ėše móho'nóhméseestse. ¹⁰ Naa na'ėstse tsééšene'étamėstse Jesusevaho, Ananias mó'ȯhkėhestóhehéhe. Móhvo'ėstanéhevėhéhe hénėhéóhe Damascus. Móhvóo'sėhaehevóhe Ma'heóneva hová'éhe, "Ananias!" "Hénová'éto, Tséne'tȧheto?" móxhehéhe. ¹¹ "Tatsėhe'ohtsėstse méónéva Tséxanovo tséohkėhestohe. Tatsėhe'ȯhtsėstse tséxhoo'ėse Judas. Hénėhéóhe éhoo'e hetane, éamėháóéna, énėxhéstahe Tarsus, Saul éheševéhe. ¹² Návóo'seho hová'éhe, névóoma tséxháoenavomotaose tsésto'seévavóósánėse. Naa hétsetseha nétȧhésetšėhešeméa'tovȧtse Judas hemȧheóne. Ma'tȧho'ėhneto, tanėstao'o, 'Naa Saul?' hetoo'o Judas," móxhetaehevóhe Ma'heóneva Ananias. ¹³ "Šéaa! Náéšenéstomónenȯtse tsé'tóhe Saul tséévėhešeamėhávėsévo'ééóse tsééšeoné'seómȧhah­tátsese hénėhéóhe Jerusalem. ¹⁴ Naa náno'nėhetȧhtomóne hétsėhéóhe móho'eohtsėhéhe, éno'eohtsénȯsestȯtse mȯxe'ėstóonȯtse tsénėhetȯxe'ȯhétsee'ėstse tsésto'seohkėhešėheseváénȯse netao'o vo'ėstanóho tséne'étamétsese Jesusevaho," móxhetȯhevóhe Ma'heóneva. ¹⁵ "Naa tanėševáhtometsėhe'ȯhtseo'o! Nánėhešemonenȯtse tsé'tóhe Saul tsésto'seohkema'heóne­éestsėstovȯse netao'o vo'ėstanóho, heva Jews, naa tsémȧhevéhonevetsese, naa máto hópahpa oxėse tséhestȧhétsese. ¹⁶ Naa nȧhtano'nėheševóó'sého tséto'sėhešėhávėsévo'eese hétsetseha tséhvé'ease­néhevo'ėstanéhévé'tóvȯse Jesusevaho," móxhetaehevóhe Ma'heóneva Ananias. ¹⁷ Ananias móstaosáanenėhe'ȯhtsėhéhe tséxhoetsėse Saulhevaho tsésto'sėháoenavomotáóse. Móstsėhetȯhevóhe Saulhevaho, "Hóovehe, nénéstóvo Jesus tséhne'ameohtseto. Naa hétsetseha hétsėhéóhe nánėstšėhešeneenahe tsésto'sėháoenavomotȧhátse tsésto'seévavóosaneto naa tsésto'seno'eamȧheto Ma'heónemȧhta'sóoma." ¹⁸ Se'ea'e a'e móstaévavóosanėhéhe. Móstaoháeta'ȯhéhe, naa móstano'e'óestaáhehéhe. ¹⁹ Nėhe'še móstaévamésėhehéhe, móstaévavé'šepévomóhtȧhehéhe.

Aeneas is healed

     ³² Peter tsé'ametóxema'heóneéestsėse móstȧho'eohtsėhéhe mȧhoéstóva Lydda mó'ȯhkėhestóhehanetséhe. Hénėhéóhe tsévo'ėstanéhevese tsééšene'étamévose Ma'heóneva, móstanȧho'ȯhtsévȯhevóhe. ³³ Hénėhéóhe móhvóomȯhevóhe hetanóho Aeneas, móxheševéhehevóhe. Mó'éšenanėhehéhe na'nóhtȯheaa'e, móxhe'konetó'omȧhehéhe. ³⁴ Peter móstsėhetȯhevóhe, "Aeneas, hétsetseha Jesus néévapévomóhtȧhé'seha. Ohaa'ėstse, pévánȯtse nešéešestȯtse, naa tȧhóo'otsestsėstse!" Móstó'nėše­nėheše­oháeta'ȯhéhe. ³⁵ Lyddaheveno naa a'e Sharonheveno, hénėhéóhe tsévo'ėstanéhevese tséstavóomaa'ėse Aeneas tséssáa'évananėhéése móstavéseasene'étamėhenovóhe Ma'heóneva.

Dorcas comes back to life

     ³⁶ A'e móxho'táhanéhe mȧhoestȯtse Joppa tsé'ȯhkėhestohe, na'ėstse he'e Dorcas móxheševéhehéhe, héne véhestȯtse Dorcas, Váotseváhé'e, mó'ȯhkėhestóhehanéhe. Mó'oné'seóme­ne'étaméhenotóhe Ma'heóneva. Mó'ȯhkeamevéstȧhémȯsanėhéhe naa mó'ȯhkeno'eamepéve'tovȯhevóhe tséháo'omenėhétsese. ³⁷ Nėhe'še Dorcas móstȧháomóhtȧhéotsėhéhe, móstanaehéhe. Tséstaéšeénėhóxe'anėse móstae'eotsėhohevovóhe he'amémȧheóne. ³⁸ Tséne'étamese Ma'heóneva hénėhéóhe Joppa, tséstanéstomónévȯse tséhešėhoetsėse Peterevaho a'e hénėhéóhe Lydda, neše hetaneo'o móstȧhéonóeoesemȯhevovóhe, "Néhvé'ȯhtseme!" móxhetȯhevovóhe Peterhevaho. ³⁹ Móstaosáanease­vé'oohémaehevovóhe Peterhevaho. Tséstaévȧho'eohévȯse móstae'eohé'tovȯhevovóhe Peterhevaho he'amémȧheóne. Háesto hótȯxaa'é'eo'o móxhoehevóhe, móhma'xea'xaamėhevóhe. Móhvóo'sėhaehenótse netao'o hone'óonȯtse Dorcasevaho tsémanėstóotȧhaevose. ⁴⁰ Nėhe'še Peter móhmȧhehóeneenáhnȯhevóhe. Móhnéšenėstanéoehéhe tséhnėšenáháóénȧse. Móstsėhehéhe, "Váotseváhé'e, né'évato'ėstse!" Móstó'nėšeévatótoeotsėhéhe. Tséhvóomaa'ėse Peter móhne'évatomȯhtónoéotsėhéhe. ⁴¹ Peter móhvéstȧhéotsémȯhevóhe tséhne'évanéhoveóeotsetsėse. Nėhe'še Peter móstaéva­onóomȯhevóhe néhe hótȯxáa'e'o naa máto tsééšeoné'seómȧhahtase. Móstavóo'sėhóhenotóhe tsééšeévȧhešeametanénetsėse Dorcasevaho. ⁴² Naa tséstamȧhenéstomónévȯse néhe vo'ėstaneo'o hénėhéóhe Joppa, háesto móstaaseoné'seómȧhahtȧhevóhe. ⁴³ Naa Peter móstanėšenenóvoehéhe hénėhéóhe Joppa. Mó'á'enaehevóhe na'ėstse hetanóho, Simon, mó'ȯhkėhestóhehevóhe, mó'ȯhkėho'nénėhevóhe.

10

Peter and Cornelius

¹ Hénėhéóhe Caesarea tsé'ȯhkėhestohe móhvo'ėstanéhevėhéhe na'ėstse véhonenótȧxéve'ho'e, Cornelius móxheševéhehéhe. Móho'nóh-Jew-hevėstse. Móhvéhoneve'tovȯhevóhe nótȧxévé'hó'e tséhéstȧhétsese Italy. ² Móxhoháema'heónetanó'heónevėhéhe. Mó'ȯhkeamėháoenȧhevóhe tséhnéehovėse naa tsévésėstanovemaese. Mó'ȯhkema'xemétȯhéhe ma'kaata tséháo'omenėhétsese. ³ No'ka éšeeva hea'e tséhna'nȯxe'ȯhetse móhvóo'sėhehéhe hénová'étsénėse. Móxho'ėhótaehevóhe na'ėstse ma'heónėhotse'ono. Hevéhéstóva móhnėhvé'ševéhaehevóhe. ⁴ Cornelius móhná'taehaehevóhe, otaxa móhma'xevé'hoomȯhevóhe néhe ma'heónėhotse'ono. Nėhe'še móhmónetšėhešenėstovȯhevóhe, "Hénová'éto tséhésėho'ėhneto?" Naa móstšėhešeno'ėstóehevóhe, "Ma'heo'o énésta nėstáoenahtȯtse, naa éno'nėhešėhéne'ena tséohkėheševéstȧhémóse tséháo'omenėhese. ⁵ Naa hétsetseha tatšėhešemea'ėstse hósėstse hetaneo'o Joppa tsetanó'otsėhovo na'ėstse hetanóho Simon Peter éheševéhe. ⁶ Ehoo'e hénėhéóhe Simon hemȧheóne, ého'tatse hemȧheo'o a'e tséhmȧhoémoehatse." ⁷ Tsé'éšenėhetaa'ėse móstaéva­noo'o'tsé'­toehevóhe néhe ma'heónėhotse'ono. Cornelius móstaosáane­onóomȯhevóhe neše hestotse'ono naa na'ėstse nótȧxévé'hó'e tséohkevésėháoena'tovótsese Ma'heóneva. ⁸ Móhmȧhe­mé'ėstomevȯhevóhe netao'o, nėhe'še móstaasetšėheše­méahénotóhe Joppa. ⁹ Tséstavóona'otse tséstaéšeto'sėsétovoestatse móstaéšeto'sėho'eohtsėhevóhe. Vétséno móstae'héhaoenȧhéhe Peter hénėhéóhe he'amémȧheóne. ¹⁰ Móstaoseeno'háeanáotsėhéhe. Vétséno mó'amė­homȯséstovėhanetséhe, móstavé'naóotséotsėhéhe. Ma'heo'o móhvóo'sėhaehéhe hová'éhe. ¹¹ Móstavóohtȯhéhe he'amó'omééno tsésta'ta'eohtsetse. Naa móhnėhmé'e­anȯhoésenȧhéhe koešé'hóno móstoo'ėhehéhe. ¹² Hénėhéóhe móstáhoehevóhe netao'o hováhne, hópahpa šé'šenovoto, naa heováestse vé'kėseho tséhestase. ¹³ Móstanéstovȯhevóhe, "Peter, to'ėstse! Na'xenano tsé'tóhe naa mévenano!" ¹⁴ "Šeaa, Tsé'ne'tȧheto, hová'ȧháne, náme'tónėšė­hémevoo'o! Tsés-Jew-hévétse náohkėsáa­nėheše'hanéhéme." ¹⁵ Nėhe'še móxhósetsėhetaehevóhe, "Névé'nėheve, Ma'heo'o énėhevoo'o netao'o hová'éhe éto'semȧhemésėstove!" ¹⁶ Na'ha móhnėhestóhehéhe, nėhe'še móstaévȧhe'amoésenȧhéhe néhe koeše'hono. ¹⁷ Peter tséssó'­nȯhtovetanó'to netao'o tséhešetovátotse, néhe hetaneo'o Cornelius tsétaméase móhne'éšėho'ėhnėhevóhe tséxhe'nétoonéhevetse. ¹⁸ "Ehoehe Peter?" móxhešenėstȧhevóhe. ¹⁹ Peter tsessó'nėšená­amenȯhtovetanó'to tsévóóhto, Ma'heónemȧhta'sóomaho móstsėhetaehevóhe, "Na'he hetaneo'o ného'hénȯhtsevóomáá'e. ²⁰ Tȧhéve'hoomenano, naa tanėševé'ȯhtsémóóno! Náho'méanoto." ²¹ Peter móstaosáane­anȯheohehéhe, móstsėhetȯhevóhe néhe hetanóho, "Nánéehove tsénȯhtse'ovóse. Hénová'e tséhésė­ho'ėhnése?" ²² Móstšėheše­no'ėstóehevóhe, "Véhonenótȧxéve'ho'e Cornelius, nánėhméa'tóéne. Epévėhetaneve tséohkėháoena'tovȯtse Ma'heóneva. Naa éno'mȧhepévatamáá'e Jews. Na'ėstse ma'heónėhotse'ono móhnėhetaehevóhe tsésto'senó'otsėhaneto komaahe néto'sevésema'heóneéestsėstovo." ²³ Peter mó'ȯhtaané'sėhohevóhe. Tséstavóona'otse Peter naa hósėstse tséoné'seómȧhahtase móstavé'ȯhtsémȯhevovóhe néhe hetanóho tséstaévȧhóo'ȯhtsetsėse. ²⁴ Tséstȧhósevóona'otse móstaévȧho'eohtsėhevóhe Caesarea. Néhe véhonenótȧxévé'hó'e móstonóomaehevóhe. Néhe nótȧxéve'ho'e mó'éšeáahtse'e­onóomȯhevóhe hevóohestoto naa hevésenóho. ²⁵ Peter tséstȧho'eohtsėse, néhe véhonenótȧxévé'hó'e móhmásetsėstóe­hevóhe. Móstanéšenėstanéoeotsé'toehevóhe, móstano'easė­háoena'toehevóhe. ²⁶ Nėhe'še Peter móstsėhetȯhevóhe, "Évaohaa'ėstse, hápó'e nává'nevésėhetaneve tséhešėhetanéveto." ²⁷ Tséstaameéstsėhnévȯse mȧheóne móssó'eameéestsėstovȯhevóhe néhe véhonenótȧxévé'hó'e. Hotȧhtse móxhoháatanevonėhehevóhe vo'ėstaneo'o. ²⁸ Peter móstsėhetȯhevóhe, "NésáaJews-hévėhéme naa nénėhešėhéne'enánóvo tséhešė-Jew-hévéto, naa tsé'tóhe Jews éohkėsáavésta'ėstsémȯhevo tsénétȧhétsese vo'ėstanóho. Ma'heo'o námónenėheševóo'seha hováneehóho ésáanétȧhévatamóheho. ²⁹ Naa hétsėhéóhe náhésėho'ehne tsésto'seéestsėstóvatsése, nákánome-Jew-heve. Naa hénová'e tsétȧhéseonóomése?" ³⁰ Néhe véhonenótȧxévé'hó'e (Cornelius) móstsėhetaehevóhe, "Névéé'ėše étaéšenėhe'xove hea'e tséhna'nȯxe'ohe tsénėšenáháóénáto tsėhéóhe namȧheóne, hetane émé'néeotse, éma'xevó'ho'ėho'hé­vatamaahe. ³¹ Nátsėheta, 'Ma'heo'o énésta nėstáoenahtȯtse, naa éno'nėhešėhéne'ena tséohkėheše­véstȧhémóse tséháo'omenėhese.' ³² Naa náno'tsėheta, 'Naa hétsetseha tatšėhešemea'ėstse hósėstse hetaneo'o Joppa tsetanó'otsėhovo na'ėstse hetanóho Peter éheševéhe. Ehoo'e hénėhéóhe Simon hemȧheóne, ého'tatse hemȧheo'o a'e tséhmȧhoémoehatse,' náheta néhe hetane. ³³ Móhno'tsėhetaehevóhe Cornelius, "Se'ea'e nétaonóeoosemȧtse, népévėho'eohtse. Hétsėhéóhe náma'xe­ma'heónemóheeohtséme. Nánéstomónetanó'tomóvónóne tséto'sėhetaétse Ma'heo'o. Néssá'me'ėstomeve tséheese!" ³⁴ Peter móstsėhetȯhevóhe, "Námónenėhešėhéne'ena Ma'heo'o émȧheséestátamóho vo'ėstanóho. ³⁵ Hó'nėšekánomėhéstȧhétsese oxėse, Ma'heo'o émȧhešéeše­ono'átomóho tséháoena'toese naa tséno'eonó'e­vo'ėstanéhevetsese. ³⁶ Hé'tóhe éestsestȯtse ésééso Jesus tséxhešeéestsėstovȯse néhe Jews, Ma'heo'o émȧheono'átomóho tséháoena'toese naa tséno'eonó'evo'ėstanéhevetsese. Eno'eována'xáavamo. Hena'háanéhe Ma'heo'o tséxhésėho'mea'ȧse Jesusevaho tséhešeno'kene'tȧhetsėse. ³⁷ Hea'e nééšenéstomóné'tánóvo tséhéso hénėhéóhe Judea. Mótšėhešeasėtsėhesóhanéhe: John tséohkee'oéstaáhóvȧtse móhnėhetȯhevóhe netao'o vo'ėstanóho tsésto'see'oéstaáhetsėse. ³⁸ Jesus móstavésėho'ėhnėhéhe, móxhéstȧhehéhe Nazareth tséno'oeme Galilee. Naa móhnėxhésȯhanetséhe Ma'heónévėstóva. Móhno'nėheše­véstȧhémaehevóhe Jesus tséstaohketóxevéstȧhémȯsánėse naa tséstaohkeno'hóesta'hamȯse hávėsévemȧhta'sóomaho. ³⁹ Nánéehove naa máto hósėstse vo'ėstaneo'o nátó'vé'ȯhtsémóne Jesus, naa náno'vóóhtánóne netao'o tséheto'eétaese Israel naa Jerusalem. Ehótȯxáse'hohe. ⁴⁰ Naa oha na'héé'ėše éévaametanéne'sėháá'e Ma'heóneva. Naa náévȧhóseoné'seómevóomóne tsé'évaametanénėse, náno'vése'hanámóne. ⁴¹ Tahta ésáamȧhevóoméhe, oha tséhetaa'monese Ma'heo'o tsésto'setóxemé'emóvȯse Jesusevaho. ⁴² Ma'heo'o náhnėhetaene tsésto'sepévemé'ėstomevótse vo'ėstaneo'o tséhešenėhetȯhóotȯse Jesusevaho tsésto'sėho'emaovotsėse tsésó'eametanénetsese naa tsééšenaetsese. ⁴³ Tótseha hákó'e néstȯxévȯse ma'heónėhóo'xeváheono éhnėhešemé'ėstánóvo tséne'étamese Jesusevaho tsemȧheasetanomóhénóvo hestávėsévo'eéstȧhéstóvévo hevéhéstóva Jesus. ⁴⁴ Peter tséhnėšenáameéestsėse netao'o néhe vo'ėstaneo'o hénėhéóhe tséáahtomónese móhnėxho'eohé'­toehevovóhe Ma'heóne­mȧhta'sóomaho. ⁴⁵ Hósėstse néhe Jews tsééšeoné'seómȧhahtase tsévé'ȯhtsémaese Peter móxhoháe'otóesetsėstȯhenovóhe tsé'tóhe vo'ėstaneo'o tséxho'eohé'tóévȯse Ma'heónemȧhta'sóomaho tséssáavé'Jewhévėhévȯse. ⁴⁶ Móstanéstovȯhevovóhe tsénétȧhéve­nėstsetsėse tséhvového'otovȯse Ma'heóneva. ⁴⁷ Nėhe'še Peter móstsėhetȯhevóhe néhe Jews, "Tsé'tóhe vo'ėstaneo'o évésėho'eohé'toevóho Ma'heónemȧhta'sóomaho hápó'e tséhešėho'eohé'tóétse. Naa nėhe'še tseno'vésee'óestaáheo'o. ⁴⁸ Peter móstaosáanenėhehéhe, "Sá'e'óestaaha hévéhéstóva Jesus!" Naa móstsėhetaehevóhe néhe vo'ėstanóho, "Néme'éšenenóvoo'e!"

12

Herod causes trouble for the church

¹ Nėhe'xóvéva Tséma'xevéhonevėstse Herod móhnėševá­ta­mo'eéhohevóhe hósėstse tséne'étamé'tovóvose Jesus. ² Néhe na'ėstse Jesus hevovéstomóseono Jamesevaho, John he'neho, mó'é'eno'továvo'ȯhnȯhevóhe. ³ Herod tséstanéstomónėse néhe Jews tséhešepévatsėstotsėse tséhešévėse, móxhósėheseváenȯhevóhe Peterhevaho. (Vétséno móxho'nėhe'xóvėhanéhe Passover.) ⁴ Herod móstaéstanȯhevóhe Peterhevaho too'ėhémȧheóne. Móhnėhetȯhevóhe néhe nótȧxévé'hó'e, "Ne'evávoomóhéne!" Móhnévovȧhehevóhe tséto'sene'evávoomaese. Herodevaho mósto'sė­hóhta'hané'sėhae­hevóhe Peter hénėhéóhe tahta ma'éšeénema'heóno'eétȧhéstovetse Passover. ⁵ Naa Peter tséhnėšenátoo'eese néhe tsééšeoné'seó­mȧhahtase mó'amėháoenavomotȧhaehevóhe.

Peter is rescued

⁶ Tsésto'seméohóhta'hané'sėhaa'ėse Herodevaho, Peter tséhnėšenánaóotsėse, néše nótȧxévé'hó'e móhne'evávoeóe'­toehevóhe, móstapȧhoetoo'ėhehevóhe Peter he'ȧhtseneva. Naa máto neše nótȧxévé'hó'e móhne'evávoohtȯhenovóhe héne he'nétoo'o. ⁷ Móssó'hovėxaetaemé'néeotsé'toehevóhe na'ėstse ma'heónėhotse'ono hénėhéóhe naa móhma'xevó'ho'kȧséve­maeotséhanetséhe hénėhéóhe too'ėhémȧheóne. Naa néhe ma'heónėhotse'ono móstamȧxanaehevóhe Peter, móstȧsé'a'ó'haehevóhe. "Onótoveto'éotsėstse! Exa'o'sanėstse!" móxhetaehevóhe. Naa héne tséméhaevé'šepȧhonóehese móhnėššéšeotséhanetsevótse. ⁸ Naa néhe ma'heónėhotse'ono móstsėhetaehevóhe, "E'ėha'óoestse naa e'seéstse'henáotsėstse, nėhe'še néxhó'e'ovėstse!" ⁹ Peter móstaosáanėhóehó'e'ovȯhevóhe hénėhéóhe too'ėhémȧheóne. Móho'nóxhene'eno tséhésenėhesóotsetse, "Hea'e nává'neováxe," móxhešetanȯhéhe. ¹⁰ Naa hénėhéóhe móstaamėsóhpeohé'tovȯhevovóhe tséne'evávoosanétsese. Naa tséstȧho'ėhnévȯse he'nétóóne móstataomeónėstaotséhanetséhe. Tséstȧhóva'xévȯse, móstanėšeameohtsėhevóhe. Naa taehó'ótóva néhe ma'heónėhotse'o móstȧxaetae'évavoneotsėhéhe. ¹¹ "Naa nátaéšėhéne'ena hé'tóhe éoné'seómo Ma'heo'o móho'méaoohé­henotóhe hestotse'ono. Naa náne'évavo'ėstanéveha tséto'seméhaehešé'tóó'ėse Herod naa néhe máto vo'ėstaneo'o," móxhešetanóotsėhéhe. ¹² Nėhe'še móstatsėhe'ȯhtsėhéhe hénėhéóhe Mary hemȧheóne, John Mark heške, nėhéóhe móhma'xe­móheeohtsėhevóhe vo'ėstaneo'o móhma'xėháoenȧhevóhe. ¹³ Naa Peter móstakó'konȯhenėhéhe, naa na'ėstse kȧse'éeheho tséstȧho'eoese he'nétóóne, ¹⁴ tsésta­nanéahtovȯse Peterhevaho, móstaosee­pévetanóotsėhéhe. Móstaévaveohehéhe, móho'nóstaéše­ta'ta'enomevȯtse. Móstatsėhehéhe, "Peter éamóeóó'e anóséma." ¹⁵ "Móné­mȧsėhánee'e," móxhetaehevóhe néhe vo'ėstanóho tsémȧhehoétsese. Móho'nóhnehnetameotsėstse, "Náhetóme," móxhehéhe néhe kȧse'éehe. "Hea'e Peter hemȧhta'sóomaho," móxhósėhehevóhe néhe vo'ėstaneo'o. ¹⁶ Naa Peter móhnėšeamė­hetósekó'konȯhenėhéhe. Ta'mȧhove'še móstata'ta'énomovȯhevovóhe, naa tséstavóomovȯse móstaotóesetanóotsėhevóhe. ¹⁷ Peter móstaévȯhóovȯhevóhe tsésto'sėhe'kotoetsėse. Nėhe'še móhnėhetóhta'­haoevȯhevóhe tséévȧhešėhóeotsėhaa'ėse Ma'heóneva nėhéóhe too'ėhémȧheóne. "Naa tȧhénėhetóhta'haovóhéne James naa hósėstse tsééšeoné'seómȧhahtase," móxhehéhe. Móstaévaasėhéhe. ¹⁸ Tséhnėhméovóona'otse móhma'xepe'pe'eotsėhevóhe néhe tséohkene'evávoosanese hénėhéóhe too'ėhémȧheóne. "Naa Peter? Éhovánee'e, étónėšévesėstse?" ¹⁹ Naa Herod móstsėhetȯhevóhe taamaahe henótȧxemo, "Tȧhénȯhtsevóoma Peter!" Móho'nó'éva­tónėšemé'ovovȯtse. Nėhe'še Herod móhvovóhpona'ovȯhevóhe néhe tséohkene'evávoosanétsese, nėhe'še móhnovȯsena'hohevóhe. Nėhe'še Herod móstȧhé'ȯhtsėhéhe Judeaheveno, móstatsėhe'ȯhtsėhéhe Caesarea. Móhnonóvoehéhe.

Herod dies

²⁰ Hó'ótóva Herod mó'oseemomáta'etanó'tovȯhevóhe néhe vo'ėstanóho tsévo'ėstanéhevetsese Tyre naa Sidon. Néhe vo'ėstanóho móstao'seonésėhévovéahé'toehevóhe. Tséstȧho'ėhnevȯse Herod hemȧheóne, móstaéxa'é'ovȯhevovóhe néhe hetanóho tsého'eamanétsese hénėhéóhe, Blastus mó'ȯhkėhestóhehevóhe tsésto'sevéstȧhémáévȯse ma'taéestsėstovovȯtse Herodevaho. Nėhe'še móstaése­vé'ȯhtsémaehevovóhe Blastusevaho tséstȧhéveestomevovȯse nanóvȧhtsestȯtse Herodevaho, tséhne'ȯhkėhésotse hestámévo hénėhéóhe Herod hesto'eva. ²¹ Tséstȧho'nėhe'xóvetse Herod móhma'xeé'sėsanėhéhe. Móstáhonoehéhe véhonetáxe'séestova. Móhma'xeéestsėhéhe. ²² Néhe tséáahtóese mó'asepe'pe'éstȧhevóhe, móstsėhehevóhe, "Ta'se Ma'heo'o ééveéestse!" ²³ Sé'ea'e na'ėstse ma'heónėhotse'ono móhnėxho'héhaomóhtȧhé'sėhévaenaehevóhe Herod tséhvé'pévátsésto tséévėhetaa'ėse néhe vo'ėstanóho naa tséssáa'onemóése Ma'heóneva. Herod móstaméškėsónevo­móhtȧhéotsėhéhe, naa héne móstavé'šėhováneehehéhe. ²⁴ Nėhe'še onétáhtse Ma'heo'o heéestsestȯtse móstama'xėhe'néva'óhanetséhe. ²⁵ Barnabus naa Saul tséstaéšemá'sema'heóneéestsévȯse, móstaévatsėhe'ȯhtsėhevóhe Jerusalem. John Markevaho móxho'vé'ȯhtsémaehevovóhe.

16

Paul and Silas in jail

     ²² Ho'emanéheono móhnėheto'emanėhevóhe tsésto'se­né'sėsané'­hamevȯse Paul naa Silasevaho, nėhe'še móhvé'he'eohehevóhe. ²³ Tsé'éšemá'sevé'he'eohnovȯse móstanovȯseéseóešemȯhevovóhe too'ėhémȧheóne. Naa nehe tséohkene'evávoosanėstse móstsėhetae­hevóhe tsého'emanétsese, "He'konepévene'evávooma!" ²⁴ Hákó'e nȧháóhe hestóxemé'óne mó'a'e'šenėhpo'hohevóhe. Móhvé'še­tó'hoehehenovóhe ma'kaataeva. ²⁵ Sétȯhtaa'eva Paul naa Silas móhvového'ótȯhevovóhe Ma'heóneva. Néhe tsévesetoo'ėhese mó'áahtóehevovóhe. ²⁶ Nėhe'še ho'e móhma'xemomó'otséhanéhe. Héne he'nétoonȯtse too'ėhémȧhéóne móhmȧheta'ta'o'óhanetsevótse. Néhe tséméhaemȧhetoo'ėhese móhmȧhešéšeotséhanetsevótse tséméhaevé'šetoo'ėhévosėstse. ²⁷ Naa néhe tséohkene'evá­vóósánėstse móstȧšé'šeo'ha'óehéhe tséhmomó'otsetse ho'e. Tséstavóóhto he'nétoonȯtse tséhmȧheta'ta'eóetse, móxhóhnee­nėhešetanóotsėhéhe, "Mótaéšemȧhehóesóhpa'xėhevóhe." Móstȧšé'xa'hahtsėhéhe hemotšėške, mósto'sena'xévaenȧhtsėhéhe. ²⁸ Paulhevaho móstȧhpe'e'hahétsėstóehevóhe, "Névé'nėhešéve! Násó'mȧhehoéme." ²⁹ Nėhe'še móxheseváenȯhéhe vó'ho'kȧsé­nȧhnestȯtse, móstaésėhé­tsėhetóeotsėhéhe too'ėhémȧheóne. Mó'osee­héhpȯheotsėhéhe, móspéve­nonoma'xėhéhe, móstanéšenėstané­oeoetsé'tovȯhevóhe Paul naa Silasevaho. ³⁰ Nėhe'še tséstaéšėhóeohé'tóvȯse móstatšėhešė­hóo'otsėhohevóhe hemȧheóne. Móstsėhetȯhevóhe, "Hápó'e náme'tónėše­vo'ėstanévėháne?" ³¹ "Naa nénéehove naa nevo'ėstanemo mȧhvé'ne'étamése Jesus nėstsemȧhe­vo'ėstanévėhanéme," móxhetaehevóhe. ³² Nėhe'še móstamóne­mȧhepéve­mé'ėstomóe­hevovóhe tséhešetováhetsėse Ma'heóneva. ³³ Tséssó'taa'évetse néhe hetane tséhvovóhnėhešé­haévȯse tséhvé'he'eohévȯse Paul naa Silasevaho, nėhe'še tséhnéehovėse naa hevo'ėstanemo móhmȧhe­e'óestaáhehevóhe. ³⁴ Nėhe'še móhmónėhoxomaehevovóhe. Tséhnéehovėse naa hevo'ėstanemo móhvé'šėhetótaetanȯhevóhe tséhmónease­ne'étamevȯse Ma'heóneva.

17

Paul in Athens

¹⁶ Paul tséhnėšenátonóómȯse Timothy naa Silasevaho hénėhéóhe ma'xemȧhoéve'ho'eno Athens tséhestóhetse, móhvóomȯhevóhe háesto aéstomema'heono. Naa héne móhvé'šėhávėsévetanóotsėhéhe. ¹⁷ Naa móstatsėhe'ȯhtsėhéhe tsé'ȯhkemóheeohtséstovetse tsésto'se­ma'heóneéestsėstovȯse néhe Jews naa nóhásȯháma vo'ėstanóho tsévésėho'héháoenatsese. Naa hová'éhe tsé'ȯhkėhohtóvȧhtovetse hénėhéóhe máto mó'ȯhke­ma'heóneéestsėhéhe. ¹⁸ Hósėstse néhe móhmano'éehevóhe Epicureans naa Stoics, mó'ȯhkėhestóhehevóhe. Mó'ȯhkeóo'evotaehevóhe. "Naa néváéso tsé'tóhe, ta'se tsémȧhehéne'eno hová'éhe?" hósėstse mó'ȯhkėhehevóhe. "Naa tsé'tóhe Jesus tsétotóxemose tsé'tóhe Paul, hea'e na'ėstse ma'heo'o oxėse tséhéstaestse. Naa éohkeno'totóxésta tsé'éva­ametanénės­tovetse," hósėstse mó'ȯhkėhehevóhe. Naa móxhéne'ená­tanó'tomó­vȯhenovóhe héne tsétotóxėstotsėse. ^19,21 Móstatsėhe'otsėhohevovóhe Paulhevaho tsé'ȯhkemóheeohtsetsėse Areopagus tsé'ȯhkėhestóhese. Néhe vo'ėstaneo'o tséhéstȧhese Athens naa máto oxėse tsénėxhé'ȯhtsese mó'ȯhkėhetósetotóxėstȯhenovóhe hová'éhe tsémónatsėstomévȯse. "Naa néhmé'ėstomevemeno hé'tóhe tséametotóxėstomo! Námónátsėstánóne ²⁰ naa éno'eotóéso. Náhéne'enátanó'tánóne héne tséhešetováto," móxhetaehevóhe. ²² Paul móstaosáanemé'néehéhe maeto. Móstsėhetȯhevóhe, "Tsėhéóhe tséhéstȧhése Athens, ²³ tséévėhetaa'vóóhtómo netao'o hétsėhéóhe nemȧhoéstóvévo, návóomoo'o hoháesto heováestse tséma'heónatsėstomáse néháoená'tánóvo. Mónéoseehoháe­ma'heónetanȯheméhe. Hópahpa na'ėstse étsėhetȯxe'ohe, "Tsésáahéne'enóseonévééstse." Esáakánomėhéne'enóseonévéhe néohkėsó'háoena'tovovo. Naa néhe nétao'semé'ėstomévatsénóvo. ²⁴ Tsé'tóhe nea'háanéhe Ma'heo'o tsémȧhemanestsėse netao'o hétsėhéóhe ho'eva naa he'amo'omééno. Naa éno'mȧho'emáóhta netao'o hová'éhe. Esáavésevo'ėstanéhévéhe mȧheóne vo'ėstane tsévá'nemanestsėse. ²⁵ Naa hováneehóho ésáane'étaméhenoto. Onétáhtse néohkene'étaménone. ²⁶ Ma'heo'o tsémanéóhtse na'ėstse hetanóho tóoneto hevo'ėstanemo évóo'sėhóho tósa'e tsésto'se­vo'ėstanéhevetsėse naa máto tsésto'sėho'nėhe'xóvetse. Hámó'ȯhtse hénėhéóhe mónénėhvésėhéstȧhehemanéhe. ²⁷ Máto Ma'heo'o móxhésenėhešemȧheéxanȯhéhe tsésto'senȯhtséohtsé'toese. Naa ésáahótsemé'ȯhéhe. A'e mónéohkenée'toehenéhe. ²⁸ Naa énéehove tséametanéne'sėhaétse. Névéstȧhémaene netao'o hová'ėhéstónėhéva. "Néhenésonėhe'toene," ééšeáahtse'­nėhetȯxe'ėstóneo'o hósėstse nevo'ėstanémevoo'o. Naa éhetómeo'o. ²⁹ Naa tséhvé'he­nésónėhé'tóétse, néme'sáanėhešetanóhéme évá'nevé'šemanehe heóvema'kaeta naa vó'komema'kaetaéva naa máto héva ho'honáéva. Esáavá'nemanėhaeheho vo'ėstanóho tséohkėhóovėhešėtanóvȯse hósėstse. ³⁰ Tótseha Ma'heo'o mó'ȯhkeo'omóohtȯhetséhe néhe vo'ėstaneo'o tséssáapévė­héne'enoméhévȯse tséohkėhešévévȯse. Naa oha hétsetsha ésáa'évanėhesóháne, netao'o vo'ėstane éme'méseeotse, néhetaene Ma'heo'o. ³¹ Ééšeéxána hó'ótóva éšeeva éto'seévȧho'hé­pévėho'emaovóho netao'o vo'ėstanóho. Énėhešemonénoto Jesusevaho tsésto'sėho'emanetsėse. Ma'heo'o néhésenėheševóo'sėhaene tsé'évaametanéné'séóse Jesusevaho hó'ótóva tsésto'seévȧho'hé­ho'emanetsėse," móxhetȯhevóhe Paul. ³² Tséhnéstomónévȯse hósėstse Jesusevaho tséévȧhešeametanénetsėse móhnetséstȧhevóhe, naa mé'tó'e hósėstse móxhóna'ovė­héne'enátanó'tȯhenovóhe.  

 

 

Romans

1

Everyone is sinful

     ¹⁸ Ma'heo'o éhéseomáta'ehe vo'ėstaneo'o tséhvé'hetóse­amė­hávėsévo'eétȧhévȯse naa éno'tóo'e'ánóvo hetómestȯtse. Ehávėséve­oo'hetanoo'o. ¹⁹ Ma'heóneva móstaome­vóo'ėstómané'sėhae­hevovóhe tséhestȧse, naa oha móho'nóstónėšeáahtomónévȯtse. Naa héne tsevé'šeasėto'eéhaenovo Ma'heóneva, tsetaomenėhešé­hahtseo'o. ²⁰ Hákó'e tséhnėhmóneéxane netao'o hová'éhe, móhnėxhéne'enóhehanetséhe Ma'heo'o hema'heónevestȯtse naa hestoháatamaahestȯtse. Esáakánome­vóoméhanéhetse hema'heónevestȯtse naa hestoháatamaahestȯtse, naa oha évé'šėhéne'enóhetse tséhvóometse netao'o tséhešeéxáno. Naa tséhvé'nėhesotse hovánee'e ésáatónėšenonȧháxetanóhe. ²¹ Vo'ėstaneo'o ékánomeéšėhéne'enovovo Ma'heóneva naa oha ésáanėhešema'heóno'ótȯhevo, naa hahoo ésáano'hešetanóheo'o. Naa tséhešėtanóvȯse éma'xepe'pe'otse, éhávėséveoo'hetanóotseo'o. ²² "Náéšemȧhehéne'ena netao'o hová'éhe," éohkeno'hevoone, naa oha hová'éhe ésáahéne'enóhénóvo. ²³ Eme'ȯhkėháoena'tovovo Ma'heóneva tséa'eneametanénetsese, naa oha ésáanėhešévėheo'o. Eohkėháóéná'tánóvo hová'éhe tsétaomemanėstsévȯse, heva vo'ėstanóho naa máto heováestse vé'kėseho naa hováhne tséhestatsėse, hópahpa šé'šenovoto. ²⁴ Eno'xónetame­vo'ėstanéheveo'o, nonámé'tó'e éohkė­xónetamo'eéhahtseo'o. Tséhvé'nėheševo'ėstanéhévévȯse héne Ma'heóneva móhvé'šeénanaehenovóhe. ²⁵ Tséssáavé'e­oné'seómȧhahtá'­tovóhévȯse Ma'heóneva étaomenetsé'e'tovȧhtseo'o. Esáaháoena'tovóhevo Ma'heóneva, oha mé'tó'e éháóéná'tánóvo netao'o hová'éhe tsémanėstsévȯse tséhema'heónamevȯse. Ma'heo'o nea'háanéhe tséto'seno'keamevového'oestse. Naa énėhéso. ²⁶ Hópahpa néhe he'eo'o móho'nó'ȯhkeévȧho'ȧhévȯtse hetanóho, ónétáhtse nonámé'tó'e néhe he'eo'o mó'ȯhkėho'ȧhé'tovȧhtsėhevóhe. ²⁷ Naa máto néhe hetaneo'o taamááhe móhnėhešėho'ȧhé'­tovȧhtsėhevóhe. Móhnėhešėxónetamo'eéhahtsėhevóhe. Etaomenėhešeó'ȯhto'eéhahtseo'o.

3

How God accepts people

²¹ Etsėhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstóonéhéva tséhešemásetsėstóétse Ma'heo'o. Nésáavé'šemásetsėstóehénone tséhvá'nenéhe'omóvótse hesto'emanestȯtse. ²² Oha tséno'kemásetsėstovose mónėséhanevóhe tséne'étamese hee'haho Jesusevaho. ²³ Tsé'ȯhkevé'mȧhe­ó'ȯhto'eétȧhétse nésáatónėšėho'eohtsé'tovóhene Ma'heo'o. ²⁴ Naa oha nésó'nėševátamaene, mȧhvé'ne'étamévótse hee'haho Jesusevaho nėstsemȧheasetanomóenone netao'o netávėsévo'eétȧhéstonane naa nėstseno'másetsėstóene.

4

The example of Abraham

     ¹ Naa hétsetseha náto'semé'émo Abraham, tsénėxhéstȧhétse, tséheševo'ėstanévėhaese Ma'heóneva. Esáavé'ševo'ėstanévȧháéhe tséspévėhetanevėse. ³ Onétáhtse móhvé'ševo'ėstanévėhaehéhe tséhvé'eoseene'étamé'tovȯse Ma'heóneva, éhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstoo'o. ² Naa vé'vé'ševo'ėstanévėhaa'ėstse Ma'heóneva hepévevo'ėstanéhévėstóva, héne émėhvé'šėhoháatamaahé'tovahtse. Naa Ma'heóneva mómȧxéaahtoéhe vé'nėhešėhoháahé'tovahtsėse.

5

How can we be acceptable to God?

     ¹ Névé'šenanóene Ma'heo'o tséxhestanamótse hee'haho Jesusevaho, móné'éšeáahtse'nėhešeéxanomótȧhaehenéhe tsésto'senaévomotȧhaétse Jesus. ² Naa héne néno'oseevé'šemásetsėstóene. Naa nétanėhešehetótaetanoma hó'ótóva tsésto'sevésevé'hahtsétse Ma'heo'o hema'heónévėstóva. ³ Hó'nėšėkánomėhótoanávetanótse nétaváhtome­amė­hetótaetanómáne, nénėhešėhéne'enánone: Hótoanávetanóhtóva nénėxhésevé'šeóehnovȧhema. ⁴ Naa héne óehnovȧhestȯtse nénėhvé'šėhe'konenéenone, naa tséhvé'eéšėhe'konenéétse héne névé'šėhotséovo'setanoma. ⁵ Néhéne'enánone Ma'heo'o ȯhtóxȯhesėstse éohkenėheso, naa héne névé'šėhésė­hotséovo'setanoma. Nėstsenėheševo'ėstanéhévémáne Ma'heo'o tséxhone'ó'sėhaétse Ma'heónemȧhta'sóomaho. Naa nėstseno'méhohtȧhema tséhvé'hone'ovótse Ma'heónemȧhta'sóoma.

6

What about our sin?

     ¹ Naa hea'e néhóovenėhešetanóme, "Nȧhtanėšėhetóse­óo'o'ȯse­vo'ėstanéheve, Ma'heo'o hóhoovaeto nȧhtseévavonanomoo'e nȧhtávėsévo'eetȧhestȯtse." ² Naa ésáanėhesóhane! Mȧhvé'ease­néhevo'ėstanéheve'tȯhesėstse Ma'heo'o éohkėsáa'évȧ­hóotoemé'etanó'tȯhehane tséméhaehešeamėhnéstove. Esáanéxa'etanóhtovėhane. ³ Mónésáanėhešėhéne'enóhénóvo: Tséméhaeheševo'ėstanéhévése ééšemȧhehová'ȧhane. Tsé'asenéhe'ovótse Jesus, hénėhéóhe nėstávėsévo'eétȧhéstonane émȧhenaéto. ⁴ Naa tsé'e'óestaáhétse hápó'e ta'se nétaéva­naévomotȧhone Jesus tséxhešenaévomotȧhaétse. Naa tséévȧhešeametanénėse hápó'e nééšenétȧhévevo'ėstanéhévémáne hétsetseha. Naa nėhe'xóvéva nénėhvé'šepévease­vo'ėstanéheve'tovone. ¹² Nėstsevé'vovónanaenovo havėse. ¹³ Naa oha mé'tó'e oné'seóme­néhe'ova Ma'heo'o tséhvé'vo'ėstanévėhaése. ²³ Mȧhvé'hávėsé­vo'eétȧhése nėstsevé'šėhováneehénóvo, naa oha mé'tó'e mȧhvé'hestanóse Jesus Vo'ėstanévėstómanéhe. Tséhnaévomotȧhaétse Jesus, Ma'heo'o néaéstomemétaenone a'eneametanénestȯtse.

8

     ¹⁴ Vo'ėstaneo'o tséohkeameonó'eotsėhaevose Ma'heóne­mȧhta'sóomaho, nea'háanevóhe Ma'heo'o henésoneho. ¹⁵ Naa néhe Ma'heónemȧhta'sóoma néohkėhéestáha'óene nonohpa nésáa'e'hóhene Ma'heo'o, némonóohné'toene, hena'háanéhe "Ného'e," tséohkėhésėhetótse. ¹⁶ Ma'heónemȧhta'sóoma néohkeamemé'ovó'semaene tséhešemonóohné'tóétse Ma'heo'o. ¹⁷ Naa tséhvé'eéšėhenésónėhé'tóétse nėstsevéseamȧhénone hová'éhe tséto'seamȧhevȯse néhe hósėstse henésoneho. ²⁶ Oxhótoanátoo'ėstse Ma'heónemȧhta'sóoma néohkevovóhnėhešé­haene. Hámó'ȯhtse hó'ótóva ȯxháóénátse néohkėsáahéne'enóhenone tséme'hétse, oha néohkeváhtomemomóhtsemóena'tovone Ma'heo'o. Nėhe'xóvéva tsé'tóhe Ma'heónemȧhta'sóoma mónéohke­éestsėstomótȧhoehenéhe ²⁷ nonohpa nénėheše­vé'hoomaene Ma'heo'o. ²⁸ Mȧhvé'méhohesėstse Ma'heo'o hová'éhe ésáa'óetsetanó'tȯhehane, éohkeévamȧhepévána hová'éhe.

10

     ¹ Nésenéhasėstse, náohkeamevéestomevo Ma'heo'o vo'ėstaneo'o tséxhéstȧhéto tsésto'sevésevo'ėstanévėhaévȯse. ² Ekánomema'heónetanoo'o, ³ naa oha ésáahéne'enóhénóvo tséto'sėhešėho'ėhóhetsėse Ma'heóneva. Eohkėhóovenėhešetanoo'o, "Náéšeamenéhe'omovo Ma'heo'o hesto'emanestȯtse." ⁴ Naa oha Jesus ééšemȧhesóhpėhóhta tséhnaévomotȧhaétse tséhešetanotsėse Heho Ma'heóneva. Naa nėstsenėhešemásetsėstóévo mȧhvé'ne'étamévóse hee'haho Jesusevaho.

12

     ¹ Nésenéhasėstse, tséxhomá'xenėševátamaése Ma'heo'o, nétšėhešemomóhtsematséme: Táaxa'e éme'mȧhemetse Ma'heo'o nevo'ėstanéhévėstóvévo. Mȧhvé'nėhešévése Ma'heo'o nėstsevé'šeono'átamaenovo. ² Névé'vésenėhešetanóme tséohkėhešetanóvȯse tsésáa'áahtovóhevose Ma'heóneva. Onétáhtse véestomeva Ma'heo'o tsésto'sevéstȧhémaése komaahe nėstsepéveoo'hetanóme, naa nėstsėhéne'enánóvo tséto'sėheše­péve­néhevo'ėstanéheve'tovóse Ma'heo'o, tseoseepévetanóotse. ³ Ma'heo'o náoseepéve'tova, nánėhetȯhóota tsésto'se­mé'ėstomévatsése hová'éhe: Névé'pévatamȧhtséme, ónétáhtse péveoo'hetanó'tome Ma'heo'o tséhetȯhóotaése. ⁴ Tséhnonó'kevé'to­váhétse Ma'heo'o tséhešemanėhaétse, éháestȯhnóváto, néhestovootsema, naa néno'he'ȧhtsenémáne, néno'hestse'konémáne, naa oha éonétȧhévotse'óhé'tȯhénėstse, hámó'ȯhtse mȧhtovóo'ȯhtse évé'šenéstomónėstove. ⁵ Hápó'e nééšėháestȯxémáne tséhetaa'­néhe'ovótse Jesus, ta'se nétano'kevé'továhémáne Jesus tséhnéehovėse, naa máto nétamȧhevésėsóne'tovȧhtsema. ⁶ Ma'heo'o nénonó'kenėhetȯhóotaene tósa'e tsésto'sėhešeoto'xovȧhévótse. ⁷ Hósėstse mónėhetȯhóotȯhevóhe tsésto'sema'heónė­hóo'xeváhevetsėse, tséhe'xóvene'étametsėse. Naa hósėstse tséto'seohkevéstȧhémȯsanese. Naa hósėstse máto mósto'se­ma'heóne­vovéstomósanéhevėhevóhe. ⁸ Naa hósėstse mó'ȯhkeóo'haestóohehevóhe. Naa hósėstse tséhema'kaataemese éme'vé'šėhoto'ȧhénóvo. Naa hósėstse mósto'seohke­ameohtséhohevovóhe, éme'no'eonésemȧheó'tȯsétanoo'o. Naa hósėstse tséto'senėševátsėstȧhé'heónévévȯse, éme'no'másetanoo'o.

Christian living

     ⁹ Oné'seómeméhósáne. Péohtome tséhávėséva'e oha toetanó'tome tsépéva'e. ¹⁰ Tséhvé'hevésėsóne'tovȧhtsése ma'heónenótȧxévėstóva, méhotahtse naa nonámé'tó'e ono'átamahtse. ¹¹ Névé'néhnetametanóme. Másenéhevo'ėstanéhevo'ėstanéheve'ova Ma'heo'o. ¹² Másetsėstome tséhesétamaése. Mȧxhótoanávetanóse óehnovetanóhéne, naa máto mámáhta ó'tȯséamėháóéna. ¹³ Véstȧhema tséoné'seómȧhahtase tséo'hémȧhese naa no'másetanó'tova nóhásėháma vo'ėstane. ^14-17a Névé'eéva­no'ėstovóvoo'o tséhávėsévemaése, ónétáhtse háoenavomotaha. ¹⁵ Vésepévetanó'tomova tsépévetanose naa nėševátametanó'tova tséhávėsevetanose. ¹⁶ Pévemano'evo'ėstanéheve. Névé'pévatamȧhtséme. Névé'šénetamóvoo'o vo'ėstaneo'o oha mátsėstova. ^17b Onó'evo'ėstanéheve. ¹⁸ Evananóvahtse. ¹⁹ Nésėsónėhasėstse, névé'eévȧhetómo'eéhovoo'o vo'ėstaneo'o! Héne énéé'ta Ma'heo'o. Etsėhetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstóonéhéva: Ma'heo'o étsėhevoo'o, "Náhéne'enovoo'o tséhetómo'eéhaesee'e; tsetaomenėhešéhahtseo'o." ²⁰ Máto étsėhetȯxe'ohe, "Tsésáaho'ȧhé'továta'óse vé'háeanávȯtse, hoxomóóno, naa no'nóohemóvȯhéne mahpe! Tsemé'etanóotsé'tánóvo tséheto'eétȧhévȯse, naa tsevé'šetanéheotsénóvo," éhetȯxe'ohe. ²¹ Nėstsevé'eéxa'e'óénóvo tséhávėséva'e, oha mé'tó'e váhtomepévé'tȯsáne!

15

¹³ Ma'heo'o tséhvé'šenéehovėse néhésėhotséovó'setanoma. Néohkenėhešėháoenavomotȧhatséme Ma'heo'o tséhnéehovėse néto'sevé'šėhetótaetanóme naa néto'seno'eována'xaetanóme tséhvé'ne'étamése. Naa máto náohkeno'nėhešėháóéna Ma'heónemȧhta'sóomȧhéva nėstsevé'šėhotséovo'setanóme.

 

 

1 Corinthians

2

     ⁹ Etsėhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstóonéhéva, "Ma'heo'o hová'éhe tsééxanomótáóse tséméhotaese, ésáa'éševóoméhanéhetse, naa máto ésáa'éšenéstomónėstovėhanéhetse, naa oha móoseehoháatamano'éhanetséhe."

3

     ¹¹ Jesus éno'kenéehove tséto'sene'étaméstovėstse.

10

     ¹² "Nȧhtsėsáa'éxa'e'óéhe vonȯhóha'óvȧhtsestȯtse," vé'nėhešetanóse, péveóo'haetano! ¹³ Otahe, netao'o vo'ėstane, máto tséhnéehóvése, éohkevonȯhóha'oo'e hová'éhe. He'konene'étame Ma'heo'o, nėstsepévėsóhpevéstȧhémáévo vonȯhóha'óvȧhtséstóva.

12

     ²⁷ Tséhmȧhenonó'kevé'továhése nééšemȧhemano'ȧhéme Ma'heónévėstóva. ²⁸ Naa nėhe'xóvéva Ma'heo'o mó'ovóe­nėhetȯhóotȯhevóhe hósėstse tsésto'setóxema'heóneéestsetsėse, naa máto hósėstse tsésto'sema'heónėhóo'xeváhevetsėse, naa máto hósėstse tsésto'sema'heónevovéstomósanetsėse, naa máto hósėstse móhnėhetȯhóotȯhevóhe tsésto'sema'heóneéxo'eétȧhetsėse, naa máto hósėstse tsésto'seévaénomóhtȧhé'ėstómanetsėse, naa hósėstse tséohkevéstȧhémȯsanetsėse, naa máto hósėstse tsésto'seohke­ameohtséstsese hová'éhe, naa máto hósėstse tsésto'seohkema'heóne­nétȧhévenėstsévȯse.

13

Love

     ⁴ Vo'ėstane tséméhohtaestse éoéhnovahe, éhoto'ahe, naa máto éohkėsáa'e'hanóhtȧhéhe. Néhe vo'ėstane éohkėsáaháo'ótȧhtséhe, naa máto éohkėsáapévatamȧhtséhe. ⁵ Epévoéstomo'he, ésáaháo'emanéhe, ésáatotá'kovȧhéhe. Eohkėsáahetóse­mé'etanó'tóhe tséxhávėsévo'eeese. ⁶ Evé'šepévetano tsé'onó'evo'ėstanéhevėstove. ⁷ Néhe tséméhohtaestse éó'tȯsétáno, naa máto étó'nėšeamene'étaménoto Ma'heóneva. ⁸ Eohkėsáanéhnetaméhe.

15

     ³ Vo'ėstanévėstómanéhe néhésenaévomotȧhaene tséxhávėsé­vo'eétȧhéstóvétse, étó'nėhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstóonéhéva. ⁴ Mó'éstanėhéhe vóxéva. Mó'évaametanénėhéhe na'hee'ėše, éno'nėhetȯxe'óhe. ⁵⁸ Nésenéhasėstse, he'konenéé'e, névé'­néhnetaméme! O'tȯséhotse'óhevomotaha Ma'heo'o, néhéne'enánóvo énėhešeono'átsésta.

2 Corinthians

1

⁴ Ȯxhótoanávetanótsee'ėstse néohkevéstȧhémaene Ma'heo'o naa hápó'e tóoneeto nétaohkenėheševéstȧhémȯsanémáne.

5

¹⁶ Vo'ėstaneo'o náohkėhóovevésetotónėsétamoo'o, naa hotȧhtse móho'nóhnėhéso. Jesus náohkėhóovevésenėhesétámo. ¹⁷ Vo'ėstane tséoné'seómȧhahtovȯtse Jesusevaho ééšemȧhenoohta tséméhaehešeamehnėse naa ééšeévanétȧhévetano. ¹⁸ Ma'heo'o mónénėhešeéxanomóehenéhe. ¹⁹ Naa tséhvé'naévomotȧhaétse Jesus, Ma'heo'o nėstseévȧhéne'enóene, naa tsėhová'ȧháne tséméhaehešėhávėsévevo'ėstanéhévótse. Naa nėstsenėheše­tóxemé'ėstávonone tséohkėhešeévananóvȧhtséstovetse. ²⁰ Naa (ta'se) mónéto'seéestsėstomótȧhohenéhe Jesus. Naa ma'éestsétse hénėhéóhe Ma'heo'o néto'sėxaenėšemomóhtsemaevo tsésto'seévȧhéne'enovótse. ²¹ Jesus mó'oseeono'e(?)­o'ėstanéhevėhéhe. Naa tséhnaévomotȧhaétse, Ma'heo'o móhnėheševé'hoomaehevóhe, nonohpa mónéto'se­nėševátamaehenéhe tséhnéehóvetsėse Jesusevaho.

 

6

¹⁷ Ma'heo'o étsėhevoo'o, "Névé'vésevemovoo'o tsésáa'oné'seómȧhahtáhese. Névé'no'vona'ėstséhaenovo hová'éhe tséhávėséva'e. Mȧhvé'eáahtomáse tséhešeóo'háevamatsése, nėstsevé'šemásetsėstóvatsénóvo, naa nėstseno'henésonėhé'tovatséme."

 

Galatians

1

Background

     Hákó'e tótseha évaveto Ma'heo'o móhmétȯhenótse vo'ėstanóho Jews tséohkėhestóhetsese ho'emanéstotȯtse tséto'sėheše­vo'ėstanéhévévȯse, tséto'sevé'šeonó'eohtsévȯse. Móxháestȯhá­hanetsevótse. Na'ėstse tséméahtovetse vé'néhe'omévȯtse mósto'sevé'šepévomóhtȧhéhenovóhe. Mósto'seohkėhe'kotoehevóhe no'ka éšeeva tsésto'sėhosótomóévȯse. Naa máto móhnėhetaehevovóhe Ma'heóneva, "Hósėstse hováhne nėstsevé'mévovoo'o, ootama éškȯseeséhotame." Nėhe'xóvéva tsé'tóhe éškȯseeséhotame mó'ȯhkevé'šėháomóhtȧhéotsėhenovóhe. Naa máto na'ėstse ho'emanestȯtse tsémétaevȯse mósto'seohkevéstȧhémȯhevovóhe tséháo'omenėhétsese. "Ma'ȯhkeo'eno'ése hósėstse ohkenoohtomáhéne komaahe tséháo'omenėhese tsėho'ėhémȧheénenánóvo!" Ma'heóneva móhno'nėheto'emaóehehevóhe tsésto'seohketsėhetaxévȯse hetaneo'o naa hetanéka'ėškóneho komaahe tsevé'šenėhešėhéne'enóhénóvo tséheše-Jewish-évévȯse. Etsėhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstoo'o tséstaéšėháestȯheaénoo'e móhmé'eméhanéhe hé'tóhe ho'emanestȯtse tséhešetováto. Mósto'sevéstȧhémaehenovótse Jews tséheše­vo'ėstanéhévévȯse. Naa máto énėhetȯxe'ohe, "Vé'sáanéhe'omáhése heva na'ėstse hé'tóhe ho'emanestȯtse Ma'heo'o néme'hé­hová'ėhevátamaevo." Naa máto éno'nėhetȯxe'ohe, "Hé'tóhe ho'emanéstotȯtse nésáavé'ševo'ėstanévėhaehénovȯtse." Hámó'ȯhtse Jesus móstsėhehéhe, "Nánéehove meo'o. Oha tséstó'néehóvéto évé'šėsóhpéhne vo'ėstane Ma'heónévėstóva." Etsėhetȯxe'ėstóoheo'o néhe tséoné'seómȧhahtase hénėhéóhe tsévo'ėstanéhevese Galatia. Paul móstsėhetȯxe'ėstóovȯhevóhe, "Néméhae'éšepévenehe'ovovo Jesus. Naa oha hétsetseha néaseáahtovóvoo'o tséno'héohtséstomanese. Nénėhetaevoo'o nėstseovóhponemȧhenéhe'omóvónóvo Ma'heo'o hesto'emanestȯtse tsésto'sevé'ševo'ėstanévėhanése naa máto tséhešema'heónetanóse. Enétȧhéveoo'hetanoo'o. Ma'heo'o hemeo'o éno'ka'etse tséto'senéhe'omátse tséto'sevé'ševo'ėstanévėhaétse. Naa héne meo'o énéehove Jesus Vo'ėstanévėstómanéhe. Néme'sáa'­áahtovóheneo'o vo'ėstaneo'o tséamėho'xėstanose hová'éhe tséto'seheševo'ėstanéhévótse. Hósėstse éohkemé'ėstánóvo tséto'sėheševo'ėstanévėhanétse heva tséhone'omátse naa máto tséhešema'heónetanótse. Naa héne nėstsevé'eáahtánóvo. Oha ametoetanó'tova Jesus éno'kenéehove tséto'sevo'ėstanévėhaétse.

Greetings from Paul

     ¹ Nánéehove Mákeeta (Paul). Vo'ėstaneo'o násáa'onóomaéheo'o tsésto'setóxema'heóneéestséto, oha Jesus naa Ma'heóneva Heho náonóomáá'e. (Néhe Jesus nea'háanéhe tséévaametanéne'sėhaese Ma'heóneva.) ² Néstȯxétse tséma'heónenótȧxévétse hétsėhéóhe nétamásetsėstóvatséme hénėhéóhe Galatia tsé'ȯhkemóheeohtsése. ³ Ma'heo'o Tséhéhétse naa hee'haho Jesusevaho néme'ována'xae­tanóhaevoo'o naa nėstseno'péve'toevoo'o. ⁴ Jesus néhése­naévomotȧhaene tsésto'seasetanomóétse netao'o tséhešėhávėsévo'eé­tȧhévótse naa tsésto'seno'eonó'eotsėhaétse netao'o hávėsévéva. ⁵ Néme'ȯhkeamevového'ótone Ma'heo'o nėhestoha éšeeva. Nėhe'še.

The one gospel

⁶ Náhávėsévetanóotse tséhnéstomónéto a'e tséévȧhešeno'héoohése. Jesus néhéseonóomaevo tséhméhotaése naa nėhe'še néasenéhe'ovovo. Naa oha hétsetseha néévanootovo, tsénéta'e meo'o néévanéhe'ánóvo. ⁷ Néáahtovóvoo'o tséohkeno'héohtséstomanese. Naa néno'­nėhetaevoo'o tséhešeovéstomósanévȯse hena'háanetséhe tsépéva'etse. Naa nétanėhetatséme hétsetseha ésáahetómėheo'o. Enétȧhévanánóvo Jesusevaho tséhetósemetsėse. Naa héne névé'šepe'pe'e­óetsetanónóvo. ⁸ Heva tséhnéehóvéto naa máto héva ma'heónėhotse'o vé'eéva­nétȧhévovéstomévatsése tsééšėhešeovéstomévatsése héne néme'vé'šetšėhešeméa'tonenone ȧhtóno'omééno. ⁹ Naa máto nétatsėhetatséme, nóhósȧháma vo'ėstane vé'nétȧhévevovéstomóése néhe máto éme'tšėhešeméa'tohe ȧhtóno'omééno. ¹⁰ Naa énėše­kánoma'e vo'ėstaneo'o hó'sáanėšeho'ȧhéhévȯtse tséhéto, naa oha Ma'heo'o éno'kepévátsésta tséhevo naa héne náváé'ta.

Paul's message comes from Christ

¹¹ Nésenéhasėstse, tséhešema'heóneéestsėstóvatsése énėxhéso Ma'heo'o tséhnéehovėse. ¹² Hovánee'e násáa'ovéstomóéhe. Jesus nátó'nėšetaomevóo'sėhaa'e. ¹³ Ná-Jewheve. Nééše­néstomóne'­tovéme tséméhaehešeamėhnéto, náhe'konenéhe'omovo tsé'tóhe Jews tséhešeovéstomósanévȯse. Náohkenėševátamo'eéhoo'o tséoné'seó­mȧhahtóese Jesus, E'óestaáheo'o tséohkėhestóhese, hópahpa náno'na'hoo'o. ¹⁴ Naa tséhetaa'mȧheséetó'ėhahétse nánéehove náno'kėhoháemé'enóéstse Jews tséohkėheše­ovéstomósanévȯse. Naa náno'mȧhenéhe'omóvonȯtse netao'o hesto'emanéstovevótse. ¹⁵ Naa tséssáa'éšėhestáotséhevo Ma'heo'o móná'éše­áahtse'nėheše­moné'toehéhe tsésto'sėhotse'óhevomotaho. Naa oha násáa'éšenėhešė­héne'enóhe nėhe'xóvéva. ¹⁶ Hotȧhtse no'ka Ma'heo'o nástó'nėše­vóo'sėhaenoto hee'haho Jesusevaho nonohpa tsésto'sepévė­héne'enóvamo naa tsésto'seno'tóxemé'ėstomevono tsé'tóhe óxėse tséhéstȧhese. Hovánee'e násáanėstsėstovóhe hová'éhe. ¹⁷ Násáano'­vóhpone­tsėhe'ȯhtséhe Jerusalem tsésto'senėstsėstovono Jesus hevovéstomóseono hová'éhe. Nátatsėhe'ohtse hoháá'ėše tóhtóó'e. Hénėhéóhe nátó'nėšetaome­ovéstomeva Ma'heo'o. Nėhe'še nátaévatsėhe'ohtse Damascus. ¹⁸ Tséstaéšena'heaénoo'e nátamóne­tsėhe'ohtse Jerusalem. Hénėhéóhe náá'ena Peter nexa ma'heóneéšeeva. ¹⁹ Hénėhéóhe náno'vóómo James, hevásemo Jesus. ²⁰ Nátó'nėšėhetóme tséhetóhta'haovatsése. ²¹ Nėhe'še nátamónetsėhe'ohtse Syria naa Cilicia. ²² Nėhe'xóvéva tséoné'seómȧhahtase hénėhéóhe Judea násáa­héne'e­nóeheo'o. ²³ Nátšėhešenéstomóné'tóó'e, "Tsé'tóhe hetane (Paul) éohkeméhaeamene'to'éna'hóho tséoné'seómȧhahtátsese. Naa hétsetseha évé'šeamema'heóneéestsénoto Jesusevaho!" ²⁴ Naa néhe tséoné'seómȧhahtase hétsetseha évé'šepévetanoo'o naa éno'vové­ho'ó­tovo Ma'heóneva tsé'éševésenéhevo'ėstanéheve'tovamo Jesusevaho.

2

Paul and the other apostles

     ^1-2 Tséstaéšemȧhtóhtȯhóhtȧhnéveaénoo'e Ma'heo'o návóo'seha tséhešėhešetanó'tóó'ėse Jerusalem naa nátaévȧhósėtsėhe'ohtse. Návé'ȯhtsémáá'e Barnabus naa Titus. Hénėhéóhe náno'ke­éestsėstovoo'o tsého'emanese E'óestaahéstóva. Náohkenėhe­tóhta'haovoo'o tséhešeametóxepéveéestsėstóvamo tsé'tóhe oxėse tséhéstȧhétsese naa tséto'sėhešeno'eamȧhévȯse a'ene­vo'ėstanéhevestȯtse. Náno'nėhetoo'o netao'o tséhetono, násáavá'nenėhéhe. Eoné'seómo. ³ EsáakánomeJewhévéhe Titus, ésáanėhetaeheho tsé'tóhe tséoné'seómȧhahtátsese tsésto'seovóhpone­ovóetsėhetaxėse tséohkėhešévévȯse Jews. ⁴ Naa oha hósėstse móhnėhešetanȯhevóhe éme'ovóetsėhetaxe. Mónėséhanevóhe tsésáa'oné'seómema'heónetanóhese tsénėhešetanose. Mó'ȯhkevá'ne­aéstomema'heónetanȯhevóhe mó'ȯhkeévano'héohtsé­tanó'tovȯhe­vovóhe tsééšeméhae­no'ke­ne'étamese Jesusevaho. Tsé'tóhe hetaneo'o mó'ȯhkeonése­pe'pe'évamȯhevovóhe tsééšeoné'seómȧhahtátsese, "Nėstseovóhponenéhe'ánóvo tsé'tóhe Jews hesto'emanéstóvévo!" mó'ȯhkėhetaehevovóhe. ⁵ Naa oha nátóo'e'ovóneo'o, násáa'­áahtovóheneo'o, naa násáano'nėhešévévȯhéne tséhešetanóvȯse. Naa náhe'konenéé'tánóne tséhešeovéstamévatsése, tséhešeno'ke­ne'étamé'toese Jesus. ⁶ Naa néhe tsééšėhetaa'­oné'seómȧhahtase tséameotséhaevose násáa'éveóxȯhetaehéneo'o, heva tsésto'sėheše­ovéstomósanévótse. (Nátaomenėhesétamoo'o tsé'tóhe móovóeóe­hevóhe. Naa énėšekánoma'e tséssáapévėhéne'enovóhéno oha Ma'heo'o éno'kėhéne'enóevóho heva tséoné'seómeovóeóévȯse.) ⁷ Sé'ea'e néhe hetaneo'o éhéne'enánóvo Ma'heo'o tséhešenėhesétamá'ėse tsésto'sėhéma'heóneéestsėstovono tsé'tóhe oxėse tséhéstȧhese, hápó'e Ma'heo'o tséxhešenėhesétámȯse Peterhevaho tsésto'sėhé­ma'heóne­éestsėstovȯse Jews. ⁸ Nákánomeéestsėstovóneo'o tsénétȧhese naa oha náséešemé'ėstomevónone Jesusevaho. ⁹ James, Peter, naa John éameotsėhovo tséoné'seómȧhahtátsese hénėhéóhe Jerusalem. Tséstȧhéne'enáotsé'tomevȯse tséhešenėhetȯhóotá'ėse Ma'heo'o tsésto'sema'heóneéestsėstovono oxėse tséhéstȧhese, náa'xaótaeneo'o nánéehove naa Barnabus. Naa nánėhešemámȯheve­pévátsėstánóne tsésto'sema'heóneéestsėstovótse tsé'tóhe oxėse tséhéstȧhese naa hápó'e tséhnéehóvévȯse tsésto'sema'heóne­éestsėstovovȯse Jews. ¹⁰ Oha évéestánóvo na'ėstse hová'éhe, tsésto'se­véstȧhémótse tséháo'omenėhese tséoné'seómȧhahtase hénėhéóhe Jerusalem. Naa náéšeáahtse'nėhešetanóme tsésto'senėheše­véstȧhétse.

Paul rebuked Peter at Antioch

¹¹ Peter tséhnėxho'nȧho'ȯhtséváétse hénėhéóhe Antioch, ¹² ékánomeJewheve, éohkevése'hanámóho tsé'tóhe tséoné'seómȧhah­tátsese oxėse tséhéstȧhétsese. Nėhe'še James tséstȧho'mea'ȧse tséoné'seómȧhahtátsese, móhJewhévėhevóhe, Peter móstae'hahtáotsé'tovȯhevóhe. Móho'nó'évavése'hanámȯtse néhe oxėse tséhéstȧhétsese. Peter ééšenėhešėhéne'ena ésáa'ovóhponetsėhetȧxéhe vo'ėstane tsééšee'óestaahe­vo'ėstanéhevėstse, naa oha hósėstse tséoné'seómȧhahtase tséJewhévese éohkėsó'nėhešetanoo'o. ¹³ Nėhe'še néhe tséoné'seómȧhahtase tséJewshévese tséstavóomovȯse Peterhevaho tséhesémanetsėse hápó'e móstamȧhenėhesémanėhevóhe. Hópahpa Barnabus móhvésenėhesémanėhéhe. ¹⁴ Tséstavóomono tséssáa'évama'heónetanóhévȯse, hénėhéóhe táhta náne'ho'etová'tóvo Peter. Nátsėhéto, "NékánomeJewheve, naa oha hétsėhéóhe nénėheševo'ėstanéheve tsé'tóhe tséheševo'ėstané­hévévȯse oxėse tséhéstȧhese. Névé'eonésenėhešeéxa'e'ovoo'o tsé'tóhe oxėse tséhéstȧhese tséheševo'ėstanéhevetsėse Jews!"

Jews and Gentiles are both saved by faith

¹⁵ TsésJewhévétse néohkepévȧhtamȧhtsema, néohkenėhémáne, "Násáavésėhávėsévo'eétȧhé'heónévéhe tsé'tóhe oxėse tséhéstȧhese tséhešėhávėsévo'eétȧhé'heónévévȯse." ¹⁶ Néme'sáanėhešetanóhema. Onétáhtse nééšenėhešėhéne'enánone Ma'heo'o hee'haho Jesusevaho éno'kevo'ėstanévėstómáne. Nésáavé'še­vo'ėstanévėhanéhenone tséhvá'nenéhe'omóvótse Ma'heo'o hesto'emanestȯtse tséohkė­hešetanótse tsésJewhévétse. ¹⁷ Tsé'éšėhomá'xenėhešėhéne'enomátse tséhešeno'ke­ne'étaméstovėstse Jesus nésáa'évane'étamévȯhénonėstse Ma'heo'o hesto'emanéstȯtse. Naa oha tsé'tóhe hósėstse Jews nénėhesétamaeneo'o tséhesétamóvȯse tsé'tóhe oxėse tséhéstȧhétsese tséssáa'évavé'ne'étamé'tamóvȯhétse Ma'heo'o hesto'emanéstotȯtse. Naa oha tsé'tóhe Jews éó'ȯsetanoo'o, ésáa'évanėhesóhane. ¹⁸ Vé'eévȧhósene'étamevo Ma'heo'o hesto'emanestȯtse, ta'se náme'éváóhtse. ¹⁹ Tséhe'šeasene'étaméto Jesus, ta'se nášéšeotse tséméhaehešene'étamé'tómo Ma'heo'o hesto'emanestȯtse. Héne ho'emanestȯtse násáa'évamomóonáotaéhe. Jesus tséxhotȯxáse'hooese ta'se návésenaa'e nėhe'xóvéva. ²⁰ Naa hétsetseha tsé'asene'étaméto Jesus ta'se náévaametanéne naa náno'néhevo'ėstanéhévé'tóvo tséhvé'méhótá'ėse náhése­náevomotaha. ²¹ Násáa'e'sėhestanomóvóhe Ma'heo'o heméhosanestȯtse. Naa mé'tó'e heva vo'ėstane tsénėhešetanȯtse "Návé'ševo'ėstanévėháne Ma'heo'o hesto'emanestȯtse," éó'ȯsetano, ta'se Jesus mó'éme'aéstomenaa'e.

3

Depending on God is the only way

¹ Néxaemȧsėhánééme! Mónéáahtovȯhevovóhe tséno'héohtsés­tomanese. Nééšepévemé'ėstomévatsénóvo Jesus tséheše­naévomotȧhaétse. Naa hétsetseha nésáanėhešetanóhéme. ² Otahe nétanėstsėstóvatsénóvo hová'éhe: Mónéamȧhénóvo Ma'heónemȧhta'sóoma tséhnéhe'omáse Ma'heo'o hesto'emanestȯtse naa móhe oha tsé'oné'seómȧhahtá'tovóse Jesus? ³ Nésáa'évapéve­oo'hetanóhéme! Ma'heónemȧhta'sóomȧhéva néhésease­néhe'omóvónóvo Jesus hemeo'o. Naa hétsetseha néévavonetanóme taamááhe néévȧhóseametanóme. ²⁶ Tséhvé'no'kene'étamése Jesus, némȧhehenésónėhé'tóévo Ma'heo'o. ²⁷ Naa tséhno'e'óestaáhése névé'šeasenéhe'omóvónóvo hemeo'o Jesus. ²⁸ Némȧhemano'ȧhéme e'óestaáhéstóva. Jesus némȧheséetátamaene, hó'nėšekánome­nétȧhévo'éévátse, naa máto hó'nėšekánomėhe'évétse naa máto hetanévétse, naa máto hó'nėšemomóonéhévétse, nésó'mȧhesée­tátamaene. ²⁹ Mȧhvé'ne'étamése Jesus, nėstsenėhvésėhéstȧhéme Abrahameveno, naa nėstseno'véseamȧhénóvo netao'o hová'éhe Ma'heo'o tsévéstomevȯse Abrahamevaho.

5

     ¹⁹ Vé'taomeametanóhtovee'ėstse ésáapéva'éhane, móhkeée­tšėhešė­­hávėsévo'eétȧhéstovėhanéhe: ²⁰ nóhásȯháma hová'éhe éháoena'tohe, heva tsé'ehóomȧhtséstove, naa máto tséspéotȧhtséstove, tsénėsétamȧhtséstove, naa tsé'ȯhke­e'hanótȧhtséstove, tsé'omáta'ėhéstove, tséhvénȧhéškȯséstove, tséhpe'pe'anováhtove, ²¹ naa tséhmané'heónevėstove, naa máto tséstaée­xóne­tamo'eétȧhéstove. Nétavá'nėhósenėheše­mé'ovó'sematséme. Mȧhvé'nėheše­vo'ėstanéhévése Ma'heo'o néme'hémasetsėstóévo.

²² Naa oha Ma'heónemȧhta'sóomȧhéva évé'šepéve­vo'ėstanéhevėstove: évé'šeméhosanéstove, éhetótaetanóhtove, éévananóvȧhtséstove, éóehnovȧhéstove, éhoto'ȧhéstove, naa tséhne'étamé'tovȧhtséstove, ²³ naa éno'eována'xaetanóhtove. Mȧhvé'nėheševo'ėstanéhévése nėstsėsáa'ó'ȯhto'eétȧhé'tomóvȯhénóvo Ma'heo'o hesto'emanestȯtse. ²⁴ Tsééšene'étamese Jesusevaho ésáa'évanėhešeamėhnéheo'o tséméhaehešeamėhnévȯse. ²⁵ Mȧhvé'vo'ėstanévėhaése Ma'heónemȧhta'sóoma, tóséé'e nėstseameonó'eotsėhaevo. ²⁶ Névé'pévatamȧhtséme, naa névé'eomáta'eéhahtséme, naa névé'no'ee'hanótȧhtséme!

6

     ¹ Nésenéhasėstse tséameotsėhaése Ma'heónemȧhta'sóoma, néspéveáahtove: hósėstse tsééšeméhaeoné'seómȧhahtase éévȧhóseasėhávėsévo'eétȧheo'o. Néhe vo'ėstaneo'o ována'xae'évaonó'eotseha. Naa oha ována'xaetanó'tovahtse komááhe nėstsėsáa'évavésenėhešėhávėsévo'eétȧhéhéme. ² Véstȧhémahtse nonámé'tó'e. Hena'háanéhe tséhesétamaése Ma'heo'o.

Ephesians

2

We can't save ourselves

     ^8-9 Tséhnėševátamaétse Ma'heo'o névo'ėstanévėhaene tsé'oné'seómene'étamétse. Nésáataomevo'ėstanévėhahtséhema. Onétáhtse néaéstomemétaenone vo'ėstanévėhahtsestȯtse, naa vo'ėstane ésáatónėšenėhéhe tséhešetaomevo'ėstanévėhahtsėse. ¹⁰ Ma'heo'o nénėhešeéxanaene tsésto'seohkepévo'eétȧhétse. ¹⁹ No'ka néméhaenétȧhévatamaevoo'o Jews, naa oha hétsetseha nééševésėhó'xėstȧhéme Ma'heo'o hemanȧhéstóva. ²⁰ Ma'heo'o nénėhešeéxanaene tsésto'semano'evo'ėstanéhévétse. Naa ma'heónėhóo'xeváheono naa Jesus hevovéstomóseono mó'ȯhkenėšeametóoneetomé'ėstȯhenovóhe tséto'sėheše­mano'evo'ėstanéhevėstovetse. Naa hénėhéóhe tóoneeto nééševésėhó'xėstȧhéme. Jesus nea'háanéhe tséne'taestse hétsėhéno ma'heónemanȧhéstóva. ²¹ Tséhvé'ne'étamétse Jesus névé'šemȧhemano'ȧhénone. Jesus nénėheševéstȧhémaene tsésto'seamemano'ȧhétse. Naa nėstseno'amenėheše­néhevo'ėstanéheve'tovone Ma'heo'o. ²² Naa Ma'heónemȧhta'sóoma máto néno'nėheševéstsėhnémaene tsésto'seamemano'ȧhétse.

4

Christian unity

     ⁵ Oha éno'kahe Ma'heo'o Tséne'taestse, naa éno'ka'etse hemeo'o éme'hešenéhe'oese, naa máto énó'ka'e e'óestaáhestȯtse. ¹¹ Ma'heo'o nénėhetȯhóotaene tséhnonó'kevé'továhétse tsésto'sėheševéstȧhémótse vo'ėstaneo'o, heva hósėstse énėhetȯhóotóho tsésto'se­vovéstomó­sanéhévévȯse, naa héva máto tsésto'sema'heónėhóo'xeváhévévȯse, naa máto héva tséohketóxema'heóneéestsese, naa máto hósėstse tsésto'sema'heónevé'ho'évévȯse, naa tséohketo'seno'e­ovéstomósanese. ¹² Ehésenėhetȯhóotóho tsé'tóhe vo'ėstanóho tsééšene'étamétsese tsésto'sėhó'xeehotsėse hósėstse tsééševésene'étamétsese.

Rules for the new life

     ²⁶ Mȧhvé'momáta'eotsése nėstsevé'hávėsévo'eétȧhéoohéme. Naa mé'tó'e mȧssáa'éše­ovėšenáhése oo'hátsėstomáhéne tsévé'šemomáta'eotsése naa évavonetanó'tomáhéne. ²⁷ Naa mȧhvé'só'eamemomáta'etanóse Heávohe nėstsenėševe­vonȯhóha'óévo naa nėstseonȧháxetónėšė­hávėsévo'eétȧhéoohéme. ²⁸ Vé'nomáhtse'­heóneveto, énánȯtse héne! Oha mé'tó'e asėho'otse'oestse hová'éhe komááhe nėstsevé'ševéstȧhémónóvo tséo'hémeotsese hová'ėhéstónėhéva. ²⁹ Névé'évȧhávėsévo'anéme! Mé'tó'e péveéestsėstova vo'ėstaneo'o, héne nėstsevéstȧhémaenovo. ³⁰ Névé'hávėsévetanómóvo Ma'heónemȧhta'sóoma. Tséhvé'hone'ovóse, nėstsevé'še­vo'ėstanévėhaenovo netao'o hávėsévéva ho'óxeéšeeva. ³¹ Nėstsevé'nėsétamȧhtséme, nėstsevé'eoóoxȯhetȧhtséme, névé'tȧhpe'e'hahétsėstóvȧhtséme! ³² Mé'tó'e, nonámé'tó'e péve'­tovȧh­tséhéne, nėševá­tamȧhtséhéne, évananóvȧhtsé­héne, hápó'e tséévȧheše­na­nóése Ma'heo'o tséhvé'naévomo­tȧhaétse Jesus.

 

 

5

¹⁸ Névé'hohamátsėstánóvo manestȯtse, éhávėséva'e, oha hohamátama Ma'heónemȧhta'sóoma.

Wives and husbands

²¹ Tsé'ȯhkevé'eáahtovóse Vo'ėstanévėstómanéhe, nonámé'to'e ohkeáahtovahtse! ²² Tséhe'évése, tsé'ȯhkevé'eáahtovóse Vo'ėstané­vėstó­manéhe, hápó'e ohkeáahtova tsévéstoemósee'e.

²⁵ Jesus tséxhoháe­méhotaétse néhése­naévomotȧhaene, naa tséxhetanévése hápó'e néme'­nėheše­­méhotovoo'o tsévéstoemósee'e.

6

Children and parents

     ¹ Ka'ėškónėhasėstse, áahtova nėškevoo'o naa éhevoo'o, nénėhesé­tamáévo Ma'heo'o, naa épéva'e. ² Naa no'eono'átama, ³ "nonohpa nėstsėháa'éševo'ėstanéhévéme hétsėhéno ho'eva," éhetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstoo'o. ⁴ Naa tséhéhéstóvése, nėstsevé'e­omáta'eé­hovoo'o nenésonėhevoo'o tsenóhpaomáta'eotseo'o. Oha mé'tó'e onésepéveéšeehóhéne naa no'mé'ėstomevóhéne Ma'heóneva.

God's armor

     ¹⁰ Ma'heo'o hestoháatamaahéstóva vé'šėhe'konenéé'e! ¹¹ Naa mȧhvé'ma'xepéveéxanenése, Heávohe mónéme'tónėšė­héexa'e'óévo. ¹² Heávohe naa hestotse'ono netao'o ééohtseo'o, éohkėhávėséve­vonȯhóha'ósaneo'o, éhoháatamaaheo'o. ¹³ Vé'šeeéxanéne Ma'heo'o tséhetaa'métaése nonohpa nėstsevé'šėhe'konenéénóvo mȧxhávėsévevonȯhóha'ónése. ¹⁴ Tšėhešeéxanene: hetómestȯtse vé'šėhevo'ótane. Naa Ma'heo'o hema'heónevestȯtse hone'ome. ¹⁵ Naa no'easetóxema'heóneéestse tsésto'seévȧ­heše­nanóvȧhtséstove. ¹⁶ Mȧhvé'eoné'seómene'étamése Ma'heo'o, nėstsėhótooma'óévo ma'éetónėševonȯhóha'oése Heávohe. ¹⁷ Tséhvé'eéševo'ėstanévėhaése Ma'heo'o, onó'eoo'hetano. Vé'šeéestsėstovóhéne Ma'heo'o heéestsestȯtse. ¹⁸ Ohkeó'tȯsé­háóéna, Ma'heónemȧhta'sóoma nėstsevéstȧhémaevo. Naa ohkeamėháoenavomotȧhahtse.

Philippians

1

Greetings

     ¹ Nánéehóvéme Paul naa Timothy. Náhotse'óhevomotȧhone Jesus. Némȯxe'ėstóovatséme tséhetaa'eoné'seómȧhahtáse naa máto tséameohtséhaése hénėhéóhe tséhvo'ėstanéhévése Philippi. ² Nénėhešė­háoenavomotȧhatséme tsésto'senėševátamaése Ma'heo'o naa tsésto'seno'eována'xaetanóhaése.

Paul's prayer

     ³ Hó'mé'etanó'tovatsése, "Hahóo," náohkėhéto Ma'heo'o. ⁴ Naa hó'háoenavomotȧhatsése, náohkevé'šėhetótaetano ⁵ tséhvéstȧhé­mése tsé'ȯhketóxema'heóneéestséto tséhe'še­néstomóne'tomáse Ma'heo'o heéestsestȯtse. ⁶ Ma'heo'o nea'háanéhe tsévéstȧhémaése tsé'asepévo'eétȧhése naa tsésto'seno'pévemá'totse'óhése mahne'évȧho'ehnėstse Jesus. ⁷ Náohkepévetano tsé'ȯhke­péve­mé'etanó'tovése. Némȧhepéve­mano'otse'óhémáne tsé'ame­ma'heóne­éestséto, nákánometoo'ehe. ⁸ Néoseeévȧhóse­vóomátanó'tovatséme. Nénėhe'xóveméhotatséme Jesus tséhe'xóve­méhotaése. ⁹ Naa máto néno'nėhešė­háoenavomotȧha­tséme tóséé'e tsésto'seméhosanése naa máto tsésto'sėhešepéveoo'hetanóse ¹⁰ nonohpa nėstsėsó'eameonó'e­vo'ėstanéhévéme mahne'évȧ­ho'ehnėstse Jesus. ¹¹ Nėhe'xóvéva tsemónevóoseoneve tséheševéstȧhémaése Jesus tséhnéhevo'ėstané­heve'tovóse Ma'heo'o, naa nėstsenėheševového'ótóvo.

What life means to Paul

¹² Nésenéhasėstse, nétamé'ėstomévatséme, násó'kánometoo'ehe, háesto vo'ėstaneo'o ésó'eamenéstomóné'tánóvo Ma'heo'o heéestsestȯtse. ¹³ Háesto vo'ėstaneo'o énėhešėhéne'enánóvo, tséhvé'eamemé'emo Jesus, héne návé'šetoo'ehe, hópahpa tsé'tóhe tséohkene'evávooma'ese tsėhéóhe too'ėhémȧheóne éno'vésenėhešė­héne'enánóvo. ¹⁴ Naa máto tséoné'seómȧhahtase évé'šė­héestáhánóvo tsésto'sevéseváhtomeamema'heóneéestsévȯse. ¹⁵ Hósėstse tsévá'nevésenėhešema'heóneéestsese nává'ne­e'hanótáá'e, naa mé'tó'e hósėstse náoné'seóme­véstȧhématanó'tóó'e ma'heóneéestséstóva. ¹⁶ Naa nea'háanevóhe tséoné'seóme­méhosanese, naa éno'nėhešėhéne'enánóvo nákánomėsó'too'ehe náto'sėsó'eame­ma'heóneéestse. ¹⁷ Naa néhe tsée'hanóta'ese ésáa'oné'seóme­ma'heónetanóheo'o. Náváhtomėhávėsévetanóháá'e naa oha náto'sėsáa'éxa'é'oeheo'o. ¹⁸ Naa héne ékánoma'e! Oha návé'šėhetótaetano tósa'e tsé'amema'heóneéestsénove, ékánome­vá'nenėhesémaneo'o hósėstse tséma'heóneéestsese. Naa nánėhešeamėhetótaetano ¹⁹ tséxhéne'enómo tséhešeamė­háoenavomotȧxése naa máto Ma'heónemȧhta'sóoma nȧhtsevés­tȧhema tsésto'seévaénoohéto. ²⁰ Nátšėhešė­hotséovó'se­tano hová'éhe násáavé'šetanéhéhe tsé'amenéhevo'ėstanéheve'tovo Jesus. Naa vo'ėstaneo'o náme'nėheševóomáá'e tséhešenéhe­vo'ėstanéhe­ve'­tovo Jesus, nȧhtsenėheševóoseonenȯtse tséssó'eametanénéto naa máto héva hó'nėšeéšenaéto. ²¹ Tséhe'éšeametanénéto nȧhtseame­néhevo'ėstanéhévé'tóvo Jesus, naa máto héva hó'nėše­kánome­éšenaéto ²² héne tsėhehpepéva'e, ²³ nȧhtsevésėstanovemo Jesus. ²⁴ Naa máto héva mȧssó'vé'eametanénéto nėstsėsó'eame­véstȧhématséme. ²⁵ Nátšėhešėhotséovó'setano nȧhtsėsó'eametanéne nonohpa nėstsenėšeamevéstȧhématséme komááhe nėstsėhe'kone­néé'tánóvo tséhešene'étamése naa nėstsevé'šėhetótaetanónóvo. ²⁶ Naa ma'évȧhósevóomése héne nėstsevé'šėhetótaetanóotsénóvo netao'o tsé'évėheto'omenėhéto. ²⁷ Násáahéne'enóhe heva nėstseonȧháxeévȧ­hóse­vóoméme naa máto héva nȧhtseonȧháxė­só'too'ehe, naa oha váhtomeame­néhe'omóvȯhéne Jesus hemeo'o. Nánéstomónetanó'ta tséssó'eamemano'etanóse nonohpa nėstsepéveame­­mé'ėstomóvónóvo Jesus heéestsestȯtse. ²⁸ Nėstse­vé'e­e'hóvoo'o tséóhnetsėstóesee'e. Naa mȧhvé'héhnove­tanóse tsevóóhtánóvo tséto'sėheševo'ėstanévėha­névóse naa mé'tó'e tsevonanaevóho Ma'heóneva. Eto'seoné'seómenėheso. ²⁹ Naa néno'nėhetȯhóotáévo Ma'heo'o tsésto'sene'étamése naa máto tsésto'sevésto'omenėhévóse Jesus. ³⁰ Naa nééšėhéne'enánóvo tséheševésto'omenėhé'tovo Jesus naa násó'nėhešeamė­hótovanávetano.

2

Genuine humility

¹ Tsé'ȯhkevé'héestáha'oétse Jesus naa máto tséhvé'méhotaétse naa tséhvé'nėševátsėstaese naa tséhno'vé'háhane'óétse Ma'heóne­mȧhta'sóoma, ² mano'etano naa nonámé'tó'e méhotahtse! Mȧhvé'nėhešetanóse nȧhtsevé'šėhetótaetano. ³ Nėstsevé'hoháe­pévatamȧhtséme! Onétáhtse nėševátameovóhnėhešeha netao'o vo'ėstane ⁴ hápó'e taamááhe tséohkėhešeovóhnėhešéhahtsése. ⁵ Hámó'ȯtse mó'ȯhkenėhešetanȯhéhe Jesus. ⁶ Hákó'e tótseha tséssáa'éšėhestáotséése mó'éšeáahtse'ma'heónevėhéhe he'amo'omééno. Netao'o hová'éhe hénėhéóhe móhmȧhe­vó'ho'ėho'hé­vatamano'éhanetséhe. ⁷ Naa tséhvé'hoháe­nėševátsėstaese móhnėhmȧhenoohtȯhéhe héne netao'o he'amó'omééno tsésto'sėho'héhestáotsėse hétsėhéno ho'eva, néhoháenėševátamė­ho'hévėstȧhémaene. ⁸ Naa tsé'ȯhkeáahtovȯse Heho Ma'heóneva tséheto'emaoo'ėse, hópahpa néno'ho'hé­naévomotȧhaene, móhnėševátamė­hováneehehéhe, móxhótȧxá­se'ȯhehéhe. ⁹ Tséhvé'­nėheše­mȧhe­sóhpėhóhto héne Ma'heóneva móstaévȧhóse­mé'­néehaehevóhe, naa hétsetseha ééšeévȧhóse­ma'xe­vóoseoneve. ^10-11 Naa mȧxho'óxeéšeevetse nėhe'xóvéva netao'o vo'ėstaneo'o tsetsėhevoone, "Tsea'háanéhe Tséoné'seóme­ma'heónevėstse!" Tsenėheše­vového'ótovo Ma'heóneva Tséhéhestovetsese. Naa hápó'e nétȧhósetsėhetatséme, "Nonámé'tó'e véstȧhémahtse hápó'e Jesus tséheševéstȧhémaétse."

Be known for doing good

¹² Nésenéhasėstse, tséhméhaevé'ȯhtsématsése néohkeame­áahtomónéme. Naa hétsetseha tséssáa'évavé'ȯhtsématséhése, ótahe, néspéveáahtove tséto'sėhetatsése: o'tȯsétanóhéne tsééšėheše­vo'ėstanévėhaése Ma'heo'o! ¹³ Naa nea'háanéhe tsévéstȧhémáése nonohpa tsésto'sepévenéhevo'ėstanéheve'tovóse. ¹⁴ Néohkevé'­hetóse­­pe'pe'ónóváme naa névé'no'eóo'evotȧhtséme ¹⁵ komááhe nėstsepéveonó'evo'ėstanéhévéme. Hó'nėšekánome­vésto'tsémóse tséhávėsévevo'ėstanéhevese, tsėhéne'enánóvo tséhešenéhe­vo'ėstanéheve'tovóse Ma'heo'o naa nėstseno'e­ono'átamaevoo'o. Naa nėstseno'vóoseonévéme. ¹⁶ Ametoetanó'to­móvȯhéne Ma'heo'o heéestsestȯtse, nėstsevé'šepéve­vo'ėstanéhévénóvo, naa héne nėstsevé'še­ono'átamatsénóvo Jesus mahne'évȧho'ehnėstse. Nėhe'xóvéva nȧhtsėhéne'ena tséssáaheše­aéstomotse'óhéhéto. ^17-18 Tséhvé'ne'étamése Ma'heo'o naa tséhno'hotse'óhevomotȧhóse ta'se nevo'ėstanéhévėstóvévo néévavé'šeénanomótȧhóvo. Naa mȧhvé'­naévomotaho Ma'heo'o hápó'e héne nȧhtsevé'šeéva­énanomótáho navo'ėstanéhevestȯtse. Naa héne nėstsemȧhevé'šepévetanónone.

Timothy and Epaphroditus

¹⁹ Naa Ma'heo'o mȧhvé'nėhešetanó'tóó'ėstse, a'e hétsetseha Timothy nȧhtatšėhešeméanȯtse hénėhéóhe tsésto'sėhéve'hoomaése. Naa nėhe'še mahne'évȧho'héhohta'haóó'ėstse tséhesotse héne nȧhtsevé'šėhetótaetano. ²⁰ Naa tsé'tóhe Timothy néohkėhoháe­vovóhnėhešetanó'tóévo. ²¹ Naa tsé'tóhe hósėstse hóvotse éohkėsáahešetanóheo'o, naa mé'tó'e Timothy éohkemé'etanó'ta tséhešetanotsėse Jesusevaho. ²² Naa nééšėhéne'enovovo Timothy tséhestȧse, ta'se náhee'hahenȯtse tséohkevéstȧhémá'ėstse tsé'ȯhkeametóxema'heóneéestsevo. ²³ Naa ma'taéšėhéne'enómo tséto'sėhešé'tónéto hétsėhéóhe tséstoo'ėhéto, nėhe'še nȧhta­móneméanȯtse Timothy, ²⁴ naa máto héva hápó'e nȧhtavésė­ho'eohtse, náhešėhotséovó'setano. Naa náoné'seóme­nėhešetano Ma'heo'o éto'senėhešeéxána tséstao'sėho'hé­ve'hoomatsése. ²⁵ Naa máto nȧhtano'eévatšėheše­méanȯtse Epaphroditus, náhešetano. Nápévė­hevésenéhenȯtse, naa máto éno'néhe'ovóho Ma'heóneva naa éno'hotse'óhevomotȧhóho. Naa návé'šepévetano héne ma'kaata tséxho'eohtsestsėse tsémétsése naa tséhno'ho'hé­vovóhnėhešéhá'ėse. ²⁶ Naa hápó'e néoseeévȧhóse­vóomátanó'tóévo Epaphroditus. Évé'šeóétsétáno tséhnéstomóne'tovóse tséxháomóhtaese. ²⁷ No'ka é'oné'seómėhoháomóhtahe, ta'se éto'senaeotse. Naa oha Ma'heóneva éévapévomóhtȧhé'sėháá'e. Mónénėhešenėševátamaehenéhe Ma'heo'o, vé'naa'ėstse héne náme'oseevé'šeánovetano. ²⁸ Hena'háanéhe tséstao'seévȧ­hése­tšėhešeméato komaahe nėstsepévetanóotséme mȧhvóomóse naa hová'éhe nȧhtsėsáa'évavé'šeóetsetanóhe. ²⁹ Nėhešemásestsėstovóhéne tséohkėhešemásetsėstóhévȯse tséhotse'óhevomotȧhóvose Ma'heóneva, ³⁰ naa máto tséohtšėheše­to'sė­­tó'hovánee'ėse tséhvéstȧhémá'ėse tséssáatónėšėho'hé­vėstȧhémėhése.

3

Being acceptable to God

¹ Nésenéhasėstse, vé'šėhetótaetano tsé'éševésenéhe'ovóse Ma'heo'o. Hé'tóhe tséhetȯxe'ėstóovatsése máto nééšenėhetȯxe'ės­tóovatséme, naa névá'nėhósepéve­mé'ovó'sematséme. ² Nȧhehétsėstova tsénétȧhévevovéstomósanese. Enėheše­ovéstomósaneo'o tsésto'seovóhponetsėhetȧxénovetse naa nėstseno'vé'šemásetsėstóénóvo Ma'heo'o. ³ Esáanėhesóhane. Tséoné'seómenéhe'ovóvose Jesusevaho naa tséháoena'tovóvose Ma'heóneva, nea'háanevóhe tséto'semásetsėstóevose Ma'heóneva. Néhe vo'ėstaneo'o éohkėsáavé'šėháo'ótȧhtséhénóvo tséhetaa'sóhpėhóhtomevȯse. ⁴ Naa mé'tó'e hósėstse éohkevé'šėhoháo'ótȧhtsénóvo, naa tséhnéehóvéto éháestoha éme'vé'šėhoháo'ótȧhtséto. ⁵ Hámó'ȯhtse náoné'seóme-Jewheve. Náoseeoné'seómema'heónetano. Naa tséstó'nėšemónėhestáotséto ná'ovóhponetsėhetȧxéne. Nánėxhéstahe Benjamin hemanȧhéstóva. Náoné'seómenéhe'omovo Ma'heo'o hesto'emanestȯtse. Náno'eovóhponȧhétaneve (Pharisee). ⁶ Ná'ȯhkeoseeovóhponetano tséhešema'heónetanóto, ná'ȯhketóxemométsėstóvo'eéhoo'o tsé'tóhe tsééšenéhe'oese Jesus. ⁷ Naa móho'nóxxaehová'ėheve tséohkeméhaeheševovóhpone­ma'heónetanóto, návóo'sėhaa'e Jesus. ⁸ Naa hétsetseha nátanėhešėhéne'ena tséhnéhe'oese Jesus, móoseehehpepéva'éhanéhe. Hétsetseha návovóáno Jesus. Naa tséhe'šeasenéhe'ovo netao'o tséohkeméhaeheše­vovóhpone­ma'heónetanóto námȧhenoohta. ⁹ Naa hétsetseha nánėhešėhéne'ena nésáavé'ševo'ėstanévėhanéhenone tséhvá'nenéhe'óhetse Ma'heo'o hesto'emanestȯtse. Oha éno'ka'etse Ma'heo'o hemeo'o, naa hena'háanéhe tséhne'étaméstovėse Jesus. ¹⁰ Hétsetseha náhoháehéne'enátanó'tóvo Jesus, oótama tséévȧhésėheše­ametanénėse. Naa hápó'e náme'nėhešeasėto'éé'e tséheše­asėto'eéhóvȯse Jesusevaho tséhnaévomotȧhaétse ¹¹ nonohpa hápó'e nȧhtseévaametanéne tséévȧhešeametanénėse Jesus.

Reaching toward the goal

¹² Jesus tséhešemoné'tóó'ėse násáa'éšėhohtaméstóhe, naa oha násó'eameó'tȯsétáno. ¹³ Hétsetseha ééšėhová'ȧhane tséméhaeheševo'ėstanéhévéto, naa oha maeto náhetóó'o. ¹⁴ Náhetóoseme ma'heónėhéstanóvėstóva nonohpa nȧhtsevésėho'éšé'ta. ¹⁵ Naa nésenéhasėstse, tsééšėhetaa'­péve­oo'hetanóse néme'vésenėhešetanóme. Naa mȧhvé'nétȧhévetanóse, Ma'heo'o nėstsevóo'sėhaenovo. ¹⁶ Névé'no'héohtséme, oha váhtomeame­tsėhe'ȯhtse tséhma'heónėhéstanove! ¹⁷ Nésenéhasėstse, néhe'ome tséheševo'ėstanéhévéto, naa máto tséheše­ovéstomévatsése. ¹⁸ Naa hétsetseha nétȧhóseóeomenėhetatséme, "Nȧhahétsėstova tsé'tóhe tsésáaho'ȧhé'toehese Jesus." ¹⁹ Tsetsėhe'ȯhtseo'o heávȯheneno. Otaxa éhoháo'póheo'o, naa éohkeno'ménȯhke­tanó'tánóvo héovaestse tséhešėhávėsé­vo'eétȧhévȯse. Ehohamátsėstánóvo netao'o hová'éhe hétsėhéno ho'eva. ²⁰ Naa mé'tó'e tséhnéehóvétse nééševése­amėšenámáne he'amo'omééno, hénėhéóhe tséhnėsto'seévȧhésė­ho'ehnėse Jesus, névé'šemomé'hetanónone héne. ²¹ Nėhe'xóvéva hestoháa­tamaahéstóva nėstsevé'ševó'ho'ėho'hévatamaahema hápó'e tséheševó'ho'ėho'hévatamaaese, nėstseévamȧhepévȧhémáne. Tseévano'pévána netao'o hová'éhe.

4

Encouragements

¹ Nésenéhasėstse, néméhotatséme, néhetótaetanóxéme. Néoseevóomátanó'tovatséme. He'koneamenéhe'ova Ma'heo'o! ² Euodia naa Syntyche, tséhvé'néšene'étamése Ma'heo'o éme'éneóo'ovotȧhtséstove! ³ Hee, hóovéhe, néamevéstotse'óheme, tsé'tóhe neše he'eo'o véstȧhémenano komááhe tsėsáa'éva­óo'ovotȧhtséheo'o. Tsé'tóhe neše he'eo'o, Euodia naa Syntynche, náméhaevéstotse'óhémáá'e tsé'ȯhkeamema'heóneéestsevo, máto Clement naa hósėstse náméhaevéstȧhémáá'e. Hevéhestovevótse ééšemȧheamėhanetótse Ma'heo'o hemȯxe'ėstóonéhéva.

⁴ Tséhvé'ne'étamése Ma'heo'o ohkėhetótaetano. ⁵ Hoto'ahe! A'e Jesus énėsto'seévȧho'ehne. ⁶ Névé'eóetsetanó'tánóvo hová'éhe, oha mámáhta ohkėháóéna. Véestomevóhéne hová'ėhés­tónėhéva Ma'heo'o ma'o'hé­meotsése, nėhe'še "Hahoo," hetóhéne. ⁷ Nėstsevé'šeována'xae­tanóháévo tséhvé'ne'étamése Jesus. Nésáa'éšekánome­pévė­héne'enóhenone hé'tóhe ována'xaetanohtȯtse, naa oha néonó'eotsėhaenone, tséhvé'­ne'étamétse Jesus.    

        Ohkėhetótaetano!

 

⁸ Nésenéhasėstse, toetanó'tome tséhetóméto, tsépéva'e, naa

netao'o hová'éhe tsépévátsésto Ma'heo'o. ⁹ Naa tséheše­vovéstomévatsése naa tséheševo'ėstanéhévéto, hápó'e nėheševo'ėstanéheve nonohpa Ma'heo'o nėstsėháhané'óévo, naa nėstseno'eována'xaetanóháévo.

Thanks for the gifts

¹⁰ Náhéne'ena tséohkėhešeamemé'etanó'tovése, naa oha nésáatónėšenėheševóo'šėšéhéme. Naa hétsetseha tséxho'métsése ma'kaata, nátȧhéne'ena naa Ma'heo'o "Hahoo," náhéto. ¹¹ Násáatotóxėstóhe tséxháo'omenėhéto. Oha tónetáa'e tséhetaa'eá'enómo ééšėpéva'e. ¹² Náhéne'ena tséxháo'ome­nėhéstove naa máto tsé'ootȧhémo hová'éhe, naa máto ȯxháeanáhtovee'ėstse naa ná'so'enȯhéstovee'ėstse, naa máto tséhma'xeá'ene hová'éhe naa máto héva hová'éhe. ¹³ Ma'heo'o tsé'ȯhkevé'véstȧhémá'ėse, netao'o náohkėhésenėhešéve tséheto'ȧhétsėstomóó'ėse. ¹⁴ Naa néá'ėšéme tséhvéstȧhémése vétséno náoseehótoanávetano. ¹⁵ Naa nésenéhasėstse tsévo'ėstanéhévése Philippi, hea'e nésó'mé'etanó'tánóvo tsé'asema'heóneéestséto hénėhéóhe Macedonia. Nėhe'še oxėse tséstȧhósema'heóneéestséto hénėhéóhe néno'kevéstȧhéméme ma'kaataeva. Népévo'eétȧhéme. ¹⁶ Naa máto a'e hénėhéóhe Thessalonica, néamėho'métsénóvo ma'kaata. ¹⁷ Hová'éhe nésáa'éevéestomévatséhénóvo, oha nénėhešetanó'tovatséme néme'ho'ėhótaenovo tséhetaa'péva'e ma'heónévėstóva tséxho'méáse ma'kaata. ¹⁸ Naa néoseepévo'eéšéme. Námȧhemásétsésta netao'o hová'éhe tsého'eotsestsėse Epaphroditus. Netao'o tséhetaa'métsése ta'se hápó'e nénėhetaa'métónóvo Ma'heo'o, naa héne évé'šemásetano. ¹⁹ Nánėheševéestomevo Ma'heo'o tsésto'semétaése netao'o hová'éhe tséohkėho'o­tséstovetse, tsé'ȯhkevé'ne'étamése Jesus. ²⁰ Naa nétavového'ótone Ma'heo'o Ehane hétsetseha naa a'ene'xóvéva. Hena'háanéhe.

Final greetings

^21-22 Mȧhemásetsėstova hénėhéóhe tséoné'seómȧhahtase. Naa hétsėhéóhe tsémȧheoné'seómȧhahtátse, naa máto tsé'tóhe tsémȧho'emanėstse hósėstse hestotse'ono, némȧhemásetsėstóvatséme. ²³ Návéestomevo Jesus tsésto'sepéve'toése naa tsésto'seno'pévėstao'omenėhése.

 

Colossians

1

     ¹⁵ Ma'heo'o ésáavóoméhe, oha Jesus évóome, naa oha móséestȧhevóhe Ma'heo'o naa Jesus. Ma'heo'o éhee'hahénoto Jesusevaho, naa netao'o hová'éhe tséhetaa'manestsėse hénėhéóhe Ma'heo'o mó'ovóeóehohevóhe Hee'haho Jesusevaho. ¹⁶ Hákó'e tótseha tséssáa'éšėhéstanovėhane Ma'heo'o móxhotse'ótȯhevóhe Jesusevaho tsésto'semȧhemanestsėse netao'o ho'e naa he'amo'omééno, heva évóometse naa hósėstse ésáavóoméhanéhetse, naa máto tsévéhonevese hósėstse móhvóomėhevóhe naa máto hósėstse móho'nóhvóomévȯtse. Netao'o tsémanehe éme'vé'šeono'átame Jesus.

3

     ¹² Ma'heo'o néméhotaevo naa némoné'tóévo tsésto'sė­hevo'ėstanémé'tóése. Tséhvé'nėhéso nėstsenėševátsėstȧhé­vo'ėstanéhévéme, naa nėstseohkėhoto'ȧhéme. Nėstseohkevé'­háatamaahétanóme oha ována'xaevo'ėstanéheve. ¹³ Ma'ȯhkeée­tónėstá'tovȧhtsése ohkeó'omóohtome naa ohkeévananóvahtse hápó'e tséévȧhešenanóése Ma'heo'o. ¹⁴ Naa méhosanestȯtse éno'kené'ta'e, éohkevé'šepévemano'e­vo'ėstanéhevėstove. ¹⁵ Nėstseována'xae­tanóháévo Ma'heo'o, nėstsenėhešemano'etanóme. Naa "Hahoo," ohkėhetóhéne Ma'heo'o. ¹⁶ Toetanó'tome Jesus heéestsestȯtse. Pévevovéstomévahtse naa onó'evamahtse. Asénoota Ma'heo'o. Mȧhnémeótóse Ma'heo'o, "Hahoo" ohkeno'hetóhéne. ¹⁷ Ono'átama Vo'ėstanévėstómanéhe netao'o tséévėhešévése naa máto tséhése. Naa tséhvé'vé'šenéehovėse, "Hahoo," no'hetamóhéne Heho Ma'heóneva. ¹⁸ Tséhe'évése, áahtova tsévéstoemósee'e, tséhešetanȯse Ma'heo'o. ¹⁹ Naa tséhetanévése, méhota tsévéstoemósee'e. Névé'hávėséve'­tovóvoo'o. ²⁰ Naa ka'ėškónėhasėstse, tséheškésee'e naa tséhéhesee'e, áahtova, héne éono'átsésta Ma'heo'o. ²¹ Naa tséhetaa'henésónėhése, névé'momáta'eehóvoo'o nenésonėhevoo'o, tsenóhpaomáta'eotseo'o, tsėsáa'éva'ó'tȯsétanóheo'o.

 

1 Thessalonians

4

When Christ returns

     ¹³ Nésenéhasėstse, nátao'semé'emoo'o tséoné'seómȧhahtase tsééšėhováneehese. Névé'hetósėhávėsévėhoónȯsé'otaevoo'o hápó'e ta'se tséohkėhešetanovȯse tsésáane'étaméhevose Ma'heóneva.

¹⁴ Néhéne'enánone tséhešenaévomotȧhaétse Vo'ėstanévėstómanéhe naa éévano'eametanéne. Naa tséhvé'nėhešėhéne'enomátse, néno'­nėhešėhéne'enánone mahne'évȧho'ehnėstse Vo'ėstanévėstó­manéhe nėhe'xóvéva nėstseévavóomóneo'o tséoné'seómȧhahtase tsééše­méhaenaese. ¹⁵ Naa nétanėheševovéstomévatséme Ma'heo'o tsééšeáahtse'­hetá'ėse: tséhnéehóvétse tsésó'eametanénétse máhne'­évȧ­­ho'ehnėstse Vo'ėstanévėstómanéhe nėstsėsáa'ovóe­hétoo'e'o­vóhene, oha tsé'tóhe tsééšenaese tséoné'seómȧhahtase tseovóeh­neo'o. ¹⁶ Nėhe'xóvéva Ma'heo'o tsenėxhésetȧhpe'óo'xeva hénėhéóhe he'amo'omééno, "Nóheto!" Naa véhonema'heónėhotse'o tsenóono'e, nėhe'še ma'xetȧhpeno tsėhoó'heasévone, nėstsemȧhe­néstanone. Nėhe'še Vo'ėstanévėstómanéhe tsene'évȧho'eanȯhóése. Tsééšenaese tséoné'seómȧhahtase tseévamȧheametanéneo'o. ¹⁷ Nėhe'še néhe tsééšeméhaenaese naa tséhnéehóvétse tsésó'eame­tanénétse nėstsemȧhehe'amėhétoo'e'ovone Vo'ėstanévėstómanéhe. Naa nėhe'še nėstsea'enevésėstanovemone. ¹⁸ Naa hétsetseha noná­mé'tó'e vé'ševovóešemahtse tséhetatsése, névé'hetósė­hoónėsétanóme!

5

     ¹⁵ Ho'nėšeéetónėstá'tónése nėševáhtomeamepéve'tovóhéne vo'ėstaneo'o. ¹⁶ Ohkėhetótaetanóhéne, ¹⁷ naa máto ó'tȯsé­háóénȧhéne. ¹⁸ Hó'nėšetónėsóotse, "Hahoo," ohkėheta Ma'heo'o, tséhvé'ne'étamése Jesus. Hena'háanetséhe Ma'heo'o tséheto'aese.

1 Timothy

2

     ⁴ Ma'heo'o némȧhevo'ėstanévėhátanó'toene, naa néno'nėhesétamaene néme'héne'enánone tséoné'seómo. Etšėhešemé'eme: ⁵ Eno'kahe Ma'heo'o naa oha Hee'haho Jesusevaho Vo'ėstanévėstómanéheho tséstó'néehóvetsėse évé'šėsóhpėho'ėhohe Ma'heo'o. Jesus móxhetanévėhéhe naa móhvésėstanovėhéhe hétsėhéóhe ho'eva. ⁶ Néhmȧhenaévomotȧhaene. Hákó'e tótseha móho'nóxhéne'enóhetse, naa hétsetseha ého'nėhe'xove, nénėheševóo'sėhaene Ma'heo'o.

3

Church officers

     ¹ Épéva'etse vo'ėstane tséhma'heónevé'ho'évétánȯse. ² Vo'ėstane tsénėhešetanȯtse, móto'seována'xaevo'ėstanéhevėhéhe, tsepéve­oo'hetano, naa mato tseono'átame, tsemáse­tsėstȧhé'heóneve. Tsėsáa'éenoose­tanó'­tovóheho tsévéstoemose. Hová'éhe tseohkepéve­mé'ésta. ³ Naa mato tsėsáamané'heónévéhe, naa mato tsėsáatóxe­pé'pe'ánóváhe, ónétáhtse móto'sė­hoto'ȧhehéhe, naa mato tsėsáaháo'pótanóhe. ⁴ Oha tsepéve­vovóhnėhešeho hevo'ėstanemo, tsepevevovéstomevóho henésono nonohpa tseono'átamáá'e. ⁵ Mé'tó'e vo'ėstane tsésáavé'pévevovéstomevóése hevo'ėstanemo, móme'tónėšėhépévemé'ėstánoto Ma'heóneva. ⁶ Naa mato tsésáa'éšepévetóxetanóése éohkėhoháahétáno, tsetaomenėhešéhahtse. Nėstsevé'monénóvo tsénėhestȧtse tsésto'sema'heónevé'ho'evėse. ⁷ Anénóó'ėse pévenȯhtsevóoma tsésto'sema'heónevé'ho'evėse tsésto'sėsáano'héva'e'óehese Heávȯhóho. Tséono'átamėstse monéhéne, tsevéseono'átamáá'e tsésáaméhotaehese Ma'heo'o.

 

 

2 Timothy

1

     ⁶ Ma'heo'o tséhetȯhóotáta'e tséstáxėhe'oná'o'továtse, nétavá'nėhósenėhešemé'ovó'semȧtse: nėšeamėhotse'óhtȯtse! ⁷ Nésáa'e'tóhtȧhéhema, Ma'heónemȧhta'sóomȧheva névé'šėhéestáhama, naa néohkeno'vé'šeméhosanénone, naa néhe'konenée'tanone. ⁸ Nėstsevé'tanéhétsėstóvo Jesus mȧhma'heóneéestseto, naa máto tséhnéehóvéto tséskánometoo'ėhéto. Návé'šetoo'ehe tsé'amema'heónemé'emo Jesus. Amevéstȧhémȧhtsetanó'toveha Ma'heo'o komaahe nėstsėsóhpėhóhta hótoanávetanohtȯtse. Enėsto'sėheso tséhéseamema'heóneéestseto, hápó'e tséhešėhótoanávetanóto. ¹³ Nééšenéstove tséxanovema'heóneéestséto. Hétsetseha nétanėhetȧtse, hápó'e nėhešepévėxanoveéestseo'o! Nééšenėhešeméhóto Jesus naa néno'ne'étamenȯtse. ¹⁴ Ma'heo'o néoseepévȯhóota tsésto'sema'heóneéestseto, naa oha amevéstȧhémȧhtsetanó'toveha Ma'heónemȧhta'sóoma tsésto'sėxanovėhetómeéestseto.

3

     ¹⁶ Netao'o ma'heónȯxe'ėstoo'o énėxhéso taamááhe tséhnéehovėse Ma'heo'o. Naa héne névé'ševovéstomónenone, naa nėstseno'vé'šėhéne'enánone tsé'ó'ȯhto'eétȧhétse, naa nėstseno'eonó'eotsėhaenone, ¹⁷ naa nėstseno'vé'šėhó'xeehaenone tsésto'sepévėhotse'óhevomotȧhótse Ma'heo'o.

4

     ⁶ Eéšekáse'xove tséto'sėhe'šenaéto. ⁷ Násáanéhnetaméhe ékánomėhótoanáto tséhne'amevo'ėstanéhévéto, námȧhenėhetao'otse'ohe tséhesétamá'ėse Ma'heo'o, naa náéšepévėho'manestse.

 

 

Titus

3

God saved us

     ⁴ Ma'heo'o tséxhomá'xėhoháenėševátamaétse, ⁵ névo'ėstanévėhaene. Hó'nėšema'xetónėšepévo'eétȧhétse, héne nésáavé'ševo'ėstanévėhaehénone, oha tséhvé'hoháenėševátamaétse. Ma'heónemȧhta'sóoma néévavóvȯhetanaene tséhvo'ėstanévėhaétse Ma'heo'o.

 

 

Hebrews

1

God has spoken through his Son

     ¹ Hákó'e tótseha háestoha ma'heónėhóo'xeváheono heováestse móxhešemé'ėstomevȯhenovóhe tóoneeto nevo'ėstanémanóho Ma'heóneva heéestsestȯtse. ² Ta'e mȧhove'še Ma'heo'o móxho'­méahénotóhe hee'haho tsésto'setaomemé'ėstomóétse Ma'heóneva heéestsestȯtse. Hákó'e tótseha tséssáa'éšease­vo'ėstané­hevėstovėhane, Ma'heo'o mó'éšeáahtse'nėhesétamȯhevóhe hee'haho tsésto'semȧhe­hemanėstóonéhetsėse netao'o hová'éhe hétsėhéno ho'eva naa he'amo'omééno. Naa hó'ótóva tsemȧhe­ho'emáóhta netao'o hová'éhe. ³ Ma'heo'o tséhe'xóve­vo'ho'ėho'hévatamaaese máto hee'haho énėhe'xóve­vó'ho'ėho'hévatamaahóho. Émȧheséestao'o hová'ėhés­tónėhéva. Néhe Ma'heo'o hee'haho heéestsestȯtse éhoháatamano'etse, netao'o tséhetaa'manestsėse oóxésta móhešeameohtsétȯhanetséhe. Tséhnaévomotȧhaétse émȧheasetana nestávėsévo'eétȧhéstonane, naa hétsetseha évéhonoo'e a'e Heho Ma'heóneva tséheše­véhonoetsėse he'amo'omééno. ⁴ Hétsetséha éhehpė­hoháatamaa­héstove tséhe'xóvė­hoháatamaahetsėse ma'heónėhotse'ono, naa máto hevéhestȯtse éhehpepéva'etse.

9

Jesus is the final sacrifice

     ²⁵ Esáa'amenėševátamo'eéhéhe Jesus, oha no'ka móhnėševá­tamo'eéhehéhe. Hámó'ȯhtse tsé'tóhe Jews tséohkėhóovė­hešetanóvȯse: nėhestȯheaa'e na'ėstse ma'heónevé'ho'e tséháa'ého'oesėstse mȧxhéestsėhnesėstse ma'xema'heónemȧheóne. Mó'ȯhkena'hohe­vovóhe kȯsáne komááhe hestávėsévo'eé­tȧhéstovevótse tsésto'seéva­mȧhevonanetse. ²⁶ Naa Jesus vé'naévomotȧhaétse nėhestȯheaa'e, éme'nėševátamo'eehe vonėstoha. Naa ésáanėhesóhane. Oha no'ka nénaévomotȧhaene, tóséé'e tsenėheso. Naa tséhvé'šenėheše­naévomotȧxévȧse móhmȧheasetanȯhéhe netao'o nėstávėsé­vo'eétȧhéstonane.

10

Keep going to church

     ²⁵ Nėstsevé'eénema­no'eéme ma'heóne­mȧheóne, hósėstse éohkenėhešéveo'o. Onétáhtse nėšeamemano'ee'e naa nonámé'tó'e o'tȯsévonȯhóha'óvahtse tséhvé'héne'enomátse tsééšėhešekáse'xove tsésto'seévȧho'ehnėse Vo'ėstanévėstómanéhe.

11

What is faith?

     ¹ Hé'tóhe oné'seómene'étamestȯtse hó'sáanėšėkánome­vóohtomáhétse tséne'étamétse éoné'seómo. Naa neóhkeamȧhénone tséheto'ȧhétse. ² Hákó'e évaveto ma'háhkėseho hé'tóhe heoné'seómene'étamestovevo móhvé'šepévatamaehenovo Ma'heóneva. ³ Hé'tóhe oné'seómene'étamestȯtse Ma'heo'o heéestsėstséstóva móhvé'šemanéhane hé'tóhe héstanova. Esáavé'šemanéhane tsévóoseoneve.

People who had great faith

     ⁴ Oné'seómene'étaméstóva Abel tséxháoenaveóestonemétȯse Ma'heóneva. Móxhehpėháoeméhanetse tséhe'xóvotse Cain heóestoo'o. Naa hé'tóhe Abel heoné'seómene'étaméstóva móhvé'šėhehpe­pévátséstȯtse Ma'heóneva. Naa éohtšėhešėhovánee'e heoné'seóme­ne'étamestȯtse éohkėsó'mé'eme.

12

     ^1b Hová'éhe tséhávėséva'e tséhestomo'eéhata'e noohtȯtse kómááhe nėstsepévenéhe'omovo Ma'heo'o hemeo'o tsépéva'etse.

God disciplines those he loves

     ⁵ Naa ma'ó'ȯhto'eétȧheto Ma'heo'o nėstsevóo'seha tséhešeó'ȯhto'eétȧheto, naa oha váhtomeó'tȯsétanoo'o, oha nėstsevé'vonémáóhta. ⁶ Naa mé'tó'e tséméhotaevose Ma'heóneva hó'ótóva éohkene'hó'e'tová'toevóho vé'eó'ȯhto'eétȧhévosėstse.

13

God will never leave us

     ^5b "Mónéme'tšėhe'šėhénootatséme," néohkėhetaene Ma'heo'o. ⁶ Tséhvé'nėheese, néme'tsėhémáne, "Ma'heo'o tsé'ȯhkevé'véstȧhémá'ėse, náto'sėsáa'e'hóheo'o vo'ėstaneo'o tséto'sėhešé'too'évȯse." ^7 8 Vo'ėstanévėstómanéhe móho'nóhketšėhe'ševésenétȧhévaestse háko'e évaveto naa hétsetseha naa ma'tȧhóseame'xóvetetse, oóxésta tsėséesta.

 

James

1

     ¹ Nánéehove James, náhotse'óhevomotaho Ma'heo'o naa máto Jesus. Námȯxe'ėstóovoo'o tséoné'seómȧhahtase netao'o ho'eva.

Faith and wisdom

² Nésenéhasėstse, hótoanávetanohtȯtse hó'nėšekánomė­ho'ėhóhtomáse, váhtomėhetótaetanóhéne, ³ naa máto váhtome­ó'tȯsétanóhéne kómááhe héne nėstsevé'šėhe'konenéénóvo. ⁴ Netao'o tséhótoanáto mȧhvé'má'sėsóhpėhné'tomáse héne nėstsevé'šėhe'konȧhénóvo. ⁵ Vé'sáahéne'enomáhése tséto'sėhešė­sóhpėhné'tomáse hótoanávetanohtȯtse, nėstovóhéne Ma'heo'o. Nėstsevéstȧhémáévo, émásetsėstȧhé'heóneve. ⁶ Mȧhvé'­véesto­mevóse hevéstȧhémȯsanestȯtse, oné'seóme­nėhešetanóhéne, nėstsevé'héstovetanóme. ^7-8 Mȧhvé'héstovetanóse, hová'éhe néme'hémetaenovo Ma'heo'o.

Poor people and rich people

⁹ Tséoné'seómȧhahtase tséháo'omenėhese éme'ȯhkenėše­kánomeamėhetótaetanoo'o tséhvé'héne'enomevȯse tséheše­ono'átamaevȯse Ma'heóneva. ¹⁰ Naa mé'tó'e tséoné'seómȧhahtase tséháoovȧhese hestáoovȧhéstóvévo Ma'heóneva ésáa'­ono'á­tsės­tȯhetse. Néhéne'enomóvonone hó'ótóva hestáoovȧhéstóvévo éto'semȧhehová'ȧhanéhetse. Nėhe'xóvéva tsemóneono'átamaevóho Ma'heóneva. Naa héne tsemónevé'šė­hetótaetanónóvo. ¹¹ Néhéne'­ená­none véhpotȯtse éohkenoóneoh­tsénėstse vé'hoháoho'taa'ėstse. Néhe tséháoovȧhese hema'kaataemevo tsenėhešenoóneohtsetse. Móme'évȧhéhová'ėhevetse.

Trials and temptations

¹² Vonȯhóha'óvȧhtsestȯtse mȧssáa'áahtomáhése, nėstsevé'še­ono'átamaenovo Ma'heo'o, naa nėstseno'métaenovo pévės­tanovestȯtse. Enėheševéstomevóho tséhetaa'méhotaese. ¹³ Ma'heo'o nėstsevé'ho'é'etovo mȧhvonȯhóha'ónése. Eohkėsáa­nėheše­vonȯhóha'ósanéhe, naa mé'tó'e máto éohkėsáa­vonȯhóha'óhéhe. ¹⁴ Taamaahe néohketaomė­hávėséve­vonȯhóha'­óvȧhtsémáne. ¹⁵ Naa mȧhvé'eéxa'e'óvȧhtsétse héne nėstsevé'šė­hávėsévo'eétȧhénone. Naa mȧhvé'hetósėhávėsé­vo'eétȧhétse héne nėstsevé'šė­hovánee­hénone. ¹⁶ Nésenéhasėstse, nėstsevé'nėheše­no'héohtséhanéme! ¹⁷ Netao'o tséhetaa'péva'etse némétaenone Ma'heo'o. Enėhešeéxanóho néhe hotóhkeho naa éše'hóho tsésto'seohke­vó'ho'kȧsénaétse éšeeva naa taa'eva. Ékánome­onétȧhéveohtseo'o, oha Ma'heo'o éto'sėséesta tóséé'e. ¹⁸ Énėheše­éxána tsésto'se­áahtomóvótse heéestsestȯtse tséoné'seómotse tséto'sevé'še­vo'ėstanévėhaétse. Naa héne nėstsevé'še­mé'enóohénone.

Hearing and obeying

¹⁹ Nésenéhasėstse, ohkeéepéveáahtomóne, vovóe'oo'hetano tséto'sėhése, névé'néhestáháme! ²⁰ Mȧhvé'néhestáháse nėstsėhótoanávenéhevo'ėstanéheve'tovovo Ma'heo'o. ²¹ Netao'o tséhávėséva'e nevo'ėstanéhevėstovevo noohtome! Oha oéhnovėhestanomova Ma'heo'o heéestsestȯtse, nėstsevé'še­vo'ėstanévėhaenovo. ²² Névé'vá'neáahtomóvónóvo Ma'heo'o heéestsestȯtse, oné'seómenėheševo'ėstanéheve tséheese. ²³ Mȧhvé'vá'neáahtomóvóse heéestsestȯtse ²⁴ nėstseévamȧhe­vonetanó'tomóvónóvo heéestsestȯtse. ²⁵ Ma'heo'o hesto'ema­nestȯtse éno'keoné'seómepéva'etse. Héne néévavé'šenėheše­vo'ėstanévėhaenone. Mȧhvé'eametoetanó'tomóvóse hesto'ema­nestȯtse, nėstsevé'šenėhešepévo'eéháévo netao'o tséévėhešévése. ²⁶ "Náéševésema'heónevo'ėstanéheve," vé'hešetanóse, naa oha néohkėsó'totónetó'anéme, mónévá'neéenėheheméhe tsééšėheše­vésema'heónevo'ėstanéhévése, héne ésáahová'ėhevėhane. ²⁷ Tséoné'seómema'heónevo'ėstanéhevese éohkeáahtovovo Ma'heóneva naa éohkeno'néhevo'ėstanéheve'tovovo, éohkeno'­vovóhnėhešéhovo tséhótȯxáa'é'evetsese naa tsénėxȧhévetsese, naa éohkėsáano'eéxa'e'óéhénóvo hová'éhe tséhávėséva'etse.

2

Don't have favorites

¹ Nésenéhasėstse, tséhvé'ne'étamése Jesus tsévéhonoo'ėstse, séeto'xóvevéstȧhémenano néstȯxévȯse vo'ėstaneo'o. ² Ta'se hámó'ȯhtse neše hetaneo'o tsévésėho'héhaoenase, na'ėstse móxhoháoovȧhehéhe naa na'ėstse móhnėstamenóohéhevėhéhe. ³ Nėstsevé'hehpepéve'tovovo néhe tséháoovaestse! ⁴ Mȧssáavé'­nėhešepéveoo'hátamóhése nėstseó'ȯhto'eétȧhéme! Séeše­vovóhnėhešéhóhéne! ⁵ Vovóhnėhešéšenano tsénėstame­nóohéhevese tséohkėheševovóhnėhešéóse Ma'heo'o. Ehésenėheše­vovóhnėhešeho tséhvé'ne'étamé'too'ėse, naa tseno'meto a'eneametanénestȯtse, tsévéstomevose tséméhotaese. ⁶ Naa mé'tó'e néohkėsáa­vovóhnėhešéhohevoo'o tsénėstamenóohéhevese. Néohkėsáa­mé'emo'eéhaehévoo'o. Mé'tó'e tsé'tóhe tséhoháoovȧhese néohkėháo'emaóevoo'o, néohkeno'eaéstomeomáxemaevoo'o. ⁷ Naa éohkeno'totó'hosemovo Ma'heóneva, onétáhtse néohkepéve'­tovóvoo'o. Néohkevé'nėhešetanóme! ⁸ Etsėhetȯxe'ȯhetse Ma'heo'o hesto'emanestȯtse tséne'ta'etse, 'Eto'senėhešeméhoheo'o netao'o vo'ėstaneo'o tséhe'xóvatamȧhtseto.' Héne nėstsevé'še­ono'á­tamáénóvo Ma'heo'o. ⁹ Naa mé'tó'e mȧhvé'hohamátamóse hósėstse vo'ėstaneo'o, néhávėsévo'eétȧhéme, éhetȯxe'ohe ma'heónȯ­xe'ėstoo'o. ¹⁰ Heva na'ėstse Ma'heo'o hesto'emanestȯtse vé'vá'neó'ȯhtanomóvótse nėstsemȧheó'ȯhtanomóvonone netao'o hesto'emanestȯtse. ¹¹ Ma'heo'o hesto'emanestȯtse étsėhe­tȯxe'ȯhetse, "Nėstsevé'nootóvoo'o tsévéstoemósee'e!" naa máto, "Névé'ne'to'éna'hanéme!" Naa nésáakánomenootóhevoo'o tsévéstoemósee'e, naa oha néne'to'éna'hanéme, nésó'mȧhe­ó'ȯhto'eétȧhé'tomóvonone netao'o Ma'heo'o hesto'emanestȯtse. ¹² He'konenéhe'omova Ma'heo'o hesto'emanestȯtse komaahe nėstsėsáavéseasėto'eéhéme. ¹³ Ho'óxeéšeeva Ma'heo'o mahnėxho'hého'emanėstse tsėsáanėševátamóheho vo'ėstanóho tsésáanėševátsėstȧhé'­heónevėhetsese. Nėhe'xóvéva oha tsénėševátsėstȧhé'heónevese tsėhetótaetanoo'o.

Faith and helping

¹⁴ Nésenéhasėstse, vé'nėhése, "Náoné'seómȧhahtovo Ma'heo'o," naa oha nésáavéstȧhémȯsanéhéme, mónéme'hého'éšé'tánóvo he'amo'oméé'e! ¹⁵ Ótahe, hámó'ȯhtse, mȧhvé'vóomóse na'ėstse tséoné'seómȧhahtȧtse tséháo'omeneestse, ¹⁶ nėstsevé'vá'ne­péve­éestsėstovovo, véstȧhémȯhéne! ¹⁷ Naa tséoné'seómȧhahtóese Ma'heo'o oha ésáavéstȧhemȯsanéheo'o, éto'sėsáavé'šė­hová'ėhevátamaehénóvo Ma'heóneva héne. ¹⁸ Naa hea'e vo'ėstane tséhóovetsėheestse, "Énėšeoné'seómȧhahtáhtove hó'sáanėše­kánome­véstȧhémȯsa­néstovėhane." Onétáhtse, nátao'setšėheše­mé'ėstomevo néhe vo'ėstane, "Táaxa'e, néhvóo'sešėstse tséhešeoné'seómȧhahtá'tohe hó'sáanėšekánomevéstȧhémȯsanéheto, naa nėstavóo'sehȧtse hápó'e tséhešeoné'seómȧhtáto naa máto tséheševéstȧhémȯsanéto!" ¹⁹ Naa nénėhešeoné'seómȧhahtáme tséhešeno'kaese Ma'heo'o. Naa épéva'e, naa oha nésáa'oné'seóme­nėheševo'ėstanéhévėhéme. Ótahe, nétatsėhetatséme, hámó'ȯhtse Heávohe hestotse'ono ékánomenėhešeoné'seómȧhahtao'o tséhešeno'kȧhetsėse Ma'heóneva, naa oha éhéhpȯhetanoo'o. ²⁰ Tséhóovenėhešetanose oha tsé'oné'seómȧhahtáhtove tséssáanėšekánomevéstȧhémȯsanéstovėhane nea'háanevóhe tsénétȧhéveoo'hetanose. ^21-22 Mé'etanó'tova Abraham tsénėxhéstȧhétse, móxhoháeoné'seómȧhahtá'tovȯhevóhe Ma'heóneva, móhvóo'ėstómanėhéhe tséhe'xóve­oné'seómȧhah­tá'tóvȯse Ma'heóneva tsésto'sėháoenaveéxo'ȧsenȯse taamaahe hee'haho Isaacevaho, naa héne móhvé'šeono'átamaehevóhe Ma'heóneva. ²³ Étó'taenėhetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstóonéhéva, "Abraham móxhoháe­oné'seómȧhah­tá'tovȯhevóhe Ma'heóneva, naa héne móhvé'šeono'átamaehevóhe." ²⁴ Héne nėstsevé'vone­tanó'tánóvo Ma'heo'o tséhešeono'átámȯse tséoné'seómȧhahtátsese naa máto tséáahtóese tséheese. ²⁵ Máto mé'etanó'tova Rahab. Ekánomemátȧhaa'eve, no'ka móhvéstȧhé­mȯhevóhe hósėstse hetanóho tséhotse'óhevomotȧhóvose Ma'heóneva. Móhnó'ootȯhe­vóhe naa oxėse móstaévatšėhešėhóoseneenáhnȯhevóhe. Móhvé'še­nėheše­ono'átamaehevóhe Ma'heóneva. ²⁶ Nétatsėhe­tatséme, otaxa vé'vá'neoné'seómȧhahtáse naa nésáavéstȧhé­mȯsanéhéme, héne ta'se énėhešėtováto tsé'éneómotómėstove éohkenaeotséstove.

3

Think before you speak

¹ Nésenéhasėstse, nėstsevé'mȧhe­ma'heónevovéstomó­sané­tanóme. Ho'óxeéšeeva néhe ma'heónevovéstomósanéheo'o tseosee­péveonémoomaevóho Ma'heóneva. ² Némȧheá'enánone o'ȯhto'eé­tȧhestȯtse. Naa oha néme'ȯhketó'ha'éetȧhtséme tséhétse. Naa mȧhvé'nėhešévétse tsėhéne'enohe tséohkėhešeéše­péve­oo'hetanótse. ³ Hámó'ȯhtse mo'éhno'hame tsééstȯhta'énese éohkeonó'a'éneo'o. ⁴ Naa máto ma'xėsémo évé'šeamóé'o tséxhoháa'hatse, naa oha héne ma'xėsémo tsévé'šeonó'a'eno ésáaháape'óhane. ⁵ Hámó'ȯhtse ékánomėhoháetšėške'o nevétanovane, nésó'vé'šėhoháo'ótȧhtsénone. Naa máto hó'vá'netšėške'eéxo'ȧsene éohkema'xeaseto'ȧséotse. ⁶ Enėhešetováto hé'tóhe vétanove néohkevé'šetotó'ȯhtó'a­néoohénone nonohpa ta'se éohke­éxo'ȧsé'o'ȯsanéto. ⁷ Heováestse hováhne éohkeována'xae­manėheo'o, ⁸ naa hé'tóhe vétanove ésáa­nėhešė­továtȯhane. Néohkevé'še­óoxȯhéoohénone hová'ėhéstó­nėhéva tsésáapéva'éhane. ⁹ Naa hé'tóhe vétanove néohkevé'ševovéhone Ma'heo'o naa néohkeno'vé'še­ehóomóneo'o vo'ėstaneo'o hemanėstóonéhamo. ¹⁰ Ésáanėheše­péva'éhane. ¹¹ Hámó'ȯhtse tséhávėséva'e naa tsépéva'e ésáahésȯhane tséhno'kováto hová'éhe. Naa máto tséhávėsévoome naa tsépévoome mahpe énėssáahésȯhane oha tséhnó'ka'e ho'háme'e. ¹² Naa nétavé'šenėhešėhéne'enánone hé'tóhe vétanove éme'sáanėheto­tse'óhehane tsésto'sėhávėsé­vo'a­néstove oha tsésto'sepéveéestséstove.

Wisdom from above

¹³ Mȧhvé'péveoo'hetanóse nėstseonó'evo'ėstanéhévéme, naa nėstseno'nėševátsėstȧhé'heónévéme. ¹⁴ Naa mé'tó'e mȧhvé'e­e'hanóhtȧhtsése naa máto mȧhvé'no'kemé'etanó'tovȧhtsése, néohkevé'hoháo'ótȧhtséme tséhešema'xėhéne'enovȧhése, nésáatáo'óhénóvo. ¹⁶ E'hanótȧhtsestȯtse éohkepe'pe'anováto. ¹⁵ Ma'heo'o nésáanėhesétamaehene tsésto'senėhešetanóvótse. Enėxhéso Heávȯhéstóva. ¹⁷ Naa mé'tó'e Ma'heo'o nénėhetaene tsésto'sėhoto'ȧhétse, tsésto'senėševátsėstȧhé'heónévétse, tsésto'seno'péveoo'hetanótse, naa tsésto'seno'véstȧhémȯsánétse. ¹⁸ Tséována'xaevo'ėstanéhevese tsetóva'óevóho vo'ėstanóho.

4

Friendship with the world

¹ Tséohkėhésepé'pe'ȧhése netao'o hová'éhe néohkėho'ȧhénóvo. ² Heovaestse néohkėhešėho'ȧhénóvo néohkeovóhponeno'vé'še­ne'to'éna'hanénóvo naa néohkeno'vé'šeóo'evotȧhtséme. Nétatsėhetatséme, hová'éhe mȧxho'ȧhése háoenavevéestomáhéne. ³ Naa hó'ótóva tsévéestomevóse Ma'heo'o néohkėsáamétaehénóvo, éohkėhéne'ena tséheševá'neoo'kėhéveestomevóse. ⁴ Nésáa'oné'seóme­vovóanóhévo Ma'heo'o. Mónésáahéne'enóhénóvo hová'éhe mȧhvé'hohamátsėstómáse Ma'heo'o néto'sėsáa'­ono'átamaehevo. ⁵ Naa máto nėstsevé'vonetanó'tánóvo tséhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstoo'o, "Tséhmétanétse Ma'heónemȧhta'sóoma, naa néhe néto'se­véstȧhémaene naa néno'nėhesétamaene tsésto'seonó'e­vo'ėstanéheve'tovótse Ma'heo'o." ⁶ Ma'heo'o néoseenėševátamaene, étsėhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstoo'o, "Ma'heo'o ésáa'ono'átamóheho tséohkėhoháepévatamȧhtsétsese, naa mé'tó'e énėševátamóho tséohkėsáaháahétanóhetsese." ⁷ Oha no'kenéhe'ova Ma'heo'o. Mȧssáavé'eéxa'e'óéhévóse Heávohe, nėstseévanootaevo. ⁸ Mȧhvé'háhane'ovóse Ma'heo'o hapo'e nėstsėháhane'óévo. Névé'hetóseameóo'o'ȯsevo'ėstanéhévéme! Névé'héstovetanóme, oha néhe'ova Ma'heo'o! ⁹ Vé'šėhávėsévetano tséhešeameóo'o'ȯse­vo'ėstanéhévése. ¹⁰ Mȧhvé'nėševátamȧhé'tovóse Ma'heo'o nėstseono'átamáévo.

Saying cruel things about others

¹¹ Nésenéhasėstse, névé'hávėséveóxȯhetóvoo'o vo'ėstaneo'o! Naa mȧhvé'nėhéšévése ta'se néxaehávėsévetotóxėstomóvónóvo Ma'heo'o hesto'emanestȯtse, naa nésáano'néhe­vo'ėstanéhé'­vé'tȯhénóvo. Ta'se ného'emáohtomóvónóvo Ma'heo'o hesto'e­manestȯtse. ¹² Naa oha énéehove Ma'heo'o tsého'emaóétse, nėstsena'haene naa máto héva nėstsevo'ėstanévėhaene. Naa névé'hávėsévetotóxemóvoo'o vo'ėstaneo'o ta'se ného'e­máoevóvoo'o.

Warning against bragging

¹³ Névé'nėhéme, "Náhéne'ena tséto'sėheso maeto," heva tséstšėhešetanóhtove, "Nátao'seaseohtséme. Naa nȧháóhe náto'sėhoéme no'keáá'e naa náto'seasėtáoovȧhéme." ¹⁴ Nétatsėhetatséme, nésáahéne'enóhénóvo tséto'sėheso maeto. Heva nėstsenenóveametanénémáne naa máto héva nėstsėhováneehémáne. ¹⁵ Onétáhtse éme'tsėhenove, "Naa Ma'heo'o mȧhvé'tšėhešetanó'tóétse nétao'setšėhešévema maeto." ¹⁶ Naa néhóovenėhešėtanóme néhéne'enánóvo tséto'sėheso maeto, névé'nėhešeoo'hetanóme! Névé'hetósevé'šėháo'ótȧhtsénóvo tséto'sėhešévése. ¹⁷ Némé'ėstomévatséme tséto'sėhešeonó'e­vo'ėstanéhévése. Naa mȧssáavé'eáahtomónėhése éhávėséva'e.

5

Warnings to rich people

¹ Tséháoovȧhése hétsetseha néme'aseóetsetanóme, hó'ótóva néto'seaseto'eéme. ² Nėstáoovȧhéstóvévo ééšeasėhávėséveohtse. Nėstone'óonéhevótse ééšeasepénoe'tónėstse. ³ Nema'kaataemevo ésáa'évȧhová'ėhevėhane naa néto'sėsáa'évanėhešėhová'ėhévėhéme ho'óxeéšeeva. ⁴ Otahe, nésáa'onénėxomevóhevoo'o tséhotse'ótóse, naa hétsetseha ééšemȧhehéne'enohe tséhešėsáa'onénėxanéhése. Ma'heo'o ééšenéstovóho tsé'tóhe hotse'ono tséonénėxomévȧhtsétanótsese. ⁵ Naa otaxa néháo'póhéme, nėstsevé'šenaenovo. ⁶ Néne'to'éna'hóvoo'o vo'ėstaneo'o tséxanovevo'ėstanéhevese, nésáa'évatóo'enaehévoo'o.

Be patient and kind

     ⁷ Nésehasėstse, váhtomeametonóohtomova Vo'ėstanévėstómanéhe tsésto'seévȧho'ehnėse. Nátao'sevé'šėhetáohaménoto énano'é­vé'hó'e. Éhéne'enánóvo tséto'sėhešėhoo'kȯhotse komááhe tséénano'óhtomevȯse tsepévone'otse. Naa éno'eóehnove­tonóóhtánóvo héne hoo'kȯhohtȯtse. ⁸ Hápó'e néme'nėheše­óehnovetonóomovo Vo'ėstanévėstómanéhe. Névé'néhnetametanóme! Vo'ėstanévėstó­manéhe énėsto'seoné'seómeévȧho'ehne hó'ótóva. ⁹ Nésenéhasėstse, mȧhvé'totóxemȧhtsése Ma'heo'o nėstsevé'šėho'emáóénóvo. Naa ééšeto'sėho'nėhe'xóvetse. ¹⁰ Néhe'omova tótseha ma'heónė­hóo'xeváheono tséxheše­vo'ėstanéhévévȯse. Mó'oseeóehnovȧhehevóhe hó'nėšeno'hávėsé­vé'tȯhévȯtse. ¹¹ Eoseeono'átameo'o néhe ma'heónėhóo'xeváheono tséhehpėháo'eéhese, ésáanéhnetamé­tanóheo'o. Hámó'ȯhtse nénéstomónénóvo Job, tséhešeóehnovaese. Ma'heóneva móhvéstȧhémaehevóhe, móhnėševátamaehevóhe. ¹² Otahe, néspéveáahtove, névé'totónetó'anéme. Mȧhvé'nėhešévése Ma'heo'o nėstsėho'emáóévo. ¹³ Mahvé'eévetónėšeóetsetanóse, háóénȧhéne. Naa mȧhvé'másetanóse, asénootȯhéne Ma'heo'o. ¹⁴ Naa mȧxháomóhtȧhése, éveonóomóhéne ma'heónevé'hó'e, nėstsėháoenavomotȧhaevoo'o naa néto'sėxo'éstaanaevoo'o. ¹⁵ Naa mȧhvé'eoné'seómėhahtáse, mȧxháoenavomotȧhóse vo'ėstane, Ma'heóneva tseévapévo­móhtȧhé'sėháá'e. Naa tséhešeó'ȯhto'eé­taese máto tseévamȧhe­asetanotse. ¹⁶ Nonámé'tó'e évemé'ėsto­mévȧhtséhéne tséhešeó'ȯhto'eétȧhése naa no'háoenavomotȧh­tséhéne nonohpa Ma'heo'o nėstseévapévomóh­tȧhé'sėháévo. Tsénéhe­vo'ėstané­heve'tovóvose Ma'heóneva, tóséé'e vé'háoenavevéesto­móhesėstse hová'éhe éohkenėhetȯhóósáne. ¹⁷ Mé'etanó'tomova Elijah tsé'ȯhkėhešėháóénȧse. Hápó'e tséhestávótse móhnėhestȧhéhe. Mó'ȯhkėhoháeoné'seómatsėstȯhéhe hestáoenahtȯtse, Ma'heóneva mó'ȯhkenėhetȯhóotaehevóhe tséhešėháóénȧse. Hámó'ȯhtse na'heáá'e naa o'xe mó'amenėhešė­háoenȧhéhe tsésto'sėsáa'éehoo'kȯhóhanéhetse, naa mónėhesó­hanetséhe. ¹⁸ Naa nėhe'še tsé'évȧháoenavevéésto hoo'kȯhohtȯtse móhma'xėhóo'kȯhóotséhanetséhe naa énano'estȯtse móstapéveéxone'óhanéhe. ¹⁹ Nésenéhasėstse, vo'ėstane tsééšeamȧhtovȯtse Ma'heóneva, mȧhvé'eévano'héóhtsėstse, onéseévaonó'a'é'ovoo'o ²⁰ nonohpa nėstseévavo'ėstanévého naéstóva, naa Ma'heóneva tseévaasetanótsenȯtse hestávėsévo'eétȧhéstotȯtse.

 

1 Peter

1

     ¹ Nánéehove Ho'honáá'e (Peter). Náhotse'óhevomotaho Vo'ėstanévėstómanéhe (Jesus). Némȯxe'ėstóovatséme tsééšėhetaa'oné'seómȧhahtáse tséméhaevo'ėstanéhévése Israel, naa hétsetseha totáhoesta névo'ėstanéhévéme Pontus, Galatia, Cappadocia, Asia, naa Bithynia, tséhestóhee'ėstse. ² Hákó'e tótseha Ma'heo'o Tséhéhestovėstse né'éšeáahtse'tsėhesétamáévo tsésto'semonóehné'tóése, naa tsésto'sėhe'konėhóxe'anáése Ma'heónemȧhta'sóoma. Hena'háanéhe néhéseáahtovovo Vo'ėstanévėstómanéhe, naa néno'vé'šėhóxe'anaenovo hestsemá'eme tséhnaévomotȧhaétse. Návéestomevo Ma'heo'o tsésto'sepévé'tóése naa tsésto'seno'eameována'xaetanóhaése.

Hope

³ Nétavového'ótone Ma'heo'o, Tséhéhese Nevo'ėstanévėstó­manéhamane. Tséhvé'hoháeméhotaétse névo'ėstanévėhaene. Hee'haho Jesusevaho tséhnaévomotȧhaétse naa éno'eéva­ametanéne'sėhóho, hena'háanéhe néhésėhotséovó'setanoma tsésto'sea'eneametanénétse, ⁴ naa hó'ótóva néto'seamȧhénóvo tsééxanomóése Ma'heo'o hénėhéóhe he'amo'omééno, tsésáatšėhe'šėhová'ȧhanéhehanéhetse. ⁵ Tséhvé'eéšene'étamése Ma'heo'o, nėstseamėhótooma'óévo ta'e mahnėxho'óxeéšeeve. Naa nėhe'xóvéva nėstseamȧhénóvo a'eneametanénestȯtse. ⁶ Naa tsésto'sevé'eamȧhése tséoseepéva'e, héne vé'šėhetótaetano, hó'nėšėkánomenenóvėhótoanávetanóse. ⁷ Mȧhvé'nėše­ame­ne'étamése Ma'heo'o tséxhótoanávetanóse, nėstsėsóhpeotsėháévo. Héne nėstsevé'šeono'átamaenovo Ma'heo'o naa nėstsevé'šeno'­nėheše­vóo'ėstómané'tóévo mahne'évȧho'ehnėstse Jesus. ⁸ Néohkėsáa­kánometšėhe'ševóomóhévo Jesus, nénėšeame­ne'étaménóvo naa néno'méhótóvo. Naa névé'šema'xė­hetótaetanónóvo ⁹ tséhvo'ėstanévėhanése. ¹⁰ Hákó'e tótseha ma'heónėhóo'xeváheono mó'éšenėhešemé'ėstȯhenovóhe tséto'sėhešepévé'tóése Ma'heo'o. Naa oha néhe ma'heónė­hóo'xeváheono móxhóna'ovė­héne'ená­tanó'tȯhenovóhe tsésto'sėhešėho'hévo'ėstanévėhaése. ¹¹ Naa Ma'heóne­mȧhta'sóomaho móhnėheševóo'sėhaehevovóhe nehe ma'heónė­hóo'xeváheono tséto'sėheševovóehótoanávetanotsėse néhe Vo'ėstanévėstómanéheho naa nėhe'še tsemónema'xe­vóo'ėstó­mané'tóó'e Ma'heóneva. Néhe ma'heónėhóo'xeváheono móhno'nėhešėhéne'enátanó'tȯhenovóhe, "Néváéso tsé'tóhe Vo'ėstanévėstómanéhe? ¹² Naa néhe Ma'heóne­mȧhta'sóomaho móhno'nėhetaehevovóhe, "Nėstsėsáavése­vóomóhévo tsé'tóhe Vo'ėstanévėstómanéhe, nėstseéšeáahtsé'naéme, tsemónėho'ehne. Naa oha amepévemé'ema hétsetseha komááhe maeto vo'ėstaneo'o tsevésenéstomónenovo tsé'tóhe Vo'ėstanévėstó­manéheho!" Naa tséhetaa'mȯxe'ėstóovatsése hétsetseha, nénéehóvéme néhe vo'ėstaneo'o tsénėhetose Ma'heónemȧhta'sóoma hákó'e. Nééše­péve­néstomónenovo Vo'ėstanévėstómanéhe. Naa hétsetseha tséma'heóneéestsese ésó'véstȧhémaevóho Ma'heóne­mȧhta'sóomaho tsého'eanȯheméase Ma'heo'o. Nénéstovóvoo'o néhe tséma'heóneéestsese tséhmé'emóvȯse Vo'ėstanévėstó­manéheho. Nénéehóvéme oha néno'kepévė­héne'enovovo tsé'tóhe Vo'ėstanévėstómanéhe tsétotóxemose Ma'heónemȧhta'sóomaho. Máto ma'heónėhotse'ono hénėhéóhe he'amo'omééno móho'nóeše­pévenéstomóne'tovovȯtse Vo'ėstanévėstómanéheho, naa oha móxhóna'ovė­héne'ená­tanó'tȯhenovóhe hová'éhe. Nétȧhóse­nėhetatséme, néhe ma'heónėhóo'xeváheono naa ma'heónėhotse'ono móho'nóhpévė­héne'enovovȯtse Vo'ėstanévėstó­manéheho, naa oha tséhnéehóvése hetsetseha nééšepéve­nėhešemé'ėstomónénóvo Vo'ėstanévėstómanéhe. Otahe, vé'šėhetótaeno!

Live a holy life

¹³ Ameéxanene, naa tonóoma Vo'ėstanévėstómanéhe tséhnės­to'se­évȧhósėho'ehnėse. Amemé'etanó'tomova Ma'heo'o tséto'sėhešepéve'tóése nėhe'xóvéva. ¹⁴ Tséhvé'henésónėhé'tóése ohkeáahtova! Naa nėstsevé'eévavona'ėstséhaenovo hová'éhe tséhméhaehešėhávėsévevo'ėstanéhévése. ¹⁵ Oha mé'tó'e néhevo'ėstanéheve'tovóhéne Ma'heo'o. Eháanaevo'ėstanéheve. Nééšenėhešemoné'tóévo hápó'e tsésto'senėhešė­háanae­vo'ėstanéhévése. ¹⁶ Etsėhetȯxe'ohe ma'heónȯxe'ėstoo'o, "Náháanaema'heóneve, hápó'e nėhešėháanaetsėhesta!" éhevoo'o Ma'heo'o. ¹⁷ Tsé'ȯhkevé'nėhetótse Ma'heo'o "Tséhéhe'­tovatse­menoto," hó'háóénátse, héne nėstsėsáavé'šėhohamátamaehénone ho'óxeéšeeva." Nétatsėhetatséme, névé'nėhešetanóme! Nėhe'xóvéva ho'óxeéšeeva Ma'heo'o éto'sėsáahohamátamóheho vo'ėstanóho, tsemȧheséešėho'emaoevóho tséévėheševo'ėstanéhevetsėse. Naa tsésto'sevé'nėhéso, hétsetseha tséssó'eameametanénése, amenéhevo'ėstanéheve'tova Ma'heo'o naa no'ee'hahtova. ¹⁸ Néhnėhvo'ėstanévėháévo tséhnėhméhaehešeamevo'ėstanéhévése. Néxaeméhae­aéstome­vo'ėstanéhévéme. Énėxhéso tóoneeto tséhéstȧhése. Ma'heo'o nésáavé'ševo'ėstanévėhaehénóvo ma'kaata, hó'ótóva ma'kaata éto'semȧhehová'ȧhane. ¹⁹ Onétáhtse névé'ševo'ėstanévėhaenóvo Jesus tséhnaévomotȧhaése, hestsemá'eme mó'oseene'ta'éhanetséhe. Ma'heo'o tséstavóómȯse tséhnaetsėse Jesusevaho, móstatsėhesétamȯhevóhe, "Tsé'tóhe ésáakánomėtšėhe'šė­hávėsévo'eétȧhéhe, énaévomótȧhóho vo'ėstanóho." ²⁰ Hákó'e tótseha Ma'heo'o tséssáa'éšemanėstséése hé'tóhe ho'e, mó'éšeáahtse'nėheše­monéhenotóhe Vo'ėstanévėstó­manéheho tsésto'sėho'hé­vo'ėstanévėstómanetsėse. Naa oha móho'nóhnȧháxėho'ehnėstse, tséstanėšeame'xóvetse móhmónėho'ėhnėhéhe nonohpa tsésto'senėhešėhéne'enovóse tséhnéehóvése. ²¹ Jesus tsé'éše­naévomotȧhaétse Ma'heóneva mó'évaametanéne'sėhaehevóhe, naa móhno'ma'xe­vóo'ėstómané'toehevóhe. Tsé'ase­oné'seómȧhahtovóse Jesus, nénėhešeasene'étaménóvo Ma'heo'o. ²² Naa tséhvé'eáahtomáse tséhetóméto, néhésevé'šeonó'e­vo'ėstanéhévénóvo, naa néno'oné'seómeméhotȧhtséme nonámé'tó'e, nėhešeameméhotahtse! ²³ Tséxhestanomóvóse Ma'heo'o heéestsestȯtse ta'se néévȧhósevóvȯhešėhestáotséme. Ma'heo'o heéestsestȯtse tsea'eneametanénetotse, hó'nėšėkánomenaéstove. ²⁴ Etsėhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstoo'o, "Néohkevá'nenenóve­ametanénema, hámó'ȯhtse ta'se hé'tóhe mo'é'ėstse, éohkenoóno'eotsénėstse a'e, ²⁵ naa oha Ma'heo'o heéestsestȯtse tsea'eneamėhnétotse." Nééšenėhešepévemé'ėstomónénóvo.

2

Jesus is a living stone and you are a chosen people

¹ Névé'hetósepéosetanóme! Névé'vá'nenėhesémanéme! Névé'hetósee'hanótȧhtséme! Naa névé'hávėsévetotóxemovo vo'ėstane! ² Mé'ėševoto tséohkėhešenénetanóvȯse hápó'e néme'ȯhkenėheše­áahtomónetanó'tomóvónóvo Ma'heo'o heéestsestȯtse. Héne nėstsevé'ševo'ėstanévėhaenovo naa nėstseno'vé'šė­he'konenéenovo. ³ Nééšėhéne'enánóvo Ma'heo'o tséhešėhoháepévaese. ⁴ Naa nátatšėhešėhetáohamenȯtse Jesus. Nea'háanéhe ho'honáá'e tséne'taestse tsévé'šemanehe ma'heónemanȧhestȯtse. Tsé'tóhe ho'honáá'e éametanéne. Ma'heóneva móhnėhešemoné'toehevóhe tsésto'sene'taestse ho'honáéva, naa móxhoháeono'átamaehevóhe. Naa mé'tó'e tséhvésevo'ėstanéhevėse hétsėhéno ho'eva háesto móho'nóxho'ȧhé'tovovȯtse néhe ho'honaa'o, tsénėhestoestse Jesus. Naa nétatsėhetatséme, másetsėstova tsé'tóhe ho'honáá'e, Jesus Vo'ėstanévėstómanéhe! ⁵ Mȧhvé'másetsėstovóse nėstsenėhešė­he'konemano'ȧhéme, hápó'e ta'se nėstsené'eve­asė­ho'honáévéme ma'heónemanȧhéstóva. Nėstseno'nėheše­ma'heónenótȧxévéme, naa hénėhéóhe ma'heónemanȧhéstóva Jesus (tséne'taestse ho'honáá'e) nėstsevéstȧhémaëvo tsésto'sė­hotse'óhevomotȧhóse Ma'heo'o, naa héne Ma'heo'o tseoseemásétsésta. ⁶ Etsėhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstoo'o, Ma'heo'o étsėhevoo'o, "Tséhvéhonoéto, násé'hó'éno ho'honáá'e tséne'taestse, tsé'ȯhkevé'še­manėstónanéstove. Tsémásetsėstovóvose néhe ho'honaa'o tsevé'šea'enepévetanónóvo." ⁷ Tséhetaa'másetsėstovóse tsé'tóhe ho'honáá'e (Jesus), nééšehoháeméhótóvo, naa mé'tó'e, "Tsé'tóhe ho'honáá'e tsésáamonéhevose tsémanėstóonanese, nea'háanéhe tsétó'ne'taestse," éhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstóonéhéva. ⁸ Naa máto étsėhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstoo'o, "Tsésáa'onemóhevose tsé'tóhe ho'honaa'o éohkevé'šeáva'ónovo," éhetȯxe'ohe. Éhésenėheše­áva'oo'o tséssáavé'eáahtomóhévȯse Ma'heo'o heéestsestȯtse. Eto'se­asėto'éeo'o, naa tsetaomenėhešéhahtseo'o. ⁹ Ma'heo'o némonóehné'tóévo naa nénėhešetanó'tóévo tsésto'se­onó'e­vo'ėstanéhévése. Néma'heónenótȧxévéme. Néaseotsėhaevo hávėsévéva nonohpa néto'sėhéne'enomóvónóvo hevó'ho'ėho'hé­vatamaahestȯtse. Naa ohkenėhešemé'ėstomáhéne tséhešepévé'tóése. ¹⁰ Máto étsėhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstóonéhéva, "No'ka tósa'e nésáaméhaehó'xėstȧhéhéme, naa hétsetseha néhenésónėhé'tóévo Ma'heo'o. Hovánee'e nésáanėševátamaehévo nėhe'xóvéva, naa hétsetseha Ma'heo'o nééševésenėševátamaévo," éhetȯxe'ohe.

Live as God's servants should

¹¹ Nésenéhasėstse, névá'nenenóvevo'ėstanéhevema hétsėhéno ho'eva. Naa tséhvé'nėhéso hétsetseha nétatsėhetatséme, hová'éhe nėstsevé'hávėséveéxa'e'óénóvo! ¹² Oha ameváhtomepéve'tova vo'ėstaneo'o. Tsékánomėhávėsévetotóxemaesee'e mȧxho'óxeéšeevetse tsenėheševového'ótovo Ma'heóneva tséhešenėšeamepéve'tovóse. ¹³ Ma'heo'o nénėhesétamaevo tsésto'seáahtovóse tsévéhonevese, oótama tséma'xevéhonevėstse. ¹⁴ Máto no'eáahtova tséhóna'ovevéhonevese, énėhetȯhóotaevóho tséma'xevéhonevetsese tsésto'sėho'emaovovȯse hávėsévo'eé­tȧhé'heono. Naa máto énėhetȯhóotaevóho tséma'xevéhonevetsese tsésto'seono'átamovȯse vo'ėstanóho tséonó'evo'ėstanéhevetsese. ¹⁵ Máto nénėhesétamaevo Ma'heo'o, mȧhvé'nėheše­onó'e­vo'ėstanéhévése tséohkemȧhtsénanese hová'éhe néme'vé'šėhé­nėheše­totóxemaenovo. ¹⁶ Néhotse'óhevo­motȧhovo Ma'heo'o, naa oha nésáa­momóonéhévėhéme. Tséssáavé'kánomemomóonaotaehése Ma'heo'o, váhtome­néhevo'ėstanéheve'tovo Ma'heo'o. ¹⁷ Netao'o vo'ėstaneo'o ono'átama. Oótama méhota tsééšeoné'seómȧhahtase. Ono'átama Ma'heo'o. Mato no'eono'átama tséma'xevéhonevėstse.

The example of Christ's suffering

¹⁸ Hósėstse tséhnéehóvése némomóonéhévéme tséxhotse'óhése. Hó'nėšėkánomėhávėsévé'tónése, pévotse'ohe naa no'eono'átama tséhotse'ótaesee'e. ¹⁹ Ma'heo'o nėstsevé'šėhéne'enóénóvo nékánomėhávėsévé'tónéme tséhvé'ne'étamé'tovóse, nėstseno'vé'še­pévé'tóénóvo. ²⁰ Oha hová'éhe nésáavé'še­amȧhéhénóvo tséstaomėhávėsévo'eétȧhése, nėstsetaome­nėhešéhahtséme. Ma'heo'o nėstsevé'šėhéne'enóénóvo mȧhvé'pévotse'óhése hó'nėšėkánomėhávėsévé'tónése. ²¹ Móhnėhesóhanetséhe Jesus tséhnėševátamo'eéhomotȧhaétse éváhtomeamepévo'eétahe. Ma'heo'o névé'šenėhešemoné'tóévo tsésto'sevése­nėheše­vo'ėstanéhévése hó'nėšekánomė­hótoanávetanóse. ²² Hé'tóhe nėstsevé'vonetanó'tánóvo, étsėhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstóo'o: "Móho'nóstšėhe'še­vésėhávėsévo'eétaestse, móho'nóhno'tšėhe'še­netse'ėstse." ²³ Tséskánomenėševátamo'eeese móho'nó'­omáta'eotsėstse, móho'nóno'évanonó'eváénėstse, naa máto móho'nó'evano'estȯtse. Móhváhtomeamene'étamé'tovȯhevóhe Ma'heóneva Heho tsésto'sėho'hého'emáosanetsėse hó'ótóva. ²⁴ Nėstávėsévo'eétȧhéstonanótse éhésėhótȯxáse'hohe nonohpa nėstseonó'evo'ėstanéhévémáne naa tsésto'sėsáa'évȧhóse­amė­hávėsévo'eétȧhéhevótse. Tséhvé'nėhešenėševátamo'eeese ta'se néévavé'šepévomóhtȧhé'sėhaene. ²⁵ Ta'se néméhaekȯsáéhévéme tséohkenonó'keohtsese, naa oha hétsetseha nééšeévȧho'ėhótovo Ma'heo'o tséohkene'evávoomaése naa tséohkeno'hóoma'oése.

3

Wives and husbands

¹ Naa tséhe'évése tsééšėhetaa'hevésevoonése, áahtova tsévéstoemósee'e! Hó'nėšėsáa'éšėkánomevésenéhe'ovóhévȯtse Vo'ėstanévėstómanéheho, váhtomeameáahtova, komááhe tseonȧháxevéseasenéhe'ovovo Vo'ėstanévėstómanéheho, mȧxhéne'enomevȯhtse tséhešeáahtovóse naa tséhešepéve'tovóse. Mónéme'vovóhponėhéoxȯhetóvoo'o. ² Tsėhéne'enánóvo tséhešene'étamése Vo'ėstanévėstómanéhe naa tséhešeonése­onó'evo'ėstanéhevetanóse. ³ Nésáavé'šėpéve­nóohéhénóvo hová'éhe tséoseemo'óna'e. ⁴ Oha pévoéstomó'hestȯtse naa he'ke­vo'ėstanéhevestȯtse, évé'šea'enepévenóohéstove. Héne Ma'heo'o éoseeono'átsésta tsénėheševo'ėstanéhevėstovetse. ⁵ Hámó'ȯhtse hósėstse he'eo'o tótseha tséne'étamese Ma'heóneva naa tséno'eáahtovóvose tsévéstoemóvose, héne móhvé'šepéve­nóohehenovóhe. ⁶ Hámó'ȯhtse, Sarah mó'ȯhkėhoháe'ée'­áahtovȯhevóhe tsévéstoemose Abrahamevaho, "Navéhoname," mó'ȯhkėhetȯhevóhe. Naa mȧhvé'e­onó'e­vo'ėstanéhévése naa mȧssáano'ee'tomáhése hová'éhe, nėstsenėhešeamėhnéme Sarah tsé'ȯhkėhešeamehnėse. ⁷ Naa tséhetanévése tsééšėhevésevoonése, vovóhnėhešeha tsévéstoemósee'e. Ono'átama, éohkėsáakánome­nėhe'xóvėhe'koneotséheo'o tséhe'xóvėhe'koneotsévȯse hetaneo'o, naa oha tsevéseamȧhénóvo a'eneametanénestȯtse. Mȧhvé'nėheše­péve'tovóse tsévéstoemósee'e, Ma'heo'o tsenésta nėstáóénȧhtóvévo.

Suffering when you live right

⁸ Naa hétsetseha, mȧhemano'etano, méhotahtse, naa no'nėše­vátamahtse. Névé'pévatamȧhtséme. ⁹ Mȧhvé'hávėsé­vé'tónése nėstsevé'eévaa'sėhávėséve'tovóvoo'o. Váhtomepéve'tovóhéne tséhávėsévo'eéhaesee'e. Ma'heo'o néhésemoné'tóévo tsésto'se­óehnovȧhése, naa nėstsevé'šepévé'tóénóvo héne. ¹⁰ Etsėhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstoo'o, "Mȧhvé'e­ována'xaevo'ėstanéhevetanoto, nėstsevé'netse'e, naa nėstsevé'hávėséveóoxȯhetoo'o vo'ėstaneo'o! ¹¹ Névé'hetósė­hávėsévevo'ėstanéhévéme, oha onó'evo'ėstanéheve. Evananova netao'o vo'ėstane! ¹² Ma'heo'o éohkene'evávoomóho tséonó'evo'ėstanéhevetsese, naa éohkeno'eáahtotse hestáóénȧhtóvévo. Esáane'evávoomóheho tséhávėséve­vo'ėstané­hevetsese," éhetȯxe'ohe. ¹³ "Vo'ėstane námé'héonėxana mȧhvé'­pévo'eétȧhéto," néohkėhóovė­hešetanóme. ¹⁴ Naa hó'nėšekánomė­hávėsévo'eéhanése tséhnėšenáamepévo'eétȧhése Ma'heo'o nėstsevé'šepévé'tóénóvo. Névé'vé'šeóetsetanónóvo vo'ėstaneo'o tséto'sėhešévévȯse, névé'vé'šėhéhpȯhetanónóvo. ¹⁵ Naa vovóana Jesus! Toetanó'tome tséto'sėhešeno'ėstovóse vo'ėstaneo'o mȧhnėstoése, "Henáá'e tséhésene'étamése?" ¹⁶ Óehnove­mé'ėstomevóhéne tséhésene'étamése. Vo'ėstaneo'o tséhávėsévetotóxemaesee'e tsevé'šetanéheotsénóvo mȧhvóohtomevȯhtse tséhešenéhe­vo'ėstanéheve'tovóse Vo'ėstanévėstómanéhe. ¹⁷ Nékánomėhótoanávetanóme tséhnėšenáamepévo'eétȧhése, Ma'heo'o émȧhehéne'ena. Naa mé'tó'e mȧhvé'hávėsévo'eétȧhése nėstsetaomenėhešéhahtséme. ¹⁸ Éhésemométsėstómo'eehe Jesus tséhnaévomotȧhaétse. Móho'nóhvésėtšėhe'šeó'ȯhto'eétaestse, naa oha némȧhevé'še­naévomotȧhaenone tséó'ȯhto'eétȧhévótse. Oha no'ka énaévomotȧxeva tsésto'seamȧhéstovetse a'enevo'ėstanéhevestȯtse. Jesus éoné'seómenaa'e. Nėhe'xóvéva Jesus hemȧhta'sóomaho ¹⁹ móstaaahtse'ma'heóneéestsėstáo'tsé'tovȯhevóhe tsééšenaétsese. ²⁰ Mónėséhanevóhe néhe vo'ėstanóho tsésáa'áahtóehese Noah tsé'amemanestsėse ma'xėsémo. Nėhe'xóvéva Ma'heóneva mó'a'enetonóomaehevovóhe naa oha móho'nóstó'nėše­áahtovovȯhtse Noahevaho. Mósto'sėhóo'kȯhóhanéhe névo'éé'ėše, mósto'semȧhóovátȯhanéhe naa mósto'semémėstanėhevóhe vo'ėstaneo'o. Naa oha na'nohto vo'ėstaneo'o mó'áahtomónėhevóhe. Naa néhe móhno'keéstsėhnėhevóhe ma'xėsémónéva. Nėhe'še móhma'xeasėhoo'kȯhóhanéhe. ²¹ Héne hoo'kȯhómahpe tsémȧhesééha évé'šėhetáohaméstove tsé'ȯhkevé'šee'óestaáhénétse tséhvo'ėstanévėhanétse. Hé'tóhe e'óestaáhéstóva névé'še­vóo'sėhónoneo'o vo'ėstaneo'o tsééšėheše­oné'seómȧhahtátse. Hé'tóhe mahpe tsévé'šee'óestaáhése nésáavé'šetoo'haméhénóvo. Nénėheševé'ševóo'ėstómanénóvo Ma'heo'o tséhešėhóxe'anaése naa tséto'senėhešeoné'seómease­néhevo'ėstanéheve'tovóse Jesus. Néno'vóo'ėstómanénóvo tsééšėheševo'ėstanévėhaése tsé'oné'seó­mȧhah­táse tsé'évȧhešeametanénėse Jesus. ²² Nėhe'še tsé'éva­ametanénėse, móstaévȧhóo'ȯhtsėhéhe he'amó'omééno. Naa hétsetseha hénėhéóhe móvésevéhonoehéhe Heho Ma'heóneva tséhvéhonoetsėse. Naa netao'o émȧho'emane, hópahpa ma'heónėhotse'ono naa netao'o heováestse ma'heono naa tsévéhonevetsese éno'ho'emaovóho.

4

How to act when you suffer

     ¹ Jesus móhnėševátamo'eéhehéhe hétsėhéno ho'eva. Naa hétsetseha tséhnéehóvése éxanéne tsésto'senėheše­nėševáta­mo'eéhanése. Mȧhvé'nėševátamo'eéhanése tsenėhešėhéne'enohe tsésáa'évȧhešė­hávėsévevo'ėstanéhévėhése, ² naa nėstseno'néhe­vo'ėstanéheve'tovovo Ma'heo'o tséhe'éšeametanénése. ³ Néméhaeháa'éšė­hávėsévevo'ėstanéhévéme tséheševo'ėstané­hévévȯse vo'ėstaneo'o tsésáa'áahtovóhevose Ma'heóneva. Néohkeméhaeháemanéme naa máto netao'o tséhávėséva'e néméhaenėheševo'ėstanéhévéme. ⁴ Naa néhe tséohkeméhae­hetaa'véstȧšé'šémóse hétsetséha néohkėhávėséve­totóxemaevoo'o. ⁵ Naa hó'ótóva mahne'évȧho'ehnėstse Ma'heo'o, néhe vo'ėstaneo'o tsemȧhemé'ėstánóvo netao'o tséévėhešé'tóése, naa tsevé'šėho'emaóéhénóvo héne. ⁶ Naa tsééšėhováneehese tsééšenéstomevȯse Ma'heóneva heéestsestȯtse, ma'éšeénė­ho'emaóéhévȯtse tsea'enevésėstanomevovo Ma'heóneva. ⁷ Tsésto'sėho'óxeéšeeve ééšeto'sėho'nėhe'xove. Naa hétsetseha váhtomeamėháóéna. ⁸ Naa hétsetseha tséoseene'ta'e, oné'seómeméhotahtse nonámé'tó'e! Tséoné'seómeméhosanese éohkeévavonetanó'tánóvo tséhešėhávėsévo'eehévȯse. ⁹ Mȧhepéve'tovahtse, nėstsevé'eomáta'eovóhnėhešéhahtséme! ¹⁰ Tsémȧhenéehóvése nénonó'kenėhetȯhóotáévo Ma'heo'o tósa'e tsésto'seohkevéstȧhémȧhtsése. ¹¹ Hámó'ȯhtse vé'nėhetȯhóotaése tsésto'seohkepéveéestsése, pévemé'ėstomáhéne heéestsestȯtse Ma'heo'o! Naa máto héva mȧhvé'métaése véstȧhémȯsanestȯtse ó'tȯséotséhéne, pévevéstȧhéhéne, hénėhéóhe Ma'heo'o nėstsevéstȧhemaevo. Netao'o pévevéstȧhémóóno vo'ėstaneo'o hápó'e Jesus tséhešepévo'eétaese netao'o. Naa héne vo'ėstaneo'o tsevé'šepévevového'ótovo Ma'heóneva. Jesus tseame­vó'ho'ėho'hé­vatamaahe hétsetseha naa a'ene'xóvéva. Hena'háanéhe.

People will be judged for how they live on earth

¹² Nésenéhasėstse, névé'tónėšetanóme hó'ȯhkėhávėsévé'tónése. Eohkemȧhenėhešėhávėsévo'eéheo'o tséoné'seómȧhahtase. ¹³ Onétáhtse, ohkepévetano Jesus hápó'e móxhávėséve'tȯhehéhe. Naa tsé'ȯhkevé'vésėhávėsévé'tónése hó'ótóva nėstsevé'šema'xė­hetótaetanónóvo mahne'évȧho'ehnėstse Jesus, tsema'xe­vó'ho'ėho'hévatamaahe. ¹⁴ Mȧhvé'hávėsévetotóxemanése tséhvé'ne'étamése Jesus, váhtomepévetanóhéne, héne tsevé'šė­héne'enohe Ma'heónemȧhta'sóoma tséheševé'ȯhtsémaése. ¹⁵ Tséne'to'éna'hanese naa tsénomáhtsese naa tsépe'pe'anovase naa máto heováestse tséhešėhávėsévo'eétȧhese tseaseto'éeo'o, tsetaomenėhešéhahtseo'o. Névé'vésenėheševo'ėstanéhévéme! ¹⁶ Névé'tanéhétsėstánóvo tséhešėhávėsévo'eéhanése tséhvé'­ne'étamése Jesus. Ohkeváhtomeamevového'ótȯhéne Ma'heo'o tsé'éševésevo'ėstanévėhaése. ¹⁷ Eéšėho'nėhe'xove Ma'heo'o tsésto'seasėto'emanėse. Tseasėho'emaóevóho tsééšene'é­tamé'toese, naa nėhe'še tsésáane'étamé'toehese Ma'heo'o, mȧxho'emaóéhévȯtse éto'sėhehpėhótoanátotse. Tsetaome­nėhešéhahtseo'o. ¹⁸ Etsėhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstoo'o, "Ehótoanátotse netao'o vo'ėstane tsésto'se­vo'ėstanéveese, hó'nėšekánomeéšeonó'evo'ėstanéhévėstse. Éno'kėhehpė­háehótoanátotse tséhávėsévo'eétȧhé'heónevese, tsėsáa­ho'manėstséhénóvo." ¹⁹ Naa nétatsėhetatséme, hó'nėšėkánome­vé'šėhávėsévo'eéhanése tséhvé'ne'étamése Ma'heo'o, váhtomeame­ne'étame naa nėšeno'eamepévo'eétahe. Tóséé'e Ma'heo'o nénėhesétamaevo tséto'sėsóhpeotsėhaése tséxhótoanátotse.

5

Helping Christian leaders

¹ Nátó'nėševésevóómo Jesus tséhnėševátamo'eese. Naa náto'setó'nėšeévȧhósevésevóómo mahne'évȧho'hé­vo'ho'ėho'hévatamaaestse. Tsé'éševé'háa'éhahéto hétsetseha, nétatsėhetatséme tsééšėháa'éhahése, ² pévevovóhnėhešéhóóno nema'heónemanȧhéstovevoo'o. Névovóeóéme hénėhéóhe ma'heónemanȧhéstóva. Oehnoveameotsėhóhéne tséhešetanȯse Ma'heo'o. Nėstsevé'hotsévatanóme, nėševáhtomeame­másevéstȧhémȯhéne. ³ Nėstsevé'vá'nėhoháo'emanétanóme, ónétáhtse vóo'seha tséheševo'ėstanéhévévóse naa tsėhéne'enánóvo tséhešepéva'etse. ⁴ Naa mȧhvé'mȧhenėhešévése tséhetatsése, mahne'évȧho'ehnėstse Jesus, nėstseamȧhénóvo vó'ho'ėho'hé­vatamaahestȯtse, naa tsėsáatšėhe'šėhová'ȧhanéhehane hé'tóhe vó'ho'ėho'hévatamaahestȯtse. ⁵ Naa tsétšėhe'kéhahése, ohkepéveáahtova tsé'tóhe tsééšėháa'éhahese. Naa tséhmȧhe­néehóvése, óehnoveamevéstȧhémahtse, névé'pévatamȧhtséme, étsėhetȯxe'ohe Ma'heónȯxe'ėstoo'o, "Ma'heo'o ésáa'ono'á­tamóheho tséohkepévatamȧhtsétsese, naa mé'tó'e éono'átamóho tsésáapévatamȧhtséhetsese." ⁶ Naa amenėhešenėševátamȧhé'tova Ma'heo'o, naa hó'ótóva héne nėstsevé'ševóo'ėstómané'tóénóvo tséhe'xóvenėhešetanȯse Ma'heo'o. ⁷ Tsé'ȯhkevé'vovóhnėhešéhaése Ma'heo'o, hová'éhe nėstsevé'eévaóetsetanó'tánóvo, oha amėhe'konene'étame Ma'heo'o. ⁸ Nȧhahétsėstova Heávohe, éohkenȯhtsenotóho vo'ėstanóho tséto'sevonȯhóha'ovose. ⁹ Nėstsevé'eéxa'e'óévo, váhtomėhe'konene'étaméhéne Ma'heo'o. Néhéne'enánóvo háesto tsééšeoné'seómȧhahtase tséhešė­hótoanávetanovȯse. ¹⁰ Ma'heo'o éhoháenėševátsėstahé'heóneve, hó'nėšeéveamėhótoanávetanóvóse nėstsėsóhpeotsėhaevo netao'o hávėsévetanóhtóva. ¹¹ Naa tséhešėhoháatamaaestse Ma'heo'o nétavé'ševového'ótone. Hena'háanéhe.

Final words

¹² Tšéške'e Silas návéstȧhema tsésto'sėhešemȯxe'ėstóovatsése. Naa náhéne'enovo tséhešeoseene'étamėse Ma'heóneva. Néhésemȯxe'ėstóovatséme tsésto'sėhéhnovevamatsése naa tsésto'seno'mé'ėstomévatsése Ma'heo'o tséhešeoseehoto'aese. Héne ametoetanó'tome! ¹³ Hétsėhéóhe Babylon tsééšeoné'seómȧhahtase névésenėhešemásetsėstóevoo'o, naa máto Mark névésemásetsėstóévo, ta'se náhee'hahenȯtse náhesétámo. ¹⁴ A'xaótahtse nonámé'tó'e. Naa tséhmȧhenéehóvése tséhetaa'ne'étamése Jesus, ameována'xaetano!

2 Peter

3

     ⁹ "Ma'heo'o éoseevone'éhanene; héá'e éto'sėsáa'évatšėhe'šėho'eohtséhe," hósėstse mohkėhóovėhešetanȯhevóhe. Naa ónétáhtse éáahtse'eoéhnovetonóósáne tsésto'sene'étaméstovėstse, hováneehóho ésáanoosetanó'tovóheho.

 

1 John

1

The Savior

^1-2 Nétao'semȯxe'ėstóovatsénóvo tsé'tóhe Vo'ėstanévėstómanéhe, mó'éšeáahtse'héstȧhehéhe hákó'e tséssáa'éšeasė­héstanovėha­néhetse, móhméhaevésėstanomevȯhevóhe Ma'heóneva Tséhéhestovetsese, éno'ea'eneametanénema'heóneve. Móhnėhmónėho'e­anȯhe­méa'toehevóhe nenóveto heho Ma'heóneva. Naa nea'háanéhe Jesus, tsého'ėhémé'ėstomóétse Ma'heóneva. Náoné'seómevóomóne, naa náno'néstovóne, naa náno'mȧxanóne. Eoné'seómevo'ėstaneve. Naa nétȧhésenėhetȯxe'ėstóovatséme ³ komááhe nėstsenėhešemȧhe­mano'etanómáne. Náéšenėhešemȧhe­mano'etanó'tovóne Ma'heo'o Tséhéhestovėstse naa hee'haho, Vo'ėstanévėstómanéhe, Jesus. ⁴ Naa néhésenėheše­mé'ėstomévatséme komááhe nėstsevésenėhešėhetótaetanóme.

God is light

⁵ Nétatóemé'ėstomévatsénóvo tséheševovéstomóó'ėse Jesus. Heta'háanéhe: Ma'heo'o évó'ho'kȧsévatamaahe. ⁶ Néohkenėhémáne, "Náéševésemȧhenéé'tóvo Ma'heo'o." Naa hósėstse éohkevá'ne­nėhevoone, ésó'eamėhávėsévevo'ėstanéheveo'o. ⁷ Hápó'e mȧhvé'nėheševó'ho'kȧsévatamaahétse Ma'heo'o tséheše­vó'ho'kȧsévatamaaese, nėstsevé'šemȧhemano'etanónone, naa Ma'heo'o nėstseno'mȧheasetanomóenone nėstávėsévo'eé­tȧhéstonane. Naa éhésenėheso tséhvé'naévomotȧhaétse Hee'haho Jesusevaho. ⁸ Néohkema'xenetsé'ema vé'nėhétse, "Náohkėsáa'ó'ȯhto'eétȧhéhe." ¹⁰ Ma'heo'o nénėhetaene tséhešemȧheó'ȯhto'eétȧhétse. Naa mȧhvé'nėhétse, "Násáavéseó'ȯhto'eétȧhéhe," mónénetséstovȯhenéhe Ma'heo'o tséhnėhetaétse tséhešemȧheó'ȯhto'eétȧhévótse, hóvotse móho'nóhesétsėstomóvótse heéestsestȯtse. ⁹ Tséhvé'eono'aese Ma'heo'o, névéstomóenone tsésto'seévaasetanomóétse netao'o nėstávėsévo'eétȧhéstonane mȧhvé'mé'ėstomevótse tósa'e tsé'ó'ȯhto'eétȧhévótse.

2

Christ helps us

     ¹ Nanésonėhasėstse, néhésenėhetȯxe'ėstóovatséme nonohpa nėstsėsáa'ó'ȯhto'eétȧhéhéme. Naa mé'tó'e mȧhvé'tónėše­ó'ȯhto'eétȧhétse, Jesus nėstsevéstȧhémaene ma'éestsėstóvȯtse Ma'heóneva. Éohkeáahtóó'e tséssáa'ó'ȯhto'eétȧhéése Jesus. ² Naa máto tséhvé'naévomotȧhaétse Jesus, Ma'heo'o éasetana netao'o vo'ėstanóho hetávėsévo'eétȧhestȯtse. ³ Tsééšeáahtóese Ma'heo'o móéšėhéne'enȯhenovóhe, ⁴ naa mé'tó'e tsésáa'áahtóehese éohkevá'nenėhevoone tsééšėhešėhéne'enovovȯse, hóvotse móho'nóhesétsėstomovȯtse Ma'heóneva heéestsestȯtse. ⁵ Oha néhe tséáahtóese Ma'heo'o móoné'seómeméhotaehevóhe, naa móno'vé'šenėhešėhéne'enóhehenovóhe héne tsééšėhešė­ho'xėstȧhévȯse ma'heónévėstóva. ⁶ Vo'ėstaneo'o tsétsėhese, "Náéšėho'xėseotsé'tóvo Ma'heo'o," éme'tó'nėheševo'ėstanéheveo'o Jesusevaho tséheševo'ėstanéhevetsėse. ⁷ Nésenéhasėstse, méhotahtse nonámé'tó'e! Nééšenéstomóné'tánóvo hé'tóhe méhotȧhtsestȯtse, ésáavá'nemónenėhenóvėhane. ⁸ Naa oha némónatsėstanone tséhvéseasenéhevo'ėstanéheve'tovótse Jesus. ^9,11 Vo'ėstaneo'o tsétsėhese, "Náéševésenéhevo'ėstanéhévé'tóvo Jesus," naa oha éohkėsó'péotovo hósėstse tsééšenéhe­vo'ėstanéheve'tovóvose Jesusevaho, móhkevá'nenėhesémanėhevóhe. Móho'nóoné'seómenė­hešetanóvȯtse. ¹⁰ Naa mé'tó'e tséméhotovose tsénéhevo'ėstané­heve'tovóvose Jesusevaho, nea'háanevóhe tsééšeoné'seóme­ne'étamese. Naa máto oxėse tsėsáaheše­vonȯhóha'ovóhevo vo'ėstanóho. ^12,14a Naa tséhnéehóvése, nééšenėhešėhéne'enóvatséme tsééšėhešeoné'seómenéhe'ovóse Ma'heo'o. Nanésonėhasėstse, Ma'heo'o émȧheasetana nėstávėsévo'eétȧhéstonane tséhnaévomotȧhaétse Jesus. Naa máto nééšėhéne'enovovo Ma'heo'o Tséhéhétse. ^13,14b Naa tséháa'éhahése, nééšenėhešėhéne'enovovo Vo'ėstanévėstómanéhe, tótseha móhnėxhéstȧhehéhe. Naa tsétšėhe'kéhahése, nééšėhó'tȧhnóvo Heávohe. ^14c Naa nééšeno'he'konenée'tovovo Ma'heo'o. Naa néno'eametoetanó'­tomóvónóvo heéestsestȯtse. ¹⁵ Naa hétsetseha nétamȧhetsėhetatséme, névé'hohamátsėstánóvo hová'éhe hétsėhéno ho'eva. Otahe, mȧhvé'hohamátsėstomáse hová'éhe, móho'nóhméhótóse Ma'heo'o. ¹⁶ Hé'tóhe tsévóohtomáse naa tsého'ȧhése, naa máto tsévé'šepévatamȧhtsése énėssáahésȯhane Ma'heónévėstóva. Vo'ėstaneo'o tsénėhešeoo'hetanose móho'nóaahtovovȯtse Ma'heóneva. ¹⁷ Héne netao'o tséhóovė­hohamátame ééšeasėhová'ȧhane. Naa mé'tó'e mȧhvé'hohamá­tamóse Ma'heo'o, nėstsevé'šea'enevo'ėstanéhévénóvo.

The enemy of Christ

¹⁸ Nanésonėhasėstse, nééšenéstomónénóvo tséto'sėho'ehnėstse, éóhnetsėstovóho Jesusevaho. Naa hétsetseha ééšeáahtse'­háestȯxeo'o tséóhnetsėstóese. Névé'šenėhešėhéne'enánone ééšekáso tsésto'sėho'­nėhe'xove ho'óxeéšeeva. ¹⁹ Tsé'tóhe tséóhnetsėstóese Jesus móhkeméhaevésėho'ėhémoheeohtsėhevóhe, naa oha móhohame­áahtovȯhevovóhe tséohkeno'héoh­tséstomanétsese. Hena'háanéhe tsé'ȯhkėhésevé'še­nėheše­no'héohtsévȯse. ²⁰ Naa mé'tó'e hósėstse tséhnéehóvése, Ma'heo'o tséhvé'hone'ó'sėhaése Ma'heóne­mȧhta'sóomaho, névé'šenėhešėhéne'enánóvo tséhetóméto naa máto tsésáahetómetȯhane. ²¹ Nééšėhéne'enánóvo hetómestȯtse, naa máto néno'héne'enovovo tséhetóme'heónevėstse éohkėsáanetsé'éhe. ²² Naa tséóhnetsėstóese Jesus étsėhevoone, "Jesus ésáavo'ėstanévės­tómanéhévéhe," éma'xenetsé'eo'o. Mónetséstovȯhevovóhe Jesusevaho naa Heho Ma'heóneva. ²³ Naa tséhestanose Jesusevaho máto éno'hestanamovo Heho Ma'heóneva. ²⁴ Mȧhvé'eame­mé'etanó'tomóvóse Ma'heo'o heéestsestȯtse tséhešeovóe­néstomóne'tomáse, nėstsevé'šeamėháhane'óénóvo Ma'heo'o Tséhéhestovėstse naa Hee'haho Jesusevaho. ²⁵ Naa nėstsea'ene­ametanénema, tséheševéstomóétse Jesus. ²⁶ Névé'eáahtovóvoo'o tséno'héohtséstomanese. ²⁷ Mé'tó'e áahtova Ma'heónemȧhta'sóoma tsémétaése Jesus. Tsé'tóhe Ma'heónemȧhta'sóoma nėstse­vovéstomóévo netao'o hová'ėhéstónėhéva, komaahe tsénétȧhese vovéstomósanéheo'o nėstsėsáa'áahtovóhevoo'o. Ma'heóne­mȧhta'sóoma évé'ševovéstomósáne hetómestȯtse. Eohkėsáanetsé'éhe.

Children of God

^27c, 28 Nanésonėhasėstse, háhane'ova Jesus, tséheše­vovéstomóése Ma'heónemȧhta'sóoma, komaahe nėstsėsáa'e'hahtovóhévo Jesus mahne'évȧho'ehnėstse. ²⁹ Néhéne'enovovo Jesus éoseema'xėhóxe'ahe. Naa hápó'e mȧhvé'nėhešėhóxe'ȧhétse Ma'heo'o nééšeáahtse'henésonėhe'toene.

3

¹ Ma'heo'o mónéoseehoháeméhotaehenéhe, "Nanésono," néhetaene. Néhe tsésáa'oné'seómȧhahtáhese ésáa'éšenanovóhevo Ma'heóneva, hena'háanetséhe tséssáavé'šėhésenanóehétse. ² Naa nésenéhasėstse, nééšekánomėhenésonėhe'toene Ma'heo'o, naa oha nésáahéne'enóhenone tséto'sėhestátse mahne'évȧho'ehnėstse Jesus. Naa oha nééšepévėhéne'enánone: máhne'évȧho'ehnėstse nėstsetó'taomevóomone tséheševó'ho'ėho'hévatamaaese hápó'e nėstsenėheševó'ho'ėho'hévatamaahémáne. ³ Tséhvé'nėhešė­hotséovo'setanótse hápó'e hóxe'etanó'tovahtse tséhešėhóxe'aese Jesus. ⁴ Vo'ėstane tséhetóseóo'o'ȯse­vo'ėstanéhevėstse éó'ȯhto'eétȧhé'ta Ma'heóneva hesto'emanestȯtse. Hena'háanehe havėse tséhestohe: éó'ȯhto'eétȧhé'tohe Ma'heo'o hesto'emanestȯtse. ⁵ Néhéne'enánóvo Jesus tséhésėho'ehnėse néto'semȧhe­asetanomóenone nėstávėsévo'eétȧhéstonane. Naa máto néno'nėhešėhéne'enánone Jesus ésáavésėhávėsévevo'ėstanéhévéhe, ⁶ naa mȧhvé'háhané'ovótse hápó'e nėstsėsáahetósė­hávėsévo'eétȧhéhémáne. Naa vo'ėstane tséhetóseamėhávėséve­vo'ėstanéhevėstse ésáahéne'enovóheho Jesusevaho. ⁷ Nanésonėhasėstse, nétao'setšėhešėhóse­óo'haávamatséme, nėstsevé'eáahtovóvoo'o tséonéseno'héohtséhaesee'e, "Nóhásȯháma hó'tónėševo'ėstanéhévése nésó'pévȧhéme," néheše­vovéstomóevoo'o. Mé'tó'e, tšėhešeoné'seómȧháhta, oha vo'ėstane tséxanove­vo'ėstanéhevėstse néa'háanehe tsééšeoné'seómė­xanovaestse hápó'e tséhešėxanovaese Jesus. ⁸ Naa vo'ėstane tóséé'e tséhávėséve­vo'ėstanéhevėstse móhe'konetoenaehevóhe Heávȯhóho. Hákó'e tótseha tsé'tóhe Heávohe móhne'éšeáahtse'­hávėsévȧhehéhe, naa Ma'heo'o móxhésėho'eanȯheméahénotóhe hee'haho Jesusevaho tsésto'seévamȧheasetanomovȯse netao'o Heávȯhóho tséheto'eétȧhetsėse. ⁹ Naa vo'ėstaneo'o tsééšė­henésonėhe'toevose Ma'heóneva ésáahetóse­amėhávėséve­vo'ėstanéhevėheo'o tsé'éševé'eévȧhóxe'anaevȯse Ma'heóneva. ¹⁰ Heávohe henésono évé'šėhéne'enóheo'o: Tséhávėséve­vo'ėstanéhévévȯse naa tsésáano'méhosanéhévȯse. Naa mé'tó'e Ma'heo'o henésono éonó'evo'ėstanéheveo'o naa nonámé'tó'e éméhotȧhtseo'o.

Love each other

¹¹ Tséhmóneasenéhevo'ėstanéheve'tovóse Jesus nénėheše­vovéstomónéme tsésto'semȧheméhotȧhtsése nonámé'tó'e. ¹² Nėstsevé'vésenėhestáme Cain tséhestȧse, mó'ȯhkėhoháe'­e'hanótȯhevóhe hevásemo Abelhevaho, hena'háanetséhe móxhésevé'šene'to'éna'hohevóhe. Heávȯhóho móhnėhešė­hávėsévevonȯhóha'óehevóhe. Tséhvé'xanove­vo'ėstanéhevetsėse hevásemo Abelhevaho, móxhésevé'še­másetsėstóehevóhe Ma'heóneva, naa héne Cain móxhésevé'šėhoháe­e'hanótȯhevóhe, naa mé'tó'e Cain mó'óo'o'ȯsevo'ėstanéhevėhéhe. ¹³ Nésenéhasėstse, nėstsevé'sé'hováehanéme mȧhpéotaése tsésáa'éšene'étaméhese. ¹⁴ Mȧhvé'méhotȧhtsése nonámé'tó'e nėstsenėhešėhéne'enánóvo tsééšėhešeoné'seómȧhahtáse naa tséto'seno'hešeamȧhése a'eneametanénestȯtse. Naa mé'tó'e éto'sėsáanėhesóhane nonámé'tó'e mȧhvé'péotȧhtsése. ¹⁵ Naa mȧhvé'hetóseame­péotȧhtsétse nonámé'tó'e Ma'heo'o nėstsenėhesétamaene ta'se mónéamene'to'é­na'hanéhemanéhe. Naa nénėhešėhéne'enánone ne'to'éna'haneo'o tsėsáavéseamȧhéhénóvo a'eneametanénestȯtse, naa oha mȧhvé'easenéhe'ovovȯtse Ma'heóneva tsevéseamȧhénóvo a'eneametanénestȯtse. ¹⁶ Jesus tahta névóo'sėhaenone one'seómeméhotȧhtsestȯtse tséhnaévomotȧhaétse. Hápó'e néme'ȯhkenėhe'xóveméhotȧhtsémáne. ¹⁷ Mȧhvé'eóetȯhámanomátse hová'éhe, naa mȧhno'vóomótse na'ėstse tsééševéseoné'seóme­tanȯtse tséo'hémaestse, néto'sevéstȧhémóne. Nékánomenėhémáne tséhešeméhótótse Ma'heo'o, naa oha nésáavéstȧhémȯhene vo'ėstane, mónévá'nenėhéhemanéhe. ¹⁸ Né'áahtomóne, mȧhvé'eoné'seóme­méhótótse vo'ėstaneo'o nėstsevéstȧhémoneo'o, mónéme'éevá'nė­hénėhémáne, nėstseoné'seómenėhešévema. ¹⁹ Mȧhvé'méhótótse tsééšeoné'seómetanose héne nėstsevé'šė­héne'enánone tsééšėhešeoné'seóme­néhe­vo'ėstanéheve'tovótse Ma'heo'o, naa héne nėstseno'vé'še­ována'xaestáha'óene Ma'heo'o. ²⁰ Naa hó'ótóva néohketšėheše­tanómáne, "Hea'ėháma násáa'éševése­oné'seóme­pévenéhe'ovóhe Ma'heo'o." Naa nėhe'xóvéva Ma'heo'o néohkevóo'sėhaenone ována'xaetanohtȯtse. Némȧhehéne'enóene tséohkėhešetanóvótse, éhéne'ena tsééšėhešeoné'seómenéhe'ovótse. ²¹ Nésenéhasėstse, mȧhvé'eována'xaetanó'tovótse Ma'heo'o, néto'sėsáa'e'sė­háoena'tovóhene. ²² Tséhvé'néhe'omóvótse Ma'heo'o tséheto'emanėse, nėstsemétaenone tsévéestomevótse. ²³ Nénėheto'emaóene tsésto'sėhešeoné'seómȧhahtá'tovótse Hee'haho Jesus naa nonámé'tó'e tsésto'seno'méhotȧhtsétse. ²⁴ Mȧhvé'­néhe'omóvótse Ma'heo'o tséheto'emaóétse, héne nėstsėvé'šė­háhané'oenone. Néhéne'enánone tséhešėháhane'óétse tséhvé'­hone'ó'sėhaétse Ma'heónemȧhta'sóomaho.

4

God is loving

¹ Nésenéhasėstse, háesto ééšeno'héohtséstomaneo'o. Nėstsevé'eáahtovóvoo'o néhe vo'ėstaneo'o tsétsėhese, "Návé'šeéestsenȯtse Ma'heónemȧhta'sóoma." Tsevá'nenėhevóóne. Oha mé'tó'e ohkepéveoo'hátsėstome tséhévȯse, heva tsé'oné'seóme­vé'šeéestsévȯse Ma'heónemȧhta'sóomȧhéva. ² Nėstsevé'šetšėhešė­héne'enovóvoo'o néhe vo'ėstaneo'o mȧhvé'tsėhévȯtse tséhešeoné'seómėhestáotsėse Jesus. Nea'háanevóhe tséoné'seóme­vé'šeéestsese Ma'heóne­mȧhta'sóomaho. ³ Naa vo'ėstane tsénėheestse Jesus ésáa'oné'seómėhestáotséhe, nea'háanéhe tsésáa'oné'seóme­vé'šeéestséése Ma'heónemȧhta'sóomaho, naa máto éóhnetsėstovóho Jesusevaho. Naa nééšeáahtse'néstomónénóvo tsé'tóhe tséto'sėho'ehnėstse, éto'setóo'e'ovóho Jesusevaho. Naa nátatšėhešeoo'hátsésta, hea'e ééšeáahtse'ho'ehne hétsetseha. ⁴ Nanésonėhasėstse, tsé'éševé'ho'xėseotsé'tovóse Ma'heo'o naa tséhvé'no'hone'ovóse Ma'heónemȧhta'sóoma, névé'šėhó'tȧhnó­voo'o tsé'tóhe tséóhnetsėstóese Jesus. Ma'heónemȧhta'sóoma tséhone'ovóse éne'ȯhkema'xė­hehpėhoháatamaahe novȯse énėhe'xóvatamaahe Heávohe. ⁵ Naa tsé'tóhe tsésáaho'ȧhé'toehese Jesus móho'nó'oné'seómėho'xėstȧhévȯtse ma'heónévėstóva. Naa éno'hoháeáahtóevóho vo'ėstanóho tsésáa'oné'seómȧhahtáhetsese. Móhkėséešeoo'hetanȯhevóhe. ⁶ Naa mé'tó'e néoné'seómė­ho'xėseotsé'tovone Ma'heo'o. Vo'ėstaneo'o tséone'seómė­héne'enovóvose Ma'heóneva néohkeáahtóeneo'o. Naa mé'tó'e tsésáahéne'enovóhevose néohkėsáa'áahtóehéneo'o. Naa nėstsevé'šenėhešėhéne'enovóneo'o heva tséhnetsé'évȯse naa máto héva tsé'ȯhkėhetómévȯse. ⁷ Nésenéhasėstse, Ma'heo'o éméhósáne, naa vo'ėstane tséoné'seómeméhósánėstse éhenésónėhé'tóó'e Ma'heóneva naa éno'héne'enovóho. Nonámé'tó'e nétanėheše­méhotȧhtsémáne. ⁸ Naa mé'tó'e tsésáa'éšeoné'seómeméhosanéhese ésáa'éšėhéne'enovóhevo Ma'heóneva. Naa mé'tó'e tséhnéehóvétse tsééšėhetaa'héne'enovótse Ma'heo'o néhéne'enánone tséhešeméhósánėse. ⁹ Nétšėheševóo'sėhaenone tséhešėhoháe­méhotaétse tséxho'eanȯhemea'ȧse hee'haho tsésto'se­vo'ėstanévėhaétse. ¹⁰ Méhosanestȯtse étšėhešetováto: Ma'heo'o mó'anȯheméahénotóhe hee'haho tsésto'senaévomotȧhaétse, tsésto'seno'mȧhevé'šeasetanomóétse havėse. ¹¹ Nésenéhasėstse, tséhešeméhotaétse hápó'e néme'nėhešeméhotȧhtsémáne. ¹² Esáakánomevóoméhe Ma'heo'o, naa oha mȧhvé'méhotȧhtsétse nonámé'tó'e, nėstsevé'ȯhtsémaene oešeeva, naa nėstseno'­véstȧhémaene méhosanéstóva. ¹³ Naa tséxhone'ó'sėhaétse Ma'heónemȧhta'sóomaho, névé'šėhéne'enánone tséohkėheše­vé'ȯhtsémaétse. ¹⁴ Ma'heo'o ého'eanȯheméanoto hee'haho Jesus tsésto'sevo'ėstanévėstómánėse, naa náno'taomevóomóne, naa táhta náohkeno'mé'emóne. ¹⁵ Vo'ėstane táhta vé'nėheestse Jesus tséhešėhee'hahé'toese Ma'heóneva móvé'ȯhtsémaehevóhe (Ma'heóneva). ¹⁶ Néhéne'enánone tséhešeméhotaétse Ma'heo'o, hena'háanéhe néohkėhésene'étaménone. Eoné'seómeméhohtahe, naa vo'ėstane tsénėhešeméhohtaestse móvé'ȯhtsémaehevóhe Ma'heóneva. ¹⁷ Mȧhvé'eamevé'ȯhtsémótse Ma'heo'o nonó'hónó'e hápó'e nėstsenėhešėhoháeméhohtȧhémáne tséhe'xóveméhohtaese Ma'heo'o. Naa néme'no'eévȧhéoetsetanó'tanone mahnėsto'se­évȧho'ėhé­ho'emaóétse Ma'heo'o ho'óxeéšeeva. ¹⁸ Mȧhvé'e­oné'seóme­méhosanétse, hová'éhe néme'vé'šėhé­oetsetanó'tanone. Naa mé'tó'e mȧssáa'éševé'méhosanéhétse nėstsėhéhpȯhe­tanó'tanone ho'óxeéšeeva tséto'sėheso. ¹⁹ Tséhvé'eovóeméhotaétse Ma'heo'o, hápó'e néme'nėheše­méhosanémáne. ²⁰ "Náméhóto Ma'heo'o," vé'hétse, naa nésáanovȯseméhotȧhtséhémáne, nėstsema'xenetsé'émáne. Vé'sáaméhótȯhétse tsévéseoné'seó­mȧhahtase tsé'ȯhkevóomótse, mónéme'tónėšėhémehotone Ma'heo'o tsé'ȯhkėsáavé'vóomóhétse. ²¹ "Méhota Ma'heo'o naa no'méhotahtse nonámé'to'e!" néheto'emaóene Ma'heo'o.

5

God's children win

^1-2 Vé'eoné'seómȧhahtátse Ma'heo'o tséhešėho'eanȯhemea'ȧse hee'haho Jesusevaho, héne névé'šėhenésonėhé'toene Ma'heo'o. Tséhvé'méhótótse naa tséhno'eáahtovótse Ma'heo'o Tséhéhestovėstse, nėstsenėheševé'šeméhotȧhtsémáne tséhešemónėhenésonėhé'tóétse. ³ Névóo'sėhónone Ma'heo'o tséhešeméhótótse tséhvé'néhe'omóvótse hesto'emanéstotȯtse, ésáahótoanátȯhanetótse. ⁴ Tséhvé'ne'éta­mé'too'ėse Ma'heo'o henésono, tsemȧheovónanánóvo netao'o hová'éhe tséhávėséva'e. ⁵ Naa néhe tsévovónanovase nea'háanevóhe tséoné'seómȧhahtase Jesus tséhešėhee'hahé'toese Ma'heóneva.

Who Jesus is

⁶ Etsėhetȯxe'ohe Ma'heo hesto'emanestȯtse éto'sena'nóváto tséto'sevé'šeoné'seómȧhahtá'tohe hová'éhe tséoné'seómo. Nétamé'ėstomévatsénóvo héne tséna'nóváto, Jesus tséheše­oné'seómėho'eanȯheméa'too'ėse Ma'heo'o hétsėhéno ho'eva tsésto'sevo'ėstanéveotsėse. Vovóeto mȧhpeva móhvé'še­e'óestaáhehéhe Jesus. Naa tsénéxa'ónéto néno'naévomotȧhaene tséhna'haa'ėse vo'ėstanóho hestsemá'emeva móxhóovátȯhanetséhe tséxhe'koese. Naa tséna'ha'ónéto, nénėhešemé'ėstomóene Ma'heónemȧhta'sóoma tséhešeoné'seómevo'ėstanéveotsetsėse Jesusevaho. ^7-8 Héna'háanéhe éna'nóváto, néhe Ma'heóne­mȧhta'sóomȧheva naa mȧhpeva tséhvé'šee'óestaaese Jesus naa hestsemá'eme tséhvé'šenaévomotȧhaétse, émȧhevé'šėhéne'enohe tséhešeoné'seómevo'ėstanéveotsėse Jesus. ⁹ Vo'ėstaneo'o tsépȧhoehéne'enose éohkeáahtóheo'o, naa Ma'heo'o tséhetósémȯse Hee'haho éme'hehpėhetóméto. ¹⁰ Mȧhvé'eoné'seómȧhahtovótse Ma'heo'o Hee'haho, mónééšeáahtomóvȯhenonéhe Ma'heo'o tséhétȯse Hee'haho. Naa mé'tó'e vo'ėstane tsésáa'oné'seómȧhahtá'tóése Ma'heóneva tséhetotsėse Hee'haho, ésáahová'ėhevátamóheho Ma'heóneva. ¹¹ Naa hé'tóhe máto éoné'seómo: Ma'heo'o tséhešemétaétse a'eneametanénestȯtse tséhvé'naévomotȧhaétse Hee'haho. ¹² Mȧhvé'ne'étamé'tovótse hee'haho nėstsea'ene­ametanénémáne, naa mȧssáavé'ne'étamé'tovóhétse hee'haho néto'sėsáa'a'eneametanénėhémáne.

Knowing about eternal life

¹³ Tséhetaa'eoné'seómȧhahtá'tovóse Ma'heo'o Hee'haho, néhésenėhetȯxe'ėstóovatséme komááhe nėstsėhéne'enánóvo tséto'sėhešea'eneametanénése. ^14-15 Naa máto néhéne'anánone, mȧhvé'véestomevótse Ma'heo'o hová'éhe, mȧhvé'pévátsésto, nėstsemétaenone. ^16-17 Mȧhvé'vóomóse tséoné'seómȧhahtȧtse tséxhávėsévo'eétaese, háoenavomotȧhóhéne. Ma'heóneva nėstseévavé'šenėheševo'ėstanévėháá'e. Naa mé'tó'e mȧhvé'oseehávėsévo'eétaestse héne tsevé'šėhovánee'e néhe tséoné'seómȧhahtȧtse. ¹⁸ Naa máto néhéne'enánone vo'ėstane tsééšėhenésonėhe'toese Ma'heóneva éto'sėsáahetóse­óo'o'ȯsevo'ėstanéhévéhe. Hee'haho éhótooma'ósanóho, komááhe tsėsáatóneto'eéhaeheho Heávȯhóho. ¹⁹ Néhéne'enánone tsééšėhešėhenésonėhe'tóétse Ma'heo'o naa mé'tó'e tsésáa'éše­ne'étaméhese ésó'toenaevóho Heávȯhóho. ²⁰ Máto néhéne'enánone Ma'heo'o hee'haho tséxhešėho'eanȯheméa'too'ėse tsésto'se­vóo'ėstómánėse Heho Ma'heóneva, tséno'keoné'se­óme­ma'heónevetsese. Tsé'éševé'vé'ȯhtsémótse Jesus, máto néno'vé'ȯhtsémone Heho Ma'heóneva. Naa nėstseno'métaenone a'eneametanénestȯtse. ²¹ Nanésonėhasėstse, névé'hema'heónaménóvo nóhásȯháma hová'éhe.

Revelation

1

     ⁵ Jesus mó'ovóevovónanȯhéhe naestȯtse tsé'évaametanénėse. Mó'oné'seómėhetómėhéhe tséhmé'émȯse Ma'heóneva. Naa móhno'keoné'seómevéhonevėhéhe tsétó'hestȯxévȯse tsévéhonevese. Néméhotaene. Tséxhótȯxáse'hoeese névé'šeasėtanomóenone neó'ȯhto'eétȧhéstonane. ⁶ Néhevéhonaménone, naa tséhnėxhése­véhonoo'ėse nénėxhéseonóomaene tsésto'senéhe­vo'ėstanéheve'­tovamótse Heho Ma'heóneva. Tséhvé'hevéhonamétse Jesus nétavového'ótone hétsetseha naa a'ene'xóvéva.

3

     ²⁰ Ótahe, anose nákó'konȯheneóó'e he'nétoonéhéva. Vo'ėstane tsénanéahtóó'ėstse ma'ónėstanomóó'ėstse nȧhtaéstsėhnevo hevénótse naa nȧhtsevése'hanámo.

7

     ⁹ Tséstatsėhetóo'óto éoseema'xėhoháetanevóhneo'o vo'ėstaneo'o. Netao'o éhéstȧheo'o, naa máto heováestse éhe'enėstseo'o. Emȧhenóhta'éoe'tovovo Ma'heóneva tsévéhonoétsese naa Hee'haho Kȯsáéso tséhestóhetsese. Néhe vo'ėstaneo'o tséhvé'eoné'seóme­ne'étamévȯse évó'omenóohéooheo'o naa éno'hetótaevého'ótovo Ma'heóneva, ¹⁰ "Tsé'tóhe néhema'heónȧhaménone naa Hee'haho énéševo'ėstanévėstómanéheveo'o," éhevoone.

22

     ¹ Ma'heónėhotse'ohe návóo'sėhaa'e ó'he'e, éohasévoome naa tséno'vé'šeametanénėstove. Hénėhéóhe énėxhésemé'hóe'sevo tsé'ȯhkevéhonoévȯse Ma'heo'o naa hee'haho, Kȯsáéso tséhestóhetsese. ¹⁶ Nánéehove Jesus. Naa nátaméanȯtse nama'heónėhotse'o tsésto'semȧhemé'ėstomoése netao'o hová'éhe tséhetȯxe'ohe hé'tóhe ma'heónȯxe'ėstóonéhéva. David hemanȧhéstóva nánėxhéstahe. Nánéehove Vóóhéve tsévó'ho'kȧsévatamaaestse.

22

     ¹ Ma'heónėhotse'ohe návóo'sėhaa'e ó'he'e, éohasévoome naa tsévé'šeametanénėstove. Hénėhéóhe énėhmé'hóe'sevo tsé'ȯhkevéhonoévȯse Ma'heo'o naa hee'haho, Kȯsáéso tséhestoese. ¹⁶ Nánéehove Jesus. Naa nátaméanȯtse nama'heónėhotse'o tsésto'semȧhemé'ėstomoése netao'o hová'éhe tséhetȯxe'ohe hé'tóhe ma'heónȯxe'ėstóonéhéva. David hemanȧhéstóva nánėxhéstahe. Nánéehove Vóóhéve tsévó'ho'kȧsévatamaaestse.